«Księga Czaszek»

Robert Silverberg Księga Czaszek

1. Eli

Wjeżdżamy do Nowego Jorku od północy, przelotówka z Nowej Anglii. Prowadzi Oliver, jak zwykle. Niezmordowany, rozluźniony, długie jasne włosy powiewają mu na zimnym wietrze wpadającym przez półotwarte okno. Obok niego śpi skulony Timothy. Drugi dzień przerwy wielkanocnej, drzewa wciąż jeszcze nagie, na poboczach zgarnięte ohydne kupy brudnego, poczerniałego śniegu. W Arizonie nie powinno chyba być brudnego śniegu. Ned siedzi obok mnie na tylnym siedzeniu, coś skrobie, zapełnia kolejne strony wymiętoszonego notatnika tymi swoimi bazgrołami mańkuta. W małych ciemnych oczkach demoniczny błysk. Nasz pedałkowaty Dostojewski za trzy grosze. Rycząca ciężarówka zbliżyła się lewym pasem, wyprzedziła nas i nagle skręciła w prawo. Niemal zabrakło nam miejsca. Prawie przerobiła nas na sieczkę. Oliver klnąc kopnął hamulce, aż zapiszczały opony; polecieliśmy do przodu. Moment później szarpnął kierownicą, zjechał na pusty prawy pas; chciał uniknąć zderzenia z jadącym za nami samochodem. Timothy się obudził.

— Co do jasnej cholery — powiedział. — Już nawet pospać sobie nie wolno?

— Przed chwilą omal nie zginęliśmy — odpowiedział mu gwałtownie Ned; pochylając się wypluł niemal te słowa w wielkie różowe ucho Timothy’ego. — To byłaby dopiero ironia, nie? Na przelotówce z Nowej Anglii ciężarówka rozmazuje po asfalcie czterech obiecujących młodych mężczyzn, podróżujących na zachód po wieczne życie. Nasze smukłe, młode członki rozrzucone po poboczu…

— Wieczne życie — powiedział Timothy i czknął. Oliver roześmiał się.

— Szansę są pół na pół — zauważyłem, i to nie po raz pierwszy. — Egzystencjalna ruletka. Dwóch żyje wiecznie, dwóch umiera.

— Egzystencjalne gówno — odpowiedział mi Timothy. — Rany, ty mnie naprawdę zdumiewasz, Eli. Jak możesz na poważnie wciskać nam ten egzystencjalny kit. W dodatku ty w to pewnie wierzysz, co?

— A ty nie?

— W Księgę Czaszek? W te twoje arizońskie Shangri-la?

— Jeśli nie wierzysz, to czemu z nami jedziesz?

— Bo w marcu w Arizonie jest ciepło.

Użył przeciwko mnie tego swojego lekkiego, swobodnego tonu goja z dobrego country-clubu; tonu, którym on tak się zawsze znakomicie posługiwał, a którym ja zawsze tak strasznie pogardzałem. Stało za nim osiem pokoleń z tymi ich najpewniejszymi, arystokratycznymi pieniędzmi. — Przyda mi się zmiana scenerii, człowieku.

— I to wszystko? — zapytałem, — Czy to cała głębia twojego filozoficznego i emocjonalnego zaangażowania w tę podróż? Nabierasz mnie, Timothy. Bóg jeden wie, czemu czujesz, że nawet wobec czegoś tak wielkiego musisz udawać chłodnego i zblazowanego. Ten twój najpoprawniejszy akcent. Jakże arystokratycznie dajesz do zrozumienia, że poświęcenie, jakiekolwiek poświęcenie, jest czymś grubiańskim i nie przystoi…

— Proszę, oszczędź mi teraz kazań — powiedział Timothy. — Nie mam jakoś nastroju na analizy etniczne. Właściwie jestem trochę zmęczony.

Mówił to uprzejmie, przerywając dyskusję z kłopotliwie natrętnym Żydkiem w najbardziej przyjacielski, waspowski sposób. Najmocniej nienawidzę Timothy’ego właśnie wtedy, gdy zaczyna mi świecić w oczy tymi swoimi genami, kiedy daje do zrozumienia właściwa klasom wyższym i tak dla niego naturalna modulacja głosu, że jego przodkowie stworzyli ten wielki kraj, podczas gdy moi kopali jeszcze ziemniaki w litewskich lasach.

— Chcę się jeszcze przespać — dodał, a do Olivera powiedział: — Przyglądaj się trochę uważniej tej cholernej szosie, dobrze? I obudź mnie, kiedy dojedziemy do Sześćdziesiątej Siódmej ulicy.

Głos Timothy’ego zmienił się lekko teraz, kiedy nie mówił do mnie, kiedy nie przemawiał już do skomplikowanego, denerwującego przedstawiciela obcej, odpychającej, lecz być może wyższej rasy. Teraz był wiejskim arystokratą, zwracającym się z poleceniem do prostego parobka — we wzajemnym stosunku tych dwóch osób nie było nic intrygującego. Nie żeby Oliver był aż taki prosty, ale oczywiście ten właśnie egzystencjalny obraz jego osoby tkwił w świadomości Timothy’ego i funkcjonował jako definicja ich wzajemnych stosunków niezależnie od rzeczywistości. Timothy ziewnął i znów zapadł w sen. Oliver ostro przydepnął gaz i wystartowaliśmy w pogoń za ciężarówką, która spowodowała to całe zamieszanie. Wyprzedziliśmy ją, Oliver zmienił pas i zajechał tuż przed jej maskę, kusząc kierowcę możliwością powtórzenia całej zabawy od nowa.

Zaniepokojony obejrzałem się za siebie — ciężarówka, czerwono-zielony potwór, niemal najeżdżała na nasz zderzak. Wysoko w górze majaczyła twarz szofera — płonąca gniewem, ponura, napięta: szerokie niedogolone policzki, zimne zmrużone oczy, zaciśnięte usta. Zmiótłby nas z drogi, gdyby tylko mógł. Biły z niego wibracje nienawiści. Nienawidził nas za to, że jesteśmy młodzi, przystojni (ja! przystojny!), że mamy czas i gelt na college, w którym nabijają nam głowy mnóstwem nieużytecznej wiedzy. Tam na górze przysiadł ignorant, hurra-patriota. Płaska głowa pod przetłuszczoną, płócienną czapką. Mocniej kochający ojczyznę, bardziej moralny od nas; ciężko pracujący Amerykanin. Litował się nad sobą, bo utknął za czterema dzieciakami, co to myślą tylko o dobrej zabawie. Chciałem poprosić Olivera, żeby przyspieszył, nim ciężarówka nas zmiażdży, ale Oliver jechał równo środkowym pasem, strzałka prędkościomierza stała nieruchomo na siedemdziesiątce. Zwalniał ciężarówkę. Oliver potrafi być bardzo uparty.

Wjeżdżaliśmy do Nowego Jorku jakąś autostradą przecinającą Bronx. Dla mnie to ziemia nieznana. Jestem chłopcem z Manhattanu, znam tylko metro. Nie mam nawet prawa jazdy. Autostrady, automobile, stacje benzynowe, budki do pobierania opłat — artefakty naszej cywilizacji, z którymi miałem do tej pory najzupełniej przypadkowy kontakt. Szkoła: przyglądam się dzieciakom z przedmieść, najeżdżającym centrum na weekendy, z dziewczynami, każdy we własnym samochodzie, a obok każdego na siedzeniu złotowłosa siksa — nie mój świat, zupełnie nie mój świat. A przecież mieli po szesnaście, siedemnaście lat, tak jak ja. Mnie jednak wydawali się półbogami. Łazili po Strip od dziewiątej do wpół do drugiej w nocy, a później wracali do Larchmond, do Lawrence, do Upper Monclair, zatrzymywali się na jakiejś cichej, usłanej liśćmi uliczce, włazili z dziewczynami na tylne siedzenie samochodu, w świetle księżyca błyskały białe uda, spadały majtki, rozpinał się rozporek, szybkie pchnięcie, stęknięcia, jęki. A w tym czasie ja jechałem metrem, linia West Side. Ma to pewien wpływ na rozwój seksualny. Nie przerąbiesz dziewczyny w metrze. A jak z rąbaniem jej na stojąco w windzie jadącej na piętnaste piętro domu na Riverside Drive? Co ze zrobieniem tego na smołowanym dachu bloku mieszkalnego, osiemdziesiąt metrów nad West End Avenue, dopychasz się do orgazmu wśród łażących wokół gołębi, krytykujących twą technikę i gruchających śmiechem z pryszczy na twym tyłku?

Dorastać na Manhattanie to zupełnie inne życie, pełne niedogodności i niewygód rujnujących okres dojrzewania. A smukłe dzieciaki z własnymi samochodami mogą pofiglować sobie z dziewczynami w czterokołowych motelach. Oczywiście my, którzy dorastaliśmy wśród miejskich niewygód, wyrobiliśmy w sobie kompensujące je bogactwo uczuć. Mamy pełniejsze, bardziej interesujące dusze, umocnione przeciwieństwami losu. Klasyfikując ludzi według moich własnych kryteriów zawsze oddzielałem tych, którzy prowadzą, od tych, którzy nie prowadzą. Oliverowie i Timothy’owie z jednej strony, tacy jak i Eli z drugiej. Słuszność nakazuje, by Ned przynależał do mojej grupy, do niekierowców, myślicieli, książkowych moli, introwertyków; zbolałych, upośledzonych pasażerów metra. Ale on ma prawo jazdy. Jeszcze jeden dowód jego zboczonej natury.

W każdym razie radował mnie powrót do Nowego Jorku, nawet jeżeli przejeżdżało się tylko przez miasto, tak jak my teraz, w drodze na Złoty Zachód. To był mój świat, a w każdym razie będzie, gdy z nieznanego Bronxu wyjedziemy na Manhattan. Sklepy z paperbackami, budki z parówkami i sokiem z papai, muzea, kinoteatry (my, nowojorczycy, nie nazywaliśmy ich kinoteatrami, ale oni tak), tłumy. Dotyk, gęstość. Witamy w Koszernym Kraju. Widok miły oczom po miesiącach spędzonych w niewoli pastoralnej dziczy Nowej Anglii, rozłożyste drzewa, szerokie aleje, białe kościoły kongregacjonalistów, błękitnoocy ludzie. Jak dobrze uciec od prostoty naszego kampusu, prostoty rodem z Ivy League, i znów odetchnąć skażonym powietrzem. Noc na Manhattanie i… na zachód! W stronę pustyni. W szpony Powierników Czaszek. Pomyślałem o ozdobnych stronach starego manuskryptu, o archaicznym piśmie, o zdobionych ornamentami marginesach kart; osiem uśmiechniętych czaszek (siedmiu z nich brakowało dolnych szczęk, a mimo to potrafiły się uśmiechać!), każda wyrysowana w małym polu ujętym w kolumny. Dajemy ci życie wieczne. Jakże nierealna wydawała się ta cała historia z nieśmiertelnością, teraz gdy na południowym zachodzie liny mostu Waszyngtona błyszczały kolorowymi lampkami jak klejnotami, po prawej biły w niebo jakże mieszczańskie wieże Riverdale, odgradzając nas od horyzontu, a przed nami czekała czosnkowa rzeczywistość Manhattanu. Chwila gwałtownego zwątpienia. Zwariowana ucieczka przed rzeczywistością. Jesteśmy głupcami biorąc to na serio, jesteśmy głupcami inwestując chociaż grosz z naszego psychicznego kapitału w tę dziwaczną fantazję. Dajmy sobie spokój z Arizoną. Jedźmy raczej na Florydę: Fort Lauderdale, Daytona Beach. Pomyśl o tych wszystkich opalonych, chętnych dupciach tylko czekających, by podebrali je inteligentni chłopcy z północy. I — jak to się już zdarzało przy innych okazjach — Ned jakby czytał w moich myślach. Rzucił mi ostre, kpiące spojrzenie i powiedział cicho:

— Nie umrzeć nigdy. Strzał w ciemno! Ale czy rzeczywiście może w tym być coś z prawdy?

2. Ned

Prawdziwie fascynujące, prawdziwie wyzywające, obiecujące mi prawdziwą satysfakcję estetyczną jest to, że dwóch z nas musi zginąć, by dwaj wyzwoleni zostali od śmierci. Takie warunki stawiają Powiernicy Czaszek; oczywiście cały czas zakładając, że — po pierwsze, Eli prawidłowo przetłumaczył rękopis, i po drugie, to co nam powiedział, ma jakiś sens. Myślę, że tłumaczenie musi być prawidłowe; Eli jest niesamowicie precyzyjny w kwestiach filologicznych — lecz zawsze trzeba założyć, że istnieje możliwość oszustwa, zaaranżowanego, być może, przez niego samego. Albo że to wszystko nonsens. Czy Eli gra z nami w jakąś skomplikowaną grę? Oczywiście, jest zdolny do wszystkiego, chytry Żydek, wyuczony zaskakujących sztuczek getta, klecący skomplikowaną fikcje, tak by zwabić trzech bezradnych gojów na zagładę; rytualna krwawa łaźnia na pustyni. Załatwcie najpierw tego chudego, tego pedała, wsadźcie mu płonący miecz w jego pokalaną dupę. Najprawdopodobniej przypisuję Eliemu więcej przewrotności, niż jej rzeczywiście posiada, przenoszę na niego moją gorączkową, zwichrowaną, androgyniczną niestabilność. A on wydaje się szczery — sympatyczny, żydowski chłopiec. Z grupy czterech kandydatów podejmujących próbę jeden musi oddać się śmierci dobrowolnie, drugi zaś stać się ofiarą ocalałej dwójki. Sic dixit liber calvańarum. Tak mówi księga Czaszek. Widzicie, jo tyż godom po cezariańsku! Dwóch na śmierć, dwóch na życie; wspaniała równowaga, czterokątna mandala. Drżę w więzach zwątpienia, wisząc między śmiercią a życiem. Dla Eliego-filozofa ta przygoda jest mroczną wersją gry Pascala, egzystencjalistyczną podróżą po zagładę lub nieskończoność. Dla Neda, przyszłego artysty, to kwestia estetyczna, kwestia treści wypełniającej formę. Który z nas podda się losowi? Oliver, ze swoim gwałtownym głodem życia, jak przystało na farmera ze środkowego zachodu, Oliver przypnie do butelki pełnej nieskończoności, będzie musiał, nawet przez chwilę nie pogodzi się z możliwością znalezienia się między tymi, którzy muszą odejść, by inni mogli żyć. A Timothy, oczywiście, opuści Arizonę nietknięty i nieśmiertelny, radośnie wywijając platynową łyżeczką ociekającą deserem. Jego rasę hoduje się na to, by zwyciężała. Jak mógłby sobie pozwolić na śmierć, skoro ma pieniądze złożone w banku na swoje imię; ma na co czekać. Wyobraźcie sobie sześć procent rocznie od kapitału złożonego, powiedzmy, na 18 milionów lat. Będzie właścicielem Wszechświata! Całego Wszechświata! Ci dwaj są więc pewnymi kandydatami do nieśmiertelności. Tym samym Eli i Ned muszą poddać się wyrokom losu, lub zostać im poddani. Pozostałe role szybko znajdują aktorów. Eli zostanie, oczywiście, zabity; przecież Żyd zawsze jest ofiarą, prawda? Będą słać się mu do stóp, wdzięczni za to, że w kurzu archiwów znalazł ścieżkę do bramy wiodącej ku wiecznemu życiu, a we właściwym momencie rytuału cap! — złapią go i dadzą mu łupnia, szybka porcja Cyklonu-B. Ostateczne rozwiązanie problemu Eliego. Pozostawia to mnie jako ochotnika na ofiarne samospalenie. „Decyzja — mówi Eli, cytując odpowiedni rozdział i wiersz Księgi Czaszek — musi być w pełni dobrowolna, wyrastać z czystej chęci ofiarowania siebie, albo nie wyzwoli odpowiednich wibracji”. W porządku, panowie. Jestem na wasze usługi. Powiedzcie słowo, a zrobię dla was więcej niż mogę. Decyzja w pełni dobrowolna, prawdopodobnie pierwsza taka decyzja w moim życiu. Ale — dwa życzenia. Stawiam dwa warunki. Timothy, musisz sięgnąć do swych milionów z Wall Street i opłacić przyzwoite wydanie moich wierszy, ładna okładka, dobry papier, krytyczna przedmowa kogoś, kto się zna na rzeczy — Trilling, Auden, Lowell, ktoś tego kalibru. Jeśli umrę dla ciebie, Timothy, jeśli przeleję mą krew, byś mógł żyć wiecznie — czy zrobisz to dla mnie? I Oliver — od ciebie także będę wymagał przysługi, szanowny panie. Quid pro quo to sine qua non, jakby powiedział Eli. W ostatnim dniu życia chcę spędzić z tobą godzinę na osobności, mój ty drogi i przystojny przyjacielu. Chcę przeorać ugór twego niewinnego ciała. Bądź w końcu mój, ukochany Oliverze! Obiecuję, że nie będę szczędził wazeliny. Twoje gładkie, płonące, niemal bezwłose ciało, twarde pośladki atlety, słodka, nietknięta, świeża jak pączek róży pupcia… dla mnie, Oliverze, dla mnie, dla mnie, tylko dla mnie! Oddam ci moje życie, jeśli ty na jeden wieczór oddasz mi swój tyłek. Czyż nie jestem romantyczny? A twój dylemat — czyż nie jest rozkoszny? Pójdź, Oliverze… albo nic z tego. I pójdziesz. Nie jesteś przecież żadnym tam purytaninem, jesteś człowiekiem praktycznym, zawsze pierwszym do zysku. Dostrzeżesz korzyści, jakie przyniesie ci ta uległość. Tak będzie lepiej dla ciebie. Dogodź małemu pedałkowi, Oliverze… albo nic z tego.

3. Timothy

Eli traktuje to znacznie poważniej niż my. Myślę, że tak jest w porządku, w końcu on przecież odkrył wszystko i zorganizował całą sprawę. W każdym razie to on ma tę półmistyczną cechę, tę mglistą, wschodnioeuropejską dzikość umożliwiającą człowiekowi poważne zaangażowanie w coś, co w ostatecznym rozrachunku musi się okazać wytworem wyobraźni. Przypuszczam, że to cecha żydowska, związana z kabałą i czym tam jeszcze. W każdym razie ja uważam to za cechę żydowską, wraz z dużą inteligencją, fizycznym tchórzostwem i pasją robienia pieniędzy, ale co ja, do cholery, w ogóle wiem o Żydach? Tylko przyjrzeć się nam, siedzącym w tym samochodzie. Oliver jest najbardziej inteligentny, co do tego nie ma najmniejszych wątpliwości. Ned jest tchórzem — wystarczy na niego spojrzeć, a już się kuli. Ja mam pieniądze, choć Bóg mi świadkiem, że nie mam nic wspólnego z ich robieniem. Tyle o tak zwanych cechach żydowskich. A mistycyzm? Czy Eli jest mistykiem? A może po prostu Eli nie chce umrzeć. Czy jest w tym coś szczególnie mistycznego?

Nie. W tym nie. Lecz jeśli chodzi o wiarę, że gdzieś na pustyni żyją nieśmiertelni wygnańcy z Babilonii, Egiptu, czy z czegoś tam jeszcze; o wiarę, że jeśli pojawisz się wśród nich i wypowiesz właściwe słowa, to złożą i na ciebie przywilej nieśmiertelności…o Jezu! Kto by to kupił? Eli, tak. I może Oliver. Ned? Nie. Nie Ned. Ned nie wierzy w nic — nawet w siebie samego. I nie ja. O to możemy się założyć.

To po co z nimi jadę?

Jest tak, jak powiedziałem Eliemu: o tej porze roku w Arizonie jest cieplej. I lubię podróżować. Myślę też, że może to być zabawne doświadczenie — patrzeć, jak się wszystko rozwija, jak moi najbliżsi przyjaciele po omacku szukają swego przeznaczenia wśród arizońskiej pustyni. Po co w ogóle iść na studia, jeśli nie po to, by zbierać interesujące doświadczenia, powiększać znajomość ludzkiej natury i — oczywiście — dobrze się bawić? Nie poszedłem na studia, żeby uczyć się astronomii lub geologii. Ale patrzeć, jak inni ludzie robią z siebie dupków — tak, to prawdziwa nauka, prawdziwa rozrywka! Jak stwierdził mój ojciec, kiedy wysyłał mnie na pierwszy rok; przypomniawszy mi najpierw, że reprezentuję ósme pokolenie Winchesterów — mężczyzn, idących do naszej wielkiej, starej szkoły: „Nigdy nie zapominaj o jednym, Timothy: właściwym przedmiotem studiów ludzkości jest człowiek. Sokrates powiedział to trzy tysiące lat temu i jego słowa nigdy nie straciły swej wiecznej prawdy”. W rzeczywistości, jak odkryłem na wykładach z angielskiego na drugim roku, powiedział to Pope w osiemnastym wieku, ale dajmy temu spokój. Uczysz się obserwując innych — zwłaszcza jeśli sam straciłeś szansę na wykształcenia swego charakteru wśród przeciwności losu, nieco za dobrze wybierając sobie prapradziadków. Stary powinien zobaczyć mnie teraz, jeżdżącego po kraju z Żydem, pedałem i parobkiem. Przypuszczam, że by to zaaprobował pod warunkiem, iż nigdy nie zapomnę iż jestem od nich lepszy.

Ned dowiedział się od Eliego pierwszy. Widziałem, jak się do siebie tulą i coś szepcą. Ned śmiał się. „Nie nabieraj mnie, człowieku”, mówił i Eli się czerwienił. Ned i Eli bardzo się przyjaźnią; przypuszczam, że to dlatego, iż obaj są chudzi i słabi i należą do gnębionych mniejszości. Od początku było jasne, że wśród naszej czwórki zawsze oni będą przeciw Oliverowi i mnie. Dwóch intelektualistów przeciw dwóm osiłkom, żeby to powiedzieć jak najdobitniej. Dwóch zboczeńców przeciw dwóm… cóż, to nie tak, Eli nie jest pedałem, mimo uporu wuja Clarka, który twierdzi, że wszyscy Żydzi muszą być pedałami niezależnie od tego, czy wiedzą o tym czy nie. Ale Eli sprawia wrażenie pedała, z tym swoim seplenieniem i z tym, jak chodzi. Tak naprawdę wydaje się bardziej pedałem niż Ned. Czy Eli goni za dziewczynami tak rozpaczliwie, bo pragnie coś ukryć? W każdym razie najpierw byli Eli i Ned, szepczący i szeleszczący papierami. Później wprowadzili w to Olivera. „Czy nie moglibyście powiedzieć i mnie” spytałem — „o czym do cholery tak dyskutujecie w tajemnicy”? Myślę, że sprawiało im przyjemność wykluczenie mnie i pokazanie, jak to jest obywatelom drugiej kategorii. A może po prostu doszli do wniosku, że roześmieję się im w twarz? Ale w końcu się złamali. Oliver był ich ambasadorem.

— Co robisz na Wielkanoc? — zapytał.

— Może Bermudy? Floryda. Nassau. — Jeszcze nawet o tym nie myślałem.

— A co byś powiedział na Arizonę?

— O co chodzi?

Oliver odetchnął głęboko.

— Eli badał jakieś niezwykłe rękopisy z biblioteki — powiedział, jakby nieśmiały i zmieszany — i trafił na coś, co nazywa się Księgą Czaszek. To coś najwyraźniej leżało w magazynie z pięćdziesiąt lat i nikt tego nie przetłumaczył, Eli ją zbadał i sądzi…

Że Powiernicy Czaszek rzeczywiście istnieją i że dopuszczą nas do swych tajemnic. Eli, Ned i Oliver mają w każdym razie zamiar pojechać tam i się rozejrzeć. Zapraszają mnie do kompanii. Dlaczego? Bo mam pieniądze? Bo mam wdzięk? No, w rzeczywistości to dlatego, że kandydaci mogą być przyjęci tylko wtedy, jeśli przyjadą w grupach po czterech, a ponieważ w ogóle mieszkamy razem, to wydaje się logiczne i…

I tak dalej. Powiedziałem, że pojadę, dla draki. Kiedy tata był w moim wieku, szukał złóż uranu w belgijskim Kongo. Nie znalazł ich, ale próbował. Ja też mogę sobie popolować na duchy. Powiedziałem im, że pojadę. I zapomniałem o wszystkim na czas egzaminów. Dopiero później Eli wtajemniczył mnie w niektóre reguły gry. Spośród czterech kandydatów, najwyżej dwóch mogło osiągnąć wieczność, a dwóch musiało umrzeć. Zgrabny kawałek melodramatu. Eli spojrzał mi prosto w oczy. — Teraz już wiesz, co ryzykujesz — powiedział — i możesz się wycofać, jeśli chcesz. — Wziął mnie na widelec, szukał śladów rdzawej wody w mej błękitnej krwi. Roześmiałem mu się w oczy. — To niezłe szansę — odrzekłem.

4. Ned

Garść wrażeń, nim podróż ta zmieni nas na zawsze, bo zmienić nas musi. Środa wieczór, 7 marca, zbliżamy się do miasta Nowy Jork.

TIMOTHY: Różowy i złoty. Pięciocentymetrowa warstwa tłuszczu na potężnych, twardych mięśniach. Wielki, masywny, byłby dobrym obrońcą w futbolu, gdyby chciało mu się spróbować. Niebieskie, protestanckie oczy, zawsze kpiące z rozmówcy. Wskazuje ci właściwe miejsce z przyjaznym uśmiechem. Manieryzmy amerykańskiej arystokracji. Strzyże się na jeża — w naszych czasach! — i w ten sposób daje światu do zrozumienia, że należy tylko do siebie. Zadaje sobie sporo trudu, by udawać leniwego i szorstkiego. Wielki kot, drzemiący lew. Strzeż się! Lwy są znacznie inteligentniejsze, niż można się po nich spodziewać, i biegają znacznie szybciej, niż spodziewają się tego ich ofiary.

ELI: Biel i czerń. Delikatny, kruchy. Oczy jak paciorki. Trzy centymetry wyższy ode mnie, ale i tak niski. Cienkie, zmysłowe usta, mocny podbródek, na głowie gęste asyryjskie loki. Taka blada, bardzo biała skóra; nigdy się nie opalał. Powinien się golić już w godzinę po ogoleniu. Morze gęstych włosów na piersi i udach, wyglądałby na mocnego, gdyby nie był taki niezdarny. Ma pecha z dziewczynami. Doszedłbym z nim do czegoś, ale nie jest w moim typie — jesteśmy za podobni. Sprawia ogólne wrażenie bezbronnego. Szybki, pojętny umysł; Eli nie jest tak głęboki, jak sądzi, ale i nie jest głupi. W zasadzie typ średniowiecznego scholastyka.

JA: Żółć i zieleń. Ruchliwy, mały elf, pokrywający zręcznością niezgrabne jądro swej istoty. Miękkie, wijące się, złotobrązowe włosy unoszą się jak halo wokół mej głowy. Czoło wysokie i — niech to diabli! — coraz wyższe. Wyglądasz jak postać z Fra Angelico, powiedziały mi kiedyś jednego wieczora dwie dziewczyny; chyba chodziły na ten sam wykład z historii sztuki. Bardzo przypominam księdza. Tak mi powtarzała matka, widziała we mnie łagodnego monsignore pocieszającego tych o zranionym sercu. Przepraszam, mamusiu. Papież nie chce do mnie podobnych. Dziewczyny chcą, intuicja mówi im, że jestem pedałem, i mimo wszystko narzucają mi się, dla nich to pewnie wyzwanie. Szkoda, strata. Jestem niezłym poetą, piszę średnie opowiadania. Gdyby mi na tym zależało, wziąłbym się za powieść. Spodziewam się umrzeć młodo. Czuję, że takie jest wymaganie romantyzmu. By utrzymać się w roli, muszę nieustannie rozważać samobójstwo.

OLIVER: Różowy i złoty jak Timothy, ale poza tym — cóż za różnica! Timothy jest jak potężna, brutalna kolumna, Oliver przypomina stożki. Twarz i ciało ma nieprawdopodobne, jak u gwiazdy filmowej: dwa metry wzrostu, szerokie ramiona, smukłe biodra. Doskonałe proporcje. Typ silny i cichy. Jest piękny, wie o tym i ma to gdzieś. Chłopiec z farmy w Kansas, rysy otwarte i szczere. Długie włosy tak jasne, że niemal białe. Z tyłu wygląda jak bardzo wysoka dziewczyna, tylko talię ma inną. Muskuły nie sterczą mu jak u Timothy’ego; są płaskie i długie. Oliver nikogo nie oszuka tą swoją solidnością wieśniaka. Za błękitnymi oczami kryje się duch głodny wrażeń. Żyje we wrzącym Nowym Jorku, umysłu snując ambitne plany. A jednak bije z niego jakieś szlachetne promieniowanie. Gdybym tylko mógł oczyścić się w tym jasnym blasku! Gdybym tylko mógł!

NASZ WIEK: Timothy: 22 od zeszłego miesiąca; Ja: 21½; Oliver: 21 w styczniu; Eli 20½.

Timothy — Wodnik

Ja — Skorpion

Oliver — Koziorożec

Eli — Panna.

5. Oliver

Wolę prowadzić sam, niż dać się wozić. Siedziałem już za kierownicą po dziesięć i dwanaście godzin bez przerwy. Tak jak to widzę, jestem bezpieczniejszy, gdy prowadzę sam, niż gdy prowadzi ktoś inny, ponieważ nikt nie jest aż tak zainteresowany przedłużeniem mojego życia jak ja. Myślę, że niektórzy kierowcy sami kuszą śmierć — dla emocji lub, jakby powiedział Ned, dla wrażeń estetycznych. Do diabła z tym. Dla mnie w całym wszechświecie nie ma niczego świętszego od życia Olivera Marshalla i chcę mieć jak najszerszą kontrolę nad sytuacjami, w których decyduje się życie i śmierć. Więc mam zamiar prowadzić niemal przez cały czas. W ciągu całej naszej dotychczasowej podróży prowadziłem tylko ja, chociaż to samochód Timothy’ego. Timothy jest mym przeciwieństwem — zamiast prowadzić woli, żeby go wozić. Przypuszczam, że to manifestacja świadomości klasowej. Eli nie wie, jak prowadzić samochód, więc zostaję tylko ja i Ned. Ned i ja, przez całą drogę do Arizony; i Timothy od czasu do czasu siadający za kierownicą. Mówiąc szczerze przeraża mnie sama myśl o tym, by powierzyć życie Nedowi. Przypuśćmy, że mogę zostać tu, gdzie jestem, z nogą na gazie, prowadząc bez przerwy dzień i noc? Jutro po południu moglibyśmy być w Chicago, jutro w nocy w St. Louis, pojutrze Arizona. I początek polowania na ten Dom Czaszek Eliego. Mam ochotę zgłosić się na ochotnika do nieśmiertelności. Jestem gotów, jestem w pełni przygotowany psychologicznie, wierzę Eliemu dosłownie i bez zastrzeżeń. Boże, wierzę! Chcę wierzyć! Otwiera się przede mną cała przyszłość. Zobaczę gwiazdy. Będę mknął od świata do świata. Kapitan Future z Kansas. A ci bonzowie chcą się najpierw zatrzymać w Nowym Jorku i spędzić wesołą noc w mieście, w barach dla samotnych! Wieczność czeka, a oni nie mogą odmówić sobie słodyczy! Chciałbym im powiedzieć, jakimi według mnie są prowincjałami. Ale muszę być cierpliwy. Nie chcę, żeby pomyśleli, że dostaję małpiego rozumu na punkcie Arizony i czaszek. Pierwsza Alejo, oto jesteśmy!

6. Eli

Poszliśmy w jedno takie miejsce na Sześćdziesiątej Siódmej; otworzyli je na Boże Narodzenie. Ktoś z uniwersyteckiego bractwa Timothy’ego był już tam i stwierdził, że branie jest fajne, więc Timothy nalegał, żeby to sobie obejrzeć. Poszliśmy mu na rękę. To coś nazywało się „Hałaśliwe Rancho”, co wyjaśnia wszystko w sześciu krótkich sylabach. Wystrój z początku epoki wolnego pieprzenia, klienci głównie z podmiejskich szkół, głównie futboliści; wypadało ich mniej więcej trzech na dziewczynę. Wysoki poziom dźwięku, szaleńcze śmiechy. Wkroczyliśmy w szyku, ale nasza formacja rozpadła się zaraz po sforsowaniu drzwi. Timothy, cały chętny, zaszarżował w kierunku baru jak byk w rui; jego potężne ciało zwolniło dopiero przy piątym kroku, kiedy zorientował się, że sądząc z otoczenia to nie to, czego szukał. Oliver, pod pewnymi względami najbardziej z nas grymaśny, nawet nie pofatygował się wejść do środka. Wyczuł z miejsca, że lokal jest nieodpowiedni, i ustawił się zaraz za drzwiami czekając, kiedy wyjdziemy. Ja doszedłem do połowy sali, huk poraził mnie jak cios, szarpiąc wszystkimi nerwami, obróciłem się na pięcie i wycofałem w oazę względnej ciszy — niszę szatni. Ned skierował się wprost do toalety. Byłem wystarczająco naiwny, by sądzić, że po prostu musi się jak najszybciej wysikać. W chwilę później dołączył do mnie Timothy trzymając w ręku kufel piwa i powiedział:

— Wynośmy się stąd w cholerę. Gdzie Ned?

— W sraczu — poinformowałem go.

— Jasna cholera!

Timothy powędrował do kibelka na poszukiwania. W chwilę później wyłonił się z rozzłoszczonym Nedem; Nedem, któremu towarzyszyła przeszło dwumetrowa kopia Olivera; młody Apollo z przepasanymi lawendową opaską lokami sięgającymi ramion. Szybki chłopak z tego naszego Neda. Pięć sekund na orientację w terenie, z pół minuty na zlokalizowanie łupu i prowizoryczne dobicie targu. Timothy właśnie niszczył jego styl, rujnował marzenia o wykwintnym pieprzonku w jakiejś przytulnej norce w East Village. Oczywiście nie mieliśmy teraz czasu, na zaspokajanie kaprysów Neda. Timothy powiedział coś krótko do zdobyczy Neda, Ned powiedział coś gorzkiego Timothy’emu, Apollo oddalił się niechętnie, a myśmy się stamtąd wynieśli. Kawałek drogi tą samą ulicą na być może lepsze pastwisko, do „Plastykowej Jaskini”; w zeszłym roku Timothy był tam kilka razy z Oliverem. Futurystyczny wystrój, wokoło falujące płachty grubego, błyszczącego, szarego plastyku, kelnerzy owinięci w krzykliwe, fantastycznonaukowe kostiumy, co jakiś czas bluzgają migające światła, mniej więcej co dziesięć minut z pięćdziesięciu kolumn bije ogłuszający łomot hard rocka. Więcej w tym dyskoteki niż baru dla samotnych, ale lokal pełni obydwie role. Bardzo cenią go motylki z Columbii i Barnard, używają dziewczyny z Hunter, uczennicom daje się do zrozumienia, że są tu niepożądane. Dla mnie było to środowisko obce. Brak mi wyczucia współczesnego szyku, wolę przesiadywać w kawiarniach, ciągnąć capuccino i dyskutować o rzeczach wielkich. Nie odwalam numerów w dyskotekach dla samotnych. Rilke zamiast rocka, Plotyn zamiast plastyku. „Człowieku, spadłeś tu wprost z 1957 roku” — powiedział mi raz Timothy. Timothy, z tą swoją republikańską fryzurką jak szczotka!

Plan na wieczór zakładał znalezienie miejsca do spania, to znaczy poderwanie dziewczyn z mieszkaniem mogących pomieścić czterech gości płci męskiej. Miał się o to zatroszczyć Timothy, a gdyby połów mu się nie udał, zawsze jeszcze mogliśmy spuścić ze smyczy Olivera. To był ich świat.

Ja czułbym się bardziej na miejscu na uroczystej mszy w kościele świętego Patryka. Dla mnie był to Zanzibar, a dla Neda, przypuszczam, Timbuktu; choć ze swymi zdolnościami kameleona Ned od razu dopasował się do okoliczności. Powstrzymany w swych naturalnych skłonnościach przez Timothy’ego zdecydował się teraz wywiesić flagę hetero i na swój zwykły, przewrotny sposób wybrał najpotworniejszą dziewczynę w zasięgu wzroku, grubasa z tłustą twarzą w pryszczach i wielkimi, obwisłymi piersiami pod znoszonym czerwonym swetrem. Kusił ją teraz z elektryzującą skutecznością, najprawdopodobniej objawiając się dziewczynie jako pedałkowaty Raskolnikow, szukający właśnie w niej ocalenia przed pełnym cierpień życiem zboczeńca. Mruczał jej do ucha, a ona bez przerwy oblizywała wargi, czerwieniała, przewracała oczami i bawiła się krucyfiksem — tak! krucyfiksem! — wiszącym między jej słoniowymi cycami. Jakaś Sally McNally po katolickiej szkole, co pewnie niedawno pozbyła się błonki, i jakie z tym miała kłopoty, a teraz dzięki wszystkim świętym ktoś rzeczywiście próbuje ją poderwać! Ned niewątpliwie odstawiał stary numer niedoszłego księdza, załamanego jezuity, roztaczając aurę dekadencji i katolickiego, romantycznego angst. Czy poszedłby na całość? Tak. Jako poeta w poszukiwaniu doświadczenia często zbaczał w brudne zaułki zaludnione przez przeciwną płeć podrywając zawsze nieszczęsne resztki, odpadki rodzaju żeńskiego — dziewczynę z jedną ręką, dziewczynę z połową szczęki, czaplę dwukrotnie wyższą od niego itd., itp. Jego własny pomysł na czarny humor. Tak naprawdę miał więcej dziewczyn niż ja, chociaż jest homoseksualistą; tyle że jego dziewczyny nie zdobyły dobrego miejsca w konkurencji, chyba że przyznawano by nagrody od końca. Twierdził, że akt nie sprawia mu przyjemności, że czerpie ją z samego okrutnego pościgu za ofiarą. Widzicie, mówił, nie pozwolicie mi dziś na Alcybiadesa, więc wybrałem Ksantypę. Kpił z całego normalnego świata swą pogonią za kalekimi i niechcianymi.

Przez pewien czas studiowałem jego technikę. Zbyt wiele czasu spędzam na podpatrywaniu. Powinienem sam ruszyć na polowanie. Jeśli zaangażowanie i intelektualizm są tu właśnie w modzie, czemu jeszcze nie przehandlowałem moich za jakąś małą dupcię? Czy jesteś ponad zwykłymi doznaniami fizycznymi, Eli? Daj spokój, po prostu niezręcznie postępujesz z dziewczynami. Kupiłem sobie whiskey sour (ty cholerny relikcie 1957 roku! Kto pije dzisiaj mieszane drinki?) i odwróciłem się od baru. Jak fajtłapa to fajtłapa — zderzyłem się z niewysoką, ciemnowłosą dziewczyną i rozlałem połowę drinka. — Och, strasznie przepraszam — powiedzieliśmy jednocześnie. Wyglądała na wystraszoną — przerażona łania. Chudziutka, drobne jak u ptaka kości, zaledwie metr pięćdziesiąt wzrostu, poważne, błyszczące oczy, duży nos (szajneh majdeleh! dziewczyna z plemienia!). Turkusowa, półprzeźroczysta bluzka, pod bluzką różowy biustonosz, świadectwo ambiwalentnego stosunku do współczesnych obyczajów. Starcie naszych wstydliwości wykrzesało iskrę, poczułem żar w kroku, żar na policzkach, odebrałem bijące od niej mocne ciepło odwzajemnionego zapłonu. Czasami trafia cię to w sposób tak oczywisty, że zaczynasz się zastanawiać, dlaczego wokół nie wybuchają owacje. Znaleźliśmy maleńki stolik i przedstawiliśmy się sobie ochrypłymi głosami. Mickey Bernstein, Eli Steinfeld. Eli, Mickey. Co taka miła dziewczyna jak ty robi w takim miejscu?

Była studentką drugiego roku z Hunter, zarządzanie, rodzina z Kew Gardens; dzieliła mieszkanie na Trzeciej i Siedemdziesiątych z czterema innymi dziewczynami.

Już myślałem, że znalazłem nam locum na noc — tylko sobie wyobraźcie, Eli szmendric rozbija bank — ale szybko nabrałem przekonania, że mieszkanie to w zasadzie dwie sypialnie oraz wnęka kuchenna i nie projektowano go z myślą o przyjmowaniu tylu gości. Szybko i chętnie Mickey poinformowała mnie, że nieczęsto odwiedza lokale dla samotnych, tak naprawdę to niemal nigdy, ale koleżanka, z którą dzieli pokój, wyciągnęła ją dzisiaj na miasto z okazji początku przerwy wielkanocnej. Wskazała na koleżankę — wysoką, chudą gapę z pokrytą trądzikiem twarzą, całkowicie pogrążoną w rozmowie z chudym jak tyka, niezgrabnym, niechlujnym i brodatym typem ubranym według kwiecistej mody z 1968 roku, i tak się tu znalazła, niepewna siebie, ogłuszona hałasem, czy nie mógłbym zamówić dla niej wiśniowej coli? Szarmancki, światowy Steinfeld przygwoździł gestem przechodzącego obok Marsjanina i złożył zamówienie. Dolca proszę. Uuuuch! Mickey zapytała, co studiuję. Wpadłem w pułapkę. W porządku, pedancie, czas się ujawnić. — Filologia wczesnośredniowieczna. Rozkład łaciny na języki romańskie. Mógłbym śpiewać ci sprośne ballady po prowansalsku, ale mam okropny głos. — Mickey roześmiała się, zbyt głośno. — Och, ja też mam straszny głos — krzyknęła. Ale możesz wyrecytować którąś, jeśli chcesz. — Zawstydzona, wzięła mnie za rękę, bo ja przecież byłem zbyt uczony, by wziąć za rękę ją. Powiedziałem, niemal wywrzaskując słowa w otaczający nas hałas:

Can vei la luzeta mover De joi sas alas contral rai Que s’oblid’es laissa chazer Per la doussor c’al cór li vai…

I tak dalej. Podbiłem ją zupełnie.

