«Сябра пазнаецца ў бядзе (на белорусском языке)»

Сомэрсэт Моэм

Сябра пазнаецца ў бядзе

Пераклад: Вiктар Валынскi

Вось ужо трыццаць гадоў я вывучаю сваiх сяброў. Але не надта многа ведаю пра iх. Я, пэўна, не адважуся наняць слугу, калi ў яго толькi прыемны твар, але ўсё ж такi, здаецца, гэта - менавiта твар, па чым мы звычайна мяркуем пра людзей, якiх упершыню бачым. Мы робiм вывады па форме падбародка, па вачах, па абрысах губ. Але я не ўпэўнены, што мы часцей не памыляемся. Раманы i п'есы часта недакладна адлюстроўваюць жыццё, таму што аўтары, магчыма, па неабходнасцi, ствараюць сваiх герояў падобнымi адзiн на аднаго. Яны не могуць дазволiць сабе стварыць iх унутрана супярэчлiвымi, таму што тады яны стануць незразумелымi, у той час як унутраная супярэчлiвасць усё ж такi характэрная большасцi з нас. Дый мы самi - не што iншае, як выпадковая мешанiна зменлiвых якасцей. У кнiгах па логiцы нам тлумачаць, што абсурдна сцвярджаць, што жоўты колер мае цылiндрычную форму, цi ўдзячнасць лягчэйшая за паветра; але ў гэтай мешанiне недакладнасцей наш унутраны жоўты колер цалкам можа азначаць каня з вазком, а ўдзячнасць - сярэдзiну наступнага тыдня. Я звычайна пацiскаю плячыма, калi знаёмыя кажуць, што iх першае ўражанне пра чалавека заўсёды правiльнае. Я лiчу, што гэта людзi не дужа пранiклiвыя цi занадта ганарыстыя. Сам я асабiста пераканаўся, што чым больш я ведаю чалавека, тым больш ён мяне дзiвiць: якраз пра сваiх даўнейшых сяброў я магу сказаць, што амаль нiчога пра iх не ведаю.

Усе гэтыя развагi прыйшлi мне ў галаву, калi я даведаўся з ранiшняй газеты, што Эдвард Хайд Бертан сканаў у Кобе. Гэты камерсант доўга жыў у Японii, займаўся гандлем. Мы былi вельмi малазнаёмыя, але ён аднойчы мяне дужа ўразiў. Калi б я не чуў гэтай гiсторыi ад яго самога, я нiколi б не паверыў, што ён здольны на такi ўчынак. Цiкава, што вонкава i манерамi ён ствараў даволi дакладны тып. Тут якраз - тыповы цэльны характар. Гэта быў маленькi чалавек, не болей пяцi футаў чатырох цаляў росту, вельмi зграбны, з сiвымi валасамi, маршчынiстым чырвоным тварам i блакiтнымi вачыма. Здаецца, яму было каля шасцiдзесяцi, калi я пазнаёмiўся з iм. Адзяваўся ён заўжды акуратна, з густам, адпаведна гадам i месцу ў грамадстве.