«Кулі»

А-Чо не разумеў францускай мовы. Памяшканьне суда было перапоўнена народам. Чыноўнікі адзін за адным бесьперапынку і хутка гаварылі. Змораны А-Чо слухаў нехаця, няўважліва. Аб чым яны балбаталі? Страх якія дурныя гэтыя французы! Яны шукаюць таго, хто забіў Чанг-Га і ня могуць знансьці. Усе пяцьсот кулі[1] з плянтацыі ведалі, што забіў А-Сан, але яго да гэтага часу яшчэ не арыштавалі. Праўда, кітайцы ўмовіліся не выдаваць адзін аднаго на судзе, але ўсё-ж французы лёгка маглі здагадацца, што забіў А-Сан. Яны зусім дурныя гэтыя французы!

А-Чо не баяўся. Ён не памагаў забіваць. Праўда, ён быў там, і калі Шэмер, прыганяты з плянтацый, ускочыў у барак, ён застаў яго на месцы разам з чатырма ці пяцьма іншымі кітайцамі. Але што з таго? Чанг-Га меў дзьве кінжальныя раны. Кожнаму ясна, што пяць ці шэсьць чалавек не маглі ўкалоць толькі два разы. Калі-б нават кожны чалавек укалоў па разу, дык і то гэта маглі зрабіць толькі двое.

Так разважаў А-Чо. Ён разам са сваімі таварышамі хлусіў, блытаўся, калі апавядаў суду пра здарэньне. Яны, як і Шэмер, пачулі шум і прыбеглі. Яны прыбеглі туды раней за Шэмера — вось і ўсё. Праўда, Шэмер сказаў судзьдзям, што ён, перш чым увайсьці, пяць хвілін прастаяў на дварэ і ўжо потым, калі добра разабраўся, ускочыў у памяшканьне. І, галоўнае, што ўсе пяцёра арыштаваных былі ўжо ў бараку, і яны не маглі толькі што папасьці сюды, бо ён стаяў каля адзінага на ўвесь барак уваходу. Але што з гэтага? А-Чо і яго таварышы ў сваіх апошніх словах давялі, што Шэмер памыліўся. Нарэшце іх усё-ж выпусьцяць. Яны верылі ў гэта: ня могуць-жа адцяць галовы пяці чалавекам за дзьве кінжальныя раны? Апрача таго, ніхто з чужаземных чарцей ня бачыў забойства. Але якія гэтыя французы дурні! А-Чо добра ведаў, што ў Кітаі суд загадаў-бы ўчыніць допыт над усімі і так дабіўся-б праўды. Вельмі лёгка выведаць праўду пад прымусам. А гэтыя французы ня ўмелі як сьлед прымусіць, — вось якія яны дурні. Таму вось яны і не даведаюцца ніколі, хто забіў Чан-Га.