— Czy to było bardzo świńskie? — zapytała, kiedy skończyłem.

— Wcale nie. To czuła pieśń miłosna, Bernart de Ventadorn, XII wiek.

— Recytowałeś tak pięknie. Przetłumaczyłem jej to i poczułem bijące we mnie fale czołobitnego szacunku. Weź mnie, zrób to — przekazywała telepatycznie. Wyliczyłem sobie, że miała do tej pory sześć stosunków z dwoma różnymi mężczyznami i ciągle czekała nerwowo na pierwszy orgazm, jednocześnie zastanawiając się poważnie nad tym, czy nie pozwala sobie na zbyt wiele zbyt wcześnie. Byłem skłonny zrobić wszystko, co w mojej mocy, dmuchałem jej w ucho i szeptałem maleńkie perełki po prowansalsku. Ale jak możemy się stąd wynieść? Dokąd pójdziemy? Rozejrzałem się dziko dookoła. Timothy obejmował przerażająco piękną dziewczynę z falującymi kaskadami błyszczących, kasztanowatych włosów. Oliver złapał dwa ptaszki, brunetkę i blondynkę, tak działał jego wdzięk wieśniaka. Ned wciąż zalecał się do swej kluchowatej cizi. Być może któryś z nich znajdzie jakieś rozwiązanie — mieszkanie w pobliżu, dla każdego sypialnia. Odwróciłem się do Mickey, która powiedziała:

— W sobotę wieczorem mamy takie małe przyjęcie. Przyjdzie paru naprawdę dobrych muzyków, to znaczy klasycznych i może gdybyś miał wolny wieczór…?

— W sobotę wieczorem będę w Arizonie.

— Arizona? To ty jesteś z Arizony?

— Jestem z Manhattanu.

— Więc czemu… to znaczy nie słyszałam jeszcze, żeby ktoś jechał na Wielkanoc do Arizony. To coś nowego.

Na jej ustach pojawił się nieśmiały cień uśmiechu.

— Przepraszam. Masz tam dziewczynę?

— Nic z tych rzeczy.

Wierciła się na stołku, nie chcąc nalegać i nie wiedząc, jak skończyć przesłuchanie. Strzeliła nieuniknionym pytaniem:

— Więc czemu tam jedziesz?

To mnie uciszyło. Co jej mogłem powiedzieć? Od piętnastu minut grałem bardzo zwyczajną rolę, napalony student na łowach, bar samotnych na East Side, wstydliwa, lecz chętna dziewczyna, tylko podkręcić ją trochę ezoteryczną poezją, ponad blatem stołu spotykają się oczy, kiedy znów cię zobaczę, szybki wielkanocny romans, dziękuję za wszystko, do widzenia. Zwykły studencki walczyk. Lecz jej pytanie uruchomiło drzwi zapadni i wtrąciło mnie w inny, mroczny świat, świat fantazji, świat sennych zwid, w którym poważni młodzi ludzie myślą o tym, jak na wieczność wyzwolić się z mocy śmierci, w którym niedopierzeni naukowcy wbijają sobie w głowę wiarę, że wpadł im w ręce tajemniczy manuskrypt objawiający tajemnice antycznego, mistycznego kultu. Tak, mogłem jej odpowiedzieć, jedziemy na poszukiwanie sekretnej siedziby Bractwa Czaszek i widzisz, mamy nadzieję przekonać Powierników, że jesteśmy kandydatami godnymi Próby i oczywiście jeśli jej dostąpimy, jeden z nas musi z własnej woli oddać życie za innych, a jeden musi zostać zamordowany i jesteśmy przygotowani na te warunki, ponieważ dwóch szczęściarzy nie umrze nigdy. Dziękuję ci, H. Riderze Haggardzie, to dokładnie tak. Rozważając kontrast między Manhattanem tej właśnie chwili i mym nieprawdopodobnym, arizońskim snem znów poczułem to uczucie ostrej niezgodności, dyslokacji. Słuchaj, mogłem jej powiedzieć, konieczny jest akt wiary, mistycznej akceptacji, trzeba sobie powiedzieć, że życie nie składa się wyłącznie z dyskotek, linii metra, butików i wykładów. Trzeba uwierzyć w istnienie sił, których natury nie da się wytłumaczyć. Wierzysz w astrologię? Oczywiście, i wiesz, co myśli o tym New York Times. Więc ośmiel się zaakceptować coś więcej. Jak my. Odłóż na bok samoświadomą i — och! — jakże współczesną negację nieprawdopodobnego, dopuść możliwość istnienia Bractwa, istnienia Próby, istnienia wiecznego życia. Jak można im zaprzeczyć bez sprawdzenia? Czy stać cię na ryzyko błędu? Tak więc — jedziemy do Arizony, we czterech: ten potężny z jeżykiem, ten, o, grecki bóg i ten spięty gość rozmawiający z tłustą dziewczyną. I ja. I chociaż niektórzy z nas mają więcej wiary niż inni, to jednak każdy wierzy, przynajmniej częściowo, w Księgę Czaszek. Pascal wybrał wiarę, ponieważ szansę przemawiają przeciw niewierzącym; któż chciałby odrzucić Raj odmawiając poddania się Kościołowi. I my dokonaliśmy podobnego wyboru — my, gotowi przez tydzień robić z siebie głupków w zamian za jakąś szansę zdobycia czegoś, co jest ponad wszelkimi nagrodami, a przecież stracić możemy w najgorszym razie tylko to, co wydaliśmy na benzynę. Ale nie powiedziałem tego Mickey Bernstein. Muzyka była zbyt głośna i przecież we czterech złożyliśmy straszną studencką przysięgę, że nikomu nie wyjawimy naszego sekretu. Zamiast tego powiedziałem:

— Dlaczego Arizona? Chyba dlatego, że jesteśmy wielbicielami kaktusów. I w marcu jest ciepło w Arizonie.

— Na Florydzie też.

— Brak kaktusów.

7. Timothy

Znalezienie odpowiedniej dziewczyny i załatwienie sprawy zajęło mi godzinę. Dziewczyna miała na imię Bess, była cycatym dzieciakiem z Oregonu; razem z czterema nowicjuszkami z Barnarda mieszkała w ogromnym mieszkaniu na Riverside Drive. Trzy z czterech dziewczyn pojechały na przerwę do domu, czwarta siedziała w kącie, pozwalając na ostrą robotę tak mniej więcej dwudziestopięcioletniemu facetowi z baczkami, w typie agenta reklamowego. Znakomicie!

Wyjaśniłem jej, że przejeżdżam dzisiaj przez miasto z trzema przyjaciółmi, w drodze do Arizony, i mamy nadzieję trafić na jakieś fajne miejsce. — Chyba da się załatwić — powiedziała. Znakomicie. Oliver dyskutował leniwie z chudą dziewczyną o zbyt błyszczących oczach ubraną w czarny kombinezon, jakąś szybką; oderwałem go od niej, opowiedziałem, co jest grane, i napuściłem na przyjaciółkę Bess imieniem Judy. Okazało się, że Judy jest z Nebraski, delegat z krainy szaleńców szybko został odstawiony od piersi, a Judy z Oliverem rozpoczęli dyskusję o cenach paszy dla świń czy czymś takim. Następnie odszukałem Neda. Ten mały pedał i skurwysyn choć mógł zrobić wszystko, wybrał sobie akurat dziewczynę, robi takie numery od czasu do czasu, przypuszczam że po to, by grać normalnym na nosie. Ta była fatalna — wielki nochal, wielkie cyce, góra miecha. — Spadamy — powiedziałem mu. — Zabierz ją ze sobą, jeśli chcesz. — W końcu znalazłem Eliego. To był chyba tydzień dobroci dla heteroseksualistów; nawet Eli zdobył punkty. Chuda, czarna, skóra i kości, szybki, nerwowy uśmiech. Poraziło ją ze zdumienia, kiedy stwierdziła, że Eli mieszka z takim cholernym szegic jak ja.

— Mamy chatę — powiedziałem. — Chodź. — Niemal padł mi do stóp.

W ósemkę wpakowaliśmy się do mojego samochodu, właściwie w dziewiątkę, jeśli policzyć zdobycz Neda za dwoje, a trzeba. Prowadziłem, a wszyscy ciągle się sobie przedstawiali: Judy, Mickey, Mary, Bess; Eli, Timothy, Oliver, Ned; Judy, Timothy; Mickey, Ned; Mary, Oliver, Bess, Eli; Mickey, Judy; Mary, Bess; Oliver, Judy; Eli, Mary — o rany! Zaczęło padać, zimna, prawie zamarzająca mżawka. Kiedy wjeżdżaliśmy do Central Parku, stareńki samochód jadący jakieś sto metrów przed nami wpadł w poślizg, przejechał kawałek zygzakiem i bokiem wyleciał z ulicy, uderzając w ogromne drzewo; rozleciał się i przynajmniej ze dwanaście osób wypadło z niego w różne strony. Hamowałem gwałtownie — niektóre z ofiar leżały mi praktycznie na drodze. Porozwalane łby, poprzetrącane karki, ludzie krzyczeli po hiszpańsku. Zatrzymałem samochód i powiedziałem do Olivera:

— Lepiej wysiądźmy i zobaczmy, co da się tu zrobić. — Oliver wyglądał jak ogłupiały. Jest jakiś taki, gdy chodzi o śmierć, nawet przejechanie wiewiórki to dla niego cios. Konieczność poradzenia sobie z ładunkiem uszkodzonych Portorykańczyków wystarczała, by nasz błyskotliwy kandydat na lekarza wpadł w panikę. Zaczai coś bełkotać, a Judy z Nebraski wyjrzała mu zza ramienia i powiedziała z prawdziwym szaleństwem w głosie: — Nie! Jedź dalej, Tim!

— Tu są ranni ludzie — odparłem.

— Lada chwila pojawią się gliny. Zobaczą naszą ósemkę w samochodzie i przeszukają nas, nim w ogóle zainteresują się nimi. A ja nie jestem czysta, Tim. Nie jestem czysta! Załatwią nas wszystkich.

Prawie spanikowała. Co, do cholery, nie mogliśmy przecież pozwolić sobie na stratę połowy wakacji, czekając na rozprawę z powodu jednej głupiej cipki która uparła się, że musi mieć przy sobie trawkę. Więc przycisnąłem pedał i przejechałem ostrożnie wśród martwych i umierających. Czy gliniarze rzeczywiście zawracaliby sobie głowę polowaniem na narkotyki, gdy ziemia wokół nich usłana jest trupami? W to nie potrafiłem uwierzyć, ale może tylko dlatego, że zostałem uwarunkowany, by myśleć, że policja jest po mojej stronie. Judy mogła mieć słuszność. Jakoś ostatnio paranoja zrobiła się strasznie zaraźliwa. W każdym razie pojechałem dalej i dopiero gdy wjechaliśmy do Central Park West, Oliver zaopiniował, że nie powinniśmy opuszczać miejsca wypadku. Moralność po fakcie, stwierdził siedzący z tyłu Eli, jest gorsza niż całkowity brak moralności. A Ned krzyknął „brawo”. Ci dwaj, nic nowego.

Bess i Judy mieszkały gdzieś przy setnej Ulicy w wielkim, podupadającym bloku który w 1920 roku musiał być pałacem. Ich mieszkanie nie miało końca, pokój za pokojem, wysokie sufity piernikowate gzymsy, porysowany i nierówny gips, łatany poprzez stulecia raz za razem. Wysokość mniej więcej piętnastego piętra, wspaniały widok na brud i nędzę New Jersey. Bess nałożyła płyty na adapter: Segovia, Stonesi, Sergeant Pepper, Beethoven, co tylko chcesz, i przyniosła dzbanek taniego wina. Judy sprezentowała to, co doprowadziło ją w parku do takiej paniki: bryłę haszu wielkości mojego nosa. — Nosisz ją przy sobie na szczęście? — zapytałem, ale okazało się, że dostała to w Plastykowej Jaskini. Zapaliliśmy. Oliver, jak to zwykle on, opuścił kolejkę; chyba boi się, że jakieś piguły zatrują mu jego cenną krew. Wstrzymała się też irlandzka praczka Neda — nie była gotowa, żeby aż do tego stopnia nadążyć za modą. No bierz — usłyszałem, jak mówi do niej Ned — to ci pomoże stracić parę kilo. — Wyglądała na przerażoną. Spodziewała się może, że w każdej chwili przez okno wejdzie Jezus i wyrwie nieśmiertelną duszę z jej drżącego, grzesznego ciała. Reszta z nas zaprawiła się przyjemnie i podryfowała do różnych sypialni.

W środku nocy odczułem szczególny nacisk na pęcherz i poszedłem, by w labiryncie pokojów i korytarzy znaleźć kibelek. Po drodze otworzyłem kilka niewłaściwych drzwi. Za każdymi góry ciał. Zza ściany jednego z pokojów odgłosy namiętności: regularne, rytmiczne skrzypienie sprężyn. Nie ma co zaglądać, to musi być Buhaj Oliver, przelatujący swoją Judy szósty lub siódmy raz tej nocy. Kiedy już z nią skończy, przez tydzień będzie chodziła z szeroko rozstawionymi nogami. Zza kolejnych drzwi chrapanie i gwizdy — o zgrozo! to wdzięczna maciora zboczonego Neda w objęciach Morfeusza. Ned spał w korytarzu; co za dużo to niezdrowo, jak sądzę. Znalazłem w końcu łazienkę, tylko że zajmowali ją Eli z Mickey, kąpiący się razem. Nie miałem zamiaru im przeszkadzać, ale co do diabła! Mickey przybrała delikatną, grecką pozę, prawa ręka na czarnym futerku, lewa na maleńkich cycuszkach. Można by sądzić, że nie ma nawet czternastu lat. — Przepraszam — powiedziałem, wycofując się. Ociekający wodą, nagi Eli wyszedł za mną.

— Tylko bez kłótni — powiedziałem — nie miałem zamiaru naruszać waszej intymności. — Ale okazało się, że bynajmniej nie o to mu chodzi. Zapytał mnie, czy na resztę drogi moglibyśmy zabrać ze sobą piątego pasażera. — Ją? — zapytałem. Skinął głową. Miłość od pierwszego wejrzenia, spiknęli się, znaleźli w swych ramionach prawdziwe szczęście. A teraz on chciał zabrać ze sobą ją. — Chryste! — krzyknąłem, omal nie budząc całego towarzystwa. — Powiedziałeś jej o…

— Nie. Tylko to, że jedziemy do Arizony.

— A kiedy już się tam znajdziemy to co? Zabierzesz ją z nami do Domu Czaszek?

O tym jeszcze nie pomyślał. Oszołomiony skromniutkimi wdziękami, nasz błyskotliwy Eli sięgał myślą tylko do następnego pieprzenia. Jego pomysł był oczywiście nierealny. Gdybyśmy planowali podróż erotyczną, ja zabrałbym z sobą Margo, a Oliver — LuAnn. Zaplanowaliśmy to jednak tak, że mogliśmy liczyć tylko na to, co się da upolować po drodze, i Eli musi się do tego dostosować. Na jego życzenie tworzyliśmy hermetycznie zamkniętą, czteroosobową całość. A teraz Eli nie chciał się dostosować.

— Mógłbym zostawić ją w motelu w Phoenix na czas naszego pobytu na pustyni — argumentował. — Nie musi wiedzieć, po co tam jedziemy.

— Nie.

— A w końcu, Timothy, czy to musi być taki zasrany sekret?

— Upadłeś na głowę!? Czy to przypadkiem nie ty praktycznie zmusiłeś nas do złożenia przysięgi krwi, że nigdy nikomu nie zdradzimy ani sylaby z Księgi Czaszek?

— Krzyczysz. Wszystko usłyszą.

— Właśnie. Niech słyszą. Nie chcesz tego, co? Żeby te dziewczyny usłyszały o twoim projekcie, doktorze Fu Manchu. I jednocześnie masz zamiar dopuścić ją do wszystkiego. Przestałeś myśleć, Eli.

— To może nie pojadę do Arizony.

Miałem ochotę złapać go za gardło i trochę potrząsnąć. Nie jedzie do Arizony? To on to zorganizował. On wciągnął w to jeszcze trzech niezbędnych mężczyzn. On godzina za godziną przekonywał nas, jak ważne jest, by otworzyć duszę na niewytłumaczalne, nieprawdopodobne i fantastyczne. On bódł nas argumentami każącymi odrzucić nędzny pragmatyzm i empiryzm, dokonać aktu wiary itp, itd. A teraz ujmująca córa Izraela wpuszcza go między nogi i w jednej chwili Eli gotów jest odpuścić sobie wszystko po to, by spędzić Wielkanoc trzymając ją za rękę podczas odwiedzin w Cloisters, w galerii Gugenheima i innych świątyniach kultury naszej metropolii. No, niech to wszyscy diabli. On nas w to wciągnął i — zostawiając zupełnie na boku kwestię, na ile wierzymy w ten zwariowany kult nieśmiertelności — tak po prostu się od nas nie odczepi. Księga Czaszek mówi, że kandydaci muszą stawić się czwórkami. Powiedziałem, że nie pozwolimy mu odejść. Milczał dłuższą chwilę. Gwałtowne ruchy jabłka Adama, przełykanie, znak Wielkiego Wewnętrznego Konfliktu. Prawdziwa miłość przeciw wiecznemu życiu.

— Możesz zawsze się z nią zobaczyć, kiedy znowu wrócimy na Wschód — przypomniałem mu. — Oczywiście zakładając, że będziesz jednym z tych, którzy wrócą. — Eli utknął na jednym ze swych egzystencjalistycznych dylematów. Drzwi łazienki otworzyły się i Mickey wyjrzała zza nich niewinnie, owinięta w ręcznik kąpielowy.

— Idź już — powiedziałem. — Twoja pani czeka. Zobaczymy się rano.

Gdzieś przy kuchni znalazłem drugi kibelek, ulżyłem sobie i po omacku dotarłem z powrotem do Bess, która powitała mnie cichymi, chrapliwymi westchnieniami, złapała mnie za uszy i pociągnęła między swe ruchliwe, miękkie odbijacze. Duże piersi, powiedział mi ojciec, kiedy miałem piętnaście lat, są raczej wulgarne; dżentelmeni wybierają sobie kobiety posługując się innymi kryteriami. Tak, tatku, ale wspaniałe z nich poduszki.

Wraz z Bess po raz ostatni uczciliśmy święto wiosny. Zasnąłem. O szóstej rano obudził mnie kompletnie ubrany Oliver. Ned i Eli wstali już także i też byli ubrani. Dziewczyny jeszcze spały. Zjedliśmy śniadanie w milczeniu, kawa z kanapkami, i przed siódmą, we czwórkę, ruszyliśmy w drogę. Riverside Drive w górę na Most Waszyngtona, mostem do Jersey, Osiemdziesiątą międzystanową na zachód. Prowadził Oliver. Żelazny z niego facet.

8. Oliver

Nie jedź, mówiła LuAnn, o cokolwiek tu chodzi, nie jedź, nie mieszaj się, mnie się to nie podoba. A przecież wcale nie powiedziałem jej wszystkiego. Tylko to, co na powierzchni: religijna grupa w Arizonie, wiesz, w rzeczywistości coś w rodzaju klasztoru; Eli sądzi, że dla nas czterech wizyta tam może mieć wielką wartość duchową. Możemy sporo zyskać, powiedziałem LuAnn. A ona natychmiast zareagowała strachem. Syndrom kucharki — jeśli nie wiesz, co to jest, najlepiej się nie zbliżaj. Strach, introspekcja. Słodkie to dziecko, ale zbyt prostoduszne. Być może zareagowałaby inaczej, gdybym jej powiedział o tej sprawie z nieśmiertelnością. Ale oczywiście jestem związany przysięgą. W każdym razie nawet nieśmiertelność przeraziłaby LuAnn. Nie, powiedziałaby, musi w tym być jakiś haczyk, wyjdzie z tego coś strasznego, to dziwne, tajemnicze i przerażające, to sprzeczne z wolą Bożą. Wszyscy winniśmy Bogu śmierć. Beethoven zmarł.

Jezus zmarł. Zmarł prezydent Eisenhower. Czy myślisz, że ty zostaniesz wyzwolony od śmierci, Oliver, jeśli on i musieli umrzeć? Proszę, nie mieszaj się w to.

Śmierć. Co wie o śmierci biedna, prostoduszna LuAnn? Nawet jej dziadkowie jeszcze żyją. Dla niej śmierć jest abstrakcją, czymś, co zdarzyło się Beethovenowi i Jezusowi. Ja lepiej znam śmierć, LuAnn. Co noc widzę jej uśmiechniętą czaszkę. I muszę z nią walczyć. Muszę pluć jej w twarz. Przychodzi do mnie Eli, mówi: wiem, gdzie można wyzwolić się od śmierci, Oliver, to niedaleko, w tej tam Arizonie. Odwiedź Bractwo, zatańcz trochę, jak ci zagrają, i oni wyzwolą cię z płonącego koła. Bez przekroczenia granicy, bez zstąpienia do grobu, bez postępującego zepsucia. Wyrwa jej żądło. Jak mogłem nie skorzystać z tej szansy?

Śmierć, LuAnn. Pomyśl o śmierci LuAnn Chambers, powiedzmy w czwartek rano. Nie w 1997 roku, lecz w najbliższy czwartek rano. Idziesz po Elm Street odwiedzić dziadków i wpada na ciebie samochód w poślizgu dokładnie tak, jak wczoraj wieczorem wpadł w poślizg samochód tych biednych Portorykańczyków i… nie, odwołuję to. Nie sądzę, by nawet Bractwo Ochroniło cię przed śmiercią w wypadku, śmiercią gwałtowną; niezależnie od tego jak oni to robią nie mogą sprawiać cudów, po prostu opóźniają rozkład fizyczny. Zaczynamy od nowa, LuAnn. Idziesz sobie po Elm Street po drodze do dziadków i w twej głowie zdradziecko pęka naczyńko krwionośne. Wylew krwi do mózgu. Czemu nie? Przypuszczam, że od czasu do czasu może się to zdarzyć nawet dziewiętnastolatce. Krew wylewa ci się do mózgu, nogi uginają się i padasz na chodnik, dostajesz drgawek, kopiesz nogami i wiesz, że zdarzyło ci się coś złego, ale nie możesz nawet krzyczeć i po dziesięciu sekundach jesteś martwa. Zostałaś odjęta od wszechświata, LuAnn. Nie, to wszechświat odjęto od ciebie. Zapomnij, co się teraz zdarzy z twym ciałem, zapomnij o robakach jedzących ci brzuch, o pięknych błękitnych oczach zmieniających się w gnój i pomyśl tylko o tym, co straciłaś. Straciłaś wszystko, wschód i zachód słońca, zapach smażącego się steku, dotyk kaszmirowego swetra na skórze i dotyk moich ust na twych małych, twardych sutkach, który tak lubisz. Straciłaś Wielki Kanion, Szekspira, Londyn i Paryż, szampana i wspaniały ślub w kościele, i Paula McCartneya, i Petera Fondę, i Missisipi, i księżyc, i gwiazdy. Nigdy nie będziesz miała dzieci i nigdy nie spróbujesz prawdziwego kawioru, ponieważ leżysz martwa na chodniku i krew już stygnie ci w żyłach. Dlaczego tak ma być, LuAnn? Dlaczego znaleźliśmy się na tak wspaniałym świecie tylko po to, żeby zaraz nam wszystko zabrano? Wola Boża? Nie, LuAnn, Bóg jest miłością, Bóg nie zrobiłby nam tak okrutnego kawału; więc nie ma Boga, jest tylko śmierć. Śmierć, którą musimy odrzucić. Nie wszyscy umierają mając dziewiętnaście lat? To prawda, LuAnn. Zagrałem tu znaczonymi kartami. A co jeśli dożyłaś 1997 roku, tak, doczekałaś wspaniałego ślubu w kościele i dzieci, widziałaś Paryż i Tokio też, próbowałaś szampana i kawioru, na Boże Narodzenie poleciałaś na Księżyc ze swym mężem, bogatym lekarzem. A teraz przyszła do ciebie śmierć i mówi: — W porządku, LuAnn, fajnie było, nie, ale teraz koniec. — Paf — i masz raka macicy, gniją ci jajniki, jedna z tych kobiecych rzeczy, przerzuty z dnia na dzień, rozpadasz się na kawałki, w miejscowym szpitalu zmieniasz się w worek śmierdzących płynów. Czy to, iż przez te czterdzieści czy pięćdziesiąt lat żyłaś pełnią życia powoduje, że masz ochotę się odmeldować? Czy nie sprawia, że żart wydaje ci się jeszcze bardziej chory: widziałaś, jak wspaniałe może być życie, które ci właśnie zabrano? Ty o tym nigdy nie myślałaś, LuAnn, ale ja tak. I mówię ci: im dłużej żyjesz, tym dłużej chcesz żyć. Jeśli oczywiście nie cierpisz, nie jesteś kaleką, nie jesteś samotna na świecie i życie nie stało się strasznym ciężarem. Lecz jeśli kochasz życie, nigdy nie będziesz go miała dość. Nawet ty, słodkie, łagodne głupiątko, nawet ty nie będziesz chciała odejść. I ja nie chcę odejść. Uwierz mi, myślałem o śmierci Olivera Marshalla i absolutnie odrzuciłem ten pomysł. Dlaczego poszedłem na medycynę? Nie dlatego, by zarabiać forsę wypisując recepty bogatym damom z bogatych przedmieść, lecz dlatego, by poświęcić się geriatrii, fenomenowi starości, przedłużeniu życia. Żeby podstawić śmierci nogę. To było moje wielkie marzenie, ciągle jest; lecz Eli powiedział mi o Powiernikach Czaszek, a ja go wysłuchałem. Wysłuchałem go. Jedziemy na zachód, dziewięćdziesiąt kilometrów na godzinę. Śmierć Olivera Marshalla może nastąpić za osiem sekund — gwizd, trzask, huk! — może nastąpić za dziewięćdziesiąt lat, a może nie nastąpi nigdy. Może nie nastąpi nigdy.

Pomyśl o Kansas, LuAnn. Znasz tylko Georgię, ale na chwilę pomyśl o Kansas. Kilometry pól, omiatający równinę wiatr niesie gęsty pył. Dorastasz w miasteczku. 953 mieszkańców. Śmierci naszej powszedniej daj nam dzisiaj, Panie. Wiatr, pył, autostrada; chude ostre twarze. Chcesz pójść do kina? Pół dnia jazdy do Emporii. Chcesz kupić książkę?

Po to trzeba już chyba jechać do Topeki. Chińska restauracja? Pizza? Enchiladas? Wolne żarty. Szkoła ma osiem klas, dziewiętnastu uczniów i jednego nauczyciela. Nauczyciel nie wie za wiele, dorastał w miasteczku, zbyt słaby, by zająć się farmą, zajął się szkołą.

Pył, LuAnn. Kołyszące się zboże. Długie, letnie popołudnia. Seks. Seks nie jest tam żadną tajemnicą, LuAnn, seks jest tam koniecznością. Masz trzynaście lat, idziesz za stodołę, przechodzisz przez strumyk. Tam to jedyna zabawa. Wszyscy się w to bawiliśmy. Christa ściąga dżinsy, jak dziwnie wygląda, nie ma nic między nogami tylko te jasne loczki. A teraz pokaż mi swojego, mówi. No, właź na mnie. Czy jest w tym coś przejmującego, LuAnn? Nie ma w tym nic przejmującego. Jesteś w rozpaczy, więc robisz to; w wieku szesnastu lat wszystkie dziewczyny są już w ciąży, kolejny obrót koła. To śmierć, LuAnn, śmierć za życia. Nie mogłem tego znieść. Musiałem uciec. Nie do Wichita, nie do Kansas City, lecz na wschód, tam gdzie jest prawdziwy świat, świat z telewizji. Czy ty wiesz, jak ciężko pracowałem, by wydostać się z Kansas? Oszczędzałem na książki. Dwa razy dziennie po sto kilometrów, do szkoły średniej i z powrotem. Taki Abe Lincoln Marshall, tak — żyłem bowiem jedynym, niepowtarzalnym życiem Olivera Marshalla i nie stać mnie było na to, żeby je zmarnować na uprawę zboża. Wspaniale, stypendium do szkoły z Ivy League. Wspaniale, na kursach wstępnych na medycynę średnia równe pięć. Należę do tych, którzy idą w górę, diabeł depcze mi po piętach i muszę wspinać się wyżej i wyżej. Tylko po co? Po co? Dla trzydziestu, czterdziestu czy pięćdziesięciu lat przyzwoitego życia… i koniec? Nie, nie. Odrzucam ten pomysł. Może śmierć była wystarczająco dobra dla Beethovena, Jezusa i prezydenta Eisenhowera, ale, bez obrazy, ja jestem inny. Nie potrafię tak po prostu położyć się i odejść. Dlaczego to wszystko trwa tak krótko? Dlaczego śmierć przychodzi tak szybko. Dlaczego nie możemy zachłysnąć się wszechświatem? Śmierć wisiała nade mną przez całe życie. Mój ojciec… mój ojciec zmarł mając trzydzieści sześć lat, rak żołądka, pewnego dnia zaczął kaszleć krwią, powiedział: „Kochanie, ostatnio jakoś strasznie schudłem”, w dziesięć dni później wyglądał jak szkielet, a jeszcze dziesięć dni później był szkieletem. Dali mu tylko trzydzieści sześć lat. I co to za życie? Kiedy zmarł, miałem jedenaście lat. Miałem psa, pies zdechł, pysk mu posiwiał, uszy oklapły, ogon obwisł, do widzenia. I kiedyś miałem dziadków, tak jak ty, czwórkę dziadków, dziadkowie umarli, raz dwa trzy cztery, ściągnięte twarze, nagrobki w pyle. Czemu? Czemu? Chciałbym tyle zobaczyć, LuAnn! Afrykę, Azję, Biegun Południowy, Marsa i planety gdzieś tam, koło Alfy Centauri! Chcę patrzyć na wschód słońca w dniu, w którym zacznie się dwudzieste pierwsze stulecie… i w dniu, w którym zacznie się dwudzieste drugie. Czy jestem zachłanny? Tak, jestem zachłanny. Teraz mam to, mam wszystko. I będę musiał stracić to wszystko, absolutnie wszystko; ale nie mam zamiaru się poddać. Więc jadę na zachód, wschodzące słońce grzeje mi plecy, obok mnie chrapie Timothy, na tylnym siedzeniu Ned skrobie swoje poezje, Eli rozmyśla ponuro o dziewczynie, którą Timothy kazał mu zostawić, a ja myślę o tym wszystkim dla ciebie, LuAnn, myślę o rzeczach, których nie potrafiłbym wyjaśnić. Medytacje Olivera Marshalla o śmierci. Już wkrótce będziemy w Arizonie. A potem nadejdzie rozczarowanie, rozwieją się złudzenia, wypijemy po parę piw i powiemy sobie, że najwyraźniej daliśmy ciała, i pojedziemy na wschód, by dalej umierać. A może nie, LuAnn, może nie. Mamy szansę. Maleńka, najmniejszą szansę, że w księdze Eliego jest coś z prawdy. Mamy szansę.

9. Ned

Przejechaliśmy już dzisiaj czterysta, pięćset, sześćset kilometrów a od wczesnego ranka nie wymieniliśmy ze sobą niemal słowa. Linie napięcia rozdzieliły nas i oddaliły od siebie. Eli zły na Timothy’ego, ja zły na Timothy’ego, Timothy rozgniewany na Eliego i na mnie, Oliver rozzłoszczony na nas wszystkich. Eli jest zły na Timothy’ego za to, że Timothy nie pozwolił mu zabrać w drogę tej drobnej, czarnowłosej dziewczyny, którą Eli poderwał wczoraj w nocy. Współczuję mu; wiem, jakie ma kłopoty ze znalezieniem sobie dziewczyny która go zaakceptuje, i jaką udręką było dla niego pożegnanie. Ale to Timothy miał rację — nie do pomyślenia, żebyśmy mieli ją zabrać! Ja też mam pretensje do Timothy’ego; za to, że w barze dla samotnych wtrącił się w moje życie seksualne; bez problemu mógłby puścić mnie z tym chłopcem i podjechać po mnie rano. Ale nie; Timothy bał się, że w nocy pobiją mnie na śmierć — wiesz, jak to jest, Ned, zboczeńców prędzej czy później biją na śmierć — i nie chciał mnie spuścić z oka. A co go obchodzi, że mnie zabiją, gdy gonię za swymi nieczystymi przyjemnościami? Roztrzaskałbym mandalę, ot co! Czworokątna rama, święty brylant. Trzej nie mogą ofiarować się Powiernikom Czaszek, jestem koniecznym czwartym. Więc Timothy, który bardzo jasno dał nam do zrozumienia, że nie wierzy nawet w strzęp mitu o Domu Czaszek, mimo wszystko jest absolutnie zdeterminowany przygnać do świątyni nienaruszone stadko. Podoba mi się jego zdecydowanie, brzmią w nim odpowiednie sprzeczne rezonansy, właściwy zgrzyt ścierających się absurdów. To podróż dla dupków, mówi Timothy, ale mam zamiar ją odbyć i, do cholery, panowie, wy też odbędziecie ją ze mną!

Tego ranka są między nami i inne napięcia. Timothy jest skwaszony i nieobecny duchem, a to dlatego, że — jak przypuszczam — nie podoba mu się rola papy nauczyciela, którą musiał odegrać wczoraj wieczorem, i nie lubi nas, bo go do jej odegrania zmusiliśmy (niewątpliwie myśli, że narzuciliśmy mu ją specjalnie). Podejrzewam też, że jest na mnie podświadomie gniewny za to, że zaangażowałem swe uczucia w smutnej, potwornej Mary. Pedał to — według zasad Tima — pedał i Tim wierzy, prawdopodobnie słusznie, że po prostu kpię sobie z normalnych, kiedy po amatorsku zabawiam się w hetero, w dodatku z obrzydliwymi dziewczynami.

A Oliver jest cichszy nawet niż zazwyczaj. Sądzę, że dla niego wszyscy jesteśmy niepoważni i przez to samo wstrętni. Biedny, praktyczny Oliver. Sam doszedłem do wszystkiego, przypomina nam czasami, implicite raczej niż explicite, krytykując nasze nastawienie; postać świadomie linkolnijska. Sam zdołał się wyrwać z żyznej pustyni Kansas i osiągnąć wysoki status studenta medycyny na najgęściej obrośniętym tradycją (może poza jednym czy dwoma innymi) uniwersytecie; a przez figiel losu zamieszkał razem z: 1) zboczonym poetą, 2) przedstawicielem znudzonej elity bogaczy i 3) neurotycznym, żydowskim kujonem. Podczas gdy Oliver poświęca się ratowaniu ludzkiego życia rytuałami Asklepiosa, ja zadowalam się skrobaniem współczesnych nonsenów, Eli zadowala się tłumaczeniem i objaśnianiem starożytnych i zapomnianych nonsensów, a Timothy zadowala się odcinaniem kuponów i grą w polo. Ty jeden, Oliverze, znaczysz coś w społeczeństwie — ty, który przysiągłeś być uzdrowicielem ludzkości. Ha! A co, jeśli świątynia Eliego istnieje rzeczywiście i to, czego szukamy, zostanie nam dane? Co się wtedy stanie z twą sztuką lekarską, Oliverze? Po co być lekarzem, jeśli hokus pokus pozwoli ci żyć wiecznie? A wtedy — do widzenia. I po zawodzie Olivera!

Jesteśmy teraz w zachodniej Pennsylwanii albo wschodnim Ohio, już zapomniałem gdzie. Celem na dziś jest Chicago. Kilometry przelatują za oknem jeden za drugim, każde następne skrzyżowanie przypomina poprzednie. Otaczają nas jałowe, chłodne i puste wzgórza. Blade słońce, spłowiałe niebo. Czasami pojawia się jakaś stacja benzynowa, jakaś restauracja, fragment obskurnego, bezdusznego miasteczka, ukrytego w lesie. Oliver prowadził dwie milczące godziny i rzucił kluczyki Timothy’emu, Timothy wiózł nas pół godziny, znudził się i poprosił mnie, żebym go zastąpił. Jestem Richardem Nixonem automobilizmu — spiętym, podniecającym się, buńczucznym, bez końca przeliczającym się przepraszającym, bezdennie niekompetentnym. Mimo kalectwa duszy Nixon został prezydentem — mimo braków w koordynacji i koncentracji dostałem prawo jazdy. Eli ma swoją teorię, według której wszyscy amerykańscy samcy dają się dzielić na dwa gatunki: tych, którzy potrafią prowadzić, i tych, którzy nie potrafią; pierwsi służą wyłącznie rozmnażaniu gatunku i wykonują najprostsze prace, drudzy wcielają w siebie prawdziwy geniusz rasy. Traktuje mnie jako zdrajcę intelektualistów, ponieważ wiem, którą nogą przyciska się gaz, a którą hamulec. Myślę jednak, że po godzinie mojego prowadzenia zrewidował ten niechętny sąd o mej osobie. Żaden ze mnie kierowca, ja tylko udaję. Lincoln Continental Timothy’ego wydaje mi się autobusem, skręcam zbyt gwałtownie, jadę zygzakiem. Dajcie mi Volkswagena, a pokażę wam, co potrafię. Oliver, w każdych warunkach kiepski pasażer, stracił w końcu cierpliwość i stwierdził, że zabiera mi kierownicę. Siedzi za nią teraz, nasz złotowłosy woźnica na rydwanie, mknący wraz z nami wprost w zachodzące słońce.

Książka, którą niedawno skończyłem czytać, wywiodła strukturalną metaforę społeczeństwa z etnograficznego filmu pokazującego jakichś afrykańskich buszmenów polujących na żyrafę. Myśliwi zranili zatrutymi strzałami jedno z tych wielkich stworzeń, a później musieli iść przez posępną Kalahari za swą ofiarą, śledząc ją, póki nie padła, co może trwać tydzień lub więcej. Było ich czterech, ściśle ze sobą związanych: Wódz — przywódca grupy łowców, Szaman — artysta i czarodziej, w chwilach potrzeby przywołujący siły nadnaturalne, cały czas służący jako łącznik między boską charyzmą a rzeczywistością pustyni, Łowca albo Piękny — słynny z wdzięku, szybkości i siły fizycznej, niosący na swych barkach największy ciężar polowania; ostatnim z tej czwórki jest Błazen — mały, kaleki, kpiący z tajemnic Szamana, piękna i siły Łowcy, godności Wodza. Z tych czterech tworzy się jeden organizm, każda część całości istotna jest dla sukcesu polowania. Pisarz wywiódł z tego dwubiegunową grupę, powołując się na dwa wirujące kręgi Yeatsa: Szaman i Błazen to lewy, idealistyczny krąg, Łowca i Wódz to krąg prawy, operacyjny. W każdym kręgu realizowane są możliwości niedostępne w kręgu przeciwnym, jeden nie istnieje bez drugiego, a razem tworzą stabilną konstrukcję, w której wszystkie umiejętności reprezentowane są w różnych proporcjach. Wychodząc od tego wysnuć można ostateczną metaforę, od organizacji plemiennej przechodzącą do organizacji narodowej: Wódz staje się Państwem, Łowca — Wojskiem, Szaman — Kościołem, Błazen — Sztuką. Zebrani w samochodzie jesteśmy makrokosmosem: Timothy — nasz Wódz, Eli — Szaman, Oliver — nasz Piękny, nasz Łowca i ja — Błazen, I ja — Błazen.

10. Oliver

Eli zostawił najgorsze na koniec, kiedy już napaliliśmy się na wizytę w Domu Czaszek. Kartkował strony swojego tłumaczenia, marszczył się, kiwał głową, udawał, że ma kłopoty ze znalezieniem właściwego fragmentu, chociaż każdy założyłby się, że od początku wiedział, gdzie go ma. W końcu przeczytał nam:

„A Dziewiąte Misterium jest to: że ceną życia jest zawsze życie. Wiedz, o Szlachetnie Urodzony, że wieczność musi wyrównywać się zagładą, i dlatego żądamy, by ten narzucony porządek zachowany został z radością. Dwóch z was z pewnością przyjmiemy na nasze łono. Dwóch odejść musi w ciemność. Jak przez życie codziennie umieramy, tak przez śmierć będziemy żyć wiecznie. Czy jest wśród was jeden, który odrzuci wieczność dla swych braci w czworobocznej figurze, by mogli zacząć pojmować znaczenie samozaprzeczenia? I czy jest wśród was jeden, którego towarzysze gotowi są poświęcić, tak by mogli zacząć pojmować znaczenie wykluczenia? Niech ofiary wybiorą się same. Niech określą jakość swego życia przez jakość swej śmierci”. Dość to niejasne. Łamaliśmy sobie głowy godzinami, Ned ćwiczył na tym całą swą jezuicką muskulaturę — lecz mimo wszystko zdołaliśmy wydobyć z tekstu tylko jedno znaczenie okropne i oczywiste. Musi się znaleźć ochotnik do samobójstwa. A dwóch z pozostałych trzech musi zabić trzeciego. Takie są warunki umowy. Czy naprawdę? Może to tylko metafora. I ma być interpretowana symbolicznie? Zamiast prawdziwej śmierci, powiedzmy, jeden z nas na ochotnika będzie musiał zrezygnować z brania udziału w rytuałach i odejść — nadal śmiertelny, I że dwóch innych będzie musiało sprzymierzyć się przeciw trzeciemu i zmusić go do odejścia. Czy może być tak? Eli wierzy, że chodzi tu dosłownie o śmierć. Oczywiście, Eli traktuje ten cały mistycyzm bardzo dosłownie; bierze irracjonalne składniki życia jak najbardziej serio, a o racjonalne zdaje się prawie wcale nie troszczyć. Ned, który niczego nie traktuje serio, zgadza się z Elim. Nie sądzę, by Ned rzeczywiście wierzył w Księgę Czaszek, ale stoi na stanowisku, że jeżeli cokolwiek w niej jest prawdą, to Dziewiąte Misterium musi być interpretowane jak konieczność dwóch śmierci. Timothy także zdaje się nie traktować niczego serio, chociaż wyśmiewa się ze świata w zupełnie inny sposób niż Ned; ten jest świadomym cynikiem, Timothy po prostu ma wszystko w nosie. U Neda jest to świadomie przybrana, demoniczna poza, u Timothy’ego to tylko kwestia zbyt dużych pieniędzy w rodzinie. Więc Timothy nie przejmuje się Dziewiątym Misterium, dla niego to tylko kupa bzdur, jak cala ta Księga Czaszek.

A co o tym wszystkim myśli Oliver?

Oliver nie wie, co myśleć. Wierzę w Księgę Czaszek, tak, ponieważ po prostu w nią wierzę, więc, jak sądzę, akceptuję też dosłowną interpretację Dziewiątego Misterium. Ale wszedłem w to, by żyć, a nie by umrzeć, więc do tej pory nie myślałem za wiele o tym, jakie mam szansę na wyciągnięcie czarnej kuli. Przyjmując, że Dziewiąte Misterium jest tym, za co je uważamy to kim będą ofiary? Ned wcale nie próbował ukrywać się przed nami, że niezbyt dba o to, czy będzie żył, czy umrze; pewnej nocy w lutym, na dobrym haju, wygłosił dwugodzinną mowę o estetyce samobójstwa. Czerwony na twarzy, spocony i dyszący, machający rękami, Lenin na drewnianej skrzynce; włączaliśmy się tu i tam i podtrzymywaliśmy jego argumenty. W porządku, zastosujmy zwyczajową zniżkę na Neda i przyjmijmy, że ta jego przemowa o śmierci była w dziewięćdziesięciu procentach romantycznym gestem, ale reszta czyni z niego wspaniałego kandydata na dobrowolne opuszczenie padołu. A ofiara morderstwa? Eli, oczywiście. Na pewno nie ja, ja za dobrze się biję, z pewnością zabrałbym ze sobą przynajmniej jednego sukinsyna i oni wszyscy dobrze o tym wiedzą. A Timothy? Timothy zbudowany jest jak góra, nie dałoby się go zabić nawet młotkiem. On zaś i ja moglibyśmy załatwić Eliego w dwie minuty. Lub krócej.

Boże, jak ja nienawidzę tego rodzaju rozważań!

Nie chcę nikogo zabijać. Nie chcę, żeby ktokolwiek umarł. Ja tylko chcę żyć jak najdłużej, tak długo, jak tylko się da. Lecz jeśli to są warunki? Jeśli ceną życia jest życie?

Chryste, Chryste, Chryste.

11. Eli

Wjechaliśmy do Chicago o zmierzchu, po długim, spędzonym w samochodzie dniu. Sto — sto dziesięć kilometrów na godzinę, godzina za godziną, nieczęste przerwy na rozprostowanie nóg. Przez ostatnie cztery godziny nie zatrzymywaliśmy się wcale, Oliver pędził po autostradzie jak szaleniec. Kurcze mięśni nóg. Zesztywniały tyłek. Szkliste oczy. Mózg mam otępiały, ogłuszony zbyt długą podróżą. Hipnoza szosy. Wraz z zachodem słońca ze świata jakby spełzły kolory, wszechwładny błękit ogarnął wszystko — błękitne było niebo i pola, i szosa, spektrum w całości przesunęło się w stronę ultrafioletu. Przypominało to żeglugę po oceanie; nie potrafiłem odróżnić, co leży pod linią horyzontu, a co znajduje się nad nią. Ostatniej nocy spałem niewiele. Najwyżej dwie godziny, chyba mniej. Kiedy nie rozmawialiśmy z Mickey i nie kochaliśmy się, leżeliśmy obok siebie pogrążeni w płytkiej drzemce. Mickey! Ach, Mickey! Na czubkach palców mam ciągle twój zapach. Wdycham go. Trzy razy między północą a rankiem. Jakaż byłaś na początku zawstydzona, w tej wąskiej sypialni, złuszczona, bladozielona farba, psychodeliczne plakaty, John Lennon i Yoko o zapadniętych policzkach patrzyli, jak się rozbieramy, zgarbiłaś się, próbowałaś ukryć przede mną swe piersi, szybko wślizgnęłaś się do łóżka, szukałaś bezpieczeństwa pod kołdrą. Dlaczego? Myślisz, że twoje ciało jest aż tak niedoskonałe? W porządku, jesteś chuda, masz małe piersi i ostre łokcie. Żadna tam z ciebie Afrodyta. Czy musisz nią być? Czy ja jestem Apollem? Przynajmniej nie kurczyłaś się pod mym dotknięciem. Zastanawiam się, czy miałaś orgazm? Nigdy nie potrafiłem powiedzieć, czy moje dziewczyny miały orgazm. Gdzie te jękliwe, wrzaskliwe, hałaśliwe spazmy o których czytałem? Nie te dziewczyny, jak sądzę. Moje są zbyt grzeczne na takie wulkaniczne, orgazmiczne eksplozje. Powinienem zostać mnichem. Pieprzenie trzeba zostawić byczkom i całą energię skierować na poszukiwanie sensu życia. I tak chyba pieprzenie nie wychodzi mi za dobrze. Niech moim przewodnikiem będzie Orygen: w momencie orgazmu dokonam autokastracji i złożę swe jaja jako ofiarę na świętym ołtarzu. W ten sposób pasje fizyczne w niczym mi już nie przeszkodzą. Niestety, nic z tego; za bardzo mi się to podoba. Obdarz mnie czystością, Boże, ale proszę, jeszcze nie teraz. Mam telefon Mickey. Kiedy wrócę z Arizony, zadzwonię do niej. (Kiedy wrócę. Jeśli wrócę. A kiedy, a jeśli, to jako kto?) Mickey to rzeczywiście dziewczyna w sam raz dla mnie. Muszę sobie stawiać skromne cele seksualne. Nie dla mnie seksbomby z włosami blond, nie dla mnie najpiękniejsze z dziewczyn dyrygujących dopingiem na meczu futbolowym, nie dla mnie kontralt skomplikowanej dziewczyny z wyższych sfer. Dla mnie jest słodka, szara mysz. LuAnn Olivera zanudziłaby mnie pewnie na śmierć w piętnaście minut, chociaż potrafię sobie wyobrazić, że zniósłbym ją raz ze względu na jej piersi. A Margo Timothy’ego? Nie myślmy o tym, dobrze? Dla mnie jest Mickey. Mickey: błyskotliwa, blada, samotna, wyczekująca. Pozostała na wschodzie, w tej chwili dzieli nas ponad tysiąc kilometrów. Zastanawiam się, co mówi o mnie przyjaciółkom. Niech mnie upiększa. Niech opowiada o mnie romantyczne legendy. Kiedyś ich użyję.

A więc jesteśmy w Chicago. Dlaczego Chicago? Czy nie zboczyliśmy trochę z prostej drogi między Nowym Jorkiem i Phoenix? Myślę, że zboczyliśmy. Gdybym to ja był pilotem, opracowałbym trasę prowadzącą z jednego krańca kontynentu na drugi przez Pittsburgh i Cincinatti, ale być może najszybsze autostrady nie biegną wzdłuż lini prostej; w każdym razie jesteśmy tu, w Chicago, najwyraźniej z powodu kaprysu Timothy’ego. Timothy czuje sentymentalną sympatię do tego miasta. Tu przeżył dzieciństwo; w każdym razie część dzieciństwa, której nie spędził w posiadłości swego ojca w Pensylwanii, przeżył w apartamencie matki na szczycie wieżowca przy Lake Shore Drive. Czy są gdzieś jacyś wyznawcy kościoła episkopalnego, którzy nie rozwodzą się regularnie co szesnaście lat? Którzy nie mają dwóch pełnych zestawów matek i ojców, minimum dwóch? Już widzę tą niedzielną gazetę z zawiadomieniem o ślubie: „Panna Rowan Demarest Hemple, córka pani Palmer Holt Wilmerding z Grosse Pointę (Michigan) i pana Daytona Belknapa Hemple’a z Bedford Hills (Nowy Jork) i Montego Bay (Jamajka) poślubiła dziś wieczorem tu, w kaplicy episkopalnej Wszystkich Świętych doktora Forrestera Chiswella Birdsalla czwartego, syna pani Choate Moulton Peck z Bar Harbor (Maine) i pana Forrestera Chiswella Birdsalla trzeciego z East Islip (Long Island)”. Et cetera ad infinitum. Jakim konklawe musi być taki ślub, z wielokrotnymi parami małżeńskimi zgromadzonymi wokół nowożeńców, wszyscy ze sobą spokrewnieni, wszyscy pożenieni po dwa i trzy razy na twarz. Nazwiska, uświęcone przez czas potrójne nazwiska, dziewczęta mają na imię Rowan, Choate i Palmer, chłopcy Amory, McGeorge, Harcourt. Ja dorastałem wśród Barbar, Luiz i Klar; Mike’ów, Dicków i Sheldonów. McGeorge może zostać „Maćkiem” ale jak nazwać małego Harcourta podczas gry w piłkę? Co z dziewczynami o imionach Palmer lub Choate? Inny świat, ci Waspowie, zupełnie inny świat. Rozwód! Matka (pani X,Y,Z) mieszka w Chicago, ojciec (pan A,B,C trzeci) na przedmieściach Filadelfii. Rodzice, którzy w sierpniu będą obchodzić trzydziestą rocznicę ślubu, wrzeszczeli na siebie przez całe moje dzieciństwo: rozwód, rozwód, rozwód, mam dość, odejdę i nigdy nie wrócę! Zwykłe wzajemne nieprzystosowanie klas średnich. Ale żeby rozwód? Wezwać prawnika? Mój ojciec wolałby być raczej nieobrzezany! Moja matka wolałaby raczej wejść nago do drogiego sklepu. W każdej żydowskiej rodzinie jest jakaś ciotka, która rozwiodła się kiedyś, dawno temu i teraz się o tym nie mówi (dowiadujesz się o niej zawsze podsłuchując dwóch starszych krewnych, wspominających dawne czasy przy kieliszku). Ale nigdy, jeśli są dzieci. Nie spotykasz nigdy tych gromad rodziców, wymagających tak przedziwnych prezentacji. „Poznaj moją matkę i jej męża, poznaj mego ojca i jego żonę”.

Podczas naszego pobytu w Chicago Timothy nie odwiedził swej matki. Mieszkaliśmy niezbyt daleko na południe od niej, w motelu nad jeziorem naprzeciwko Grand Park (Timothy, proszę sobie wyobrazić, zapłacił za pokój kartą kredytową!), ale do matki nawet nie zadzwonił. Ciepłe, mocne związki życia rodzinnego gojów, tak, rzeczywiście. (Zadzwonisz, pokłócisz się, no to co?). Za to zabrał nas na nocną wyprawę po mieście zachowując się częściowo tak, jakby był jego jedynym właścicielem, a częściowo jak przewodnik na wycieczce autobusowej. Oto podwójne wieże Marina City, oto gmach Johna Hancocka, oto Instytut Sztuki, oto wspaniałe centrum handlowe na Michigan Avenue. Muszę przyznać, że zrobiło to na mnie wielkie wrażenie; na mnie, który nigdy nie byłem na zachód od Parsipanny (New Jersey), lecz miałem jasne i żywe przekonanie o tym, jak prawdopodobnie wygląda serce kontynentu amerykańskiego. Spodziewałem się, że Chicago jest ponure i zatłoczone, kwintesencja posępności środkowego zachodu, z dziewiętnastowiecznymi, siedmiopiętrowymi gmachami z czerwonej cegły i ludnością składającą się wyłącznie z polskich, węgierskich i irlandzkich robotników w kombinezonach. Okazało się, że jest to miasto szerokich ulic i błyszczących wieżowców. Architektura zapierała dech w piersiach, nic w Nowym Jorku nie mogło jej dorównać. Oczywiście nie oddalaliśmy się od jeziora. Pięć przecznic w głąb lądu, stwierdził z przekonaniem Ned, i zobaczysz całą swą wymarzoną posępność. Ten wąski pasek Chicago, który widzieliśmy, był jednak krainą cudów. Timothy zabrał nas na kolację do francuskiej restauracji, swojej ulubionej, stojącej naprzeciwko przedziwnego zabytku znanego jako Wieża Ciśnień. Jeszcze jedno potwierdzenie prawdy wypowiedzianej przez Fitzgeralda o bogaczach: oni nie są jak ty i ja. Znam tak francuskie restauracje, jak ty znasz tybetańskie lub marsjańskie. Moi rodzice, przy okazji jakichś uroczystości, nie zabierali mnie do Le Pavillon lub Chambord, z okazji ukończenia szkoły średniej poszliśmy do Brass Raił; kiedy zdobyłem stypendium — do Schraffta, kolacja na trzy osoby kosztowała poniżej dwunastu dolarów, a i tak uważałem się za szczęściarza. Przy tych nielicznych okazjach, kiedy zabieram dziewczynę na kolację, kuchnia z konieczności nie może być wspanialsza niż pizza lub kung po chi ding. Menu w restauracji Timothy’ego, prawdziwa wspaniałość, cała w wypukłych, złotych literach, wypisane na welinowym papierze, nieco większe od Timesa, było dla mnie absolutną tajemnicą. A jednak koło mnie siedział właśnie Timothy, kumpel z grupy i z pokoju, przemykając się z wdziękiem wśród jego sekretów i sugerując, byśmy spróbowali guenelles aux huitres, crepes farcies et roulees, escalopes de veau a l’estragon, tournedos sutes chasseur, homard a l’ameńcaine. Oliver był oczywiście tak zagubiony jak ja, lecz ku memu zdumieniu Ned, pochodzący z niższej klasy średniej niewiele różniącej się od tej, z której i ja pochodzę, okazał się bardzo uczony i ze swadą dyskutował z Timothym względne zalety gratin de ris de veau, rognons de veau a la bordelaise, canteon aux cerises, supremes de vilaille aux champignons. (Pewnego lata, kiedy miałem szesnaście lat, wyjaśnił nam później, był kochankiem wykwintnego smakosza z Southampton). Przebicie się przez menu okazało się dla mnie niemożliwością i dania wybrał mi Ned, a Oliverowi Timothy. Pamiętam ostrygi, zupę żółwiową, białe, a później czerwone wino, wspaniałe coś z jagnięcia, ziemniaki składające się głównie z powietrza, broccoli w gęstym, żółtym sosie. A później dla każdego z nas po odrobinie koniaku. Krążyły wokół nas legiony zapobiegliwych kelnerów tak zajętych, jakbyśmy byli czterema bankierami, którzy się wypuścili na bibkę, a nie czterema niedbale ubranymi studentami. Na rachunku dostrzegłem liczbę, która wprawiła mnie w osłupienie: $112, bez napiwku. Wielce beztrosko Timothy błysnął kartą kredytową. Czułem się, jakbym miał gorączkę, byłem słaby i przejedzony, wydawało mi się, że mogę zwymiotować na stół, między kryształowe kandelabry, czerwone aksamitne tapety i eleganckie obrusy. Obeszło się bez kompromitacji i gdy tylko wyszedłem na dwór, poczułem się lepiej, chociaż ciągle było mi niedobrze. Zanotowałem sobie w pamięci, by spędzić ze czterdzieści czy pięćdziesiąt lat mej wieczności na poważnych studiach sztuki kulinarnej. Timothy wspominał coś o najeździe na jakieś naprawdę wspaniałe kawiarnie gdzieś dalej, na pomocy, ale my wszyscy byliśmy zmęczeni i przegłosowaliśmy go. Z powrotem do hotelu, długi spacer, może godzina na kąsającym wietrze.

Wzięliśmy apartament, dwie sypialnie, Ned i ja w jednej, Timothy z Oliverem w drugiej. Zrzuciłem ubranie i błyskawicznie padłem na łóżko. Za mało snu, za dużo jedzenia, straszne, straszne. Chociaż byłem kompletnie wyczerpany, pozostałem mniej lub bardziej na jawie, drzemiący, ogłupiały. Obfita kolacja ciążyła mi w kiszkach jak kamień. W kilka godzin później zdecydowałem, że najlepsze co mogę zrobić, to przyzwoicie się wyrzygać. Zdecydowany przeczyścić kiszki powlokłem się nagi do łazienki dzielącej dwie sypialnie. I w ciemnym korytarzu natknąłem się na przerażającą postać. Wyższa ode mnie naga dziewczyna, duże, ciężkie piersi, wspaniałe szerokie biodra, na głowie korona krótkich, kręconych, brązowych włosów. Succub nocy! Fantom zrodzony z mojej przegrzanej wyobraźni. „Cześć, przystojniaczku” — powiedziała, puściła do mnie oczko i przeszła obok w chmurze perfum i lubieżnych zapachów, zostawiając mnie wpatrzonego w zdumieniu w oddalające się obfite pośladki, znikające za zamykającymi się drzwiami łazienki. Zadrżałem ze strachu i pożądania. Nawet na haju nie doznałem nigdy tak rzeczywistej halucynacji, czyżby Escoffier osiągnął to, czego osiągnąć nie mogło LSD? Jakże piękna, jakże cielesna, jakże elegancka była ta dziewczyna. W kibelku poleciała woda. Zajrzałem do drugiej sypialni, oczy całkiem już przywykły do ciemności. Porozrzucane wszędzie eleganckie, damskie fatałaszki. Timothy chrapie w jednym łóżku, Oliver w drugim, a na jego poduszce dziewczęca głowa. A więc to nie była halucynacja. Gdzież oni znaleźli te dziewczyny? W sąsiednim pokoju? Nie. Pojąłem wreszcie, to call girls dostarczone przez obsługę. Atak godnej zaufania karty kredytowej. Timothy rozumiał zasady amerykańskiego stylu życia w stopniu, w którym ja, biedny, zgnębiony, uczony chłopak z getta nigdy ich nie zrozumiem. Chcesz kobiety? Wystarczy podnieść słuchawkę telefonu i poprosić. W gardle miałem sucho, maszt mi się podniósł, w piersiach dudniło. Timothy śpi, doskonale skoro wynajęto ją na noc, to ją na chwilę pożyczę. Kiedy wyjdzie z łazienki podejdę do niej dumnie, jedną rękę położę jej na cycku, drugą na tyłku, poczuję jedwabistą satynową miękkość skóry, jak Bogart przemówię jej chrapliwie z głębi gardła i zaproszę ją do mego łóżka. Akurat! Drzwi łazienki otworzyły się. Wypłynęła z niej kołysząc piersiami, bim bom, bim bom. Puściła kolejne oczko, minęła mnie i znikła. Próbowałem złapać marę. Jej długie, smukłe plecy, rozszerzające się w dwa zaskakująco okrągłe policzki, zapach tanich, piżmowych perfum, płynny chód, ruchy bioder, drzwi sypialni zamknęły mi się przed nosem. Została wynajęta, ale nie przeze mnie. Należy do Timothy’ego. Wszedłem do łazienki, klęknąłem przy toalecie i spędziłem eony wymiotując. I z powrotem do pustego łóżka, zimne sny jak po nieudanej podróży. Rano po dziewczynach ani śladu. Ruszyliśmy przed dziewiątą, Oliver za kółkiem, następny port — St. Louis. Wpadłem z głową w posępny, apokaliptyczny nastrój. Tego ranka niszczyłbym imperia, gdyby tylko mój palec spoczywał na właściwym guziku. Uwolniłbym doktora Strangelove. Spuściłbym ze smyczy wilki Fenrisa. Załatwiłbym wszechświat, gdybym tylko miał okazję.

12. Oliver

Prowadziłem przez pięć godzin bez przerwy. To było piękne. Chcieli stanąć, sikać, rozprostować nogi, zjeść hamburgera, zrobić to czy tamto, a ja zupełnie nie zwracałem na nich uwagi, po prostu jechałem dalej.

Stopa jak przyklejona do pedału gazu, palce dłoni spoczywają lekko na kierownicy, plecy absolutnie proste, głowa niemal nieruchoma, oczy wpatrzone w jeden punkt odległy sześć — dziesięć metrów od przedniej szyby. Posiadł mnie demon ruchu. Było to doznanie niemal seksualne: długi lśniący samochód pędzący do przodu, gwałcący autostradę, a za kierownicą ja. Sprawiało mi to prawdziwą przyjemność. Nawet na chwilę stwardniałem. Poprzedniej nocy, z tymi kurwami, które znalazł Timothy, tak naprawdę nie miałem do tego serca. Och, przeleciałem moją trzy razy, ale tylko dlatego, że tego się po mnie spodziewano; także i ja, skąpy wieśniak, nie chciałem zmarnować forsy Timothy’ego. Odwaliłem trzy numerki, tak wyraziła się ta dziewczyna: „Masz zamiar odwalić jeszcze jeden numerek, skarbie?” Ale to z samochodem, długi, wytrzymany, nie kończący się ruch cylindrów, to praktycznie rodzaj stosunku, to ekstaza. Myślę, że zrozumiałem już, co czują fanatycy motocykli. Dalej, dalej, dalej. A pod tobą drżenie. Pojechaliśmy Drogą 66 przez Joliet, przez Bloomington, w stronę Springfield. Niewielki ruch, od czasu do czasu sznury ciężarówek a poza tym niemal nic, za oknem migają słupy telefoniczne — raz, raz, raz, półtora kilomerta na minutę, czterysta pięćdziesiąt kilometrów w pięć godzin, nawet jak na mnie to wspaniała średnia przebiegu na Wschodzie. Nagie, płaskie pola, gdzieniegdzie jeszcze przykryte śniegiem. Z galerii dobiegają żale, Eli nazywa mnie cholernym robotem, Ned próbuje zmusić mnie do postoju. Udałem, że ich nie słyszę, i w końcu dali mi spokój. Timothy przeważnie spał. Byłem królem szos! W południe stało się jasne, że za parę godzin dojedziemy do St. Louis. Planowaliśmy spędzić tam noc, ale to już nie miało sensu i kiedy Timothy się obudził, sięgnął po swoje mapy i przewodniki i zaczął planować następny odcinek drogi. Eli nawymyślał Timothy’emu za to, jak zaplanował trasę dotychczasowej podróży. Nie zwracałem na nich specjalnej uwagi. Zdaje się, że Eliemu chodziło o to, że wyjeżdżając z Chicago powinniśmy kierować się na Kansas City, a nie na St. Louis. Mogłem im to powiedzieć kawał czasu temu, ale nie obchodzi mnie, jaką drogą jedziemy; a w każdym razie nie zależy mi na tym, by jeszcze raz przejechać przez Kansas. Kiedy Timothy planował trasę, nie zorientował się, że Chicago i St. Louis leżą tak blisko siebie.

Przestałem zwracać uwagę na ich bełkot i spędziłem trochę czasu myśląc o tym, co Eli powiedział mi wczoraj wieczorem, podczas zwiedzania Chicago. Jak na mnie ruszali się zbyt ospale, próbowałem ich trochę popędzić i Eli powiedział: — Tak naprawdę to ty pożerasz to miasto, nie? Jak turyści Paryż.

— Nigdy przedtem nie widziałem Chicago — odparłem. — Chcę wydobyć z niego, ile się da.

— W porządku, to fajnie — powiedział Eli.

Ale ja chciałem się dowiedzieć, dlaczego był tak zaskoczony, że interesują mnie obce miasta. Eli robił wrażenie zakłopotanego i próbował gwałtownie zmienić temat. Przycisnąłem go trochę. W końcu powiedział — z tym śmieszkiem, którego używa, by dać do zrozumienia, że chce powiedzieć coś, co może być obraźliwe; niech nikt nie sądzi, że mówi to na poważnie:

— Po prostu zastanawiałem się, dlaczego ktoś, kto wydaje się tak normalny, tak doskonale przystosowany, jest czymś aż tak zainteresowany i chce coś poznać tak zachłannie.

Eli niechcący przesadził. Dla niego głód doświadczeń, pielgrzymka do wiedzy, nieprzezwyciężona chęć, by zobaczyć, co kryje się za następnym wzgórzem — to wszystko rysy właściwe tym, którzy są w jakiś sposób upośledzeni: przedstawicielom mniejszości narodowych, ludziom kalekim lub oszpeconym, tym którzy są społecznie niedostosowani, i tak dalej. Wysoki, przystojny, muskularny kloc jak ja nie powinien cierpieć na neurozy rodzące intelektualną ciekawość; powinien być zrelaksowany i pogodny jak Timothy. Mój mały pokaz nienasyconej ciekawości nie pasował do postaci, do tego, jaki obraz mojej osoby wyrobił sobie Eli. Ponieważ on tkwi tak głęboko w tych etnicznych sprawach, spodziewałem się, iż powie mi zaraz, że pragnienie nauki jest podstawowym rysem jego narodu, z kilkoma znakomitymi wyjątkami. Lecz tak daleko Eli się nie posunął, chociaż prawdopodobnie miał to na końcu języka. Zastanowiłem się wtedy — i zastanawiam się teraz, dlaczego Eli myśli, że jestem tak doskonale przystosowany. Czy trzeba mieć metr sześćdziesiąt i jedno ramię wyższe, by znać obsesje i pragnienia, które Eli równa z inteligencją? Eli mnie nie docenia. Patrzy na mnie stereotypowo: wielki, głupi, przystojny goj. Chciałbym, żeby zajrzał na pięć minut w głąb mojej nieżydowskiej czaszki.

Zbliżamy się do St. Louis. Mkniemy pustą autostradą międzystanową wśród płaskich pól; później wjeżdżamy w coś bagnistego i niezdrowego, co nazywa się Wschodnim St. Louis, i w końcu widzimy błyszczący Gateway Arch, wzbijający się w niebo po przeciwnej stronie rzeki. Wjeżdżamy na most. Samo to, że przekraczamy Mississipi, absolutnie ogłupiło Eliego; wystawił głowę i ramiona za okno i gapi się, jakby myślał, że pokonujemy Jordan. Kiedy przejechaliśmy na drugą stronę, tę po której znajduje się St. Louis, zatrzymałem się naprzeciw okrągłego, lśniącego motelu. Ci trzej uciekli z samochodu i rozbiegli się naokoło jak szaleńcy, ja zostałem za kierownicą. W głowie ciągle kręciły mi się koła. Pięć godzin jazdy, bez przerwy. Ekstaza! W końcu wysiadłem. Prawa noga zupełnie mi zdrętwiała, przez parę minut kulałem. Ale warto było, mała cena za te pięć wspaniałych godzin, prywatnych godzin, godzin samotności dzielonej z samochodem i autostradą. Żałowałem, że w ogóle musieliśmy się zatrzymać.

13. Ned

Zimnoniebieski wieczór wprost z wyżyny Ozark. Wyczerpanie, duszności, mdłości — dywidendy choroby samochodowej. Co za dużo to niezdrowo — tu się zatrzymamy. Z samochodu wypełzają cztery czerwonookie roboty. Czyżbyśmy naprawdę przejechali dzisiaj ponad tysiąc pięćset kilometrów? Tak, tysiąc pięćset i coś tam jeszcze, przez Illinois i Missouri wprost do Oklahomy; długie odcinki pokonywane z prędkością sto dziesięć — sto trzydzieści kilometrów na godzinę. Gdyby Oliver dopiął swego, przed nocą pokonalibyśmy chyba jeszcze z siedemset. Ale nie mogliśmy już jechać dalej. Sam Oliver przyznaje, że jakość jego wyczynów za kierownicą spada drastycznie po tysięcznym kilometrze przejechanym w ciągu dnia.

Niemal załatwił nas za Joplin, półprzytomny i półślepy; ręce nie miały siły skręcić kierownicy na zakręcie, który dostrzegły oczy. Timothy przejechał dziś ze sto pięćdziesiąt, może dwieście kilometrów; przez resztę czasu prowadziłem ja, kilka odcinków, w sumie trzy do czterech godzin — seans strachu dla wszystkich. Ale teraz już musimy się zatrzymać. Stawka psychiczna jest zbyt wielka. Nasz uparty zespół ogarnęły różne wątpliwości, rozpaczliwości, depresyjności i przygnębienia. Przygnębieni, przybici, przyhamowani, przystopowani i rozczarowani wpełzliśmy do wybranego motelu, zastanawiając się każdy na swój sposób, jakim cudem daliśmy się wrobić w tę podróż. Oho! Hotel dla zmotoryzowanych „Chwila Prawdy”, Nigdzie, (Oklahoma). Motel „Granica Rzeczywistości”! Gospoda „Sceptycyzm”. Dwadzieścia domków, fałszywy styl kolonialny, plastykowe fasady z czerwonej cegły i drewniane kolumny przed wejściem. Wygląda na to, że jesteśmy tutaj jedynymi gośćmi. Nocna recepcjonistka, żująca gumę, mniej więcej siedemnastoletnia, włosy ułożone w fantastyczny ul rodem 1962 roku, przytrzymywane na miejscu jakimś balsamem w płynie. Patrzy ospale, bez śladu zainteresowania. Wokół oczu gruby turkusowy makijaż z czarnymi liniami. Dziwka, flądra, zbyt głupio kurewska, by być dobrą kurwą. — Kawiarnia zamyka się o dziesiątej — mówi nam. Przedziwny, brzęczący akcent. Timothy zastanawia się, czy nie zaprosić jej do pokoju na małe pieprzonko, to jasne dla nas wszystkich — myślę, że chce ją dołączyć do jakiejś kolekcji przelecianych amerykańskich dziewczyn wszystkich typów. Rzeczywiście — niech mi będzie wolno to powiedzieć jako zdolnemu do pełni obiektywizmu obserwatorowi, podgatunek polimorficzny zboczeniec — gdyby wyszorować ją z tego makijażu i lakieru do włosów, nie byłaby wcale taka zła. Ładne, duże piersi podskakujące pod zielonym mundurkierm, śliczne kości policzkowe i nos. Ale bezmyślnego spojrzenia oczu i rozlazłego wyrazu wydętych ust nie da się domyć. Oliver patrzy groźnie na Timothy’ego, ostrzegając go, by niczego tutaj nie próbował. Tym razem, wyjątkowo, Timothy poddaje się; wszechobecny nastrój depresji udzielił się także i jemu. Dziewczyna daje nam połączone, sąsiednie pokoje, po trzynaście dolarów każdy, Timothy wręcza jej wszechmocny kawałek plastyku. — Pokoje za rogiem po lewej — mówi dziewczyna, robiąc co trzeba z maszyną do kart kredytowych i zrobiwszy to przestaje zauważać, że istniejemy, zwracając całą uwagę na japoński telewizor z pięciocalowym ekranem stojący na jej stole. Idziemy w lewo, mijamy basen bez wody, wchodzimy do pokojów. Musimy się spieszyć albo nici z kolacji. Bagaż na podłogę, opryskać wodą twarz i do kawiarni. Jedna kelnerka, przygarbiona, żująca gumę, mogłaby być siostrą recepcjonistki. Też ma za sobą długi dzień — otacza ją gryzący zapach piczki, który uderza nas, kiedy kelnerka pochyla się, by rzucić sztućce na plastykowy blat stołu. — Co ma być, chłopcy? — Nie będzie dziś escalopes de veau, nie będzie caneton aux ceńses. Zdechłe hamburgery, oleista kawa. Zjedliśmy w milczeniu i w milczeniu powlekliśmy się do pokojów. Zrzuciliśmy przepocone ubrania i pod prysznic — Eli pierwszy, ja po nim. Drzwi łączące nasz i ich pokój można otworzyć. Są otwarte. Gdzieś z dala słyszę głuche dudnienie — Oliver, nago, klęczy przed telewizorem, bawiąc się przyciskami. Studiuję jego ciało — napięte mięśnie pośladków, szerokie ramiona, widoczne pomiędzy muskularnymi udami wiszące genitalia. Tłumię me zwichrowane, pełne pożądania myśli. Ci trzej humanitarni młodzi ludzie całkiem dobrze poradzili sobie z problemem współżycia na co dzień z biseksualnym partnerem; udają, że „moja choroba”, „mój stan” nie istnieje; i postępują wedle tego założenia. Pierwsza zasada liberałów: nie wynoś się nad upośledzonych. Udawaj, że ślepiec może widzieć, że czarnuch jest biały, że pedał nie poczuje zawrotu głowy na widok gładkiej, smukłej pupy Olivera. Nie to, żebym mu się kiedykolwiek jawnie ofiarował. Ale on wie. On wie. Oliver nie jest głupi.

Skąd ta dzisiejsza depresja? Skąd ten kryzys wiary?

Musiało się zacząć od Eliego. Cały dzień Eli był posępny, zagubiony w królestwie egzystencjalnego zwątpienia. Myślę, że miało to źródło w jego osobistym smutku biorącym się z kłopotów, jakie ma w stosunkach ze swym najbliższym otoczeniem i Wszechświatem w ogóle; lecz kłopoty te zgeneralizowały się delikatnie i potajemnie i objęły nas wszystkich. Przyjęły postać ścierających się wątpliwości:

1. Po co w ogóle wyruszyliśmy w tę podróż?

2. Co rzeczywiście spodziewamy się uzyskać?

3. Czy możemy mieć jakieś nadzieje na znalezienie tego, czego szukamy?

4. A jeśli to znajdziemy, czy będziemy tego chcieli?

Musimy więc zacząć od nowa wysiłki, by się nastrzykać, by dokonać samonawrócenia. Eli wyciągnął papiery i studiuje je z napięciem: rękopis tłumaczenia Księgi Czaszek, odbitki wycinków prasowych, które naprowadziły go na myśl, by połączyć miejsce w Arizonie z antycznym i nieprawdopodobnym kultem, którego Biblią może być Księga Czaszek, mnóstwo różnych mniej ważnych dokumentów i odnośników. Patrzył na nie przez jakiś czas a później powiedział: „Wszystko, co dziś znane medycynie, jest niemal niczym w porównaniu z tym, co pozostało do odkrycia… moglibyśmy wyzwolić się od nieskończenie wielu chorób zarówno ciała, jak i umysłu, a być może nawet od upośledzenia starością, gdybyśmy wiedzieli wystarczająco wiele o ich przyczynach i o wszystkich lekach, których dostarczyła nam natura. To Kartezjusz Rozprawa o metodzie. I jeszcze raz on, piszący do ojca Huygensa: „Nigdy jeszcze tak nie troszczyłem się o zachowanie samego siebie jak teraz i chociaż kiedyś myślałem, że śmierć nie okradnie mnie z więcej niż trzydziestu lub czterdziestu lat, od tej chwili nie zaskoczy mnie, nie pozbawiając mnie jednocześnie nadziei na więcej niż wiek życia, skoro wydaje mi się oczywiste, że jeśli strzeglibyśmy się od błędów, które normalnie popełniamy w ciągu naszego życia, bylibyśmy zdolni bez innych wynalazków do osiągnięcia starości znacznie dłuższej i szczęśliwszej niż teraz”.

Słyszałem to nie po raz pierwszy. Wszystkie swoje dane Eli przedstawił nam już wcześniej. Decyzja, by jechać do Arizony, rozkwitała niesłychanie wolno, zmusiły ją do dojrzenia godziny pseudofilozoficznych targów. Mówiłem wtedy i powtórzyłem to teraz: — Kartezjusz zmarł mając pięćdziesiąt cztery lata, prawda?

— Przypadek. Niespodzianka. A poza tym nie udoskonalił jeszcze swych teorii długowieczności.

Timothy: — Szkoda, że nie pracował szybciej.

— A szkoda, rzeczywiście, dla nas wszystkich — powiedział Eli. — Ale my przecież możemy mieć nadzieję w Powiernikach Czaszek. Oni udoskonalili swe techniki.

— Twoim zdaniem.

— Ja w to wierzę — powiedział Eli, bardzo starając się uwierzyć.

Aż za dobrze znana, nawracająca rozmowa powtórzyła się raz jeszcze. Eli, niszczony zmęczeniem, chwiejący się nad przepaścią niewiary, strzelający argumentami, które miały go obronić przed szaleństwem. Podniesione w górę ręce, rozczapierzone palce, gest wykładowcy. — Zgodziliśmy się — powiedział — że spokój nic tu nie da, skończyliśmy z pragmatyzmem, skomplikowany sceptycyzm jest przestarzały. Próbowaliśmy podchodzić do tego problemu ze wszystkich możliwych stron i nic nam to nie dało. Obiektywizm odciął nas od zbyt wielu ważnych spraw. Nie odpowiada na zbyt wiele istotnych pytań; dzięki niemu wyglądamy na mądrych i cynicznych, choć nadal jesteśmy ignorantami. Zgadza się?

— Zgadza. — Wzrok Olivera jest nieruchomy.

— Zgadza. — Timothy ziewa.

— Zgadza. — Nawet ja. Uśmiech. I znów Eli:

— We współczesnym życiu nie ma już tajemnic. Zabiło je pokolenie naukowe. Racjonalizm daje na przeczyszczenie, wypiera nieprawdopodobne i niewyjaśnialne. Spójrzcie na religię, jaka płytka stała się w ciągu ostatniego stulecia. Mówią, że Bóg umarł. Pewnie: zabity, zamordowany. Spójrzcie na mnie, jestem Żydem, uczyłem się hebrajskiego jak dobry, mały Żydek, czytałem Torę, przeszedłem bar micwę, dali mi wieczne pióra — czy ktoś chociaż raz wspomniał przy mnie o Bogu w jakimkolwiek wartym zapamiętania kontekście? Bóg to ktoś, kto przemawiał do Mojżesza. Bóg był kolumną ognia cztery tysiące lat temu. A gdzie jest teraz? Nie pytajcie Żyda. Nie spotkaliśmy go od dłuższego czasu, czcimy prawo, reguły związane z jedzeniem, zwyczaje, słowa Biblii, papier, na którym Biblię wydrukowano, samą księgę, ale nie czcimy istot nadnaturalnych podobnych do Boga. Stary facet z bokobrodami, liczący grzechy — nie, nie, to dla czarnuchów, to dla gojów. Tylko, co z wami trzema gojami? Wasze religie też są puste. Ty, Timothy, anglikanin, wyznawca High Church — i co w nim masz: chmury kadzidła, brokatowe szaty, chłopięce chóry śpiewające Vaughana Williamsa i Elgara. Ty, Oliver, metodysta, baptysta, prezbiterianin; nie potrafię nawet spamiętać, to wszystko nic, zupełnie nic, żadnej duchowej treści, żadnej tajemnicy, żadnej ekstazy. To tak, jak być zreformowanym Żydem. A ty, Ned — papista, niedoszły ksiądz; co ty masz? Dziewicę? Świętych? Dzieciątko Jezus? Nie możesz przecież wierzyć w te bzdury. Wypalono ci je z mózgu. To dla wieśniaków, to dla lumpenproletariatu. Obrazki i święcona woda. Chleb i wino. Chciałbyś w to wierzyć. Jezu, ja też chciałbym w to wierzyć, katolicyzm to jedyna kompletna religia w naszej cywilizacji, jedyna próbująca zwrócić uwagę na rzeczy tajemne, na styczność z ponadnaturalnym, na świadomość istnienia wyższych mocy. Tylko, że to zrujnowali, zrujnowali nas, nic już z tego nie potrafisz przyjąć. Teraz to już wszystko Bing Crosby i Ingrid Bergman albo Berriganowie piszący manifesty, albo Polaczkowie ostrzegający przed bezbożnym komunizmem i filmami porno. A więc religia znikła. Skończone. A gdzie my jesteśmy? Samotni pod strasznym niebem, czekający, czekający kresu.

Mnóstwo ludzi ciągle jeszcze chodzi do kościoła — zauważył Timothy. — Przypuszczam, że nawet do synagogi.

— Z przyzwyczajenia. Ze strachu. Z towarzyskiej konieczności. Czy otwierają przed Bogiem swe dusze? Kiedy po raz ostatni otworzyliście Bogu swe dusze? No, Timothy? Oliver? Ned? I ja? Kiedy w ogóle pomyśleliśmy, żeby zrobić coś takiego? To brzmi tak głupio. Bóg sam został nam tak obrzydzony przez kaznodziejów, archeologów, teologów i pseudowiernych, że nie ma się nawet czemu dziwić. Umarł. Samobójstwo. I jakie my mamy możliwości? Czy mamy zamiar zostać naukowcami i wyjaśniać wszystko neutronami, protonami i DNA? A gdzie tajemnica? Gdzie tu głębia? To wszystko musimy zrobić sami — mówił Eli. — We współczesnym świecie nie ma tajemnicy. W porządku, więc rzeczą człowieka inteligentnego jest stworzyć taką atmosferę, w której poddanie się nieprawdopodobnemu jest możliwe. Umysł zamknięty to umysł martwy.

Eli zaczął się nam rozgrzewać. Zapał go ogarnął. Billy Graham Epoki Konopi Skręconej.

— Przez ostatnie osiem, dziesięć lat próbowaliśmy na oślep osiągnąć coś jakby działającą syntezę, coś jakby strukturalną współzależność, która trzymałaby nasz świat do kupy wśród tego całego chaosu. Skręty, kwas, komuny, muzyka, rock; cała ta transcendentaliczna sprawa, astrologia, makrobiotyka, Zeń; szukamy, to prawda, cały czas szukamy. I czasami coś znajdujemy. Nieczęsto. Szukamy w wielu głupich miejscach, bo w zasadzie jesteśmy głupi, nawet najlepsi z nas; a także ponieważ nie poznamy odpowiedzi, dopóki nie zadamy większej ilości pytań. Więc uganiamy się za latającymi talerzami. Wkładamy kombinezony nurków i szukamy Atlantydy. Dłubiemy w mitologii, fantazji paranoi, w Śródziemiu, w wybrykach natury, w tysiącach rodzajów irracjonalności. Kupujemy wszystko, co oni odrzucili, często nie mając powodów lepszych niż ten, że oni to sobie odpuścili. Ucieczka od rozsądku. Nie żebym tego bronił w całości. Mówię po prostu, że to konieczność, stadium, przez które wszyscy musimy przejść, przejście przez ogień, hartowanie. Rozsądek nie wystarczał. Ludzie Zachodu uciekli od przesądów i ignorancji w materialistyczną pustkę, a teraz my musimy iść dalej, czasami po fałszywych tropach, w ślepe uliczki, aż nauczymy się, jak znów zaakceptować Wszechświat w jego tajemniczej niewyjaśnionej ogromnej całości, aż znajdziemy rzecz właściwą, syntezę, całość, która da nam żyć w taki sposób, w jaki powinniśmy żyć. A później możemy żyć wiecznie albo tak długo, że nie będzie już żadnej różnicy. Timothy powiedział:

— I chcesz, żebyśmy uwierzyli, że Księga Czaszek wskazuje właściwą drogę, co?

— To jest możliwe. Daje nam nieskończoną szansę wkroczenia w nieskończoność. Czy to ci nie wystarcza? Czy nie warto spróbować? Dokąd zaprowadziła nas kpina? Dokąd zaprowadziły wątpliwości? Dokąd zaprowadził sceptycyzm? Czy nie możemy spróbować? Przejrzeć na oczy!?

Eli odzyskał wiarę. Krzyczał, pocił się, stał całkiem nagi i wymachiwał rękami. Jego ciało zdawało się płonąć. Właściwie, przez tę chwilę, był piękny. Eli, piękny! Powiedziałem:

— Zgadzam się ze wszystkim, a jednocześnie nie zgadzam się z niczym. Rozumiesz? Przegryzłem się przez dialektykę mitu. Jego nieprawdopodobieństwo zderza się z mym sceptycyzmem i popycha mnie naprzód. Napięcia i sprzeczności to moje paliwo.

Timothy, adwokat diabła, potrząsnął głową — ciężki, byczy gest, jego wielkie, muskularne ciało poruszyło się powoli jak potężne wahadło.

— Daj spokój, człowieku. W co ty wierzysz naprawdę? Czaszki — tak lub nie, zbawienie czy bzdura, fakt czy fantazja. W co?

— W jedno i drugie — odpowiedziałem mu.

— Jedno i drugie? Tak nie można!

— A ja mogę! — krzyknąłem. — Jedno i drugie! Tak i nie! Czy możesz pójść za mną tam, gdzie żyję? Co, Timothy? W miejsce, gdzie napięcie jest największe, gdzie „tak” związane jest ściśle z „nie”. Gdzie jednocześnie odrzucasz istnienie niewyjaśnialnego i przyjmujesz istnienie niewyjaśnialnego. Życie wieczne! To bzdura, prawda, po prostu kupa pobożnych życzeń, marzenia starej pomywaczki? A jednocześnie jest to takie rzeczywiste. Możemy żyć tysiąc lat, jeśli będziemy chcieli. Ale to niemożliwe. Przyjmuję, odrzucam, przyklaskuję, kpię.

— To nie ma sensu — burknął Timothy.

— Ty za to masz za dużo sensu! Sram na twój sens! Eli ma rację: potrzebujemy tajemnicy, potrzebujemy nierozsądku, potrzebujemy nieznanego, potrzebujemy niemożliwego. Całe pokolenie próbuje samo się nauczyć wiary w niewiarygodne, Timothy. A ty tu sobie siedzisz, z tą twoją fryzurką na jeża i mówisz, że to nie ma sensu. Timothy wzruszył ramionami.

— Racja. Czego ode mnie chcesz? Jestem po prostu głupim facetem.

— To twoja poza — powiedział Eli. — Twoja gra. Twoja maska. Wielki, głupi facet. To cię izoluje. To oszczędza ci konieczności jakiegokolwiek zaangażowania; emocjonalnego, politycznego, ideologicznego, metafizycznego. Mówisz, że nie rozumiesz, wzruszasz ramionami, cofasz się i śmiejesz. Czemu chcesz być żywym trupem, Timothy? Czemu chcesz się od wszystkiego odczepić?

— On nic na to nie może poradzić, Eli — powiedziałem. — Urodził się po to, żeby być dżentelmenem. Jest odczepiony z definicji.

— Och, odpieprzcie się — stwierdził Timothy najbardziej dżentelmeńskim z tonów. — Co wy tam wiecie, każdy z was. A co niby tu robię? Żyd i pedał ciągną mnie przez połowę zachodniej półkuli żeby sprawdzić prawdziwość tysiącletniej baśni.

Ukłoniłem mu się lekko.

— Hej, doskonale zrobione, Timothy! — powiedziałem. — Cecha prawdziwego dżentelmena: nigdy nie obraża niechcący.

— Zadałeś pytanie, więc na nie odpowiedz — stwierdził Eli. — Co ty tu robisz?

— I nie oskarżaj mnie o to, że cię tu ciągnąłem — dodałem. — Ta podróż to pomysł Eliego. Jestem równie sceptyczny, jak ty, a może nawet bardziej.

Timothy chrząknął. Myślę, że czuł, że walczy jeden przeciw wszystkim. Bardzo cicho powiedział:

— Po prostu zabrałem się z wami na przejażdżkę!

— Na przejażdżkę. Na przejażdżkę! — Eli.

— Poprosiliście mnie, żebym z wami pojechał. Co do diabła, potrzebowaliście czterech facetów, tak mówiliście, a ja nie miałem nic lepszego do roboty na Wielkanoc. Moi koledzy. Moi kumple. Powiedziałem, że pojadę. Mój samochód, moja forsa. Dołączę do żartu. Margo ma fioła astrologicznego, wiecie, Waga to, Ryby tamto, Mars przechodzi przez dziesiąty słoneczny dom, Saturn w zwieńczeniu, ona nie chce się pieprzyć, jeśli najpierw nie zapyta gwiazd, co czasami bywa cholernie niewygodne. Czy ja się z niej śmieję? Czy wyśmiewam się z niej tak, jak jej ojciec?

— Tylko w myśli — powiedział Eli.

— To moja sprawa. Przyjmuję co mogę przyjąć, a reszta mnie nie obchodzi. Ale jestem tolerancyjny. Toleruję jej szamanów. Toleruję i twoich, Eli. To inna oznaka dżentelmena, Ned — dżentelmen jest uprzejmy, nie nawraca, nie narzuca swoich przekonań kosztem przekonań innych ludzi.

— Bo nie musi — powiedziałem.

— Nie, nie musi. W porządku: jestem tutaj, prawda? Płacę za ten pokój, prawda? Współpracuję na czterysta procent. Czy muszę jeszcze być Prawdziwym Wiernym? Muszę wyznawać waszą religię?

— A co zrobisz, gdy znajdziemy się już w Domu Czaszek i Powiernicy zaproponują nam przejście Próby? Czy ciągle będziesz sceptykiem? Czy twój zwyczaj, by w nic nie wierzyć, będzie dla ciebie aż takim ciężarem, że nie zdołasz poddać się niczemu?

— Wtedy to sobie przemyślę — odpowiedział powoli Timothy. — Gdy będę miał więcej danych, na których oprę swe przemyślenia.

Odwrócił się nagle w stronę Olivera.

— A ty byłeś jakoś bardzo milczący, panie Prawdziwy Amerykaninie.

— A co mam powiedzieć? — spytał Oliver. Jego długie, smukłe ciało leżało rozciągnięte przed telewizorem. Przez skórę widać było każdy mięsień — chodzący podręcznik anatomii. Jego długi różowy aparacik, opadający ze złotego lasu, spowodował przypływ niewłaściwych myśli do mej głowy. Retro me, Sathanas. W tę stronę do Gomory, jeśli nie Sodomii.

— Nie masz w tej sprawie nic do powiedzenia?

— Tak naprawdę to niezbyt uważałem.

— Mówimy o naszej podróży, Księdze Czaszek i o stopniu, w jakim w nią wierzymy — powiedział Timothy.

— Rozumiem.

— Czy ma pan zamiar złożyć wyznanie wiary, doktorze Marshall?

Oliver sprawiał wrażenie, jakby był w połowie drogi do innej galaktyki.

— Przyznaję Eliemu prawo do wątpienia.

— Więc wierzysz w Czaszki? — zapytał Timothy.

— Wierzę.

— Chociaż wiemy, że to wszystko absurd?

— Tak — odparł Oliver. — Nawet, jeśli to absurd.

— To także punkt widzenia Tertuliana — wtrącił Eli. — Credo quia absurdum est. Wierzę, ponieważ to absurd. Inne znaczenie słowa wiara, oczywiście, ale psychologicznie to słuszne.

— Tak, tak, to dokładnie mój punkt widzenia — powiedziałem. — Wierzę, ponieważ to absurd. Dobry, stary Tertulian. Powiedział dokładnie to, co czuję. Dokładnie mój punkt widzenia.

— Ale nie mój. — Oliver.

— Nie? — spytał Eli. Oliver powiedział:

— Nie. Wierze mimo absurdalności.

— Dlaczego? — spytał Eli.

— Dlaczego, Oliverze? — spytałem i ja, długą chwilę później. — Wiesz, że to absurd, a jednak wierzysz. Dlaczego?

— Ponieważ muszę — powiedział Oliver. — To moja jedyna nadzieja.

Spojrzał wprost na mnie. Jego oczy miały szczególny, pusty wyraz, jakby spojrzał w twarz śmierci i chociaż sam wyszedł z tego żywy, stracił jednak wszystkie opcje, wszystkie możliwości. Na krańcach Wszechświata słyszał bębny i piszczałki marszu śmierci. Ten jego zimny wzrok zmroził i mnie. Te jego chrapliwe słowa przeszyły i mnie. — Wierzę, mówił Oliver. „Mimo absurdalności. Ponieważ muszę. To moja ostatnia nadzieja”. Komunikat z najdalszej planety. Poczułem w tym pokoju chłodną obecność śmierci; śmierci ocierającej się bezgłośnie o nasze rumiane, chłopięce policzki.

14. Timothy

My czterej — prawdziwa mieszanka wybuchowa. Jak się w ogóle zeszliśmy? I co za splot linii życia sprawił, że mieszkamy w tym samym pokoju w akademiku?

Na początku byliśmy tylko ja i Oliver, dwóch studentów pierwszego roku, którym komputer przeznaczył dwuosobowy pokój z oknem wychodzącym na dziedziniec. Przybyłem wprost z Andover i rozsadzało mnie poczucie własnej ważności. Co nie znaczy, że imponowały mi rodzinne pieniądze. Przyjmowałem je jako coś oczywistego, zawsze — wychowywałem się wyłącznie wśród ludzi którzy byli bogaci, więc nie miałem prawdziwego pojęcia o tym, jak bogaci jesteśmy; zresztą ja sam nie zrobiłem nic, żeby zarobić pieniądze (i mój ojciec, i ojciec mojego ojca, i ojciec ojca mojego ojca itd, itd), więc czemu miałbym się nadymać z powodu bogactwa? Głowa mi puchła z poczucia dziedzictwa, od wiedzy, że płynie we mnie krew bohaterów z czasów wojny o niepodległość, senatorów, kongresmenów, dyplomatów i wielkich finansistów XIX wieku. Byłem chodzącym po — mnikiem historii. Cieszyło mnie także to, że jestem wysoki, silny i zdrowy — na ciele i na umyśle; to mi dawało naturalną przewagę. Gdzieś tam, poza kampusem, był świat pełen czarnuchów, Żydów, paralityków i neurotyków, homoseksualistów i innych wyrzutków, ale mnie na wielkim jednorękim bandycie życia wyskoczyły trzy wisienki i byłem dumny z tego szczęścia. Dostawałem także kieszonkowe w wysokości stu dolarów tygodniowo, co się bardzo przydawało i być może wcale jeszcze nie zdawałem sobie sprawy z tego, że większość osiemnastolatków musi się obejść nieco mniejszą sumą.

I ten Oliver. Pomyślałem sobie, że komputer znów wylosował szczęśliwie dla mnie; w końcu mogłem trafić na kogoś dziwnego, kogoś popapranego, kogoś z wyciśniętą jak cytryna, zazdrosną, zgorzkniałą duszą — a Oliver wydawał się całkiem normalny. Przystojny, wykarmiony kukurydzą kandydat na lekarza rodem z kansaskiej dziczy. Był mojego wzrostu — w rzeczywistości może dwa lub trzy centymetry wyższy — i to w porządku, źle się czuję w towarzystwie niskich ludzi. Wyglądał na nieskomplikowanego. Uśmiechał się niemal bez powodu. Łatwy we współżyciu. Obydwoje rodzice nie żyli; miał pełne stypendium. Od razu spostrzegłem, że brak mu pieniędzy i przez chwilkę bałem się, że forsa może być przyczyną zazdrości, lecz nie, traktował to zupełnie normalnie. Pieniądze najwyraźniej go nie interesowały, jeśli tylko miał co zjeść, gdzie mieszkać i w co się ubrać — a na to miał; mały spadek, dochody ze sprzedaży rodzinnej farmy. Gruby zwitek banknotów, który miałem zawsze w kieszeni, raczej go bawił, niż denerwował. Pierwszego dnia powiedział mi, że ma zamiar dostać się do reprezentacji koszykówki; sądziłem, że ma stypendium sportowe, ale tu się myliłem — lubił koszykówkę, traktował ją bardzo poważnie, lecz poszedł na studia, żeby się uczyć. Taka była między nami największa różnica, nie to całe Kansas czy pieniądze, ale jego poświęcenie. Poszedłem na studia, bo wszyscy mężczyźni w mojej rodzinie między szkołą a dorosłością chodzili na studia; Oliver był tu, by przemienić się we wściekłą, intelektualną maszynę. Miał — jeszcze ma — potworną, niesamowitą, oszałamiającą siłę motywacji. W ciągu tych pierwszych kilku tygodni złapałem go parę razy bez maski, słoneczny uśmiech wiejskiego chłopaka znikał wtedy z jego nagle nieruchomej twarzy, szczęki zaciskały się, z oczu bił chłodny blask. W tym swoim napięciu potrafił przerażać. We wszystkim musiał być pierwszy. Średnia ocen — piątka, niemal na samym czele naszej grupy, dostał się do reprezentacji pierwszego roku w koszykówce i w pierwszym meczu pobił rekord zdobytych punktów; uczył się nocami, prawie wcale nie sypiając, i przy tym wszystkim jeszcze wydawał się człowiekiem. Pił mnóstwo piwa, załatwiał dziewczyny w dowolnych ilościach (wymienialiśmy się nimi między sobą), zupełnie przyzwoicie grał na gitarze. Tylko w jednym wypadku ujawniał istnienie innego Olivera, Olivera-robota, a to jeśli chodzi o narkotyki. W naszym drugim tygodniu na kampusie załatwiłem wspaniały, marokański hasz i Oliver bardzo stanowczo odmówił. Powiedział mi, że spędził siedemnaście i pół roku na właściwym kalibrowaniu głowy i nie ma ochoty, żeby mu się znów popieprzyła. Przez cztery lata nie wypalił nawet jednego skręta, a przynajmniej ja nic o tym nie wiem. Tolerował nasze palenie, ale sam nawet nie spróbował. Na wiosnę drugiego roku studiów trafił do nas Ned. Oliver i ja zapisaliśmy się znów na wspólny pokój. Ned chodził z Oliverem na dwa wykłady: z fizyki, która potrzebna była Nedowi do minimum naukowego, i z literatury porównawczej, która potrzebna była Oliverowi do minimum humanistycznego. Oliver miał trochę kłopotów z przekopaniem się przez Joyce’a i Yeatsa, Ned miał mnóstwo kłopotu z przekopaniem się przez teorie kwantów i termodynamikę, więc obaj wypracowali sobie układ o wzajemnych korepetycjach. Klasyczny przykład przyciągania się przeciwieństw, ci dwaj. Ned jest nieduży, chudy, mówi cicho, ma wielkie, łagodne oczy i porusza się delikatnie. Bostoński Irlandczyk wychowany w silnej tradycji katolickiej, skończył szkołę parafialną, kiedy byliśmy na drugim roku, ciągle jeszcze nosił na szyi krzyżyk i czasami nawet chodził na mszę. Zamierzał zostać poetą i pisarzem. Nie, „zamierzał” to złe słowo. Jak sam Ned kiedyś nam wyjaśniał, ci którzy mają talent, nie „zamierzają” być pisarzami. Albo masz talent, albo go nie masz. Jeśli tak, piszesz, a jeśli nie, zamierzasz. Ned pisał bez przerwy. I ciągle pisze. Nosi grube zeszyty i notuje w nich wszystko co słyszy. Ja tam myślę, że jego opowiadania to gówno, a jego poezje nie mają sensu, ale widzę możliwość, że to po prostu niedostatki mojego gustu a nie jego talentu; to samo myślę o wielu pisarzach znacznie sławniejszych od Neda. W każdym razie on ciężko pracuje nad sobą.

Ned stał się czymś w rodzaju naszej maskotki. Zawsze był bliżej z Oliverem niż ze mną, ale nigdy mi nie przeszkadzał, był kimś zupełnie różnym i zupełnie różnie patrzącym na świat. Jego ochrypły głos, jego smutne, psie oczy, jego dziwne stroje (często nosił jakieś szaty; przypuszczam, że zamierzał w ten sposób udawać, iż w końcu jednak został księdzem), jego poezje, jego szczególny rodzaj sarkazmu, jego skomplikowany mózg (na każdą sprawę Ned patrzy z dwóch i trzech punktów widzenia i potrafi wierzyć we wszystko naraz, i w nic) — to mnie fascynowało. Musieliśmy mu się wydawać tak obcy jak on wydawał się nam. Spędzał u nas tak wiele czasu, że w końcu na trzecim roku zaprosiliśmy go, aby z nami zamieszkał. Nie pamiętam już, kto wpadł na ten pomysł, Oliver czy ja? (Ned?)

Wtedy nie wiedziałem jeszcze, że jest zboczony. A raczej, że jest homoseksualistą, by użyć słowa, które woli. Gdy prowadzi się dobrze zabezpieczony żywot Waspa, problemem jest to, że widzi się wyłącznie drobny wycinek ludzkości i człowiek nie uczy się przewidywać nieprzewidywalnego. Wiedziałem, że pedały istnieją, oczywiście! Mieliśmy ich w Andover.

Chodzili z rozstawionymi łokciami, bez przerwy się czesali i mówili z tym specjalnym akcentem, uniwersalnym akcentem pedałów, takim samym wszędzie, od Maine do Kaliforni. Cały czas czytali Prousta i Gide’a, a niektórzy nosili biustonosze pod koszulkami. Ned jednak nie był taki oczywiście szykowny. A ja nie należę do kloców, którzy automatycznie zakładają, że każdy piszący (lub czytający) poezję musi być zboczony. Ned był typem artysty, tak: był hippisem, zupełnie nie interesował się sportem — ale po człowieku ważącym sześćdziesiąt kilogramów nikt nie spodziewa się wielkiego zainteresowania futbolem. (Ned niemal codziennie chodził na basen. W naszym basenie często pływaliśmy na golasa, więc czuł się jak niedźwiedź w ulu, ale wtedy o tym nie myślałem.) Tylko jedno — nie widywałem go z dziewczynami. Ale samo w sobie nie zasługuje to jeszcze na potępienie. Dwa lata temu, na tydzień przed końcowymi egzaminami, z Oliverem i jeszcze kilku przyjaciółmi zorganizowaliśmy w naszym pokoju coś, co chyba można by nazwać orgią, Ned też tam był i nie sprawiał wrażenia zbrzydzonego. Widziałem, jak rypie dziewczynę, pryszczatą kelnerkę z miasta. Dopiero długo po tym zorientowałem się, że — po pierwsze, Ned mógł uznać orgię za użyteczny materiał literacki i — po drugie — że on wcale nie brzydzi się piczką, po prostu bardziej interesuje się chłopcami.

Ned sprowadził do nas Eliego. Nie, nie byli kochankami, po prostu kumplami. To była praktycznie pierwsza rzecz, którą wyjaśnił mi Eli: „Jeśli cię to interesuje, jestem hetero. Nie jestem w typie Neda, a on nie jest w moim”. Nigdy tego nie zapomnę. Była to pierwsza wskazówka, kim jest Ned; nie sądzę, żeby Oliver wiedział, chociaż nigdy nie wiadomo, co naprawdę dzieje się w głowie Olivera. Eli oczywiście natychmiast się we wszystkim zorientował. Chłopak z miasta, intelektualista z Manhattanu, na pierwszy rzut oka mógł każdego przypisać do właściwej kategorii. Nie lubił gościa, z którym mieszkał, chciał się przeprowadzić, myśmy mieli wielkie mieszkanie, więc powiedział coś Nedowi, Ned zapytał, czy Eli mógłby się do nas wprowadzić, był to listopad trzeciego roku. Mój pierwszy Żyd. Tego też na razie nie wiedziałem — och, Winchester, ty kutasie, ty! Eli Steinfeld z Zachodniej Osiemdziesiątej Trzeciej Ulicy i nie potrafisz się domyślić, że jest Hebe. Uczciwie, myślałem, że to po prostu niemieckie nazwisko, Żydzi przecież nazywają się Cohen albo Katz, albo Goldberg. Można by powiedzieć, że osobowość Eliego tak naprawdę wcale mnie nie zachwyciła, ale kiedy odkryłem, że jest Żydem, poczułem, że powinienem pozwolić mu zamieszkać z nami. Po to, by poprzez sprzeczności rozszerzyć horyzonty, tak, ale też dlatego, że dorastałem w atmosferze niechęci do Żydów i musiałem się przeciw temu zbuntować. Dziadek ze strony ojca miał jakieś złe doświadczenie z cwanymi Żydkami około 1923 roku; jacyś żydowscy cwaniacy namówili go do poważnych inwestycji w organizowaną przez nich firmę radiową, byli oszustami i dziadek stracił pięć milionów. Tak więc nieufność w stosunku do Żydów była rodzinną tradycją. Żydzi są wulgarni, chytrzy, popierają tylko swoich i tak dalej, i tak dalej; nic, tylko starają się pozbawić uczciwego protestanta jego ciężko odziedziczonych pieniędzy i tak dalej, i tak dalej. Naprawdę, jak kiedyś powiedział mi wujek Clark, dziadek mógł podwoić wkład, gdyby wyprzedał akcje w ciągu ośmiu miesięcy, jak to zrobili w sekrecie jego żydowscy partnerzy — ale nie, czekał na jeszcze większy zysk i w końcu przetrzepano mu skórę. W każdym razie nie podtrzymuję wszystkich rodzinnych tradycji. Eli wprowadził się do nas. Niski, jakby trochę śniady, mocno owłosiony, ruchliwe nerwowe, błyszczące, małe oczka, duży nos. Wspaniały umysł. Ekspert od języków średniowiecza, jeszcze bez dyplomu, a już uznany na swym polu za poważnego naukowca. Z drugiej strony Eli był mocno żałosny — mrukliwy, neurotyczny, stale spięty, przerażony o swą męskość. Bez przerwy ganiał za dziewczynami i na ogół do niczego nie dochodził. I polował na kiepskie babki. Nie te specjalnie obrzydliwe, które preferuje Ned, jeden Bóg wie czemu; on szukał innego typu pechowych babek — nieśmiałych, chudych, niczym się nie wyróżniających: grube szkła, płaskie piersi, wiecie o co chodzi. Naturalnie takie dziewczyny są równie neurotyczne i przerażone seksem; nie wychodzą mu w pół drogi, co tylko pogarsza całą sprawę. Eli wydaje się przerażony myślą o poderwaniu normalnej, atrakcyjnej, zmysłowej babki. Pewnego dnia zeszłej jesieni, w akcie chrześcijańskiego miłosierdzia napuściłem na niego Margo. Spieprzył sprawę w sposób absolutnie niewyobrażalny!

Niezła z nas czwórka. Wątpię, czy kiedykolwiek zdołam zapomnieć pierwszą (i prawdopodobnie jedyną) okazję, przy której spotkali się razem wszyscy nasi rodzice. Było to na wiosnę drugiego roku, w wielki weekend ostatków. Aż do tej chwili, przypuszczam, nasi rodzice w ogóle nie wyobrażali sobie przyjaciół synów w jakikolwiek realny sposób. Parę razy zapraszałem Olivera do domu, na Gwiazdkę, ojciec poznał go, ale nie Neda i Eliego; i ja też nie znałem ich bliskich. A więc wreszcie zgromadziliśmy się wszyscy. Oliver, oczywiście, nie ma rodziny i ojciec Neda nie żyje. Jego matka była wynędzniałą kobietą o zapadłych oczach, koścista i mająca ponad metr osiemdziesiąt; ubierała się na czarno i mówiła slangiem. Zupełnie nie mogłem skojarzyć jej z Nedem. Matka Eliego była tęga, mała, chodziła jak kaczka i zdecydowanie przesadzała w strojeniu się; jego ojciec był niemal nie widoczny — mały facecik o smutnej twarzy, który ciągle wzdychał. Wyglądali na mocno starszych, musieli mieć Eliego w wieku trzydziestu pięciu, czterdziestu lat. Później szedł mój ojciec, wyglądający, jak wyobrażam sobie siebie samego za dwadzieścia pięć lat: gładkie, różowe policzki, gęste, siwiejące włosy blond, w oczach pewność bogactwa. Duży mężczyzna, przystojny mężczyzna, doskonały typ prezesa rady nadzorczej. Była z nim Saybrook, jego żona, która, jak przypuszczam, ma trzydzieści osiem lat i może uchodzić za dziesięć lat młodszą: wysoka, dopieszczona, długie, proste, żółte włosy, grubokościste ciało atletki, typ kobiety do polowań na lisa. Wyobraźcie sobie tylko tę grupę siedzącą na dziedzińcu, przy stoliku, pod parasolem i próbującą nawiązać rozmowę. Pani Steinfeld próbuje matkować Oliverowi, biednemu małemu sierocie. Pan Steinfeld ze zgrozą patrzy na garnitur mojego ojca, włoski jedwab, czterysta pięćdziesiąt dolarów. Matka Neda nie pojmuje nic, nie rozumie ani swego syna, ani jego przyjaciół, ani jego rodziców, ani żadnego innego aspektu dwudziestego wieku. Saybrook, cała chętna i całkiem niezdarna, włącza się w konwersację plotąc bzdury o dobroczynnych herbatkach i zbliżającym się debiucie jej przybranej córki („Czy córka jest aktorką?”, pyta zbita z tropu pani Steinfeld. „Mam na myśli jej debiut w towarzystwie”, odpowiada równie zbita z tropu Saybrook.) Mój ojciec nie przestaje studiować swych paznokci, patrzy twardo na Steinfeldów i na Eliego, nie chce w to wszystko uwierzyć. Pan Steinfeld, celem rozmowy, zaczyna mówić do ojca o giełdzie. Pan Steinfeld nie ma żadnych inwestycji, ale bardzo dokładnie studiuje Timesa. Mój ojciec nie ma pojęcia o giełdzie, do szczęścia wystarczy mu, by dywidendy wpłynęły na czas; a poza tym do jego religii należy przykazanie, by nigdy nie rozmawiać o pieniądzach. Przekazuje sygnał Saybrook, która zręcznie zmienia temat i zaczyna tłumaczyć nam, jak to przewodniczy komitetowi zbierającemu fundusze dla Arabów palestyńskich, wiecie państwo, mówi, tych wygnanych przez Żydów, gdy powstał Izrael. Pan Steinfeld głośno wciąga oddech — powiedzieć coś takiego przy członku Hadassah! Prawie w tej samej chwili ojciec wskazuje poprzez dziedziniec na wyjątkowo długowłosego kolegę, który właśnie się odwrócił, i mówi: — Przysiągłbym, że ten facet to dziewczyna, póki nie spojrzał w tę stronę. — Oliver, który zapuścił sobie włosy spadające aż na ramiona — przypuszczam, że po to, by pokazać, co myśli o Kansas — uśmiecha się do ojca zimnym, lodowatym uśmiechem. Nieustraszony, a może po prostu niezbyt spostrzegawczy, ojciec mówi dalej: — Być może mylę się w tej sprawie, ale nie mogę przestać podejrzewać, że wielu młodych mężczyzn o powiewających lokach to, wiecie, trochę homoseksualiści. — Ned roześmiał się na to głośno. Jego matka czerwieni się i kaszle — nie dlatego, że wie, iż jej synek jest homoseksualistą (nie wie, to wydałoby się jej nieprawdopodobne) ale dlatego, że wyglądający tak miło pan Winchester użył przy stole nieprzyzwoitego słowa. Steinfeldowie, którzy orientują się szybko, patrzą najpierw na Neda, później na Eliego, a później na siebie — bardzo skomplikowana reakcja. Czy ich chłopiec jest bezpieczny mieszkając z kimś takim? Ojciec nie potrafi pojąć, co spowodowała ta jego przypadkowa uwaga, i nie wie, kogo i za co przepraszać. Krzywi się; Saybrook szepce mu coś do ucha — tst, Saybrook, szeptać przy ludziach, co by na to powiedziała Emily Post? — i na jej szept odpowiada wspaniałym rumieńcem, przechodzącym w podczerwień. — Może zamówilibyśmy wino? — pyta głośno, by pokryć zmieszanie i władczym gestem wzywa studenta-kelnera. — Czy macie Chassagne Montrachet’69? — pyta. — Sir? — odpowiada kompletnie zbity z tropu kelner. Pojawia się wiaderko z lodem, a w wiaderku Liebfraumilch za trzy dolce, najlepsze, co tu mają. Ojciec płaci za to nowiuteńką pięćdziesiątką. Matka Neda wpatruje się w banknot z niedowierzaniem; Steinfeldowie krzywią się na ojca myśląc, że chce wskazać im ich miejsce. Wspaniały, wspaniały epizod, ten cały obiad. Już po wszystkim Saybrook odciąga mnie na bok i mówi: — Twój ojciec bardzo się wstydzi. Gdyby wiedział, że Eli jest… no… zainteresowany chłopcami, nigdy by nie powiedział czegoś takiego.

— To nie Eli — mówię jej. — Eli jest w porządku. To Ned.

Saybrook jest oszołomiona. Myśli, że może z niej kpię. Chce mi powiedzieć, że i ona, i ojciec mają nadzieję, że nie pieprzę się w kółko z jednym albo drugim, który tam jest pedałem, ale jest o wiele za dobrze wychowana aby się na to zdobyć. Więc rozpoczyna błahą rozmowę na przepisane trzy minuty, kończy ją z wdziękiem i wraca do ojca, by mu powiedzieć tę ostatnią rewelację. Widzę Steinfeldów, w udręczeniu rozmawiających z Elim, bez wątpienia robiących mu piekło za mieszkanie ze zasmarkanym gojem i ostrzegających go poważnie, by trzymał się z daleka od tego małego fajgeleh, jeśli nie jest już (aj! waj!) za późno. Całkiem niedaleko Ned z matką odgrywają konflikt pokoleń. Chwytam oderwane zdania: — Siostry modlą się za ciebie… przenieśliśmy się do Świętego Krzyża… nowenna… różaniec… twój anielski ojciec… nowicjat… Jezuita… Jezuita… Jezuita… Obok stoi samotny Oliver. Patrzy. Uśmiecha się tym swoim uśmiechem nie z tego świata. Gość na Ziemi to on, ten nasz Oliver, facet z latającego talerza.

Uważam, że Oliver jest najgłębszym umysłem w naszej grupie. Nie wie tyle co Eli i nie sprawia, jak on, wrażenia błyskotliwości ale jestem pewien, że dysponuje potężniejszą inteligencją. Jest także najdziwniejszy z nas, ponieważ na powierzchni wydaje się taki solidny i normalny, a wcale nie jest. Eli jest z nas najbłyskotliwszy, a także najbardziej udręczony, najbardziej niepewny. Ned pozuje na naszego słabeusza, naszego odmieńca, ale nie należy go lekceważyć: zawsze wie, czego chce, i pilnuje, żeby to dostać. A ja? Co można powiedzieć o mnie? Dobry, stary, typowy Amerykanin. Właściwe powiązania rodzinne, właściwe bractwa, właściwe kluby. W czerwcu dostanę dyplom i od tej pory będę żył długo i szczęśliwie. Wstąpię do lotnictwa, to prawda, ale nie będę brał udziału w walkach — wszystko jest załatwione, nasze geny uważa się za zbyt cenne, by je marnować — a później znajdę odpowiednią episkopalną debiutantkę, gwarantowaną dziewicę należącą do jednej ze Stu Rodzin i ustatkuję się, prawdziwy dżentelmen. Jezu! Dzięki Bogu, że taka Księga Czaszek Eliego to nic tylko pełne przesądów gówno. Jeśli miałby żyć wiecznie, w dwadzieścia lat zanudziłbym się na śmierć.

15. Oliver

Kiedy miałem piętnaście lat, bardzo wiele czasu poświęcałem myślom o samobójstwie. Uczciwie. To nie były pretensje, romantyczny dramat dorastania, manifestacja tego, co Eli nazwałby maską na użytek świata. Było to moje własne stanowisko filozoficzne, jeśli można użyć tego dumnie brzmiącego określenia, które wypracowałem sobie rygorystycznie i przy użyciu ścisłej logiki.

Do rozważania możliwości samobójstwa doprowadziła mnie przede wszystkim obserwacja tego, jak ojciec umiera mając trzydzieści sześć lat. Wydawało rai się to wtedy straszną tragedią, nie do zniesienia. Nie chodzi o to, żeby mój ojciec był kimś specjalnym, chyba że dla mnie. Mimo wszystko był tylko farmerem z Kansas. O piątej rano na pole, o dziewiątej wieczorem do łóżka. O wykształceniu nie ma w ogóle co mówić. Czytał tylko lokalną gazetę i czasami Biblię, chociaż niewiele z niej mógł zrozumieć. Ale ciężko pracował całe swe krótkie życie. Był dobrym, pełnym poświęcenia człowiekiem. Nasza ziemia należała przedtem do jego ojca i mój stary pracował na niej od dziesiątego roku życia, z wyjątkiem paru lat w wojsku; zbierał plony, spłacał długi, zarabiał na życie, jakie takie, ale życie, i nawet zdołał dokupić czterdzieści akrów i myślał, żeby kupić więcej. Tymczasem ożenił się, sprawił przyjemność kobiecie, spłodził dzieci. Był prostym człowiekiem — nigdy nie zrozumiałby tego, co zdarzyło się w tym kraju dziesięć lat po jego śmierci — lecz był człowiekiem uczciwym na swój własny sposób i zasłużył na szczęśliwą starość. Siedzieć na progu, pykać z fajeczki, polować na jesieni, pozwolić synom, by wykonywali najcięższe prace, patrzeć, jak dorastają wnuki. Nie miał szczęśliwej starości. Nie doczekał nawet średniego wieku. W jego flakach rozwinął się rak i ojciec umarł szybko, w mękach, lecz szybko.

To mnie skłoniło do myślenia. Jeżeli możesz zniknąć ot, tak sobie, jeśli całe życie musisz żyć z wyrokiem śmierci nie wiedząc, kiedy zostanie wykonany, to po co w ogóle żyć? Dlaczego dawać Śmierci tę satysfakcję, że przyjdzie po ciebie wtedy, kiedy najmniej jej się spodziewasz? Skończ z tym i skończ z tym wcześnie. Uniknij tej ironii, że umrzesz za karę; za to,] że czegoś w życiu dokonałeś.

Wydaje mi się, że ojciec stawiał sobie w życiu proste cele: iść drogą Pana i spłacać pożyczkę na ziemię. Udało mu się w tym pierwszym i prawie udało w drugim. Ja byłem bardziej ambitny: zdobyć wykształcenie, wznieść się ponad kurz pól, zostać lekarzem, naukowcem. Czyż nie brzmi to wspaniale? „Nagroda Nobla w dziedzinie medycyny dla doktora Olivera Marshalla, który wyrósł wśród żujących tytoń ignorantów w Pasie Biblijnym by stać się natchnieniem dla nas wszystkich”. Lecz czyż mój cel różni się czymkolwiek oprócz skali od celu, który stawiał sobie mój ojciec? Dla nas obu sprowadzało się to do życia pełnego ciężkiej pracy, uczciwego mozołu.

Nie mogłem stawić temu czoła. Oszczędzać pieniądze, zdawać egzaminy, składać podania o stypendia, uczyć się łaciny i niemieckiego, anatomii, fizyki, chemii, biologii, łamać głowę i pracować ciężej, niż kiedykolwiek pracował ojciec… a później umrzeć? Mając czterdzieści pięć, pięćdziesiąt pięć, sześćdziesiąt pięć, a może jak ojciec, trzydzieści sześć lat? Odejść akurat wtedy, gdy jesteś gotów rozpocząć życie? To po co się starać? Po co poddać się tej ironii? Spójrzcie tylko na prezydenta Kennedy’ego: cały ten wielki wydatek energii i talentu, by dostać się do Białego Domu, a później kula w łeb? Życie się nie liczy. Im większy sukces odniosłeś, im więcej osiągnąłeś, tym bardziej gorzka jest perspektywa śmierci. Ja sam, ze wszystkimi moimi ambicjami, z całą pchającą mnie w górę siłą; ja byłem tylko kandydatem do upadku z większej wysokości niż inni. A ponieważ i tak miałem w końcu umrzeć, zdecydowałem się oszukać śmierć rozprawiając się sam ze sobą, nim nieuchronnie zacznę się zbliżać ku oczekującemu mnie, ponuremu żartowi.

Tak to sobie tłumaczyłem mając szesnaście lat. Zrobiłem listę możliwych sposobów wyniesienia się z tego świata. Podciąć żyły? Odkręcić gaz? Nałożyć na głowę foliową torbę? Włączyć silnik samochodu? Poszukać cienkiego lodu w styczniu? Opracowałem pięćdziesiąt różnych planów. Ułożyłem je w zależności od tego, jak mi się podobały. I ułożyłem jeszcze raz. Zastanawiałem się, co lepsze: śmierć krótka i bolesna czy długa i bezbolesna. Przez jakieś pół roku studiowałem śmierć, tak jak Eli studiuje czasowniki nieregularne. Przez te pół roku umarła dwójka moich dziadków. Umarł mój pies. Mój starszy brat zginął na wojnie. Matka miała pierwszy ciężki atak serca i jej lekarz powiedział mi w sekrecie, że nie przeżyje roku, co okazało się prawdą. Wszystko to powinno umocnić mnie w przekonaniu: odejdź Oliverze, odejdź, odejdź już, nim życiowe tragedie uderzą jeszcze bliżej. Musisz umrzeć jak wszyscy inni, więc po co to odwlekać? Umrzyj teraz. Już. Oszczędź sobie morza kłopotów. Dziwne, ale moje zainteresowanie samobójstwem gwałtownie opadło, chociaż właściwie nie zmieniłem filozofii. Przestałem robić listy sposobów samobójstwa. Zacząłem planować przyszłość zamiast zakładać, że umrę za kilka miesięcy. Zdecydowałem, że zamiast poddać się Śmierci, będę z nią walczyć. Pójdę na studia, zostanę naukowcem, nauczę się czego tylko można i może przesunę trochę granice państwa Śmierci. Teraz wiem, że nigdy nie popełnię samobójstwa. Po prostu nie mam najmniejszego zamiaru. Będę walczył do końca i kiedy Śmierć przyjdzie i roześmieje mi się w twarz, cóż… ja zrobię to samo. A poza wszystkim innym przypuszczam, że Księga Czaszek jest autentyczna! Przypuśćmy, że istnieje sposób ucieczki przed śmiercią! A więc zażartowałbym sam z siebie, gdybym pięć lat temu podciął sobie żyły.

Przejechałem dzisiaj przeszło sześćset kilometrów, a nie ma jeszcze południa. Drogi są tu wspaniałe: szerokie, proste, puste. Tuż przed nami — Amarillo. A za nim Albuquerque. I Phoenix. A później, nareszcie, dowiemy się wielu różnych rzeczy.

16. Eli

Jaki to przedziwny świat. Teksas, Nowy Meksyk. Księżycowy krajobraz. I czemu ktoś kiedyś chciał się tu w ogóle osiedlić? Szerokie, brązowe pozbawione trawy równiny, widać jedynie powykręcane, karłowate, tłusto błyszczące, szarozielone krzaczki. Nagie, purpurowe góry — zębate, ostre — sterczą z kręgu jaskrawoniebieskiego horyzontu niczym przegniłe zęby. Myślę, że góry tam, na zachodzie były wyższe. Timothy, który był wszędzie, twierdzi, że prawdziwie wielkie góry są w Colorado, Utah, Kalifornii a te to po prostu wzgórza wysokie na jakieś 1500-1800 metrów. To mną wstrząsnęło. Najwyższą górą na wschód od Missisipi jest Mount Mitchell w Pomocnej Karolinie, około 2000 metrów. Przegrałem o nią zakład, kiedy miałem dziesięć lat, i nigdy tego nie zapomniałem. Najwyższą górą, jaką widziałem przedtem, była góra Waszyngtona w New Hampshire, jakieś 1900 metrów, rodzice wzięli mnie tam tego roku, kiedy nie pojechaliśmy do Catskills (postawiłem na Górę Waszyngtona. Przegrałem.) A tu wszędzie dookoła są góry tak samo wysokie — i uchodzą za zwykłe wzgórza. Najprawdopodobniej nie mają nawet nazw. Góra Waszyngtona wisiała na niebie jak wielkie drzewo, gotowe upaść i zgnieść mnie. Oczywiście, oko sięga tu dalej, to otwarty teren, ta niesamowicie szeroka perspektywa pomniejsza nawet góry.

Powietrze jest rześkie i zimne. Niebo nieprawdopodobnie błękitne i czyste. To kraj apokalipsy, nieustannie oczekuję dźwięku trąb grających wśród wzgórz.

„Brzmi dźwięk trąb wspaniały wśród grobów ziemi, przywodząc wszystkich przed tron”. Tak. Ogłupi to nawet samą Śmierć. Jedziemy pomiędzy miasteczkami rozrzuconymi co pięćdziesiąt — sześćdziesiąt kilometrów, widzimy wyłącznie króliki, jelenie, wiewiórki. Same miasta wydają się nowe: stacje benzynowe, rzędy moteli, małe, kwadratowe, aluminiowe domki wyglądające, jakby można było przyczepić je do samochodu i przewieźć w inne miejsce (i prawdopodobnie można). Z drugiej strony, minęliśmy już dwa puebla mające sześćset lub siedemset lat, a będzie ich więcej. Sama świadomość, że rzeczywiście są gdzieś jeszcze Indianie, żywi Indianie, spacerujący sobie zwyczajnie po okolicy, niemal przepaliła mi mój zmanhattanizowany mózg. Na seansach filmów w technikolorze, które przez lata oglądałem w każde sobotnie popołudnie na rogu Siedemdziesiątej Trzeciej Ulicy i Broadwayu, zawsze było mnóstwo Indian, ale mnie to nigdy nie brało; mój mały, chłodny, dziecinny mózg wiedział zawsze, że to po prostu Portorykanie, a może Meksykanie, ustrojeni w dziwaczne pióra. Prawdziwi Indianie należeli do XIX wieku, wymarli dawno temu, przetrwali tylko na dziesięciocentówce z bizonem na rewersie, a kiedy to właściwie po raz ostatni widziałeś jedną z tych monet? (A kiedy to właściwie po raz ostatni widziałeś bizona?) Indianie należą do dalekiej przeszłości, Indianie wyginęli, dla mnie Indianie byli równi mastodontom, tyranozaurom, Sumerom lub Kartagińczykom. Myliłem się. Oto po raz pierwszy w życiu jestem na Dzikim Zachodzie i płaskonosy facet o skórze jak rzemień, który w sklepie spożywczym sprzedał nam piwo do obiadu, był Indianinem, i tłusty dzieciak na stacji, nalewający nam benzynę był Indianinem i w tych chałupach z gliny na przeciwnym brzegu Rio Grandę mieszkają Indianie, chociaż widzę wyrastający na glinianych dachach las anten telewizyjnych. Widzisz tego Indianina, Dick! Widzisz te wielkie kaktusy? Popatrz, Jane, tylko popatrz, Indianin jedzie Volkswagenem! Patrz, jak Ned zajeżdża Indianina! A Indianin na niego trąbi.

Myślę, że nasze poświęcenie dla tej wyprawy stało się głębsze od chwili, kiedy wjechaliśmy na pustynię. Moje z pewnością tak. Ten straszny, najeżony wątpliwościami dzień, kiedy przejeżdżamy przez Missouri, wydaje się dziś tak odległy w czasie jak dinozaury. Teraz już wiem (skąd mogę wiedzieć? co mogę powiedzieć?) że to, co przeczytałem w Księdze Czaszek, jest prawdą i że to, co mamy zamiar znaleźć wśród pustkowi Arizony, istnieje i — jeśli wytrwamy — to, czego poszukujemy, zostanie nam dane. Oliver też to wie. W ciągu tych ostatnich dni pojawiło się w nim przedziwne, kalekie napięcie. Cóż, gdzieś to zawsze drzemało, ta jego tendencja do monomanii, po prostu lepiej ją ukrywał. Teraz, siedząc za kółkiem po dziesięć i dwanaście godzin dziennie, tak że trzeba go siłą odrywać od kierownicy, ujawnił w końcu, że nie istnieje dla niego nic ważniejszego od osiągnięcia miejsca przeznaczenia i poddania się dyscyplinie Powierników Czaszek. Nawet nasi dwaj niewierni zarazili się wiarą. Ned, jak to zwykle on, jak zawsze waha się między całkowitym odrzuceniem i całkowitą akceptacją i bywa najczęściej wyznawcą obu tych poglądów na raz; kpi z nas, dokucza nam, a przecież to on studiuje mapy i wykresy odległości, jakby i jego dosięgła epidemia zniecierpliwienia. Ned jest jedynym ze znanych mi ludzi zdolnych iść na ms o poranku i na czarną mszę o północy nie widząc w tym żadnej sprzeczności i poświęcając się obu z jednakowym zapałem. Timothy pozostaje daleki, wesoły szyderca twierdzący, że podejmując tę pielgrzymkę po prostu idzie na rękę swym zwariowanym przyjaciołom — lecz ile z tego jest zwykłym pozerstwem, manifestacją właściwego arystokracji chłodu, po prostu nie wiem. Przypuszczam, że sporo. Timothy ma mniej powodów od nas, by poszukiwać metafizycznego przedłużenia życia, jego własne bowiem życie takie, jakie zna, oferuje mu nieskończenie wiele możliwości — z jego środkami finansowymi… Lecz pieniądze to nie wszystko i w ramach standardowych siedmiu dziesiątek lat możesz zdziałać tylko tyle a tyle, nawet jeśli odziedziczyłeś Fort Knox. Sądzę, że kusi go wizja Domu Czaszek. Że go kusi.

Nim — jutro, pojutrze — osiągniemy wreszcie nasz cel, sądzę, że powstanie już ta niezniszczalna więź łącząca nas w czterodzielną całość, którą Księga Czaszek nazywa Naczyniem; czyli staniemy się grupą kandydatów. Miejmy nadzieję. To chyba w zeszłym roku — prawda? — zrobiono wielki szum wokół tej grupki studentów ze środkowego zachodu, która związała się paktem samobójczym. Tak. Naczynie można traktować jako filozoficzną antytezę paktu samobójczego. Jedno i drugie jest manifestacją wyobcowania ze współczesnego społeczeństwa. Odrzucam całkowicie wasz obrzydliwy świat — twierdzi członek paktu samobójczego — i z tego powodu decyduję się na śmierć. Całkowicie odrzucam wasz obrzydliwy świat — twierdzi składnik Naczynia — i z tego powodu decyduję się nie umrzeć nigdy, w nadziei, że dożyję lepszych dni.

17. Ned

Albuquerque. Posępne miasto, mile przedmieść, nie kończące się rzędy krzykliwych moteli wzdłuż Drogi 66; żałosny kicz — turystyczne stare miasto położone gdzieś tam, gdzie diabeł mówi dobranoc. Gdybym już musiał zwiedzać zachód chciałbym przynajmniej jechać do Santa Fe i jego sklepów z suszonej w słońcu cegły, do jego ładnych, stromych uliczek, do tych jego kilku oryginalnych zabytków kolonialnej, hiszpańskiej przeszłości. Ale nie jedziemy tą drogą. Żegnamy się w końcu z autostradą 66 i pojedziemy na południe osiemdziesiątką piątką i dwudziestką piątką niemal do meksykańskiej granicy, do Las Cruces. Wjedziemy tam na autostradę 70, która doprowadzi nas wprost do Phoenix. Od kiedy już tak jedziemy przed siebie, od dwóch dni, trzech, czterech? Straciłem poczucie czasu. Godzinami siedzę w samochodzie, wpatruję się w prowadzącego Olivera, od czasu do czasu sam prowadzę, ja lub Timothy, koła wjeżdżają mi w duszę, gaźnik strzela we flaki, znika granica między pasażerem i pojazdem. Wszyscy jesteśmy częścią potwora toczącego się z warkotem na zachód. Za nami leży bezwładna, zagazowana Ameryka. Chicago jest już tylko wspomnieniem, St. Louis jest już tylko koszmarem. Joplin, Springfield, Tulsa, Amarillo — nieprawdziwe, nazwy bez treści. Zostawiliśmy za sobą kontynent ściągniętych twarzy i małych dusz. Wybuchnie na Wschodzie pięćdziesiąt milionów przypadków bolesnej miesiączki, a nas to nic nie obchodzi. Plaga przedwczesnych wytrysków rozszerza się po wielkich miastach. W Ohio, Pensylwanii, Michigan, Tennessee wszyscy heteroseksualni mężczyźni powyżej siedemnastego roku życia ugodzeni zostali wybuchem zarazy krwawych hemoroidów, a Oliver jedzie dalej i ma to w dupie.

Lubię tę część kontynentu. Jest otwarta, spokojna i nieco wagneriańska; ma w sobie atmosferę dobrego, staroświeckiego, kiczowatego zachodu — widzisz tu mężczyzn w krawatach jak sznurowadła i pięciolitrowych kapeluszach, widzisz tu Indian śpiących na progach domów, wiatr przewiewa po zboczach wzgórz wierzchołki sagebruszów i wiesz, że jest to w porządku, że wszystko jest tak, jak powinno być. Byłem tu kiedyś latem, głównie w Santa Fe, miałem osiemnaście lat; sypiałem z fajnie opalonym czterdziestoletnim handlarzem wytworów indiańskiego rzemiosła o wychłostanej wiatrami twarzy. Członek Międzynarodówki Pedałów, Hominternu, he, he. Członek Międzynarodowej Konspiracji Pedo-Devia z legitymacją, a jakże. Mówią, że swój rozpozna swego, ale w jego przypadku; nie trzeba było rozpoznawać, wystarczyło po prostu posłuchać: seplenił, piszczał, z pewnością był squaw. Nauczył mnie wiele, między innymi prowadzić samochód. Przez cały sierpień jeździłem zamiast niego do dostawców; kupował stare garnki za pięć dolców, sprzedawał spragnionym antyków turystom za pięćdziesiąt. Małe koszta, szybki zysk. Ruszałem w przerażające samotne podróże nie odróżniając dźwigni biegów od kolana, jechałem do Bernalillo, do Farmongton, do krainy Rio Puerco, podejmowałem nawet dalekie ekspedycje do Indian Hopi, jeździłem w różne miejsca, gdzie, gwałcąc lokalne przepisy o ochronie zabytków, farmerzy najeżdżali nieodkopane, zrujnowane puebla i usuwali towar nadający się do sprzedaży. Często spotykałem po drodze Indian, wielu z nich (niespodzianka!) homoseksualnych. Z sympatią wspominam pewnego wspaniałego Nawaho. I pyszniącego się byczka z Taos, który upewniwszy się co do mych pełnomocnictw, zabrał mnie do kivy i wprowadził w niektóre plemienne misteria, zapewniając mi dostęp do danych etnograficznych, za które wielu uczonych bez wątpienia dałoby się obrzezać. Doprawdy, nie mieści się w głowie! Mam zamiar oznajmić światu, że bycie homo rozszerza nie tylko dupę.

Po południu kłopoty z Oliverem. Prowadziłem szybko dwudziestą piątą gdzieś między Belen i Socorro, czując się rześko i lekko, na odmianę pan samochodu a nie coś, co przypadkiem wpadło w tryby maszyny. Kilometr przed nami dostrzegłem postać, idącą poboczem po naszej stronie; oczywiście autostopowicz. Nie zastanawiając się zwolniłem. Niewątpliwie autostopowicz, co więcej hippis, prawdziwy towar rocznik 1967. Długie, spadające na kark włosy, na nagiej piersi kamizelka z owczej skóry, łata z amerykańskiej flagi na siedzeniu spranych dżinsów, plecak, bose stopy. Przypuszczam, że szedł do którejś z komun na pustyni, maszerował znikąd donikąd. Cóż, w pewnym sensie i my zmierzaliśmy do komuny i pomyślałem, że moglibyśmy go podrzucić. Nacisnąłem hamulce i prawie się zatrzymałem. Hippie spojrzał na nas, może miał gwałtowny atak paranoi, o raz za wiele obejrzał Easy Ridera i spodziewał się, że dostanie dobrą, amerykańską kulkę. Strach spełzł jednak z jego twarzy gdy zobaczył, że ma do czynienia z dzieciakami. Uśmiechnął się pokazując szczerby między zębami i niemal usłyszałem, jak cicho mamrocze podziękowania, no nie, och, tak, fajnie, żeście się zatrzymali, człowieku, jak mówiłem, wiecie, to długi spacer, ludziska stąd wcale ci nie pomogą, nie ma mowy, człowieku, kiedy Oliver powiedział po prostu — Nie!

— Nie?

— Jedź dalej.

— Mamy dość miejsca w samochodzie — powiedziałem.

— Nie chcę tracić czasu.

— Jezu, Oliver, ten facet jest niegroźny. A tędy przejeżdża może z jeden samochód na godzinę. Gdybyś był na jego miejscu…

— Skąd wiesz, że jest niegroźny? — spytał Oliver. Hippis był już mniej niż trzydzieści metrów od tylnego zderzaka samochodu.

— Może to jeden z rodziny Mansona — mówił Oliver cicho. — Może lubi dźgać nożem tych, którzy twierdzą, że hippisi są niegroźni.

— O, rany! Masz chore myśli, Oliver?

— Ruszaj — powiedział mi na to swoim złowrogim, bezdźwięcznym głosem wprost z prerii, głosem, w którym brzmiała nadchodząca burza, jakby mówił: „wynieś się z tego miasta przed wieczorem, czarnuchu!” — On mi się nie podoba. Już tu go czuję. Nie chcę go mieć w samochodzie.

— Teraz ja prowadzę — odpowiedziałem. — I ja podejmuję decyzje o tym…

— Ruszaj — powiedział Timothy.

— Ty też?

— Oliver nie chce go tu, Ned. Chyba nie masz zamiaru narzucić mu obecności tego hippisa wbrew jego woli, prawda?

— Jezu, Timothy…

— A poza tym to mój samochód i ja też go tu nie chcę. Naciśnij gaz, Ned.

Z tylnego siedzenia dobiegi mnie głos Eliego, cichy, zakłopotany.

— Ależ sekundę, koledzy. Myślę, że mamy tu do rozważenia kwestię moralną. Jeśli Ned chce…

— Jedziesz wreszcie!? — powiedział Oliver głosem tak dalece zbliżonym do krzyku, jak jeszcze nigdy u niego nie słyszałem. Twarz miał czerwoną i oblaną potem, na czole przerażająco pulsowała mu żyła. Twarz maniaka, twarz szaleńca. Był zdolny do wszystkiego. Dla jednego, wędrownego hippisa nie mogłem ryzykować, że dostanie ataku szaleństwa. Potrząsając smutnie głową nacisnąłem gaz i — hippie już, już sięgał klamki tylnych drzwi po stronie Olivera — wystartowaliśmy z hukiem, zostawiając go w kłębach spalin samego i zdumionego. Muszę oddać mu sprawiedliwość, nie pogroził nam pięścią, nawet za nami nie splunął, po prostu zgarbił się i poszedł dalej. Może przez cały czas spodziewał się, że damy dyla? Kiedy nie mogłem go już dostrzec, znów zerknąłem na Olivera. Żyła znikła, rumieńce zbladły, twarz trochę mu się uspokoiła, lecz było w niej ciągle dziwne, mrożące napięcie. Nieruchome oczy; na gładkim policzku ślicznego chłopca drżał mięsień. Przejechaliśmy autostradą może ze trzydzieści kilometrów, nim w samochodzie przestała trzeszczeć elektryczność.

Zapytałem w końcu:

— Dlaczego to zrobiłeś, Oliver?

— Zrobiłem co?

— Zmusiłeś mnie, żeby spieprzał sprzed nosa hippisowi.

— Chcę dojechać tam, dokąd jadę — powiedział Oliver. — Czy ja brałem jakichś autostopowiczów? Autostopowicze to kłopot. To opóźnienie. Zawiózłbyś go pewnie do jego komuny jakimiś bocznymi dróżkami, stracilibyśmy godzinę, dwie godziny.

— Nie zawiózłbym. A poza tym skarżyłeś się, że śmierdzi. Bałeś się, że cię zamorduje nożem. O co ci chodziło, Oliver? Czy ciebie samego nie obrzucano tym paranoicznym gównem z powodu twoich długich włosów?

— Być może nie myślałem jasno — powiedział Oliver, który nigdy w życiu nie myślał inaczej niż jasno. — Być może tak mi zależy, aby jak najszybciej dojechać tam, dokąd chcemy dojechać, że powiedziałem więcej, niż myślałem — powiedział Oliver, który nigdy nie mówił niczego, czego sobie przedtem nie zapisał. — Nie wiem. Po prostu miałem takie wewnętrzne uczucie, że nie powinniśmy go zabierać — powiedział Oliver, który po raz ostatni uzewnętrznił swe uczucie, kiedy nie umiał jeszcze siadać na nocniczku. — Przepraszam, że na ciebie wrzasnąłem — powiedział Oliver.

A w dziesięć minut ciszy później dodał:

— Myślę jednak, że wszyscy powinniśmy zgodzić się co do jednego: od dziś aż do końca podróży — żadnych autostopowiczów. W porządku? Żadnych autostopowiczów!

18. Eli

Mieli rację wybierając na miejsce dla Domu Czaszek ten okrutny, jakby skurczony od upału teren. By utrzymać się w miotanym bezustannymi sprzecznościami, sceptycznym, materialistycznym XX wieku starożytne kulty wymagają siedziby tajemniczej i romantycznie oddalonej od świata. Pustynia to idealne miejsce. Na pustyni powietrze jest aż boleśnie błękitne i czyste, ziemia leży cienką, przepaloną warstwą na skalistej opoce, drzewa i rośliny są powykręcane, kolczaste, niesamowite. Czas zatrzymuje się w miejscach takich jak to. Współczesny świat nie jest w stanie ani tu wkroczyć, ani niszczyć. Starzy bogowie nadal rządzą. Słowa dawnych modlitw wznoszą się do nieba, nie głuszone rykiem samochodów, warkotem maszyn. Kiedy powiedziałem o tym Nedowi, zaprzeczył. Pustynia jest tak teatralna i oczywista, powiedział, nawet trochę afektowana; właściwym miejscem dla takich reliktów przeszłości jak Powiernicy Czaszek byłby środek ruchliwego miasta; w ten sposób kontrast między światem ich i naszym byłby największy.

Powiedzmy — dom Wschodniej Sześćdziesiątej Trzeciej Ulicy, w którym kapłani mogliby radośnie oddawać się rytuałom ręka w rękę z galerią sztuki i salonami piękności dla psów. Zasugerował też inną możliwość: stojący w podmiejskim centrum przemysłowym jednopiętrowy ceglany budynek o oknach z taftowego szkła, w którym fabrykuje się urządzenia klimatyzacyjne i wyposażenie biurowe. — Kontrast we wszystkim — powiedział Ned. — Niespójność jest esencją, sekret sztuki leży w uzyskaniu poczucia właściwego kontrastu, a czym jest religia jeśli nie kategorią sztuki? — Ale myślę, że Ned po prostu pokpiwa sobie ze mnie jak zwykle, w każdym razie nie kupuję jego teorii o kontraście i jedności w różnorodności. Ta pustynia, to suche pustkowie jest idealnym miejscem na siedzibę tych, którzy nie umrą nigdy.

Na granicy między Nowym Meksykiem a południową Arizoną pozostawiliśmy za sobą ostatnie ślady zimy. Aż do Albuquerque powietrze było chłodne, nawet zimne, ale tam jest dość wysoko. Do granicy meksykańskiej, przy której skręciliśmy na Phoenix, jechaliśmy już w dół. Temperatura podskoczyła gwałtownie — od mniej więcej dziesięciu stopni do dwudziestu i więcej. Góry też są tu niższe i sprawiają wrażenie zrobionych z cząsteczek rudobrązowej ziemi wyciśniętej w kopce i spryskanej klejem; wydawało mi się, że w takim kamieniu mógłbym i wywiercić dziurę palcem. Miękkie, kruche, niezbyt strome wzgórza, właściwie nagie. Marsjański krajobraz I roślinność też jest tu inna. Zamiast ciemnych plam sagebruszów i pogiętych sosen podróżujemy teraz przez las rzadko rosnących, gigantycznych kaktusów wyłaniających się ityfalicznie z brązowej, pokrytej szczelinami ziemi. Ned bawi się dla nas w botanika. To saguaros, mówi, te kaktusy o wielkich gałęziach, wyższe do słupów telefonicznych, a te krzaczaste, błękitnozielone, bezlistne drzewa o ostrych gałązkach, które mogłyby pochodzić z innej planety, to palo verde, a te podobne do gałek, sterczące w górę kupki splątanych, drzewiastych gałęzi, te nazywają się ocotillo. Ned dobrze zna Południowy Zachód. Czuje się tu jak w domu, parę lat temu spędził jakiś czas w Nowym Meksyku. Wszędzie czuje się jak w domu, ten nasz Ned. Lubi mówić o międzynarodowym braterstwie homoseksualistów; gdziekolwiek dotrze, zawsze znajdzie dla siebie miejsce i towarzystwo gdzieś, wśród Swoich. Czasami mu zazdroszczę. Może warto byłoby znosić pewne niedogodności homoseksualizmu w heteroseksualnym społeczeństwie w zamian za pewność, że są miejsca, w których przyjmą cię tylko dlatego, że należysz do plemienia. Moje własne plemię nie jest takie gościnne.

Przekroczyliśmy granicę stanu i pomknęliśmy na zachód, w stronę Phoenix, na jakiś czas kraj zrobił się bardziej górzysty, a krajobraz mniej zniechęcający. To kraina Indian — Pimów. Dostrzegliśmy tamę Coolidge’a, wspomnienie z lekcji geografii w trzeciej klasie. Już sto kilometrów na zachód od Phoenix pojawiły się znaki zachęcające — nie, nakazujące — zatrzymać się w jednym ze śródmiejskich moteli. „Życzymy Szczęśliwych Wakacji w Dolinie Słońca”. Słońce wdarło się już do samochodu; tutaj, późnym popołudniem, zawisło nad przednią szybą i szyje pociskami czerwonozłotego blasku wprost w oczy. Oliver, który prowadzi jak robot, założył błyszczące, posrebrzane okulary przeciwsłoneczne w szerokiej oprawce i tylko docisnął pedał. Przelecieliśmy przez miasteczko o nazwie Miami. Ani tu plaży, ani starych dam w norkach. Powietrze jest ciemnoczerwone i jaskraworóżowe od dymów bijących z wysokich kominów, śmierdzi doprawdy jak w Auschwitz. Co oni tu palą? Tuż przed środkową częścią miasteczka dostrzegliśmy wielką, szarą, przypominającą kształtem krążownik górę ziemi zdjętej znad kopalni miedzi; wielka kupa odpadków gromadzonych w tym miejscu przez wiele lat. Ogromny, bijący w oczy krzykliwą architekturą motel stał po drugiej stronie autostrady, przeznaczony — jak przypuszczam — dla tych, którzy uwielbiają oglądanie w zbliżeniu gwałtu dokonywanego na środowisku naturalnym. Palą tu zwłoki Matki Natury. Chorzy; z obrzydzenia pośpiesznie wjechaliśmy w pustkowie. Saguaro, pało verde, ocotillo. Przemknęliśmy przez długi górski tunel. Pejzaż samotnej pustki. Wydłużone cienie. Rosnący, straszny upał. I nagle, znikąd, ciągle jeszcze dalekie Phoenix wyciągnęło ku nam macki miejskiego życia: przedmieścia, centra handlowe, stacje benzynowe, budki z indiańskimi pamiątkami, motele, światła neonów, stoiska z przekąskami ofiarujące tacos, słodką piankę, hot dogi, pieczone kurczaki, kanapki ze smażonym befsztykiem. Skłoniliśmy Olivera do zatrzymania samochodu, pod niesamowitym, żółtym światłem ulicznych lamp zjedliśmy tacos — i w drogę. Szosę flankują szare bryły wielkich, pozbawionych okien magazynów. Kraina pieniędzy, dom dla najzamożniejszych. Byłem obcym w obcym kraju: biedny, zagubiony, wyobcowany Żydek z Upper West Side przelatujący ze świstem wśród kaktusów i palm. Tak strasznie daleko od domu. Te płaskie miasteczka, te błyszczące, parterowe banki z zielonymi szybami i psychodelicznymi, plastykowymi szyldami. Pastelowe domki, różowy i zielony stiuk. Ziemia, na którą nigdy nie padał śnieg. Powiewa nad nią amerykańska flaga. Kochaj albo wynoś się, Mac! Main Street, Mesa, Arizona. Tuż przy autostradzie eksperymentalne gospodarstwo Uniwersytetu Stanu Arizona. Dalekie góry czerniejące w błękitnym mroku. Jesteśmy teraz na Bulwarze Apaczów w miasteczku Tempe. Pisk opon, zakręt. I — nagle — znów pustynia. Brak ulic, brak tablic z ogłoszeniami — nic, ziemia niczyja. Ciemne, guzełkowate kształty po lewej: wzgórza, góry.

W dali widoczne światła samochodów. Kilka minut jazdy i kończy się pustka — przejechaliśmy z Tempe do Phoenix. Jesteśmy już na Van Buren Street. Sklepy, domy, motele. — Jedź, aż znajdziemy się w śródmieściu — mówi Timothy. Jego rodzina, jak się zdaje włożyła kupę pieniędzy w jeden z moteli w samym środku miasta — tam się zatrzymamy. Jeszcze dziesięć minut. Jedziemy ulicą pełną antykwariatów i hotelików dla zmotoryzowanych po pięć dolarów za noc — i już jesteśmy w śródmieściu. Dziesięcio — i dwunastopiętrowe wieżowce: banki, redakcje gazet, duże hotele. Upał jest fantastyczny, powyżej trzydziestu stopni. Koniec marca, jaką pogodę mają tu w sierpniu? Oto nasz motel. Przed wejściem pomnik wielbłąda. Wielka palma. Ciasny, skąpo umeblowany hall. Timothy nas rejestruje. Będziemy mieli apartament, na pierwszym piętrze, od tyłu. Mijamy basen. — Kto chce popływać? — pyta Ned. — A po kąpieli meksykańska kolacja — mówi Oliver. Czujemy radość w sercach. W końcu to przecież Phoenix. Dotarliśmy tu, mimo wszystko. Niemal dopięliśmy celu. Jutro wyruszymy na północ, poszukując samotni Powierników Czaszek.

Mam wrażenie, jakby to wszystko zaczęło się lata temu. Ta przypadkowa wzmianka, podana lekko w niedzielnej gazecie, taka ciekawostka. „Klasztor” na pustyni, niezbyt daleko na północ od Phoenix, w którym dwunastu czy piętnastu „mnichów” praktykuje swą prywatną wersję tak zwanego „chrystianizmu”. „Przybyli z Meksyku mniej więcej dwadzieścia lat temu i — jak się uważa — w Meksyku zjawili się z Hiszpanii w czasach Corteza. Ekonomicznie samowystarczalni, trzymają się na osobności i nie zachęcają gości do odwiedzin, choć są uprzejmi i serdeczni dla każdego, kto trafi do ich odciętej od świata, otoczonej kaktusami samotni. Ich sztuka dekoracyjna jest dziwna, wydaje się kombinacją średniowiecznego stylu chrześcijańskiego i czegoś, co przypomina motywy azteckie. Symbolem dominującym, powodującym, że klasztor sprawia ponure, a nawet niesamowite wrażenie, jest ludzka czaszka. Czaszki są wszędzie. Uśmiechnięte i poważne, w wypukłych reliefach lub w przedstawieniach trójwymiarowych. Jeden długi fryz złożony z czaszek wydaje się wzorowany na ornamencie z Chichen Itza w Jukatanie. Mnisi to szczupli, promieniujący energią mężczyźni o ciałach opalonych i skórze twardej od wystawiania na słońce i wiatr pustyni. To dziwne, ale wydają się jednocześnie młodzi i starzy. Ten, z którym rozmawiałem i który odmówił podania swego nazwiska, mógł mieć trzydzieści lat lub trzysta, nie sposób to było określić…

Dostrzegłem tę notatkę zupełnie przypadkowo, przeglądając dodatek dla podróżnych. I tylko przypadkiem te wzmianki o przedziwnych przedstawieniach: fryz czaszek, młodo-stare twarze utkwiły mi w pamięci. Tylko przypadkiem w kilka dni później natrafiłem w uniwersyteckiej bibliotece na rękopis Księgi Czaszek.

W naszej bibliotece jest geniza — magazyn strzępków, kuriozów i fragmentów manuskryptów, apokryfów i dziwów, których nikt nie pofatygował się przetłumaczyć, rozszyfrować, skatalogować lub nawet w miarę szczegółowo zbadać. Przypuszczam, że magazyn taki znajdzie się w bibliotece każdego z wielkich uniwersytetów, wypełniony stosami dokumentów otrzymanych w darach lub wykopanych przez ekspedycje archeologiczne, oczekujących (dwadzieścia lat? pięćdziesiąt?) na naukowe zbadanie. Nasz jest znacznie ciaśniej upchany niż większość innych, być może dlatego, że trzy generacje naszych bibliotekarzy o zapędach prawdziwie imperialnych kupowało jak leci, nabywając stosy starożytności szybciej niż najsprawniejszy batalion naukowców mógł poradzić sobie z badaniami. Gdy stosuje się taki system, coś zawsze zostaje odłożone na bok, zalane strumieniem nowych zakupów, by wreszcie zaginąć, zapomniane i osierocone. Mamy więc regały zawalone dokumentami babilońskimi spisanymi pismem klinowym, większość z nich wydobyta podczas słynnych ekspedycji do południowej Mezopotamii w latach 1902-1905, mamy baryłki pełne nie tkniętych jeszcze przez nikogo papirusowych dokumentów z czasów późnych dynastii, mamy kilogramy materiałów z synagog Iraku — i są tam nie tylko zwoje Tory, lecz także kontrakty małżeńskie, wyroki sądów, dokumenty finansowe, poezje; mamy rzeźbione laseczki z drzewa tamaryszku z grot Tuan-Huang, zapomniany dar Aurela Steina sprzed wielu lat, mamy teczki akt parafialnych z zapleśniałych archiwów zimnych zamków w Yorkshire, mamy szczątki i resztki prekolumbijskich meksykańskich kodeksów, mamy stosy tekstów mszalnych i hymnów z XIV wieku, z monasterów w Pirenejach.Nikt nie wie, czy w naszej bibliotece nie ma jakiegoś Kamienia z Rosetty, mogącego odkryć sekrety rękopisu z Mohendżo-daro, czy nie ma w niej napisanego przez cesarza Klaudiusza podręcznika gramatyki etruskiej, czy nie spoczywają gdzieś, nieskatalogowane, pamiętniki Mojżesza albo dziennik Jana Chrzciciela.

Odkryć tych, jeśli w ogóle nastąpią, dokonają inni badacze, polujący wśród pokrytych kurzem magazynów pod głównym budynkiem biblioteki. Ja byłem tym, który znalazł Księgę Czaszek.

Nie szukałem jej. Nawet o niej nie słyszałem. Wycyganiłem pozwolenie na wejście do magazynów w poszukiwaniu kolekcji rękopisów katalońskiej poezji mistycznej z XIII wieku, kupionych być może od barcelońskiego handlarza starożytnościami, Jaime Maura Guidola, w 1893 roku. Profesor Vasquez Ocana, z którym współpracuję podobno przy zbiorze przekładów z katalońskiego, słyszał o rękopisach Maura od swojego profesora trzydzieści lub czterdzieści lat temu i nawet wydawało mu się, że pamięta, iż miał w ręku kilka z tych manuskryptów. Sprawdzając księgi akcesyjne zapisane wyblakłym, XIX — wiecznym, sepiowym atramentem zdołałem się zorientować, gdzie mniej więcej mógłbym znaleźć manuskrypty Maura i poszedłem ich szukać. Ciemna sala, zapieczętowane pudła, nieskończone szeregi tekturowych teczek, nic. Kaszlę i duszę się z kurzu. Czarne od brudu palce, ponura twarz. Spróbujemy jeszcze jednego pudła i damy spokój. I nagle: sztywna, czerwona, papierowa opaska otaczająca pięknie iluminowany manuskrypt zapisany na kartach delikatnego welinu. Bogato zdobiony tytuł: Liber Calvarium. Księga czaszek. Fascynujący tytuł, tajemniczy, romantyczny. Odwróciłem stronę. Eleganckie uncjały, pisane czysto pewną ręką w X lub XI wieku. Słowa nie pochodzą z łaciny, lecz z mocno obciążonego łaciną katalońskiego, który automatycznie przekładam:

„Posłuchaj tego, o Szlachetnie Urodzony: dajemy ci życie wieczne”. Najcholerniejszy incipit, jaki kiedykolwiek spotkałem. Pomyliłem się? Nie. „Dajemy ci życie wieczne”. Na stronie ustęp tekstu, całość znacznie trudniejsza do przetłumaczenia niż incipit, u dołu strony i w górę po lewym marginesie osiem pięknie iluminowanych ludzkich czaszek oddzielonych od siebie szeregiem kolumn i małym łukiem romańskim. Tylko jedna z czaszek ma jeszcze dolną szczękę. Jedna leży na boku. Lecz wszystkie uśmiechają się, a w ciemnych oczodołach ukrywają złowrogą przekorę; każda z twarzy mówi zza grobu: „Przydałoby ci się poznać to, czego my się już dowiedziałyśmy”.

Usiadłem na pudle starych pergaminów i szybko przerzuciłem manuskrypt. Mniej więcej dwanaście kart zdobionych groteskami wywodzącymi się z symboliki śmierci: skrzyżowane piszczele, przewrócone nagrobki, oddzielone od ciała jedna czy dwie kości miednicy. I czaszki, czaszki, czaszki. Nie potrafiłem przetłumaczyć tego tak z miejsca, znaczenie większości słów było niejasne, nie należało ani do łaciny, ani do katalońskiego, był to jakiś język snu, zbliżony raz do jednego, raz do drugiego. Ale szybko rozszyfrowałem generalne znaczenie mojego znaleziska. Tekst został napisany dla jakiegoś księcia przez opata klasztoru, którym książę się opiekował, i był przede wszystkim zaproszeniem, by książę wycofał się ze świata i włączył w „misteria” zakonu. Uprawiane przez mnichów ćwiczenia, twierdził opat, poświęcone są zwycięstwu nad śmiercią, przez co rozumiał on nie tryumf ducha w innym świecie, lecz raczej tryumf ciała w naszym. „Dajemy ci życie wieczne”. Kontemplacje, ćwiczenia duchowe i fizyczne, odpowiednia dieta i tak dalej — oto wrota do wiecznego życia.

Godzina mozołu, po którym ociekałem potem, doprowadziła mnie do takich oto rezultatów:

„A Pierwsze Misterium jest to: że czaszka leży pod skórą, tak jak śmierć towarzyszy życiu. Lecz, o Szlachetnie Urodzony, nie ma w tym paradoksu, śmierć bowiem jest towarzyszką życia, a życie jest posłańcem śmierci. Gdyby ktoś mógł tylko sięgnąć przez twarz do leżącej pod nią czaszki i poznać ją, mógłby (nieczytelne)…

„A Szóste Misterium jest to: że nasz dar będzie zawsze odrzucany, że pośród ludzi zawsze będziemy wygnańcami, że uciekać będziemy z miejsca na miejsce, z jaskiń północy do jaskiń południa z (niepewne) pól do (niepewne) miast i było tak przez setki lat mojego życia i setki lat życia mych poprzedników…

„A Dziewiąte Misterium jest to, że ceną życia jest zawsze życie. Wiedz, o Szlachetnie Urodzony, że wieczność musi wyrównywać się zagładą; przeto wymagamy, byś radośnie przyjął narzucony ci porządek. Dwóch spośród was dopuścimy i przyjmiemy do naszej owczarni, dwóch odejść musi w ciemność. Tak jak żyjąc codziennie umieramy, tak umierając będziemy żyć wiecznie. Czy jest wśród was jeden, który odrzuci wieczność dla swych braci z czterobocznej figury, by mogli pojąć znaczenie samozaprzeczenia? Czy jest wśród was ktoś, kogo jego towarzysze gotowi są poświęcić tak, by pojąć znaczenie wyłączenia? Niech ofiary wybiorą się same. Niech same określą jakość swego życia jakością swej śmierci…”

Było tego więcej — aż osiemnaście misteriów z dodatkiem wierszowanej i całkowicie niezrozumiałej peroracji. Doznałem olśnienia. Olśniła mnie fascynująca jasność tekstu, jego surowa piękność, złowrogie ozdoby, potężny rytm — raczej to niż powiązanie z pustelnią w Arizonie. Nie mogłem oczywiście zabrać rękopisu z biblioteki, ale poszedłem na górę, wyłaniając się z podziemi jak brudny duch Bańka i zamówiłem miejsce w czytelni, głęboko w cieniu półek. Potem poszedłem do domu i wykąpałem się, nie wspominając Nedowi o mym odkryciu, choć on oczywiście się zorientował, że coś mnie zajmuje. Wróciłem do biblioteki uzbrojony w notatnik, ołówki, moje własne słowniki. Rękopis leżał już na biurku. Do dziesiątej wieczorem, aż do zamknięcia, walczyłem z nim w źle oświetlonej samotni. Tak, bez żadnych wątpliwości: ci Hiszpanie twierdzili, że znają technikę osiągnięcia nieśmiertelności. W rękopisie nie podawano szczegółów, stwierdzono tylko, że była ona skuteczna. Wiele było w nim za to symboliki „czaszki pod skórą”; jak na kult aż tak zorientowany na życie mnichów bardzo pociągały wyobrażenia śmierci. Być może była to konieczna niespójność, manifestacja zmysłu drażniących kontrastów, z którymi tak się obnosi Ned w swych teoriach estetycznych. W tekście wspominano jasno, że niektórzy z mnichów — wyznawców czaszki (jeśli nie wszyscy) — żyli od setek lat (a może tysięcy? Skomplikowany fragment z Szesnastego Misterium mógł się odnosić do genealogii starszej od (faraonów).Ich długowieczność najwyraźniej naraziła ich na niechęć śmiertelników, wieśniaków, pasterzy i baronów, wielokrotnie przenosili się z miejsca na miejsce szukając zawsze otoczenia, w którym mogliby prowadzić swe ćwiczenia w spokoju.

Po trzech dniach ciężkiej pracy osiemdziesiąt pięć procent tekstu miałem już przetłumaczone, a resztę przynajmniej rozumiałem. Tłumaczyłem sam, choć w przypadku kilku kłopotliwych fragmentów konsultowałem się z profesorem Vasguezem Ocana, ukrywając jednak przed nim, co tłumaczę (kiedy zapytał mnie, czy odnalazłem teczkę Maura Guidola, odpowiedziałem wymijająco). Wtedy ciągle jeszcze miałem całą tę rzecz za pełną uroku fantazję. Jako dziecko czytałem Zaginiony Horyzont, pamiętałem Shangri-la, tajemniczą pustelnię w Himalajach, mnichów praktykujących jogę i oddychających czystym powietrzem i to cudowne, szokujące zdanie: „To, że żyjesz, ojcze Perrault”. Takich rzeczy nie traktuje się poważnie. Wyobraziłem sobie, jak publikuję moje tłumaczenie w — powiedzmy — Speculum, oczywiście z komentarzami dotyczącymi średniowiecznej wiary w nieśmiertelność, z odniesieniami do mitów o Presterze Johnie, do sir Johna Mandeville’a, do romansów o Aleksandrze. Bractwo Czaszki, Powiernicy Czaszki, którzy są jego Wielkimi Kapłanami. Próba, przed którą stanąć musi jednocześnie czterech kandydatów; tylko dwóm pozwala się przetrwać, smak starożytnych misteriów przekazywanych przez tysiąclecia — cóż, mogłaby to być któraś z baśni opowiadanych przez Szeherezadę, prawda? Naraziłem się na kłopot przewertowania burtonowskiej wersji Tysiąca i jednej Nocy, wszystkich szesnastu tomów myśląc, że to być może Maurowie przenieśli opowieść o czaszkach do Katalonii w VIII lub XIX wieku. Nie. Cokolwiek znalazłem, nie jest to fragment Nocy Arabskich. Więc może fragment cyklu karolińskiego? Lub jakaś anonimowa opowiastka romańska? Przekopywałem się przez opasłe indeksy romańskich motywów mitologicznych. Nic. Cofnąłem się jeszcze dalej. Stałem się ekspertem od całej literatury dotyczącej długowieczności i nieśmiertelności — w ciągu zaledwie tygodnia. Titonos, Matuzalem, Gilgamesz, Uttarakus i drzewo Jambu, rybak Glaukus, nieśmiertelni taoiści; tak, cała bibliografia. I nagle — przeczucie rewelacji, krew uderza mi do głowy, dziki krzyk sprowadza ze wszystkich zakątków czytelni do mego stolika studentów pracujących w bibliotece. Arizona! Mnisi, którzy przybyli z Meksyku, a przedtem do Meksyku z Hiszpanii. Fryzy czaszek. Poszukałem artykułu w niedzielnym dodatku. Czytałem go jak w delirium. „Czaszki są wszędzie. Uśmiechnięte i poważne, w wypukłych reliefach lub w przedstawieniach trójwymiarowych… Mnisi to szczupli, promieniujący energią mężczyźni… Ten, z którym rozmawiałem… mógł mieć trzydzieści lat lub trzysta, nie sposób to było określić”. „To, że żyjesz, ojcze Perrault”. Moja zaskoczona dusza drgnęła. Czyż potrafię uwierzyć w coś takiego? Ja — sceptyk, szyderca, materialista, pragmatyk? Nieśmiertelność? Kult sprzed wieku? Czy coś takiego może w ogóle istnieć? Powiernicy Czaszek, żyjący wśród kaktusów? Cała ta sprawa to nie średniowieczny mit, lecz coś, co istnieje nieprzerwanie do dziś, co spenetrowało nawet nasz zautomatyzowany świat, co mogę odwiedzić, jeśli tylko zdecyduję się na podróż. Zaofiarować się jako kandydat. Przejść Próbę. Eli Steinfeld dożywający początku trzydziestego szóstego stulecia. Przekraczało to granice prawdopodobieństwa. Odrzuciłem zestawienie manuskryptu i artykułu z gazety jako nieprawdopodobny przypadek, po czym, po medytacjach, udało mi się odrzucić odrzucenie. A jeszcze później — akceptacja. By zaakceptować to, na co się natknąłem, musiałem koniecznie uczynić świadomy akt wiary, pierwszy, na który się zdobyłem. Zmusiłem się do wiary w to, że mogą istnieć moce, których nie pojmie współczesna nauka. Zmusiłem się do odrzucenia długiego jak życie zwyczaju odrzucania wszystkiego co nieznane, póki, dzięki dowodom nie do obalenia, zmieni się w znane. Z własnej woli i z satysfakcją stanąłem w jednym szeregu z wyznawcami latających talerzy, Atlantydy, ze scientologami, z wyznawcami wiary w płaską Ziemie, z czytelnikami Forta, z makrobiotykami, z astrologami, z legionami łatwowiernych, w których towarzystwie rzadko do tej pory czułem się wygodnie. W końcu i ja uwierzyłem. Uwierzyłem w pełni, choć dopuszczałem możliwość błędu. Uwierzyłem. Później powiedziałem Nedowi, a po jakimś czasie także Oliverowi i Timothy’emu. Pomachałem im przed nosem przynętą. Dajemy ci życie wieczne. I oto jesteśmy w Phoenix. Palmy, kaktusy, wielbłąd przed motelem. Oto jesteśmy. Jutro rozpoczynamy ostatnią fazę poszukiwań Domu Czaszek.

19. Oliver

Może narobiłem za wiele zamieszania w sprawie autostopowicza. Nie wiem. Cały ten epizod jest dla mnie zagadką. Zazwyczaj motywy wszystkich moich postępków są jasne i całkiem jawne, ale nie w tym wypadku. Naprawdę wrzeszczałem i prawie rzuciłem się na Neda. Dlaczego? Eli przejechał się po mnie później mówiąc, że podjęta przez Neda wolna decyzja pomocy innemu człowiekowi to nie mój interes. Ned prowadził i mógł podejmować decyzje. Nawet Timothy, który poparł mnie wtedy, gdy się to zdarzyło, powiedział mi potem, że uważa, iż zareagowałem za ostro. Jedynym, który tego wieczora nie odezwał się słowem, był Ned, ale wiem, że w Nedzie wszystko aż się gotuje.

Zastanawiam się, czemu w ogóle tak postąpiłem? Nie mogłem przecież aż tak się spieszyć do Domu Czaszek. Nawet gdybyśmy mieli zboczyć z drogi na piętnaście minut, żeby odwieźć tego faceta, to co? Dostać ataku wściekłości z powodu piętnastu minut, gdy ma się przed sobą całą wieczność? To nie o stratę czasu chodziło. I nie o te bzdury o Charlesie Mansonie. Wiem, że chodziło o coś głębszego.

Kiedy Ned zwolnił zamierzając zabrać hipissa, naszło mnie to przeczucie. Ten hippis jest pedałem, pomyślałem. Właśnie tymi słowami. „Ten hippis jest pedałem”. Ned zauważył to, mówiłem sobie, używając jakiegoś siódmego zmysłu, którego najwyraźniej używają homoseksualiści, Ned zauważył to już na autostradzie, Ned zabierze go do samochodu i do motelu. Wobec siebie muszę być uczciwy, właśnie tak myślałem. I widziałem Neda w łóżku z tym facetem, całujących się, dyszących, przewracających się w pościeli, pieszczących się i robiących wszystko to, co takie pedały robią. Nie miałem żadnego powodu, żeby podejrzewać coś takiego. Hippis był po prostu hippisem jak pięć milionów innych; bosy, z długimi, zmierzwionymi włosami, w futrzanej kamizelce i spranych dżinsach. Dlaczego myślałem, że jest homo? A nawet jeśli był, to co? Czy wraz z Timothym nie poderwaliśmy sobie dziewczyn w Nowym Jorku i w Chicago? Czemu Ned nie miałby mieć przyjemności swojego rodzaju? Co mam przeciw homoseksualistom? Jeden z moich najbliższych przyjaciół jest homoseksualistą. Mieszkamy razem. Wiedziałem, kim jest Ned, już kiedy się wprowadzał i nic mnie to nie obchodziło, byle nie próbował mnie podrywać. Lubiłem Neda za to, jakim jest człowiekiem, i gówno mnie obchodziły jego preferencje seksualne. Więc skąd ta nagła bigoteria tu, na autostradzie? Pomyśl o tym trochę, Oliverze. Pomyśl.

A może byłeś zazdrosny, co? Co z tą możliwością, Oliverze? Może nie chciałeś, żeby Ned robił to z kimś innym? Chciałbyś poświęcić chwilę czasu rozważeniu tej możliwości?

W porządku. Wiem, że Ned jest mną zainteresowany. Zawsze był. Te psie spojrzenia, kiedy na mnie patrzy, to senne rozmarzenie — wiem, co to znaczy. Nie to, żeby mnie kiedyś zaczepiał. Boi się, boi się rozwalić całkiem użyteczną przyjaźń przekraczając niewidzialną granicę. Lecz mimo wszystko jest w tym pożądanie. Czy zachowałem się jak pies ogrodnika nie dając Nedowi tego, czego chce ode mnie, i nie pozwalając mu wziąć tego od hippisa? Co za powikła na bzdura mi z tego wyszła! Muszę to wszystko uporządkować. Mój gniew, kiedy Ned zwolnił. Krzyki. Histerię. Niewątpliwie coś mi się stało. Muszę o tym jeszcze pomyśleć. Muszę to zebrać do kupy. I boję się, chyba dowiem się o sobie czegoś, czego wcale nie chcę wiedzieć.

20. Ned

A teraz zmieniliśmy się w detektywów i po całym Phoenix próbujemy tropić ślady Domu Czaszek. Nawet mnie to bawi — dojechać tak daleko i nie móc znaleźć ostatniego ogniwa. Lecz wszystko, czym dysponuje Eli, to tylko ten wycinek z gazety, według którego pustelnia ma się znajdować „niezbyt daleko na północ od Phoenix”. Sporo kraju pasuje do tego opisu, „niezbyt daleko na północ” od Phoenix leży wszystko między miastem a, powiedzmy, Wielkim Kanionem — od granicy do granicy stanu. Potrzebujemy pomocy. Dziś rano Timothy zabrał wycinek do recepcji, Eli zbyt się wstydził, by pytać samemu — lub uważał, że wygląda na zbyt egzotycznego przybysza ze wschodu. Recepcjonista nie wiedział jednak nic o żadnej pustelni w okolicy i podpowiedział, żeby zapytać w redakcji gazety, po przeciwnej stronie ulicy. Tylko, że gazeta, popołudniówka, otwierała swe podwoje po dziewiątej a my, żyjący ciągle według wschodniego czasu powszechnego, obudziliśmy się bardzo wcześnie rano. Było dopiero piętnaście po ósmej. Wędrowaliśmy więc po mieście mordując czterdzieści pięć minut, zaglądając do zakładów fryzjerskich, budek z gazetami, za witryny sklepów sprzedających indiańską ceramikę i akcesoria kowbojskie. Słońce świeciło już jasno, termometr na budynku banku pokazywał, że temperatura wynosi blisko dwadzieścia pięć stopni. Zapowiadał się duszny dzień. Niebo miało przeraźliwy kolor pustynnego błękitu, wznoszące się tuż za granicą miasta góry były bladobrązowe. Miasto trwało w ciszy, ulicami niemal nie jeździły samochody. Godziny dołka w śródmieściu Phoenix. Prawie się do siebie nie odzywaliśmy. Oliver był chyba w złym humorze z powodu chryi, jaką zrobił o autostopowicza; wydawał się wyraźnie zażenowany i miał ku temu powody. Timothy udawał, że się nudzi i jest ponad wszystkim. Spodziewał się, że Phoenix będzie dużo żywsze, dynamiczne centrum dynamicznej, arizońskiej gospodarki, i spokój miasta go obrażał (odkryliśmy później, że miasto jest bardzo dynamiczne dwa lub trzy kilometry na północ od śródmieścia, gdzie się naprawdę rozwija), Eli spięty i zamknięty w sobie, zastanawiając się niewątpliwie, czy przypadkiem nie wlókł nas przez pół kontynentu na darmo. A ja? Zniecierpliwienie. Sucho w ustach, sucho w gardle. Skurczona moszna — to mi się zdarza tylko wtedy, kiedy bardzo, ale to bardzo się denerwuję. Napinam i rozluźniam mięśnie pośladków. Co będzie, jeśli Dom Czaszek nie istnieje? Gorzej — co będzie, jeśli istnieje? Będzie to koniec mojego skomplikowanego, oscylującego tańca. Będę w końcu musiał zająć stanowisko — poświęcić się wierze w prawdę tego wszystkiego, oddać się cały rytuałom Powierników lub odejść z kpiącym uśmiechem. Co wybiorę? Cień Dziewiątego Misterium ciągle czai się w ciemności, mroczny, groźny, kuszący.

„Wieczność musi wyrównać się zagładą”. Dwóch będzie żyć wiecznie, dwóch umrze od razu. Słyszę w tej propozycji delikatną, pulsującą muzykę, szepce do mnie z dala, dźwięczy sponad nagich wzgórz, kusi. Boję się, a jednak nie mogę zrezygnować z gry w zaproponowaną mi grę.

O dziewiątej weszliśmy do redakcji. I znów Timothy załatwił całe gadanie, maniery klas wyższych pozwalają mu zapanować nad każdą sytuacją. Zyski z hodowli. Przedstawił nas jako studentów przygotowujących pracę o współczesnym pustelnictwie, co przeprowadziło nas przez recepcjonistę i przez redaktora dyżurnego wprost do kierownika wydania, który spojrzał na nasze wycinki i powiedział, że nie ma pojęcia o istnieniu jakiegoś klasztoru na pustyni (rozpacz!) ale ma w zespole człowieka, który specjalizuje się w obserwacji komun, wyznawców rozmaitych kultów i temu podobnych, znajdujących się w najbliższym sąsiedztwie miasta (nadzieja!). Gdzie on teraz jest? Och, ma urlop, odpowiada redaktor (rozpacz!). Kiedy wróci do miasta? Prawdę mówiąc wcale nie wyjechał (nadzieja odrodzona!). Spędza wakacje w domu. Być może zechce porozmawiać. Na naszą prośbę redaktor dzwoni i zdobywa dla nas zaproszenie do tego specjalisty od czubków. — Mieszka za Bethany Home Road, tuż przy Central, przecznica z numerami 6400. Wiecie, gdzie to jest? Dojedziecie do Central, za Camelback, za Bethany Home…

Dziesięć minut samochodem. Opuszczamy drzemiące śródmieście, przebijamy się na północ zatłoczoną dzielnicą handlową, całą w szklanych drapaczach chmur i wielkich supermarketach, wjeżdżamy w dzielnicę imponujących, nowoczesnych domów chroniących się za ogrodami zarośniętymi gęsto tropikalną roślinnością, kawałek dalej skromniejsza dzielnica rezydencyjna i podjeżdżamy do domu człowieka, który zna wszystkie odpowiedzi. Nazywa się Gilson. Czterdziestka, ciemna opalenizna, rozumne niebieskie oczy, wysokie lśniące czoło. Miły facet. Gromadzenie wiadomości o szalonych fanatykach było jego hobby, a nie obsesją; ludzie tego rodzaju nie miewają obsesji. Tak, wie o Bractwie Czaszki, chociaż on nie używał tej nazwy. Mówił o „Meksykańskich Braciach”. Sam u nich nie był, nie, ale rozmawiał z kimś, kto był, gościem z Massachusetts, być może nawet tym, który napisał artykuł w gazecie. Timothy zapytał Gilsona, czy mógłby nam powiedzieć, gdzie mieści się ta pustelnia. Gilson zaprasza nas do domu — dom jest mały, czysty, urządzony typowo dla południowego zachodu: koce Navaho na ścianach, kilka kremowych i pomarańczowych naczyń Hopi na półkach na książki. Wyjmuje mapę Phoenix i okolicy. — Jesteście tutaj — mówi — stukając palcem w mapę. — Żeby wyjechać z miasta jedziecie tędy, autostradą Black Canyon, to autostrada państwowa, wjeżdżacie na nią tutaj i jedziecie na północ. Kierujcie się znakami na Prescott, chociaż oczywiście nie musicie jechać aż tak daleko. A później tu, widzicie, niedaleko za granicę miasta, najwyżej trzy, cztery kilometry, zjeżdżacie z autostrady. Macie mapę? Dajcie, to wam zaznaczę. Jedziecie tą drogą, później skręcacie w tę, widzicie, na północny wschód, myślę że przejedziecie nią osiem, dziesięć kilometrów… — Rysuje na naszej mapie serię zygzaków i w końcu wielkie X. — Nie — mówi — to nie tu jest pustelnia. Tu zostawicie samochód i pójdziecie na piechotę. Droga zmienia się w ścieżkę, o tu, samochód by tędy nie przejechał, nawet jeep, ale młodzi ludzie jak wy, wy nie będziecie mieli żadnych problemów, to tylko pięć, sześć kilometrów wprost na wschód.

— A co, jeśli nie znajdziemy pustelni? — pyta Timothy. — Pustelni, nie drogi.

— Znajdziecie — odpowiada Gilson. — Ale jeśli dojdziecie do Rezerwatu Indian w Fort McDowell, będziecie wiedzieli, że poszliście trochę za daleko. A jeśli zobaczycie jezioro Roosevelta, będziecie wiedzieli, że poszliście o wiele za daleko.

Kiedy wychodziliśmy, poprosił nas, żebyśmy wracając wstąpili do niego i opowiedzieli mu, co odkryliśmy. — Lubię mieć porządek w kartotece — powiedział. — Zamierzałem sam tam kiedyś wpaść, ale, wiecie, do zrobienia jest tyle rzeczy, a czasu mało.

— Oczywiście — odpowiedzieliśmy mu. — Opowiemy panu wszystko.

Do samochodu. Prowadzi Oliver, pilotuje Eli, trzymając na kolanach szeroko otwartą mapę. Na zachód, na autostradę Black Canyon. Szeroka superautostrada, smażąca się w słońcu późnego poranka. Żadnego ruchu oprócz kilku wielkich ciężarówek. Pojechaliśmy na północ. Wkrótce otrzymamy odpowiedź na wszystkie nasze pytania, niewątpliwie także pojawi się kilka nowych. Nasza wiara, a może raczej po prostu naiwność, zostanie nam odpłacona. Pośrodku tej sfery upału poczułem powiew chłodu. Usłyszałem ostrą, wzbierającą nagle uwerturę wznoszącą się z otchłani, groźną, wagneriańską, trąby i puzony grające ciemną, pulsującą muzykę. Kurtyna poszła w górę, chociaż nie byłem pewny, czy zaczyna się ostatni, czy pierwszy akt. Nie wątpiłem już, że Dom Czaszek istnieje. Gilson mówił o nim jak o czymś oczywistym. To nie był mit, lecz kolejna manifestacja zapału w poszukiwaniach wartości duchowych, który pustynia zdaje się wyzwalać w ludziach. Znajdziemy pustelnię, będzie to ta właściwa, wywodząca się w prostej linii od opisanej w Księdze Czaszek. Kolejny, rozkoszny dreszcz: a co, jeśli staniemy twarzą w twarz z samym autorem tego starożytnego manuskryptu, tysiącletnim, bezwiecznym. Wszystko jest możliwe, jeśli masz wiarę.

Wiara. Jak wiele z mojego życia ukształtowane zostało przez to pięcioliterowe, szlachetne słowo? Portret artysty z czasów gówniarstwa. Szkoła parafialna, przeciekający dach, wiatr gwiżdżący w oknach tak boleśnie domagający się zakitowania, blade siostry, chłodne i twarde jak stal w tych swoich surowych okularach, spoglądające na nas groźnie na korytarzu; Katechizm. Porządnie domyci, mali chłopcy, białe koszulki, czerwone krawaty. Lekcja u Ojca Burke’a. Tłusty, różowa twarz, nad górną wargą zawsze krople potu, miękki podbródek spływający na koloratkę. Musiał mieć, och, nie więcej niż dwadzieścia pięć, dwadzieścia sześć lat, młodziutki ksiądz, drażliwy w swym celibacie, zastanawiający się w ciemnościach nocy, czy rzeczywiście było warto. Dla siedmioletniego Neda był on wcieleniem Pisma Świętego, gwałtownym i potężnym. Zawsze miał w pogotowiu linijkę i jej używał — przeczytał Joyce’a, grał rolę z trzcinką w ręku. Teraz każe mi wstać. Wstaję, drżąc, mam ochotę zesrać się w majtki i uciec. Leci mi z nosa (z nosa kapało mi zawsze aż do siedemnastego roku życia, moje własne wyobrażenie o sobie samym jako dziecku zrujnowane jest przez ciemną smugę pod nosem, lepkie wąsy brudu; dojrzewanie zakręciło ten kranik). Ręka wędruje w górę, przesuwam przegubem po twarzy. — Nie bądź obrzydliwy — mówi ojciec Burkę, jego wodniste oczy zaczynają błyszczeć. Linijka ze świstem przecina powietrze. Błyskawica straszliwie szybkiego miecza. Kiwa na mnie z irytacją. — Wyznanie wiary, szybko!”. Zaczynam mówić — i jąkam się.

— Wierzę w Boga Ojca Wszechmogącego, Stworzyciela Nieba i ziemi i w Jezusa Chrystusa… i w Jezusa Chrystusa…

Zacinam się. Zza pleców słyszę ochrypły szept, Sandy Dolan. — …syna jego jedynego, Pana Naszego… — Kolana mi drżą. Drży mi dusza. Poprzedniej niedzieli, po mszy, Sandy Dolan i ja wyszliśmy podglądać przez okna i zobaczyliśmy, jak przebiera się piętnastoletnia siostra Sandy’ego, małe piersi z różowymi czubkami, poniżej ciemne włosy. Ciemne włosy. — Nam też wyrosną ciemne włosy — szepnął Sandy. Czy Bóg widział, jak ją szpiegujemy? W dzień święty, taki grzech! Linijka drgnęła ostrzegawczo.

— Syna jego jedynego, Pana naszego, który się począł z ducha świętego, narodził z Maryi Panny… — Tak. Teraz dotarłem już do sedna wyznania, do tej jego melodramatycznej części, którą tak kocham. Mówię pewniej, głośniej, czystym, melodyjnym sopranem: — …umęczon pod Ponckim Piłatem, ukrzyżowan, umarł i pogrzebion, zstąpił do piekieł, trzeciego dnia zmartwychwstał, wstąpił na niebiosa… wstąpił na niebiosa…

Znów się zgubiłem. Pomóż mi Sandy! Ale ojciec Burkę stoi za blisko. Sandy nie odważa się podpowiadać.

— …wstąpił na niebiosa…

— Już tam jest, chłopcze — wyrzuca z siebie ksiądz. — Dalej! Wstąpił na niebiosa…

Język przysechł mi do podniebienia. Wszyscy na mnie patrzą. Czy nie mogę usiąść? Może Sandy powie dalej. Mam siedem lat, o Panie! — czy muszę znać całe Wyznanie Wiary?

Linijka…Linijka…

Nie do wiary, ale podpowiada mi sam ojciec. — Siedzi po prawicy…

Błogosławiona pomoc. Chwytam się tych słów jak słomki.

— Siedzi po prawicy…

— Po prawicy! — i cios w moją lewą rękę. Gorący, palący, żądlący, kłujący, cios jak trzask łamanego kija zwija moją drżącą dłoń jak liść w ogniu, dźwięk i ból wydobywają mi się z oczu gorące łzy. Czy teraz mogę już usiąść? Nie, muszę recytować dalej. Tak wiele ode mnie oczekują. Stara siostra Maria Józefina, cała twarz w zmarszczkach, czytała klasie głośno jeden z moich wierszy, moją Odę do Wielkiej Niedzieli, a potem powiedziała, że mam wielki dar. Dalej, już! Wyznanie, Wyznanie, Wyznanie! To nie w porządku. Uderzyłeś mnie, to teraz powinieneś pozwolić mi usiąść. — Mów dalej — powiada nieubłagany ksiądz — siedzi po prawicy…

Kiwam głową.

— Siedzi po prawicy Boga Ojca Wszechmogącego, stamtąd przyjdzie sądzić żywych i umarłych.

Najgorsze za mną. Serce tłucze się w piersiach. Szybciutko recytuję resztę:

— Wierzę w Ducha świętego, Święty Kościół Powszechny, świętych obcowanie, grzechów odpuszczenie, ciała zmartwychwstanie, żywot wieczny. — Bełkotliwy potok słów. — Amen. — Czy powinno się mówić „Amen” na końcu? Jestem tak ogłupiały, że nie wiem. Ojciec Burkę uśmiecha się kwaśno, padam na krzesło wyczerpany. Jest w tobie wiara. Wiara. Dzieciątko Jezus w żłóbku i linijka spadająca ku kostkom palców. Chłodne korytarze, kwaśne, skrzywione twarze, suchy, przykurzony zapach świętości. Pewnego dnia odwiedził nas kardynał Cushing. Trwoga padła na całą szkołę, przerażenie nie mogłoby być większe, gdyby nagle spod ławki wyszedł sam Zbawiciel. Złe spojrzenia, ostrzeżenia udzielane wściekłym szeptem, stójcie w szeregu, nie fałszujcie, bądźcie cicho, okażcie szacunek. Bóg jest miłością, Bóg jest miłością. I różańcem, i krucyfiksem, i pastelowym portretem Dziewicy, i piątkową rybą, i koszmarem pierwszej komunii, i przerażeniem towarzyszącym wstąpieniu do konfesjonału — cały ten aparat wiary, ten śmietnik stuleci — cóż, oczywiście, musiałem go wyrzucić na śmieci. Uciec od jezuitów, od matki, od apostołów i męczenników, św. Patryka, św. Brendana, św. Dionizego, św. Antoniego, św. Teresy, św. Thais, skruszonej nierządnicy, św. Kevina, św. Neda. Stałem się śmierdzącym, przeklętym apostatą, nie pierwszym w tej rodzinie, który odszedł od prawdy na zawsze. Kiedy już pójdę do piekła, spotkam tam mnóstwo wujków i kuzynów obracających się na rożnie. A teraz Eli Steifeld wymaga ode mnie nowego aktu wiary.

— Jak wszyscy wiemy — mówi Eli — Bóg jest nieważny, jest czymś żenującym; w naszej nowoczesnej epoce przyznać się do wiary w Niego to tak, jak przyznać się do pryszczy na dupie. My, ludzie skomplikowani, my, którzy widzieliśmy wszystko i wiemy, że jest to tylko skorupa, nie możemy się zdobyć na poddanie Jemu, choć chętnie przyznalibyśmy zapomnianemu, staremu sukinsynowi prawo do podejmowania za nas wszystkich trudnych decyzji. Lecz czekajcie — każe Eli. — Pozbądźcie się cynizmu, pozbądźcie się płytkich wątpliwości w istnienie niewidzialnego. Einstein, Bohr i Thomas Edison zniszczyli naszą zdolność do wiary w życie przyszłe, ale czy nie uwierzylibyście z zachwytem w teraźniejszość? Wierzcie — mówi Eli — Wierzcie w niemożliwe! Wierzcie, ponieważ jest to niemożliwe. Wierzcie, że znana historia świata jest mitem i że mit to wszystko, co pozostaje z prawdziwej historii. Wierzcie w Czaszki, wierzcie w ich Powierników. Wierzcie! Wierzcie! Uczyńcie akt wiary, a nagrodą waszą będzie życie wieczne. Tako rzecze Eli. Jedziemy na północ, na wschód, na północ i znów na wschód, zygzakując przez kolczastą pustkę — i musimy zachować wiarę!

21. Timothy

Próbuję się uśmiechać, próbuję się nie skarżyć, ale czasami mam wszystkiego powyżej uszu. Na przykład ta wędrówka, przez pustynię w samo południe. Trzeba być masochistą, żeby się zdecydować na coś takiego, nawet mając w perspektywie dziesięć tysięcy lat życia. Ale to, oczywiście, bzdura; nierealna, idiotyczna. Natomiast upał jest całkowicie realny. Na oko oceniam, że jest tu ze trzydzieści pięć, a może nawet czterdzieści stopni. A przecież to jeszcze nie kwiecień — tymczasem my smażymy się w piecu! Słynny, suchy upał Arizony, o którym tyle opowiadają: jasne, jest gorąco, ale to suchy upał, nawet go nie czujesz. Gówno. Ja go czuję. Zdjąłem marynarkę, rozpiąłem koszulę i piekę się.

Gdybym nie miał tej mojej cholernej jasnej skóry, zdjąłbym i koszule, ale wtedy bym się usmażył. Oliver już idzie bez koszuli, a przecież jest jaśniejszy ode mnie; może słońce nie pali jego ciała, ciała wieśniaka z Kansas. Każdy krok wymaga wysiłku. A ile mamy jeszcze do przejścia? Dziesięć kilometrów? Piętnaście?

Samochód został daleko za nami. Jest teraz wpół do pierwszej, a idziemy od dwunastej, piętnaście po, coś koło tego. Ścieżka ma ze czterdzieści centymetrów szerokości, miejscami nawet mniej. Tak naprawdę miejscami wcale nie ma ścieżki, musimy przeskakiwać i przedzierać się przez plątaninę niskich krzaczków. Wleczemy się gęsiego, jak czterej popaprani Nawajowie tropiący armię Custera. Nawet jaszczurki się z nas śmieją. Jezu! Nie wiem jakim cudem cokolwiek tu żyje, jaszczurki, rośliny — wszystko jest takie wypieczone. Idziemy po czymś, co wcale nie jest ziemią i wcale nie jest piachem, po czymś suchym i kruchym, trzeszczącym nam cicho pod butami. W ciszy ten trzask wydaje się głośny. Ta cisza przeraża. Nie rozmawiamy. Eli pruje do przodu, jakby u celu miał znaleźć Świętego Graala. Ned sapie i dyszy: nie należy do najsilniejszych i ta wędrówka go męczy. Oliver, ostatni z nas, jest jak zwykle całkowicie zamknięty w sobie. Mógłby być astronautą wędrującym po powierzchni Księżyca. Od czasu do czasu Ned nagle przerywa milczenie, żeby coś nam opowiedzieć o roślinach. Nie wiedziałem, że taki z niego zamiłowany botanik. Bardzo niewiele tu tych ogromnych, pionowych kaktusów, saguaro, chociaż widzę kilka piętnaste — i dwudziestometrowych w pewnej odległości od ścieżki. Zamiast nich rosną tu tysiące przedziwnych, mniej więcej dwumetrowych roślin z powykręcanymi, szarymi, zdrewniałymi konarami i mnóstwem zwisających z nich długich, najeżonych kolcami i czymś guzłowatym owoców Ned nazywa to jakąś tam chollą i ostrzega, żebyśmy trzymali się od niej z daleka. Kolce są ostre. A więc unikamy ich, ale jest tu też inna chollą, kurduplowata chollą, której nie tak łatwo uniknąć. Ta mała żyje z rozboju. Pniaczek wysokości z pół metra, najeżony tysiącami puszystych igiełek w kolorze słomy; spojrzysz na nią nie tak, a kolce skaczą, żeby cię ugryźć. Przysięgam, że tak! Moje buty są nimi pokryte. Łatwo ją złamać, wierzchołki spadają i toczą się z wiatrem, leżą wszędzie, jest ich mnóstwo nawet na ścieżce. Ned mówi, że każdy czubek wypuści w końcu korzenie i stanie się nową rośliną. Cały czas musimy patrzeć pod nogi ze strachu, że na którąś nadepniemy. Takiego czubka nie możesz kopnąć, jeśli ci leży na drodze. Próbowałem i kaktus przyczepił mi się do buta; chciałem go zdjąć i wtedy przyczepił mi się do palców. Wbiło mi się w rękę tysiąc kolców naraz. Jakbym wsadził łapę w ogień. Wrzasnąłem. Wrzeszczałem raczej rozpaczliwie. Ned musiał to oderwać za pomocą dwóch gałązek. Palce płoną mi ciągle. Małe, ciemne czubki kolców zostały w ciele. Ciekaw jestem, czy wda się w to infekcja. Jest tu też mnóstwo innych kaktusów, kaktus bryłowaty, kolczasta gruszka i sześć czy siedem innych, których nawet Ned nie potrafi nazwać. I drzewa liściaste z kolcami, mesquito, akacja. Wszystkiej rośliny nastawione wrogo. Nie dotykaj mnie, mówią,! nie dotykaj, bo pożałujesz. Chciałbym być gdziekolwiek, byle nie tu. Ale idziemy dalej, dalej, dalej. Zamieniłbym Arizonę na Saharę, w równych ilościach, na życzenie dodałbym do tego połowę Nowego Meksyku. Jak długo jeszcze tego upału! Gówno, gówno, gówno!

— Hej, spójrzcie no tu — Eli wyciągnął rękę. Na lewo od ścieżki, na pół ukryty w żółtawej gęstej cholli, wielki, okrągły głaz, duży jak męski tors, ciemny, szorstki kamień różniący się w dotyku i w budowie od miejscowego, czekoladowego piaskowca. To czarny głaz wulkaniczny: bazalt, granit, diabaz, coś takiego. Eli kuca przy nim, podnosi kawałek drewna, zaczyna odsuwać kaktusy. — Widzicie — mówi — oczy? I nos? — Ma rację. Widać głębokie oczodoły. Wielka trójkątna jama pozostała po nosie. A na dole, a na samym dole rząd wielkich zębów, górna szczęka, zęby wbijają się w ziemię.

Czaszka.

Wygląda, jakby miała tysiąc lat. Widzimy ślady delikatnych wgłębień zaznaczających kości policzkowe, łuki brwiowe i inne cechy twarzy; czas unicestwił większość z nich. Ale to czaszka. Bez wątpienia czaszka. Znak na drodze, mówiący nam, że to, czego szukamy, jest już niedaleko. A może ostrzeżenie, że powinniśmy zawrócić? Eli dłuższą chwilę stał nieruchomo, studiując czaszkę. I Ned. I Oliver. To ich fascynuje. Po niebie przeszła chmura, rzucając cień na głaz, zmieniając jego kontury i wydało mi się, że w pustych oczodołach obróciły się oczy i patrzą na nas. Porażenie upałem. Eli mówi: — Jest prawdopodobnie prekolumbijska. Sądzę, że zabrali ją ze sobą z Meksyku. Spojrzeliśmy przed siebie, w spowodowaną upałem mgiełkę. Trzy wielkie jak kolumny saguaros blokują nasze pole widzenia. Musimy między nimi przejść. A co dalej? Sam Dom czaszek? Bez wątpienia. Nagle zdumiałem się: co ja tu robię? Jakim cudem w ogóle wpuściłem się w to szaleństwo? To co wydawało się żartem, zabawą, stało się teraz aż nazbyt rzeczywiste.

Nie umrzeć nigdy. O, cholera! Jak to może być? Zmarnujemy tu mnóstwo czasu próbując to odkryć. Przygoda szaleńców. Czaszki na drodze. Kaktusy. Upał. Pragnienie. Dwóch musi umrzeć, by dwóch mogło żyć. Mistyczne śmieci, którymi obsypał nas Eli, zsumowały się dla mnie w tym szorstkim, kulistym głazie, solidne, nie podlegające wątpliwości. Poświęciłem się czemuś, co jest dla mnie całkowicie niezrozumiałe — a może być także niebezpieczne. Ale teraz już nie ma odwrotu.

22. Eli

A jeśli Domu Czaszek nigdy tu nie było? A jeśli dotarliśmy do kresu drogi tylko po to, by trafić na mur nieprzebytych kolców i cierni? Przyznaję, że tego się właśnie spodziewałem. Cała ta wyprawa to kolejna wpadka, jeszcze jedno fiasko Eliego — szmeggege. Stojąca przy drodze czaszka okaże się fałszywą poszlaką, rękopis senną marą, artykuł w gazecie fałszywką, a krzyżyk na naszej mapie zwykłym bezsensownym dowcipasem. Przed nami nic prócz meskite i kaktusów, niechlujna pustka, śmierdząca pacha pustyni, na którą nawet świnie nie raczyłyby się wysrać — i co miałbym zrobić? Bardzo godnie obróciłbym się do moich trzech zmordowanych towarzyszy i powiedziałbym im: „Panowie, zostałem zwiedziony, a was wprowadzono w błąd. Sen mara, Bóg wiara”. W kącikach ust igrałby mi przepraszający uśmieszek. A oni, spokojnie i bez złośliwości, bo w końcu przecież od początku wiedzieli, że tak to się musi skończyć, złapaliby mnie, obdarli z ubrania, przebili serce drewnianym kołkiem, przybili do potężnego saguaro, zmiażdżyli pomiędzy wielkimi kamieniami, wbili kolce w oczy, spalili żywcem, zakopali w mrowisku, wykastrowali paznokciami, przez cały czas uroczyście śpiewając: szmeggege, szlemihl, szlemazel, szmendrick, szlep! A ja cierpliwie zniósłbym to w pełni zasłużone cierpienie. Znam uczucie poniżenia. Nie zaskakuje mnie klęska.

Poniżenie? Klęska? Jak to fiasko z Margo? Moja najświeższa, wielka porażka. Ciągle boli. W październiku, zaraz na początku semestru, deszczowa, mglista noc. Mieliśmy trochę pierwszorzędnego haszu, rzekomej Czerwonej Panamy, która dotarła do Neda przez rzekome podziemie pedałów, i przekazywaliśmy sobie fajeczkę, Timothy, Ned i ja; Oliver powstrzymywał się oczywiście i skromnie sączył jakieś tanie czerwone wino. W tle przygrywał jeden z kwartetów Rasoumowsky’ego, przygłuszając wymownie perkusję deszczu, wzlatywaliśmy wysoko, Beethoven wzmógł nas mistycznie, w sposób niewytłumaczalny drugi wiolonczelista wydawał się być wśród nas, w dziwnych momentach dotyczyło to także oboju, transcendentalny rejestr spod strun. Szalona, pięciowymiarowa muzykologia napranych. Ned nas nie kantował, ten hasz był wspaniały. I jakoś tak się stało, że wzleciałem w podróż gadaną, w spowiedź, wylałem z siebie wszystko i nagle powiedziałem Timothy’emu, że najbardziej w życiu żałuję tego, że nigdy jeszcze nie przespałem się z dziewczyną, którą uważałbym za prawdziwie piękną.

Timothy, zatroskany i współczujący, zapytał mnie, kogo uważam za dziewczynę naprawdę piękną. Umilkłem, rozpatrując otwierające się przede mną możliwości. Ned, chętny do pomocy, zasugerował Raquel Welch, Catherine Deneuve, Lainie Kazań. W końcu, zdobywając się na cudowną pomysłowość, zdołałem wykrztusić: — Uważam Margo za prawdziwie piękną dziewczynę. — Margo Timothy’ego. Jego bogini gojów, złota siksa. Kiedy to już powiedziałem, poczułem, jak w moim podbitym przez konopie mózgu rozbrzmiewa naszkicowana szybko seria kwestii dialogu; słowa brzmiały przez dłuższą chwilę, a później czas, jak to zwykle, kiedy się jest na haju, zawrócił biegu i usłyszałem cały mój scenariusz odegrany na żywo, z każdą kwestią wypowiadaną dokładnie na czas. Całkiem poważnie Timothy pytał, czy Margo rzeczywiście zawróciła mi w głowie. Odpowiedziałem mu równie poważnie, że tak. Chciał wiedzieć, czy czułbym się lepszy, bardziej spełniony, gdybym się z nią przespał. Już z większym wahaniem, zastanawiając się, na czym polega ta gra, odpowiedziałem mu bardzo wymijająco tylko po to, by, zdumiony, usłyszeć, że Timothy załatwi wszystko na jutrzejszy wieczór.

— Załatwi co? — zapytałem. — Margo — odpowiedział. W akcie chrześcijańskiego miłosierdzia Timothy załatwi mi Margo.

— A czy ona…?

— Jasne, że tak. Uważa, że jesteś fajny?

— Wszyscy uważamy, że jesteś fajny. — To był Ned.

— Ale ja nie mógłbym… ona nie powinna… co… jak?

— Daruję ci ją — powiedział dostojnie Timothy.

Wielkopański, arystokratyczny gest. — Nie pozwolę, by moi przyjaciele chodzili po świecie sfrustrowani i dręczeni niespełnionymi marzeniami. U niej, jutro, o ósmej. Powiem jej, żeby na ciebie czekała.

— Wygląda mi to na kant — stwierdziłem posępniejąc. — Za łatwe to, nieprawdziwe.

— Nie bądź głupi. Przyjmij, że jest to doświadczenie zastępcze. Jak pójście na film, tylko bardziej intymne.

— I bardziej dotykalne — stwierdził Ned.

— Nabierasz mnie! — powiedziałem Timothy’emu.

— Słowo harcerza! Jest twoja.

I zaczai opisywać mi łóżkowe gusta Margo, jej specjalne sfery erogenne, drobne sygnały, którymi się porozumiewali. Złapałem ducha wydarzeń, wzleciałem wyżej i wyżej, popadałem w chichoty, uzupełniałem obrazowe opisy Timothy’ego własnymi, rozbuchanymi fantazjami. Oczywiście kiedy po godzinie czy dwóch spadłem na ziemię, byłem pewien, że Timothy rzeczywiście mnie nabierał i wtrąciło mnie to w ciemną otchłań smutku. Zawsze bowiem przekonany byłem, że Margo tego świata nie jest dla mnie. Tacy jak Timothy przelecą lotem koszącym całe brygady Margo, ja nigdy nie złapię nawet jednej z nich. Szczerze mówiąc, adorowałem ją z daleka. Prototypowa siksa, owoc aryjskiej kobiecości, smukła, długonoga, pięć centymetrów wyższa ode mnie (kiedy dziewczyna jest wyższa od ciebie, pięć centymetrów wydaje się znacznie dłuższe), jedwabiste złote włosy, błyszczące humorem niebieskie oczy, mały zadarty nosek, szerokie ruchliwe usta. Dziewczyna silna, dziewczyna pełna życia, gwiazda drużyny koszykówki (sam Oliver podziwiał jej grę), znakomita studentka, obrotny, giętki umysł — rany!, ona była przerażająco, paraliżująco doskonała, jedna z tych kobiet bez skazy, które nasza arystokracja płodzi w tak wielkich ilościach, urodzona do łagodnych rządów w wiejskich posiadłościach lub paradowania ze stadem pudli po Second Avenue. Margo i ja? Mam ją przykryć mym włochatym, spoconym ciałem? Mój szczeciniasty policzek ma drapać jej aksamitną skórę? Jasne, a żaby będą krzyżować się z kometami! Dla Margo musiałem być czymś szorstkim i gruboskórnym, żałosnym przedstawicielem podrzędnego gatunku. Jakiekolwiek związki między nami będą czymś nienaturalnym; stop srebra i miedzi, mieszanina alabastru i węgla. Wyrzuciłem z pamięci cały ten pomysł. Ale przy obiedzie Timothy przypomniał mi o randce.

— To niemożliwe — powiedziałem, przytaczając szybko sześć różnych powodów: nauka, zaległa praca, trudne tłumaczenia i tak dalej. Odrzucił moje wątłe wyjaśnienia machnięciem ręki. — Bądź w jej pokoju o ósmej — powiedział. Poczułem falę strachu. — Nie mogę, nalegałem. — Prostytuujesz ją, Timothy. Co mam według ciebie zrobić: wejść, rozpiąć rozporek i rzucić się na dziewczynę? To nie może zadziałać. W żaden sposób. Nie urzeczywistnisz marzenia machnięciem czarodziejskiej różdżki. — Timothy tylko wzruszył ramionami.

Zrozumiałem, że to załatwia sprawę. Tego wieczoru Oliver miał trening koszykówki. Ned poszedł do kina. Wpół do ósmej ulotnił się także Timothy. — Idę do biblioteki — powiedział — do zobaczenia o dziesiątej. Zostałem sam w naszym wspólnym mieszkaniu. Nie podejrzewałem niczego. Przygotowywałem referat. O ósmej w zamku obrócił się klucz, weszła Margo, porywający uśmiech, płynne złoto, Ja: panika, konsternacja. — Jest Timothy? — zapytała, swobodnie zamykając za sobą drzwi. Łomot w piersi. — Biblioteka — wybełkotałem. — Wraca o dziesiątej, — Nie mam się gdzie ukryć. Margo wydęła wargi. — Byłam pewna, że go tu znajdę. Cóż, jego strata. Bardzo jesteś zajęty, Eli? — Radosne mrugnięcie błękitnego oka. Ułożyła się swobodnie na kanapie.

— Robię ten referat — powiedziałem. — O nieregularnych formach czasownika…

— Jakie to fascynujące! Chcesz zapalić? Zrozumiałem. Zastawili pułapkę. Konspiracja.

Uszczęśliwianie na siłę, czy tego chcesz, czy nie. Poczułem się poniżony, użyty, oszukany. Czy powinienem kazać jej wyjść? Nie, szmendrik, nie bądź durniem. Na dwie godziny jest twoja. Do diabła ze skrupułami. Koniec wieńczy dzieło. Oto twoja szansa, druga już ci się nie trafi. Podszedłem do kanapy dumnym krokiem. Tak! Eli, dumnym krokiem! Miała dwa grube, profesjonalnie zrobione skręty. Zapaliła jednego spokojnie, pociągnęła głęboko, wręczyła mi. Wziąłem skręta drżącą dłonią i cały w nerwach, rozżarzonym końcem omal nie przypaliłem jej ramienia. Czysty hasz, rozkaszlałem się, poklepała mnie po plecach. Szlemil. Szlep. Zaciągnęła się i podniosła brwi, jakby chciała mi powiedzieć: „O, rany!” Ale mnie hasz wcale nie ruszył, byłem zbyt napięty, adrenalina wypalała jego efekty, mogły się pojawić. Czułem smród własnego potu. Skręt nagle zmienił się w peta. Margo, już wyglądająca na naładowaną, zaproponowała następnego. Potrząsnąłem głową. — Później — zaproponowałem.

Wstała i zaczęła się przechadzać po pokoju. — Strasznie tu gorąco, prawda? — Co za banalny numer.

Dziewczyna tak sprytna jak Margo powinna wymyślić coś lepszego. Przeciągnęła się. Ziewnęła. Miała na sobie obcisłą białą mini i skąpą bluzeczkę, płaski opalony brzuch był nagi. Oczywiście żadnych majtek i żadnego biustonosza — widziałem wyraźnie małe wzniesienia sutek, obciśnięta na okrągłych, małych pośladkach spódniczka nie ujawniała linii bielizny. Och, Eli, ty spostrzegawczy diable, ty światowcu, tak zręcznie operujący kobiecymi ciałami. — Tak tu gorąco — powtórzyła Margo w narkotycznym transie. Precz z bluzeczką. Obdarzyła mnie niewinnym uśmiechem, jakby chciała powiedzieć. „Wszyscy tu jesteśmy starymi przyjaciółmi, nie musimy dręczyć się głupimi tabu, dlaczego cycki mają być świętsze od łokci?” Piersi miała niezbyt duże, pełne, wysokie i cudownie twarde; z pewnością najwspanialsze kobiece piersi, jakie kiedykolwiek widziałem. Szukałem sposobu, żeby zerkać na nie niezauważalnie. Na filmie idzie to łatwiej, z wydarzeniami dziejącymi się na ekranie nie ma bezpośredniego związku. Zaczęła pleść o astrologii — myślę, że próbowała mnie odprężyć. Mnóstwo gadania o koniunkcjach planet w takim to a takim domu. Mogłem tylko wybełkotać jej coś w odpowiedzi. Gładko przeszła na czytanie z dłoni; to był jej najnowszy pomysł, to czytanie z dłoni. — Cyganki na ogół po prostu nabierają ludzi — stwierdziła poważnie — ale to nie znaczy, że w samym pomyśle nie ma jakiegoś sensu. Widzisz, całe przyszłe życie zaprogramowane jest w cząsteczkach DNA, a właśnie one rządzą wzorem linii na twej dłoni. No, daj mi popatrzeć. Wzięła mnie za rękę, pociągnęła, usiadłem obok niej na kanapie. Jak głupio się czułem, praktycznie męska dziewica, przynajmniej w postępkach a nie sądząc po doświadczeniu, trzeba mnie było wabić w tak oczywistej sytuacji. Margo pochyliła się głęboko nad moją dłonią, łaskocząc mnie.

— Widzisz, tu jest linia życia, o, jaka długa, jaka bardzo długa. — Patrzyłem z ukosa na jej cuda, ona odwalała swój wróżbiarski numer. — A to — powiedziała — jest wzgórek Wenery. Widzisz, jak linia się tu zagina? To mówi mi, że jesteś mężczyzną potężnych uczuć i że je powstrzymujesz, że ukrywasz w sobie bardzo wiele. Czy to prawda? — W porządku. Zagram w twoją grę, Margo. Zarzucam jej nagle rękę na plecy, dłonią sięgam po jej pierś. — Och tak, Eli, Tak, tak, tak! — Fuszeruję. Klincz, mokry pocałunek. Usta miała rozchylone i zrobiłem to, czego się po mnie spodziewano. Nie czułem uniesienia, potężnego ani jakiegokolwiek innego. Wszystko to wydawało się formalne jak menuet, sterowane z zewnątrz, nie mogłem się w tym znaleźć — co to w ogóle za pomysł robić to z Margo? Nierealne, nierealne, nierealne. Nie czułem pożądania nawet wtedy, gdy mi się wyślizgnęła, zrzuciła spódniczkę obnażając ostre kości bioder, twarde, chłopięce pośladki, gęste, jasnożółte loki. Uśmiechnęła się do mnie, skinęła zapraszająco. Dla niej nie było w tym niczego bardziej apokaliptycznego od potrząśnięcia dłonią, od cmoknięcia w policzek. Dla mnie zawirowały galaktyki. Jakże łatwo powinno mi się udać. Zrzucić spodnie, na dziewczynę, wetknąć, ruszać biodrami, ach, och, ach, hej, wspaniale! Ale cierpiałem na przeintelektualizowanie seksu, byłem zbyt przejęty Margo jako nieosiągalnym symbolem doskonałości, by zauważyć, że jest całkiem osiągalna i nawet nie taka znów doskonała — jasna blizna po wyrostku robaczkowym, niewielkie rozstępy na biodrach — czasowe wspomnienie po znacznie tęższej, małej dziewczynce, odrobinkę za cienkie uda.

No i spartoliłem. Tak, rozebrałem się i tak, wskoczyliśmy do łóżka i tak, nie mogłem stanć i tak, Margo mi pomogła i w końcu libido zwyciężyło upokorzenie i byłem już odpowiednio sztywny i pulsujący i wtedy, dziki byk z pampasów, rzuciłem się na nią drapiąc, walcząc wręcz, przerażając ją mą gwałtownością, właściwie gwałcąc ją tylko po to, by mi członek zwiotczał w krytycznym momencie… a później, och, tak, klęska za klęską, niezręczność za niezręcznością, Margo na zmianę przerażona, rozbawiona i współczująca, i w końcu przyszło spełnienie, a tuż za nim erupcja, a po niej fale pogardy dla samego siebie i morze obrzydzenia. Nie mogłem nawet spojrzeć na dziewczynę. Odtoczyłem się na bok, ukryłem w poduszkach, przeklinałem samego siebie, przeklinałem Timothy’ego, przeklinałem D.H. Lawrence’a. — Czy mogę ci jakoś pomóc? — spytała Margo — dotykając mych spoconych pleców. — Odejdź, proszę — powiedziałem. — Proszę. I nic nikomu nie mów. — Ale oczywiście powiedziała. Dowiedzieli się wszyscy. Dowiedzieli się o mej niezdarności, mej absurdalnej niekompetencji, mych siedmiu rodzajach tajemniczości kumulujących się w końcu w siedmiu rodzajach impotencji. Szmeggege Eli, marnujący swą wielką szansę z najwspanialszą dziwką, jakiej kiedykolwiek dotknął. Kolejne w jego długiej serii wspaniale przygotowanych niepowodzeń. A tu pewnie mamy następne, pełzniemy przez Kaktusowo ku ostatecznemu rozczarowaniu, a ich trzech na zakończenie naszej wędrówki może spokojnie powiedzieć: „Czego właściwie mogliśmy się spodziewać po Elim?”

Ale Dom Czaszek tu był.

Ścieżka wspinała się na niewielkie wzgórze, prowadząc nas przez jeszcze gęściejsze zarośla choli i meskitów, aż nagle weszliśmy na dużą, piaszczystą polanę. Przez całą jej szerokość stały szeregiem bazaltowe czaszki, podobne do tej, którą widzieliśmy wcześniej, lecz znacznie mniejsze, wielkości mniej więcej piłki do koszykówki. Stały w piasku, rozstawione co pół metra. Po drugiej stronie rzędu czaszek, jakieś pięćdziesiąt metrów za nimi dostrzegliśmy Dom Czaszek skulony jak sfinks na pustyni; całkiem duży parterowy budynek o płaskim dachu i szorstkich, żółtobrązowych, stiukowych ścianach. Pozbawiona okien fasada ozdobiona była siedmioma kolumnami z białego kamienia. Sprawiało to wrażenie surowej prostoty, złamane jedynie biegnącym pod dachem fryzem: płytkim reliefem przedstawiającym czaszki ujęte z lewego profilu. Zapadłe policzki, wpadnięte nozdrza, wielkie, okrągłe oczy. Usta szeroko otwarte w potwornym uśmiechu. Duże, ostre, dokładnie przedstawione zęby wydawały się gotowe, by gwałtownie gryźć. I te języki — ach, coś doprawdy przedziwnego, czaszki z językami — języki zwinięte w delikatne, straszne leżące „S”, z końcami wystającymi tuż poza zęby, drżące jak rozdwojone języki węży. Dziesiątki obsesyjnie identycznych, powtarzających się czaszek, zamarłych w tajemnym zawieszeniu, jedna za drugą, i następna, i następna, znikających z pola widzenia za rogiem budynku; była w nich ta koszmarna jakość, którą czułem w niemal całej sztuce prekolumbijskiej. Czułem też, że bardziej pasowałyby do jakiegoś ołtarza, na którym obsydianowymi nożami wyrywano serca z poruszającej się jeszcze piersi.

Budynek, zdawało się, miał kształt litery „U”, z dwoma długimi skrzydłami dobudowanymi za jego frontem. Nie dostrzegłem drzwi lecz mniej więcej piętnaście metrów przed fasadą, na środku polany, widać było wejście prowadzące w dół pod kamiennym łukiem — otwierało się, ciemne i tajemnicze, jak wrota do podziemnego świata. Zorientowałem się od razu, że musi to być przejście prowadzące do Domu Czaszek. Podszedłem i zajrzałem w głąb. W środku ciemno. Czy odważymy się wejść? Czy nie powinniśmy czekać na kogoś, kto pojawi się, by nas wezwać? Lecz nie pojawiał się nikt, a upał był straszliwy. Czułem, jak sztywnieje mi i puchnie skóra na policzkach i nosie, czerwona, lśniąca od poparzeń — zimowa biel wystawiona przez pół dnia na pustynne słońce. Popatrzyliśmy na siebie. W mojej — i prawdopodobnie w ich — głowie płonęło wspomnienie Dziewiątego Misterium. Możemy wszyscy wejść, ale nie wszyscy wyjdziemy. Kto będzie żyć, kto umrze? Wbrew własnej woli pomyślałem o kandydatach do zniszczenia, ważąc wady i zalety mych przyjaciół. Oddałem śmierci Timothy’ego i Olivera, a później zmieniłem zdanie, raz jeszcze rozważyłem treść wydanego pochopnie wyroku, podstawiłem Neda za Olivera, Olivera za Timothy’ego, Timothy’ego za Neda, siebie za Timothy’ego, Neda za siebie, Olivera za Neda i tak dalej, i tak dalej, nic ostatecznego, nic zdecydowanego. Wiara, którą darzyłem Księgę Czaszek, nigdy nie była mocniejsza. Uczucie, że stoję na granicy nieskończoności nigdy nie było silniejsze i bardziej przerażające. — Idziemy! — powiedziałem ochrypłym, załamującym się głosem i zrobiłem kilka niepewnych kroków. Kamienne schody prowadziły stromo w głąb podziemi. Półtora, dwa metry w dół; znalazłem się w ciemnym tunelu, szerokim, lecz niskim, miał najwyżej półtora metra wysokości. Powietrze było chłodne. W stłumionym świetle dostrzegłem fragmenty dekoracji na ścianach: czaszki, czaszki, czaszki. W tym tak zwanym klasztorze nigdzie jeszcze nie dostrzegłem ani śladu chrześcijańskiej symboliki, wszechobecna była za to symbolika śmierci. Ned krzyknął na mnie z góry: — Co widzisz? — opisałem tunel i kazałem im iść za mną. Zeszli na dół powoli, niepewnie: Ned, Timothy, Oliver. Poszedłem przed siebie, zgarbiony. Powietrze było tu o wiele chłodniejsze, nie widzieliśmy już nic oprócz czerwonawej poświaty od wejścia. Próbowałem liczyć kroki: dziesięć, dwanaście, piętnaście. Z pewnością teraz już jesteśmy pod budynkiem. Nagle pojawiła się przede mną bariera z polerowanego kamienia, jedna bryła całkowicie przegradzająca tunel. Dopiero w ostatniej chwili zorientowałem się, że tam jest, dostrzegłem zimny odblask światła na jej powierzchni i zatrzymałem się, nim w nią walnąłem. Ślepa uliczka? Tak, oczywiście, za chwilę za naszymi plecami rozlegnie się huk i dwudziestotonowy głaz spadnie przed wyjściem z tunelu, zostaniemy w pułapce, umrzemy z głodu, udusimy się, a w uszach będą nam dźwięczeć fale potwornego śmiechu. Lecz nie zdarzyło się nic aż tak melodramatycznego. Z wahaniem dotknąłem palcami chłodnego głazu, który przegradzał nam drogę i — jak w prawdziwym Disneylandzie, cudowna zabawka — głaz drgnął i przesunął się gładko. Był wspaniale wyważony, najlżejszy dotyk wystarczył, by go poruszyć. Zupełnie słusznie — czułem, że powinniśmy dostać się do Domu Czaszek w ten operowy sposób. Spodziewałem się usłyszeć melancholijne puzony, klarnety altowe i chór basów intonujących Requiem na opak: Pietatis fons, me salva, gratis salvas salvandos qui, majestatis tremendae rex. W górze wyjście. Popełzliśmy tam na ugiętych kolanach. Kolejne schody. W górę. Jeden po drugim wyszliśmy do dużego kwadratowego pokoju o ścianach z jakiegoś grubego jasnego piaskowca. Nie było w nim sufitu, zastępowało go kilkanaście wielkich, ciemnych drewnianych bali rozstawionych mniej więcej co metr, wpuszczających do środka słońce i przeraźliwy upał. Podłoga sali zrobiona była z płyt, które wydawały się tłuste i błyszczały. Pośrodku stała fontanna z zielonego jadeitu wielkości wanny, wyrastała z niej ludzka figura wysoka na niespełna półtora metra, zamiast głowy miała czaszkę, spomiędzy szczęk wypływał ciągły strumyczek wody wpadający do basenu. W czterech rogach stały wysokie, kamienne statuetki w stylu Majów lub Azteków przedstawiające mężczyzn o ostrych, wygiętych nosach, cienkich, okrutnych ustach i zwisających z uszu wielkich, bogato zdobionych kolczykach. Na ścianie naprzeciw wyjścia z podziemi znajdował się otwór i stał w nim mężczyzna tak nieruchomy, że najpierw pomyślałem, że też jest posągiem. Kiedy już wszyscy znaleźliśmy się w sali, mężczyzna powiedział głębokim, dźwięcznym głosem: — Dzień dobry. Jestem brat Antoni.

Był niewysoki, mocno zbudowany, miał nie więcej niż metr sześćdziesiąt wzrostu, a na sobie wyłącznie spłowiałe dżinsy z nogawkami obciętymi w połowie uda. Mocno opalony, niemal na odcień mahoniu, miał skórę przypominającą bardzo cienki rzemień. Jego potężna, wysoka czaszka była całkowicie łysa, nawet za uszami nie dostrzegłem ani śladu włosów. Szyję miał krótką i mocną, ramiona szerokie i potężne, wielką pierś, muskularne ręce i nogi — sprawiał wrażenie nieprawdopodobnie silnego i żywotnego. Sam jego wygląd i to, jak promieniał wiedzą i siłą, niezwykle przypomniało Picassa — małego, potężnego, stojącego poza czasem człowieka zdolnego przetrwać wszystko. Nie miałem pojęcia, ile może mieć lat, oczywiście nie był młody, ale także nie niedołężny. Pięćdziesiąt? Sześćdziesiąt? Dobrze zakonserwowany siedemdziesięciolatek? Wydawał się bezwieczny i to było w nim najbardziej niepokojące. Sprawiał wrażenie, jakby czas go nie dotknął, jakby nie miał na niego najmniejszego wpływu — tak, pomyślałem, powinien wyglądać nieśmiertelny.

Uśmiechnął się ciepło, pokazując duże, nieskazitelne zęby i powiedział: — Tylko ja jestem tu, by was powitać. Odwiedza nas tak niewielu gości; nie spodziewaliśmy się nikogo. Inni bracia są teraz na polach, powrócą dopiero na popołudniowe obrzędy. — Używał doskonałej, ale neutralnej i pozbawionej akcentu angielszczyzny, czegoś, co mógłbym nazwać językiem IBM. Głos miał równy i melodyjny, mówił niespiesznie, bardzo pewnie. — Proszę, uważajcie się za zaproszonych na tak długo, jak długo zechcecie z nami zostać. Jesteśmy przygotowani na przyjęcie gości i zapraszamy was, byście dzielili z nami naszą samotnię. Czy zostaniecie z nami dłużej niż jedno popołudnie?

Oliver spojrzał na mnie. Timothy też. I Ned. A więc to ja miałem być naszym rzecznikiem. W ustach czułem smak miedzi. Absurdalność, całkowita niedorzeczność tego, co miałem powiedzieć, objawiła się i zamknęła mi usta. Czułem, jak moje poparzone słońcem policzki płoną ze wstydu. „Zawróć i uciekaj, zawróć i uciekaj”, przemówił wewnętrzny głos. „Ukryj się w mysiej dziurze. Uciekaj, uciekaj. Uciekaj, póki jeszcze możesz”.

Wykrztusiłem z siebie jedną, chrapliwą sylabę.

— Tak.

— W takim razie musicie mieć miejsce do spania. Proszę za mną.

Zamierzał wyjść z pokoju. Oliver rzucił mi wściekłe spojrzenie.

— Powiedz mu — szepnął ostro.

Powiedz mu. Powiedz, powiedz. Dalej, Eli, powiedz mu. Co ci może grozić? W najgorszym razie zostaniesz wyśmiany. To nic nowego, prawda? Więc powiedz. Wszystko zbiegało się w tej jednej chwili, cała retoryka, wszystkie uspokajające hiperbole, wszystkie gorące filozoficzne rozważania, wszystkie wątpliwości i wątpliwości na temat wątpliwości, wszystkie motywy. Dotarłeś tu. Sądzisz, że to właściwe miejsce. Więc powiedz mu, czego tu szukasz. Powiedz mu. Powiedz.

Brat Antoni usłyszał szept Olivera, zatrzymał się i spojrzał na nas przez ramię.

— Tak? — zapytał spokojnie. Oszołomiony, szukałem po omacku słów i w końcu znalazłem te właściwe.

— Bracie Antoni, powinieneś wiedzieć… że każdy z nas czytał Księgę Czaszek…

Tak!

Jego maska niewzruszonej obojętności na moment opadła. Przez króciutką chwilę widziałem w tych czarnych, tajemniczych oczach — co? Zaskoczenie? Zaniepokojenie? Ale przytomność wróciła mu szybko.

— Doprawdy? — zapytał głosem jak poprzednio niewzruszonym. — Księga Czaszek? Co za dziwna nazwa? Ciekawe, czym właściwie jest Księga Czaszek?

Pytanie to było najwyraźniej retoryczne. Uśmiechnął się do mnie jasnym, krótkim uśmiechem, przypominającym tnący mgłę promień światła latarnii morskiej. Lecz jak kpiący Piłat, brat Antoni nie czekał na odpowiedź. Spokojny, poszedł przed siebie, niedbałym skinieniem palca dając do zrozumienia, że mamy iść za nim.

23. Ned

Teraz mamy już o czym myśleć ale przynajmniej pozwalają nam myśleć w komfortowych warunkach. Każdy z nas ma własny pokój, surowy, lecz przyjemny i bardzo wygodny. Dom Czaszek jest znacznie większy, niż mogłoby się wydawać z zewnątrz, oba skrzydła są bardzo długie i w całym zespole może być nawet z pięćdziesiąt lub sześćdziesiąt sal, nie licząc komnat znajdujących się, być może, w podziemiach. Żaden z pokojów, które widziałem, nie ma okna. Sale centralne, które nazywam „publicznymi”, pozbawione są dachu, ale boczne pokoje, w których mieszkają bracia, są całkowicie zamknięte. Jeśli jest tu jakaś klimatyzacja, to nic takiego nie dostrzegłem; nie widziałem otworów wentylacyjnych i przewodów powietrznych, ale kiedy przechodzi się z jednej z otwartych sal do któregoś z zamkniętych pokojów, czuje się ostry i wyraźny spadek temperatury, z pustynnego żaru na przyjemne, hotelowe ciepło. Architektura jest prosta: nagie, kwadratowe pokoje, ściany i sufit zrobione z nie gładzonego, brunatnego piaskowca, nieprofilowanego i pozbawionego wyraźnych elementów konstrukcyjnych i innych dekoracyjnych bajerów. Wszystkie podłogi zrobione są z ciemnych płyt, nie ma na nich dywanów i wykładzin. Umeblowanie wydaje się bardzo skąpe, w moim pokoju stoi tylko niskie łóżko z drewnianych kloców i grubego sznura i niska, przysadzista szafka, przeznaczona chyba na osobiste drobiazgi, pięknie zrobiona z ciemnego, twardego drewna. Tym, co przełamuje wszechobecna surowość, jest fantastyczna kolekcja przedziwnych, prekolumbijskich (przypuszczam) masek i figurek wiszących na ścianach, stojących w rogach, umieszczonych w głębokich niszach — przerażające twarze, w całości składające się z krawędzi i nierównych płaszczyzn, wspaniałe w swej potworności. Przedstawienia czaszek panują wszechwładnie. Nie mam pojęcia, co skłoniło dziennikarza do przypuszczeń, że miejsce to zajmują „mnisi” praktykujący chrześcijaństwo; w wycinku, który ma Eli, pisał on o dekoracji jako „kombinacji średniowiecznego stylu chrześcijańskiego z czymś, co można uznać za motywy azteckie”. Lecz chociaż motywy azteckie są wszechobecne, gdzie się podziały chrześcijańskie? Nie dostrzegłem krzyży, witraży, obrazów świętych czy świętej rodziny, żadnych właściwych wyobrażeń. Całe to miejsce promieniuje pogaństwem, prymitywem, prehistorią, mogłaby to być świątynia jakiegoś prastarego, meksykańskiego boga, może nawet bóstwa neandertalczyków, ale Chrystusa w tej posiadłości nie uświadczysz albo nie jestem bostońskim Irlandczykiem. Być może czyste, chłodne, oszczędne wyrafinowanie tego miejsca sprawiło na dziennikarzu wrażenie średniowiecznego monasteru — echa, brzmienia gregoriańskich chórów w ciszy korytarzy — ale chrześcijaństwo nie istnieje bez swej symboliki, a ta symbolika, którą można tu dostrzec, jest mu obca. Ostateczny sprawiany przez to miejsce efekt to wrażenie dziwnego luksusu połączonego z niezwykłą wstrzemięźliwością w dekoracjach; zaniechano zamiarów robienia jakiegokolwiek wrażenia oprócz wrażenia mocy i wielkości promieniującego ze ścian, z podłogi, z nieskończonej perspektywy korytarzy, z nagich pokojów, z oszczędnych, prostych mebli.

Czystość ma tu najwyraźniej wielkie znaczenie. Dopływ wody rozwiązano imponująco, fontanny tryskają wszędzie, w każdym z publicznych pokojów i w większych salach. W moim pokoju stoi zagłębiona w podłodze wielka wanna wyłożona bogatymi zielonymi płytkami; wygląda na odpowiednią dla maharadży albo dla renesansowego papieża. Po odprowadzeniu mnie tutaj brat Antoni wspomniał, że może kąpiel sprawiłaby mi przyjemność, i ta jego uprzejma uwaga miała w sobie siłę rozkazu. Nie to, żebym potrzebował specjalnej zachęty, wędrówka przez pustynię pozostawiła mnie całego rozpaczliwie pokrytego brudem. Pozwoliłem sobie na długie, wspaniałe namakanie, przewracałem się po lśniących płytach i kiedy wyszedłem z wanny, odkryłem, że moje brudne, przepocone ubranie znikło całe, łącznie z butami. W zamian za to znalazłem na łóżku parę znoszonych, ale czystych, niebieskich szortów, takich, jakie nosi brat Antoni. Bardzo dobrze, najwyraźniej rządzi tu filozofia: im mniej, tym więcej. Dobrze jest pozbyć się koszul i bluz, zgadzam się na szorty na gołym tyłku. Przybyliśmy w ciekawe miejsce.

Pytanie na teraz brzmi: „Czy miejsce to ma jakikolwiek związek ze średniowiecznym manuskryptem Eliego i przypuszczalnym kultem nieśmiertelności?” Myślę, że tak, ale niczego nie jestem jeszcze pewien. Nie potrafiłem nie podziwiać scenicznego instynktu, jaki miał ten brat, cudownej dwuznaczności, z jaką potraktował Eliego w chwili, w której, kilka godzin temu, rzucił mu on wzmiankę o Księdze Czaszek. Jakaż to była wspaniała zasłona dymna, ta odpowiedź: „Księga Czaszek? Ciekawe, czym jest ta Księga Czaszek?” I szybkie wyjście, pozwalające opanować od razu całą sytuację. Czy brat rzeczywiście nie wiedział nic o Księdze Czaszek? To czemu, przez moment, gdy Eli o niej wspomniał, wydawał się tak wstrząśnięty? Czy zamiłowanie do dekoracji w czaszki może być tylko przypadkiem? Czy możliwe, by o Księdze Czaszek zapomnieli jej potomkowie? Czy brat igrał z nami, starając się wzbudzić w nas niepewność? Estetyka kpiny — jak wiele dzieł sztuki powstało właśnie z niej. Więc przez jakiś czas będzie się z nas kpiło. Chciałbym zejść do holu i pogadać z Elim; on szybko myśli i dobrze interpretuje niuanse. Chciałbym wiedzieć, czy zakłopotała go odpowiedź brata Antoniego na jego deklarację. Ale przypuszczam, że na rozmowę z Elim będę musiał jeszcze trochę poczekać. Właśnie przekonałem się, że chyba zamknięto drzwi do mojego pokoju.

24. Timothy

Coraz tu straszniej i straszniej. Kilometrowe korytarze. Wszędzie te czaszki wyglądające na meksykańskie maski śmierci. Postacie poobdzierane ze skóry, które mimo to potrafią się jeszcze uśmiechać, twarze z językami i policzkami poprzebijanymi szpikulcami, normalne ciała z czaszkami zamiast głów. Śliczne! I ten dziwny staruch mówiący do nas głosem, który mógłby wydobywać się z maszyny. Niemal wziąłem go za jakiegoś robota. Nie może być prawdziwy z tą swoją gładką, grubą skórą, z tą łysą głową, która wygląda tak, jakby włosy nigdy na niej nie rosły, z tymi dziwnymi, szklistymi oczami — brrr.

Przynajmniej kąpiel była dobra. Chociaż zabrali mi ubranie. Portfel, karty kredytowe, wszystko. Nie za bardzo podoba mi się takie podejście, chociaż — jak sądzę — niewiele tu na tym wszystkim skorzystają. Może po prostu chcą zrobić pranie? Nie mam też nic przeciwko szortom. Może tylko, że są trochę ciasne w tyłku — jestem większy niż goście, których tu zazwyczaj mają. Ale w tym upale opłaca się oszczędzać na ubraniu.

Naprawdę nie podoba mi się to, że zamknęli mnie w pokoju. Za bardzo przypomina to te wszystkie telewizyjne horrory. Zaraz otworzy się tajemnicze przejście w podłodze, oczywiście, i wypełznie z niego święta kobra, sycząc i plując jadem. Albo z ukrytych przewodów zacznie się wydobywać trujący gaz. Oczywiście nie myślę tego na serio. Nie myślę, żeby cokolwiek miało się nam stać. Ale takie zamknięcie — to obraza dla gościa. Czy mają teraz godzinę jakiś specjalnych modlitw i nie chcą, żebyśmy im w nich przeszkadzali? To możliwe. Poczekam z godzinę, a później spróbuję otworzyć te drzwi. Chociaż wyglądają cholernie solidnie; wielki, gruby kawał drewna.

I telewizji nie ma w tym motelu. Nie ma czego poczytać oprócz tej broszurki, którą zostawili na podłodze koło łóżka. A to już kiedyś czytałem. Księga Czaszek, proszę sobie wyobrazić! Przepisana na maszynie w trzech językach: po łacinie, po hiszpańsku i po angielsku. Na okładce pogodny rysuneczek: czaszka i skrzyżowane piszczele. Hej ho i butelka rumu! Ale tak naprawdę wcale nie czuję się rozbawiony. W środku wszystko to, co już czytał nam Eli, te melodramatyczne bzdury o osiemnastu Misteriach. Inne tłumaczenie ale treść ta sama. Wiele gadania o wiecznym życiu, ale równie wiele o śmierci. Za wiele.

Chciałbym się stąd wynieść, jeśli kiedyś otworzą te drzwi. Żart jest żartem jest żartem jest żartem i może w zeszłym miesiącu wydawało się zabawne ruszyć w pieprzoną podróż na jedno słowo Eliego, ale teraz, kiedy jestem tutaj, nie potrafię pojąć, co mnie do tego skłoniło. Jeśli to wszystko prawda, w co nie przestaję wątpić, to nie chcę mieć w tym żadnego udziału, a jeśli jest to tylko banda zakochanych w rytuałach fanatyków, co bardzo prawdopodobne, to też nie chcę mieć w tym żadnego udziału. Spędziłem tu jakieś dwie godziny i moim zdaniem to z pewnością wystarczy. Wszystkie te czaszki rozsadzają mi łeb. I ten numer z zamykaniem drzwi. I ten dziwny staruch. W porządku, chłopcy, wystarczy. Timothy jest gotów wrócić do domu.

25. Eli

Im dłużej myślałem o krótkiej wymianie zdań z bratem Antonim, tym mniej mogłem się w niej połapać. Nabierał mnie? Udawał ignorancję? Udawał wiedzę, której mu w rzeczywistości brakowało? Uśmiechał się chytrym uśmiechem wtajemniczonego, czy głupim uśmiechem maskującym blef?

Możliwe, mówiłem sobie, że Księgę Czaszek znają tu pod jakąś inną nazwą. Lub też podczas migracji z Hiszpanii do Meksyku i później do Arizony dokonali radykalnej zmiany swej symboliki teologicznej. Mimo wykrętnej odpowiedzi braciszka byłem przekonany, że to miejsce z pewnością wywodzi się w prostej linii od katalońskiego monasteru, w którym napisano odnaleziony przeze mnie rękopis.

Wykąpałem się. Była to najwspanialsza kąpiel w moim życiu, esencja wszystkich kąpieli, szczyt ulgi. Wyszedłem z tej najwspanialszej z wanien, by odkryć, że moje ubranie znikło, a drzwi są zamknięte. Włożyłem spłowiałe, wystrzępione, ciasne szorty, które dla mnie zostawili (zostawili?) i czekałem. I czekałem. I czekałem. Nie ma co czytać, nie ma na co patrzeć — oprócz wspaniałej kamiennej maski przedstawiającej okrągłooką czaszkę; mozaika, nieskończona rozmaitość jadeitu, muszli, obsydiamu, szmaragdu; skarb, arcydzieło. Myślałem, czy nie wykąpać się po raz drugi, po prostu po to, by zabić czas. Lecz nagle otworzyły się drzwi — nie słyszałem ani brzęku klucza, ani trzasku zamka — i wszedł ktoś, kto na pierwszy rzut oka bardzo przypominał brata Antoniego. Drugi rzut oka pozwolił mi stwierdzić, że był to jednak ktoś inny: odrobinę wyższy, odrobinę węższy w ramionach, o odrobinę jaśniejszej opaleniźnie, lecz mimo wszystko w tym samym spalonym słońcem, przysadzistym, mocnym, pseudo-Picassowskim typie. Przedziwnym, cichym głosem, pełnym pasji głosem Petera Lorre’a przybysz oświadczył: — Jestem brat Bernard. Proszę za mną.

W miarę jak go przemierzaliśmy, korytarz wydawał się coraz dłuższy, Dalej, dalej. Brat Bernard z przodu — dłuższy czas przyglądałem się bruździe jego niezwykle wydatnego kręgosłupa. Nagie stopy na gładkiej, kamiennej posadzce, miłe uczucie. Zamknięte, tajemnicze drzwi z pięknego drewna: pokoje, pokoje, pokoje. Groteskowe dzieła sztuki meksykańskiej na ścianach, warte grube miliony. Ponurym wzrokiem patrzą na mnie wszyscy bogowie z koszmarów. Światła włączone — żółty blask bije z rozwieszonych w dużych odstępach kinkietów w kształcie czaszek; znowu ten nieważny, melodramatyczny efekt. Kiedy zbliżyliśmy się do frontowej części budynku, podstawy „U”, przez prawe ramię brata Bernarda spojrzałem na wprost i jakieś dwanaście — piętnaście metrów przed nami dostrzegłem na moment zaskakujący obraz postaci niewątpliwie kobiecej. Zobaczyłem kobietę wychodzącą z ostatniego pokoju w tym, mieszkalnym skrzydle, idącą niespiesznie w poprzek korytarza — zdawała się płynąć — i niknącą w głównym skrzydle budynku; niska, smukła, ubrana w coś w rodzaju obcisłej mini zaledwie sięgającej ud, zrobionej z miękkiej, marszczącej się białej tkaniny. Włosy miała ciemne, lśniące, południowe, spływające nisko na plecy. Mocno opalona skóra bardzo kontrastowała z białym strojem. Piersi sterczały ostro — co do jej płci nie mogło być żadnych wątpliwości. Nie dostrzegłem rysów twarzy. Zaskoczyło mnie, że w Domu Czaszek oprócz braci są i siostrzyczki, ale może była służącą, w każdym razie wszystko tu aż lśniło czystością. Wiedziałem, że zadawanie pytań nie ma sensu, brat Bernard ustroił się w milczenie jak rycerze w zbroje.

Brat Bernard wprowadził mnie do wielkiego pokoju reprezentacyjnego, najwyraźniej nie tego jednak, w którym przywitał nas brat Antoni; w podłodze nie widziałem śladu wejścia prowadzącego do tunelu. I fontanna miała chyba inny kształt, była wyższa i raczej kielichowata, chociaż figura, z której tryskała woda, wyglądała podobnie. Przez zastępujące sufit belki wpadało ukośne światło bardzo późnego popołudnia. Powietrze było gorące, ale nie tak duszne jak wcześniej.

Ned, Oliver i Timothy byli już obecni, ubrani wyłącznie w szorty, każdy z nich wyglądał na spiętego i niezbyt pewnego siebie. Oliver przybrał tę szczególną nieobecną minę, którą miał zawsze w chwili wielkiego napięcia. Timothy próbował udawać zblazowanego i nie bardzo mu to wychodziło. Ned zrobił do mnie oko, może mi gratulował, a może tylko kpił?

W pokoju siedziało także z kilkunastu zakonników.

Wydawało się, że wszyscy wyszli z jednej formy; jeśli nie dosłownie braćmi, wydawali się co najmniej kuzynami. Żaden z nich nie miał więcej niż metr siedemdziesiąt wzrostu, a niektórzy mieli po metr sześćdziesiąt lub mniej. Wszyscy byli łysi. Szerocy w ramionach. Opaleni. Niezniszczalni. Nadzy z wyjątkiem tych szortów. Jeden z nich, który — jak mi się wydawało, i słusznie — był bratem Antonim, miał na szyi niewielki, zielony wisior, trzej inni również nosili wisiory, ale z ciemniejszego kamienia, być może onyksu. Nie było między nimi kobiety, którą dostrzegłem w korytarzu.

Brat Antoni wskazał gestem, że powinienem zająć miejsce wśród mych przyjaciół. Stanąłem koło Neda. Cisza. Napięcie. Nagle strasznie zachciało mi się śmiać, ledwie się opanowałem. Jakież to wszystko absurdalne.

Za kogóż uważają się te pompatyczne krasnoludki? Skąd te koszałki-opałki z czaszkami, skąd ten rytuał konfrontacji? Brat Antoni patrzył na nas uroczyście, jakby nas sądził. Panowała kompletna cisza, słychać było tylko nasze oddechy i wesoły plusk wody w fontannie. Odrobina poważnej muzyki w tle proszę, maestro! Mors stupedit et natura, cum resurget creaturajudicantiresponsura. Śmierć i natura stoją w zdumieniu, gdy Stworzenie wstaje z martwych, by odpowiedzieć Sędziemu. By odpowiedzieć Sędziemu. Czy ty jesteś naszym sędzią, bracie Antoni? Quando Jusex est venturus, cuncta stricte discussurus! Czy on nigdy nie przemówi? Czy na zawsze musimy pozostać zawieszeni między narodzinami i śmiercią, łonem a grobem? Ach! Mają swój scenariusz. Jeden z pomniejszych braci, bez wisiora na szyi, podszedł do niszy w ścianie i wyjął z niej pięknie oprawioną w błyszczący czerwony safian cienką książeczkę. Wręczył ją bratu Antoniemu. Nikt nie musiał mi mówić co to za książeczka. Liber scriptus proferetur, in quo totum continetur. Przyniosą księgę, w której zawarte jest wszystko. Unde mundus judicetur. Gdy świat będzie sądzony. Cóż miałem powiedzieć? „O, Królu wielkiego majestatu, który zbawiasz wszystkich przeznaczonych na zbawienie, zbaw i mnie, fontanno łaski?” Brat Antoni patrzył mi wprost w oczy.

— Księga Czaszek — powiedział spokojnie, cicho, dźwięcznie — niewielu ma dziś czytelników. Jak to się stało, że na nią trafiliście?

— Stary rękopis — odpowiedziałem. — Ukryty w bibliotece uniwersyteckiej i zapomniany. Moje studia… przypadkowe odkrycie… przetłumaczyłem z ciekawości…

Brat skinął głową.

— I przyszliście do nas. Dlaczego?

— Wzmianka w gazecie. Coś o obrazach, o symbolach… zaryzykowaliśmy, mamy wakacje, pomyśleliśmy, że moglibyśmy przyjechać, zobaczyć czy… czy…

— Tak — powiedział brat Antoni. Nie implikował żadnego pytania. Spokojny uśmiech. Patrzył na mnie bez drgnienia powiek, najwyraźniej czekał, co jeszcze mam do powiedzenia. Było nas czterech. Przeczytaliśmy Księgę Czaszek i było nas czterech, Wydawało mi się, że teraz właśnie powinno nastąpić formalne zgłoszenie. Exaudi orationem meam, ad te omnis caro veniet. Nie mogłem przemówić. Stałem niemy w nieskończonym wybuchu ciszy z nadzieją, że Ned wypowie słowa, które nie przechodziły mi przez gardło, że wypowie je Oliver, nawet Timothy. Brat Antoni czekał. Czekał na mnie i jeśli okaże się to konieczne, będzie tak czekał, aż zabrzmi ostatnia trąba, aż muzyka wezwie nas na Sąd Ostateczny. Mów, mów, wreszcie!

I powiedziałem, słysząc mój głos, dobiegający spoza ciała, jakbym słuchał nagranej taśmy: — My czterej… przeczytawszy i zrozumiawszy Księgę Czaszek… przeczytawszy i zrozumiawszy… chcemy poddać się… chcemy odbyć Próbę. My czterej… oferujemy się jako kandydaci… my czterej oferujemy się jako…

Umilkłem. Czy przetłumaczyłem prawidłowo? Czy zrozumieją słowo, które wybrałem?

— … jako Naczynie — powiedziałem.

— Jako Naczynie — odpowiedział mi brat Antoni.

— Naczynie. Naczynie. Naczynie — rozległ się chór braci.

Jakże operowa stała się ta scena! Tak, zaśpiewałem nagle arię tenora w Turandocie krzycząc, by zadano mi fatalne zagadki. Tak niedorzecznie teatralne wydawało się to wszystko, bezmyślny, przedobrzony kawałek widowiska, dziejący się wbrew wszelkiej logice w świecie, w którym elektroniczne sygnały odbijają się od krążących na orbitach satelitów, w którym długowłosi chłopcy pasą się haszyszem, w którym pałki staatspolizei rozbijają głowy demonstrantów w pięćdziesięciu amerykańskich miastach. Jak możemy stać tu wyśpiewując o czaszkach i naczyniach? Lecz czekały nas i dziwniejsze dziwy. Brat Antoni skinął złowieszczo na pomniejszego braciszka, tego, który przyniósł mu książkę, i braciszek raz jeszcze poszedł w stronę niszy. Tym razem wyjął z niej masywną, starannie wypolerowaną maskę i wręczył ją bratu Antoniemu, który założył maskę na głowę. Jeden z braci mających wisior na szyi podszedł z tyłu, by zawiązać taśmy. Maska przykryła twarz brata Antoniego od górnej wargi po czubek głowy; wyglądał teraz jak żywy czerep, jego zimne, błyszczące oczy lśniły z okrągłych oczodołów, wpatrzone wprost we mnie. Oczywiście. Brat Antoni zapytał:

— Czy wy czterej świadomi jesteście warunków narzuconych przez Dziewięć Misteriów?

— Tak — odpowiedziałem. Brat Antoni czekał, aż usłyszy „tak” osobno od Neda, Olivera i na końcu, cicho, od Timothy’ego.

— Tak więc poddajecie się Próbie w powadze duszy, świadomi kary, tak jak świadomi jesteście nagrody. Ofiarujecie się w pełni, bez wewnętrznych hamulców. Przyszliście tu, by wziąć udział w sakramencie, a nie dla rozrywki. Cali oddajecie się Bractwu, a w szczególności oddajecie się jego Powiernikom. Czy to rozumiecie?

— Tak, tak, tak — i w końcu — tak.

— Podejdźcie do mnie. — Ręce na maskę. Dotknęliśmy maski delikatnie, jakby spodziewając się, że porazi nas płynący z gładkiego kamienia prąd.

— Przez wiele lat nie pojawiło się wśród nas Naczynie — powiedział brat Antoni. — Raduje nas wasza obecność i dziękujemy wam za to, że jesteście wśród nas. Lecz teraz muszę wam powiedzieć — jeśli kierowały wami motywy frywolne — że nie wolno wam opuścić tego domu, nim rozstrzygnie się, czy was przyjmiemy. Rządzimy się regułą tajemną. Wraz z początkiem Próby oddajecie nam wasze życie, a my zabraniamy wam opuszczenia tego miejsca. Takie jest Dziewiętnaste Misterium, o którym przeczytać nie mogliście: jeśli jeden z was odejdzie, trzej pozostali stają się naszą własnością. Czy w pełni to rozumiecie? Nie możemy pozwolić wam na wahania, a wy wzajemnie będziecie swymi strażnikami wiedząc, że jeżeli znajdzie się wśród was jeden renegat, inni zginą bez wyjątku. Oto chwila decyzji! Jeśli uważacie, że warunki te są zbyt surowe, zdejmijcie dłonie z maski, a my pozwolimy wam czterem odejść w pokoju.

Drgnąłem. Tego się nie spodziewałem — śmierć jako zapłata za przerwanie Próby. Poważnie to mówili? A co, jeśli po paru dniach odkryjemy, że nie mają nam nic szczególnego do zaoferowania? Będziemy jednak musieli tu pozostać, miesiąc po miesiącu, nim w końcu powiedzą nam, że Próba się skończyła i znów jesteśmy wolni. Taki warunek wydawał się niemożliwy do spełnienia i niemal już cofnąłem rękę, lecz przypomniałem sobie, że przyszedłem tu złożyć akt wiary, że przyszedłem oddać moje życie bez znaczenia w zamian za życie pełne znaczeń. Tak. Jestem twój, bracie Antoni, nie stawiam warunków. Moja dłoń pozostała na masce. A w każdym razie — jak ci mali mężczyźni mogliby nas skrzywdzić, gdybyśmy zdecydowali się odejść? Po prostu kolejny teatralny rytuał, taki jak maska i chóralne śpiewy. Tym się pocieszałem. Ned też miał chyba jakieś wątpliwości, patrzyłem na niego uważnie i dostrzegłem, jak palce mu drgnęły — ale zostały na masce. Ręka Olivera spoczywała bez ruchu na krawędzi maski. Najbardziej wahał się chyba Timothy; krzywił się, zerkał na nas i na brata, pocił się, na jakieś trzy sekundy zdjął chyba nawet palce z maski i w końcu, jakby mówił „a co mi tam” uderzył nimi w maskę, aż brat Antoni zachwiał się pod tym uderzeniem. Załatwione. Brat Antoni zdjął maskę. — Teraz wspólnie zjemy kolację — powiedział — a o poranku zaczniemy.

26. Oliver

No i dotarliśmy tu, to istnieje, weszliśmy do środka i przyjmą nas na kandydatów. Dajemy ci życie wieczne. Tyle wiemy na pewno. To istnieje. Na pewno? Jeśli co niedziela chodzisz grzecznie do kościoła, odmawiasz modlitwy, żyjesz bez grzechu i kładziesz dwa dolce na tacę, to pójdziesz do nieba i będziesz żyć wiecznie wśród aniołów i apostołów, tak mówią, ale czy naprawdę pójdziesz do nieba? Czy niebo w ogóle istnieje? Czy istnieją aniołowie i apostołowie? Na co zda się pilne uczęszczanie do kościoła jeśli to, co ma się za nie dostać, nie istnieje? No więc Dom Czaszek istnieje naprawdę, naprawdę istnieje Bractwo Czaszki, istnieją Powiernicy — brat Antoni jest Powiernikiem — my sami jesteśmy Naczyniem, ma się odbyć Próba, lecz czy to wszystko prawda? Czy coś z tego jest prawdą? Dajemy ci życie wieczne… lecz czy je dajemy? A może to wszystko fantazja, jak opowieści o tym, jak to będziesz sobie żył między aniołami i apostołami?

Eli myśli, że to prawda. Ned zdaje się myśleć, że to prawda. Timothy’ego to wszystko bawi, a może irytuje, trudno powiedzieć. A ja? A ja? Czuję się jak lunatyk. Śnię na jawie.

Zawsze się zastanawiałem, nie tylko tutaj, ale wszędzie, gdzie byłem, czy to co widzę jest prawdziwe, czy doświadczam czegoś oryginalnego. Czy doświadczam wszystkiego, czy jestem we wszystko włączony? A jeśli nie? A jeśli to, czego doświadczam, to najsłabsze, najmniejsze echa tego, czego doświadczają inni? Kiedy piję wino — czy smakuję wszystko, co jest w nim do smakowania, co smakują oni? Może zostaje mi tylko duch smaku? Kiedy czytam książkę, czy rozumiem zaklęte na kartkach słowa, czy tylko wydaje mi się, że je rozumiem? Kiedy dotykam dziewczęcego ciała, czy naprawdę czuję jego gładkość? Czasami wydaje mi się, że zbyt słabo odbieram bodźce. Czasami jestem pewien, że ze wszystkich ludzi tylko ja nie odczuwam prawidłowo natury rzeczy — i nie mogę tego przesądzić, tak jak daltonista nie może powiedzieć, czy kolory, które widzi, są prawdziwe. Czasami mam wrażenie, że żyję w filmie. Jestem po prostu cieniem na ekranie, bezsensowne sceny przechodzą jedna w drugą, ktoś inny napisał scenariusz, jakiś kretyn, jakiś szympans, jakiś zwariowany komputer, nie mam głębi, nie jestem dotykalny, nie jestem materialny, nie jestem prawdziwy. Nic nie ma znaczenia, nic nie jest prawdziwe. Wszystko jest tylko wielkim widowiskiem i takim dla mnie zostanie… na zawsze. W chwilach takich jak ta odczuwam coś w rodzaju rozpaczy. Nie mogę w nic uwierzyć. Same słowa tracą dla mnie znaczenie i zostają pustymi dźwiękami. Wszystko staje się abstrakcją, nie tylko słowa niejasne, takie jak miłość, nadzieja i śmierć, ale i konkretne: drzewo, ulica, kwaśne, gorące, miękkie, koń, okno. Nie mogę ufać w to, że wszystko jest, jak być powinno, ponieważ wszystkie nazwy są tylko dźwiękami. Rzeczowniki straciły wszystkie desygnaty. Życie. Śmierć. Wszystko. Nic. Znaczą to samo, prawda? Więc co jest prawdziwe, co jest nieprawdziwe i jaka jest różnica między prawdziwym a nieprawdziwym? Czyż cały wszechświat nie jest tylko skupiskiem atomów ułożonych w znaczące wzory dzięki naszym zdolnościom postrzegania. I czy całości, które postrzegamy, nie mogą się rozpaść tak łatwo, jak łatwo się zebrały, tylko dlatego, że straciliśmy wiarę w proces postrzegania? Po prostu muszę wycofać się z przyjętego abstrakcyjnego założenia, że to co widzę, co wydaje mi się, że widzę, istnieje naprawdę. Żebym mógł przejść przez ścianę tego pokoju, jeśli tylko uda mi się zaprzeczyć jej istnieniu. Żebym mógł żyć wiecznie, jeśli tylko uda mi się zaprzeczyć istnieniu śmierci. Żebym zmarł wczoraj, jeśli udałoby mi się zaprzeczyć istnieniu dzisiejszego dnia. Gdy tylko napadnie mnie nastrój taki jak dzisiaj, spadam w dół, w dół, w wirze mych własnych myśli, aż gubię się, gubię i jestem zgubiony na zawsze.

Lecz my tu jesteśmy. To prawda. Jesteśmy w środku. Przyjmą nas jako kandydatów.

To się już rozstrzygnęło. To prawda, Ale „prawda” to tylko dźwięk. „Prawda” nie jest prawdą. Nie sądzę, żebym odbierał, żebym był podłączony do świata. Ci trzej, oni mogą pójść do restauracji i myśleć, że gryzą słabo wysmażony, soczysty stek z rusztu; a ja wiem, że gryzę skupisko atomów, abstrakcyjnie odbierane pod nadaną mu nazwą steku, a nie pożywisz się przecież odbieraną abstrakcją. Zaprzeczam stekowatości steku. Zaprzeczam rzeczywistości steku. Zaprzeczam rzeczywistości Domu Czaszek. Zaprzeczam rzeczywistości Olivera Marshalla. Zaprzeczam rzeczywistości rzeczywistości.

Chyba za długo przebywałem dziś na słońcu.

Jestem przerażony. Rozpadam się. Odłączono mnie od rzeczywistości. I nie mogę o tym powiedzieć żadnemu z nich. Ponieważ zaprzeczam także ich istnieniu. Zaprzeczyłem wszystkiemu. Niech mi Bóg dopomoże, zaprzeczyłem Bogu! Zaprzeczyłem śmierci i zaprzeczyłem życiu. Jakie to pytania zadają wyznawcy Zen? Jaki dźwięk wydaje jedna klaszcząca dłoń, co? Gdzie jest płomień zdmuchniętej świecy?

Gdzie jest płomień?

Myślę, że i ja tam będę. Wkrótce.

27. Eli

I tak się zaczęło. Rytuały, dieta, gimnastyka, ćwiczenia duchowe i cała reszta. Na razie widzieliśmy niewątpliwie tylko czubek góry lodowej. Wiele jeszcze zostanie nam odkryte; na przykład nic nie wiemy o tym, kiedy spełni się warunek Dziewiątego Misterium. Jutro, w piątek, w Boże Narodzenie czy kiedy? Już teraz patrzymy na siebie raczej dziwnie, jakbyśmy pod skórą twarzy chcieli zobaczyć czaszkę. Ned, popełnisz dla nas samobójstwo? A ty, Timothy, czy zamierzasz zabić mnie, by samemu żyć? O tym aspekcie nieśmiertelności nigdy nie rozmawialiśmy głośno, ani razu; wydaje się zbyt straszny i zbyt absurdalny, byśmy mogli znieść rozmowę na ten temat czy choćby o tym myśleć. Możliwe, że takie wymaganie ma charakter symboliczny, metaforyczny. A może nie? Niepokoi mnie to. Od początku, od chwili kiedy zaczęliśmy realizować ten projekt, czułem jakieś niewypowiedziane głośno przypuszczenie co do tego, komu przyjdzie zginąć, jeśli w ogóle ktoś zginie: mnie zabiją. Ned popełni samobójstwo. I oczywiście odrzuciłem ten pomysł. Przybyłem tu, by zdobyć życie wieczne. Co z innymi, nie wiem. Ned, nasz dziwak Ned, zdolny jest potraktować samobójstwo jako najwspanialszy ze swych wierszy. Timothy, jak mi się zdaje, niezbyt troszczy się o długowieczność, chociaż wziąłby ją, gdyby sama wpadła mu w ręce i gdyby nie musiał się przy tym wysilać. Oliver twierdzi, że wcale, ale to wcale nie ma zamiaru umierać i nie podnieca się tym tematem, ale Oliver jest znacznie mniej zrównoważony, niż się to może wydawać, i jego motywy bywają głęboko ukryte. Gdyby go potraktować odpowiednią filozofią, mógłby zakochać się w śmierci, tak jak twierdzi, że jest zakochany w życiu. Nie mogę więc powiedzieć, kto będzie żył, a kto podda się Dziewiątemu Misterium. Mogę tylko stwierdzić, że pilnuję się i będę się pilnował przez cały czas naszego tu pobytu.

(A ile ma to trwać? Tak naprawdę to jeszcze o tym nie myśleliśmy. Przerwa wielkanocna kończy się za sześć dni, może za tydzień, tak mi się zdaje. Z pewnością nie doczekamy się w tym czasie wyniku Próby. Mam wrażenie, że może ona trwać miesiące, a nawet lata. Czy mimo wszystko wyjedziemy w przyszłym tygodniu? Przysięgaliśmy, że nie, ale przecież bracia nic nie mogliby nam zrobić, gdybyśmy wszyscy razem wymknęli się stąd w środku nocy. Tylko że ja chcę zostać. Nawet na wiele tygodni, jeśli to konieczne. Nawet na wiele lat, jeśli to konieczne. Tam, na świecie, zgłoszą nas jako zaginionych. Instytucje rejestrujące, biura wojskowe, nasi rodzice będą się o nas niepokoić. To znaczy, dopóki nas tu nie wytropią. Braciszkowie przynieśli z samochodu nasze bagaże. Sam samochód został zaparkowany u początku pustynnej ścieżki. Czy policja stanowa zauważy go w końcu? Czy wyślą kogoś ścieżką w poszukiwaniu właściciela błyszczącej limuzyny? Pozostawiliśmy po sobie mnóstwo śladów. Lecz zostaniemy tu, przynajmniej na czas Próby. W każdym razie ja zostanę.)

A jeśli rytuały Czaszek są prawdziwe?

Po zdobyciu tego, czego szukam, nie zostanę, jak to najwyraźniej czynią bracia. Och, być może pobędę tu z pięć czy dziesięć lat, tak chyba wypada, mam w końcu dług wdzięczności. Lecz później odejdę. Świat jest wielki, po co spędzać nieskończoność w pustynnej samotni? Wiem, co chcę robić w przyszłym życiu. W pewnym sensie jestem podobny do Olivera, mam zamiar zaspokoić mój głód doświadczeń. Będę żył wieloma życiami, a z każdego wydobędę wszystko.

Powiedzmy, że spędzę dziesięć lat na Wall Street, gromadząc fortunę. Jeśli mój ojciec ma rację, a jestem pewien że ma, każdy przeciętnie sprytny facet może podbić rynek po prostu postępując odwrotnie niż ci, których uważa się tam za mądrych. To wszystko barany, bydło, banda gojisze kops. Głupi, chciwi, lecą najpierw za tą nowinką, później za tamtą. Więc zagram przeciw nim i zdobędę ze dwa lub trzy miliony. Zainwestuję je w pewne akcje, nic ryzykownego, spokojny, pewny, ciągły dochód. W końcu zamierzam żyć z dywident z pięć lub dziesięć tysięcy lat. A więc jestem finansowo niezależny. Co dalej? Cóż, z dziesięć lat rozpusty. Czemu nie? Mając pieniądze i pewność siebie można zdobyć każdą kobietę na świecie, prawda? Każdego tygodnia będę miał Margo i z dziesięć takich jak ona. Należy mi się. Odrobina rozpusty, fajnie, to nic intelektualnego, to nic nie znaczy, ale w prawdziwie pełnym życiu jest też miejsce i na pieprzenie. W porządku, kobiety i złoto. Później zadbam o bogactwa ducha. Piętnaście lat w klasztorze trapistów. Nie odezwę się słowem do nikogo, będę medytował, będę pisał wiersze, spróbuję dosięgnąć Boga, zrozumiem istotę wszechświata. Niech będzie dwadzieścia lat. Oczyść duszę, uwznioślij ją, wzięć na wysokości. Później odejdę z klasztoru i poświęcę się kulturystyce. Przez osiem lat wyłącznie ćwiczenia. Eli, ozdoba plaży. Nigdy więcej pięćdziesięciokilogramowy wiórek. Surfing, narty, zwyciężę w indiańskich zapasach w East Village. Co teraz? Muzyka. Nigdy nie poświęciłem się muzyce tak bardzo, jak tego pragnąłem. Zapiszę się do Juilliarda, cztery lata, pełny kurs, zgłębię sekrety sztuki muzycznej, późnych kwartetów Beethovena, 48 Bacha, Berg, Schoenberg, Xenakis, wszystko, co najtrudniejsze, użyję technik, których nauczę się w klasztorze, by wedrzeć się w głąb wszechświata dźwięków. Być może będę komponował, być może pisał eseje krytyczne, być może nawet występował? Eli Steinfeld w cyklu koncertów Bacha w Carnegie Hall. Piętnaście lat muzyki, tak? Mam zajęcie na pierwsze mniej więcej sześćdziesiąt lat nieśmiertelności. Co dalej? Jesteśmy już głęboko w XXI wieku. Obejrzyjmy sobie świat. Ruszmy w podróż jak Budda, wędrujmy pieszo z kraju do kraju, włosy mi urosną, ubiorę się w żółtą szatę, będę niósł żebraczą miseczkę i raz na miesiąc odbierał czeki American Express w Rangunie, Katmandu, Dżakarcie, Singapurze. Doświadczę ludzkości na poziomie flaków, będę jadł wszystko, curry z mrówkami, smażone jądra, będę sypiał z kobietami wszystkich ras i wyznań, będę żył w cieknących chatach, w igloo, w namiotach, na barkach. Dwadzieścia lat i zdobędę niezłą wiedzę o kulturalnym zróżnicowaniu ludzkości. Później, jak sądzę, wrócę do mej właściwej specjalności, lingwistyki, filologii, i zrobię karierę, którą właśnie porzuciłem. Przez trzydzieści lat mógłbym wyprodukować rozprawę wyjaśniającą ostatecznie sprawę czasowników nieregularnych w językach indoeuropejskich, złamać sekret języka etruskiego lub przetłumaczyć cały zbiór poematów ugarytycznych. Zależy, na co mi przyjdzie ochota. Później zostanę homoseksualistą. Mając do dyspozycji życie wieczne przynajmniej raz powinno się spróbować wszystkiego, prawda? — a Ned twierdzi, że życie pedała jest przyjemne. Osobiście zawsze wolałem dziewczyny, instynktownie, intuicyjnie — są miększe, gładsze, przyjemniejsze w dotyku — ale gdzieś po drodze powinienem też się przekonać, co ma do zaoferowania druga płeć. Sub specie aeternitas jakie może mieć znaczenie, w którą dziurę wkładasz, tę czy tamtą. Kiedy wrócę do hete roseksualizmu, polecę na Marsa. Będzie to około roku 2100 i do tego czasu skolonizujemy Marsa, tego jestem pewien. Dwanaście lat na Marsie, Będę pracował fizycznie, jak prawdziwy pionier. Później dwadzieścia lat na literaturę, dziesięć, by przeczytać wszystko, co warte przeczytania w calutkim świecie książek, dziesięć, żeby wyprodukować powieść, równie dobrą jak najlepsze dzieła Fulknera, Dostojewskiego, Joyce’a, Prousta. Dlaczego właściwie nie miałbym im dorównać? Już nie będę zasmarkanym dzieckiem, stanie za mną sto pięćdziesiąt lat zainwestowanych w życie, będę cieszył się najgłębszym i najszerszym doświadczeniem w dziejach ludzkości; a nie zabraknie mi przecież młodzieńczej energii. Więc jeśli się do tego przyłożę, strona dziennie, strona na tydzień, pięć lat na planowanie konstrukcji mej powieści, nim napiszę w końcu pierwsze słowo, powinienem w końcu wyprodukować, cóż… nieśmiertelne arcydzieło. Oczywiście pod pseudonimem. To najtrudniejszy problem — jak co osiemdziesiąt czy dziewięćdziesiąt lat zmienić osobowość. Nawet w lśniącej, futurystycznej przyszłości ludzie z pewnością będą podejrzliwi w stosunku do kogoś, kto po prostu nie umiera. Długowieczność to jedna sprawa, a nieśmiertelność druga, zupełnie inna. Będę musiał przekazywać jakoś pieniądze sam sobie, wyznaczać siebie „nowego” spadkobierca siebie „starego”. Będę musiał znikać i znów się pojawiać. Farbować włosy, zapuszczać i golić brodę; wąsy, peruki, szkła kontaktowe. Będę musiał uważać, by się zbytnio nie zbliżyć do rządowej machiny; raz wsadzą moje odciski palców do wielkiego komputera i kłopoty gotowe. Jak zdobędę świadectwa urodzenia dla każdego mojego nowego wcielenia? Już ja coś wymyślę, człowiek wystarczająco sprytny, by żyć wiecznie, jest wystarczająco sprytny, żeby poradzić sobie z biurokracją, prawda? A co, jeśli się zakocham? Ożenić się, mieć dzieci, patrzeć, jak żona starzeje się i więdnie, jak powoli starzeją się dzieci, a samemu pozostawać młodym i świeżym. Prawdopodobnie w ogóle nie powinienem się żenić albo ożenić się tylko dla doświadczenia, na dziesięć, najwyżej piętnaście lat, a później rozwieść się, nawet jeśli nadal będę zakochany. To pozwoli unikać komplikacji. Zobaczymy. Dokąd to dotarłem? 2100 coś tam, rozdaję dziesięciolecia bez ograniczeń. Dziesięć lat jako lama w Tybecie. Dziesięć lat jako irlandzki rybak, jeśli do tego czasu zostaną gdzieś jeszcze jakieś ryby. Dwanaście lat jako otoczony powszechnym szacunkiem senator w senacie Stanów Zjednoczonych. Później powinienem zająć się nauką, tą wielką, zaniedbaną dziedziną mego życia. Jakoś sobie z tym poradzę mając odpowiedni zapas cierpliwości i zapału: fizyka, matematyka, wszystko, czego będę musiał się nauczyć. Przeznaczę na naukę czterdzieści lat. Mam zamiar dotrzeć na sam szczyt, dorównać Einsteinowi i Newtonowi. Pełna kariera, podczas której poruszać się będę na najwyższych wyżynach intelektu. A później? Pewnie powinienem wrócić do Domu Czaszek, zobaczyć, jak leci bratu Antoniemu i im wszystkim. Pięć lat na pustyni i znowu w wielki świat. Jakiż to będzie świat! Nie zabraknie na nim zawodów, czegoś, czego jeszcze nie zaczęto nawet wymyślać; spędzę dwadzieścia lat jako ekspert od dematerializacji, piętnaście jako fachowiec od poliwalencyjnej lewitacji, dwanaście jako komiwojażer sprzedający symptomy. A później? Dalej, dalej, dalej — możliwości będą nieograniczone. Tylko lepiej, żebym uważał na Timothy’ego, Olivera i może nawet na Neda też, a wszystko z powodu tego przeklętego, pieprzonego Dziewiątego Misterium. O to dopiero warto się martwić. Jeśli kilku mych przyjaciół ukatrupi mnie, powiedzmy, we wtorek, zepsuje to niesamowicie skomplikowane plany na bardzo daleką przyszłość.

28. Ned

Braciszkowie są w nas zakochani. Nie pasuje tu żadne inne słowo. Próbują utrzymać pokerowe twarze, próbują być poważni i hieratyczni, próbują zachować dystans, ale nie potrafią ukryć prostej radości, którą sprawia im nasza obecność. Odmłodziliśmy ich. Ocaliliśmy ich od wieczności niezmiennego znoju. Od półtora eonu nie mieli tu nowicjuszy, brak im było w domu świeżej krwi, wciąż ten sam zamknięty krąg braci, razem piętnastu: odprawiających obrzędy, pracujących w polu, wypełniających nakazane obowiązki. A teraz jesteśmy tu my, trzeba przeprowadzić nas przez rytuał inicjacji, a to dla nich nowość i kochają nas za to, że przybyliśmy.

I wszyscy współpracują w dziele oświecenia nas. Brat Antoni kieruje medytacjami, naszymi ćwiczeniami duchowymi. Brat Bernard prowadzi ćwiczenia fizyczne. Brat Klaudiusz — brat kucharz — nadzoruje dietę. Brat Miklos instruuje nas, w sposób wysoce zawikłany, co do historii zakonu, dostarczając nam, niezwykle pokrętnie, odpowiednich podstawowych informacji. Brat Javier jest bratem spowiednikiem; w dalekiej przeszłości przeprowadzi nas przez psychoterapię, która wydaje się kluczowym momentem procesu wtajemniczenia. Brat Franciszek, brat robotnik, wskazuje nam nasze obowiązki w zakresie rąbania drew i noszenia wody. Każdy z pozostałych braci ma do spełnienia jakąś rolę, lecz nie mieliśmy jeszcze okazji, by się z nimi spotkać. Są tu także kobiety w nieznanej liczbie, może tylko trzy lub cztery, może kilkanaście. Widzimy je z daleka, dostrzegamy to tu, to tam. Przesuwają się przez nasze pole widzenia zawsze dalekie, przechodząc z pokoju do pokoju w tajemniczych, nieznanych zamiarach, nie zatrzymując się nigdy i nigdy na nas nie patrząc. Tak jak bracia, wszystkie kobiety są jednakowo ubrane, choć nie w obdarte szorty, lecz w krótkie, białe sukienki. Te, które dostrzegłem, mają długie, czarne włosy i pełne piersi; ani Timothy, ani Oliver, ani Eli nie widzieli żadnych smukłych blondynek lub rudych. Kobiety są do siebie bardzo podobne i właśnie dlatego nie jestem pewny, ile ich właściwie jest; nie potrafię nigdy określić, czy te, które widzę, są nowe, czy też za każdym razem jest to ta sama grupka. Na drugi dzień po przyjeździe Timothy zapytał o nie brata Antoniego i został uprzejmie poinformowany, że zadawanie jakichkolwiek bezpośrednich pytań proceduralnych dotyczących jakiegokolwiek członka bractwa jest zabronione. Wszystko zostanie wam oznajmione w odpowiednim czasie, obiecał brat Antoni. Tym się musimy zadowolić.

Cały dzień jest zaprogramowany. Wstajemy ze słońcem; nie mając okien musimy polegać na bracie Franciszku, który chodzi o świcie korytarzem, gdzie mieszczą się sypialnie, i wali w drzwi. Pierwszą konieczną czynnością jest kąpiel. Później idziemy na pola, popracować godzinę. Bracia sami produkują dla siebie żywność w ogrodzie położonym około dwustu metrów za budynkiem. Skomplikowany system irygacyjny rozprowadza wodę z jakiegoś głębokiego źródła; sam ten system musiał kosztować fortunę, a na Dom Czaszek i fortuna by nie wystarczyła; ale podejrzewam, że Bractwo jest niesamowicie bogate. Jak zauważył Eli, każda samopowielająca się organizacja, która złożyła pieniądze na pięć lub sześć procent na trzy lub cztery stulecia, zdobędzie w końcu na własność całe kontynenty. Bracia uprawiają pszenicę, zioła i całe mnóstwo jadalnych owoców, jagód, korzeni i orzechów; nie mam pojęcia, czym jest większość roślin, które pielemy i którymi zajmujemy się z taką troską — podejrzewam, że wiele z nich to rośliny egzotyczne. Ryż, fasola, kukurydza i „ostre” warzywa takie jak cebula są tu zakazane. Pszenica, jak rozumiem, jest tolerowana z niechęcią jako duchowo szkodliwa, jakkolwiek konieczna dla ciała; nim zrobi się z niej chleb, przechodzi rygorystyczne, pięciokrotne przesiewanie i dziesięciokrotne mielenie, którym towarzyszą specjalne medytacje. Bracia nie jadają mięsa i my też nie będziemy go jedli, jak długo tu pozostaniemy. Mięso jest najwyraźniej źródłem negatywnych wibracji. Sól została wygnana. Pieprz pozbawiono prawa do istnienia. To znaczy czarny pieprz, chili mieszczą się w jadłospisie i bracia szaleją na ich punkcie zjadając je, jak Meksykanie, na wszystkie sposoby: świeże papryczki, suszone strąki, papryka w proszku, papryka marynowana itp, itd. Te, które uprawiają tutaj, są ostre. Eli i ja jesteśmy fanatykami przypraw i używamy chili bez ograniczeń, chociaż czasami łzy nam płyną z oczu, lecz Timothy i Oliver, dorastający na łagodniejszych pożywkach, w ogóle ich nie tolerują. Innym ulubionym tu daniem są jajka. Za domem jest kurnik pełen bardzo pracowitych kur i jajka w jakiejś postaci pojawiają się w menu trzy razy dziennie. Bracia produkują także różne likiery ziołowe z pewną zawartością alkoholu, pod nadzorem brata Maurycego, brata — destylarza. Kiedy już odpracujemy nasze godzinę na polu, wzywa nas gong; idziemy do pokojów, by znów się wykąpać, i nachodzi czas śniadania. Jedzenie podają w jednej ze wspólnych sal na eleganckich, kamiennych ławach. Dania zestawiane są według skomplikowanych zasad, których nam jeszcze nie zdradzono — wydaje się, że konsystencja tego, co jemy, gra taką samą rolę w planowaniu posiłku co wartości odżywcze. Jemy jajka, zupy, chleb, sałatki warzywne i tak dalej, wszystko obficie zaprawione chili, do picia mamy wodę, rodzaj pszenicznego piwa i — wieczorami — ziołowe likiery, lecz nic poza tym. Oliver, pożeracz steków, często skarży się na brak mięsa, mnie też brakowało go na początku, ale teraz przyzwyczaiłem się już zupełnie do tego specyficznego pożywienia, podobnie Eli. Timothy utyskuje cicho i za dużo pije. Trzeciego dnia przy obiedzie przesadził z piwem i wyrzygał na piękne płytki podłogi; brat Franciszek odczekał, aż skończy, po czym wręczył mu ściereczkę i gestem kazał posprzątać po sobie. Bracia wyraźnie nie lubią Timothy’ego i może się go boją; jest o piętnaście centymetrów wyższy od każdego z nich i najmniej o czterdzieści kilogramów cięższy od najcięższego. Resztę z nas, jak powiedziałem, kochają — i jakoś tak abstrakcyjnie — kochają także Timothy’ego.

Po śniadaniu przychodzi czas na poranne medytacje z bratem Antonim. Brat mówi niewiele — po prostu dostarcza nam duchowego kontekstu przy użyciu minimum słów. Spotykamy się w drugim skrzydle budynku, naprzeciw skrzydła mieszkalnego; jest ono w całości poświęcone funkcjom klasztornym. Zamiast sypialni ma kaplice; w sumie osiemnaście (przypuszczam, że odpowiadają one Osiemnastu Misteriom) meblowane tak oszczędnie i tak potężne, surowe i poważne jak inne pokoje; stoi w nich mnóstwo wręcz oszałamiających arcydzieł sztuki. Większość z nich reprezentuje okres prekolumbijski, lecz niektóre z kielichów i rzeźb wyglądają na pochodzące ze średniowiecznej Europy, widziałem tam także pewne obiekty o charakterze abstrakcyjnym (z kości słoniowej? kościane? kamienne?) które są mi kompletnie nie znane. W tej części budynku mieści się również wielka, zawalona książkami biblioteka; sądząc z widoku półek jest pełna białych kruków, ale na razie nie wolno nam wchodzić do tego pokoju, chociaż drzwi do niego nie są nigdy zamknięte.

Brat Antoni spotyka się z nami w kaplicy najbliższej ogólnej części budynku. Jest ona pusta, jeśli nie liczyć wiszącej na ścianie jednej z wszechobecnych masek w kształcie czaszki. Klęka i my klękamy, zdejmuje z szyi maleńki jadeitowy wisiorek, który oczywiście ma kształt czaszki, i kładzie go przed nami na podłodze jako jądro koncentracji naszych rozmyślań. Brat Antoni, przełożony, jako jedyny ma wisiorek jadeitowy, lecz brat Miklos, brat Javier i brat Franciszek mają prawo do podobnych wisiorków z polerowanego brązowego kamienia — obsydianu, jak myślę, lub onyksu. Ci czterej są Powiernikami Czaszek, elita Bractwa. Tym, co brat Antoni każe nam kontemplować, jest paradoks: czaszka pod skórą, obecność symbolu śmierci pod naszymi żywymi maskami. Poprzez ćwiczenie „wizji wewnętrznej” mamy się w założeniu oczyścić z dążności do śmierci, przyjmując, w pełni rozumiejąc i całkowicie niszcząc potęgę czaszki. Nie wiem, jakie sukcesy odnosi w tej dziedzinie każdy z nas — kolejna rzecz, której nam zabraniają, to porównywanie relacji z naszych postępów w nauce. Wątpię, czy Timothy w ogóle nadaje się do medytacji. Oliver najwyraźniej tak — patrzy na jadeitową czaszkę z intensywnością szaleńca, obejmując ją, otaczając, i myślę, że duch wypływa z niego i wchodzi w czaszkę. Ale czy porusza się we właściwym kierunku? Kiedyś, w przeszłości, Eli poskarżył mi się, że ma kłopoty z osiągnięciem wyższych poziomów mistycznego doświadczenia na prochach, jego umysł jest zbyt elastyczny, zbyt skoczny; Eli zmarnował już kilka podróży na kwasie, bo skakał to tu, to tam zamiast opanować się i poszybować w stronę Wszystkiego. I tu też, jak myślę, ma kłopoty z zebraniem myśli; w czasie medytacji wygląda na spiętego i niecierpliwego, jakby próbował na siłę przepchnąć się w regiony, których tak naprawdę nie jest w stanie dosięgnąć. Jeśli o mnie chodzi, to raczej lubię tę codzienną godzinę z bratem Antonim, paradoks czaszki oczywiście doskonale mieści się w moim poczuciu nieracjonalności i myślę, że odpowiednio się nim rozkoszuję, choć jestem świadom tego, że mogę oszukiwać sam siebie. Chciałbym przedyskutować moje postępy, jeśli w ogóle robię jakieś postępy, z bratem Antonim; lecz wszystkie tego rodzaju samoświadome badania duszy są na razie zabronione. A więc klękam codziennie, uwalniam duszę i toczę nieskończoną wewnętrzną walkę między niszczącym cynizmem a poniżającą wiarą.

Po skończeniu godziny z bratem Antonim wracamy na pola. Pielemy, nawozimy (oczywiście wyłącznie nawozem organicznym) i sadzimy flance. W tym najlepszy jest Oliver. Zawsze próbował uwolnić się od farmerskiego rodowodu, lecz teraz nagle zaczął się nim chlubić, tak jak Eli chlubi się swymi odżywkami w jidysz, chociaż nie przekroczył progu synagogi od czasu swej bar micwy. Syndrom etniczności; Oliver wyrósł ze wsi i z rolnictwa, więc teraz wymachuje motyką i łopatą ze zdumiewającą siłą. Bracia próbują go opanować — myślę, że przeraża ich jego energia, lecz także boją się, iż dostanie porażenia słonecznego. Brat Leon, brat lekarz, wielokrotnie rozmawiał z Oliverem uświadamiając mu, że późnym rankiem temperatura przekracza tu trzydzieści stopni, a wkrótce będzie jeszcze goręcej. Oliver zaś, dysząc, parł przed siebie. Dla mnie to całe grzebanie w ziemi jest przyjemnie obce i obco przyjemne. Odpowiada romantyzmowi powrotu do natury który, jak przypuszczam, kryje się w sercach wszystkich całkiem zurbanizowanych intelektualistów. Nigdy przedtem nie wykonywałem żadnej pracy fizycznej cięższej od masturbacji, więc praca na polu oprócz zawrotu w głowie powoduje także bóle w krzyżu; ale poświęcam się jej z zapałem. Na razie. Stosunek Eliego do rolnictwa przypomina mój, chociaż Eli jest bardziej zapalony, bardziej romantyczny, opowiada o czerpaniu siły z kontaktów z Matką Ziemią. A Timothy, który oczywiście w życiu nie musiał nawet sznurować butów, przyjmuje arystokratyczną pozę dżentelmena — farmera: noblesse oblige, mówi każdym swym ospałym gestem, robiąc to, co każą mu robić bracia, lecz dając jasno do zrozumienia, że raczy brudzić sobie ręce tylko dlatego, iż bawi go udział w ich małych gierkach. Cóż, kopiemy wszyscy, każdy na swój sposób.

O dziesiątej — wpół do jedenastej robi się nieprzyjemnie gorąco i opuszczamy pola, wszyscy oprócz trzech braci rolników, których imion jeszcze nie znam. Oni spędzają poza domem dziesięć, dwanaście godzin; być może to ich pokuta? My wszyscy, zarówno bracia, jak i Naczynie, idziemy do naszych pokojów, żeby się znowu wykąpać. We czterech zbieramy się następnie w skrzydle klasztornym na naszą codzienną sesję z bratem Miklosem, bratem historykiem.

Miklos to mały, potężnie zbudowany człowieczek; ramiona ma jak uda, uda jak pnie drzew. Sprawia wrażenie starszego od reszty braci, chociaż, przyznaję, jest coś paradoksalnego w używaniu porównań w rodzaju „starszy” w grupie ludzi bezwiecznych. Mówi z lekkim, nierozpoznawalnym akcentem, a jego proces myślowy jest wyraźnie nielinearny: opowiada zdarzenia bez związku, skacze z tematu na temat, zmienia tok myśli. Sądzę, że robi to specjalnie, że umysł ma subtelny i niezgłębiony raczej niż starczy i niezdyscyplinowany. Być może przez stulecia znudził się logicznym wywodem; wiem, że ja bym się znudził.

Wykłada dwa tematy: pochodzenie i rozwój Bractwa oraz historię idei ludzkiej długowieczności. W pierwszym z nich jest najbardziej nieuchwytny, jakby zdecydowany na to, by nie dać nam nigdy prostego zarysu faktów. Jesteśmy bardzo starzy, powtarza, bardzo, bardzo starzy i nie sposób rozstrzygnąć, czy ma na myśli braci, czy Bractwo; myślę, że chyba i jedno, i drugie. Być może niektórzy z braci biorą w tym udział od początku, ich życie liczy się nie w zwykłych dekadach lub stuleciach, lecz w całych millenniach. Pozwala, byśmy domyślali się prehistorycznego powstania Bractwa w jaskiniach Pirenejów, w Dordogne, w Lascaux i Altamirze, sekretne stowarzyszenie szamanów, przetrwałe od zarania ludzkości; ale ile z tego jest prawdą, a ile baśnią, nie potrafię powiedzieć, tak jak nie wiem, czy Różokrzyżowcy rzeczywiście wywodzą się od Amenhotepa IV. Lecz gdy brat Miklos mówi, mam wizje zadymionych jaskiń oświetlonych drżącym płomieniem pochodni, półnagich artystów ubranych tylko w skóry kosmatych mamutów, malowideł z błyszczących farb na ścianach, czarowników składających ofiary z bizonów i nosorożców… i wizje naradzających się szeptem szamanów, mówiących do siebie: nie umrzemy, bracia, będziemy żyli dalej, zobaczymy Egipt wyrastający na bagnach Nilu, zobaczymy narodziny Sumeru, spotkamy Sokratesa, Cezara i Jezusa, i Konstantyna i — tak! — będziemy żyli gdy, nagle, grzyby jak słońca rozkwitną nad Hiroszimą i kiedy ludzie z metalowych statków zejdą po drabinie na powierzchnię Księżyca. Lecz — czy Miklos mówił to mnie, czy może wyobrażałem to sobie w mgiełce upalnej o południu pustyni? Nic nie jest jasne, wszystko zmienia się i topi, i niknie w lawinie wirujących wokół siebie, krążących, tańczących, splątanych słów. Słyszymy także, w zagadkach i w peryfrazach, o zaginionym kontynencie, o cywilizacji, która znikła; to z jej mądrości wywodzi się Bractwo. A my gapimy się szeroko otwartymi oczami, zerkając na siebie w zdumieniu, nie wiedząc, czy mamy skrzywić się w sceptycznym grymasie, czy westchnąć z zachwytu. Atlantyda! Jak udało się Miklosowi dokonać tego, by zakląć w nasze umysły obrazy kraju błyszczącego złotem i kryształem, szerokich, zasypanych liśćmi alei, wysokich budynków o białych ścianach, lśniących rydwanów, dostojnych filozofów w powiewających szatach, mosiężnych instrumentów służących zapomnianej wiedzy, aury dobroczynnej karmy, potężnych dźwięków przedziwnej muzyki odbijającej się echem od ścian wielkich świątyń poświęconych nieznanym bóstwom. Atlantyda? Jakże wąską wysnuliśmy nić między fantazją a głupotą. Nigdy nie słyszałem, by Miklos wypowiedział tę nazwę ale on już pierwszego dnia włożył mi to słowo w głowę i coraz mocniej przekonuję się, że zrozumiałem je prawidłowo, że on istotnie utrzymuje, iż Bractwo wywodzi się z Atlantydy. Czym są dekoracje z czaszek na fasadach świątyń? Czym są wysadzane klejnotami czaszki noszone w wielkim mieście jako pierścienie i wisiory? Kim są ci misjonarze w ciemnoczerwonych płaszczach docierający na kontynent, przybywający do górskich osad, przerażający i zdumiewający łowców mamutów latarkami i pistoletami, wznoszący w górę święte czaszki i wzywający jaskiniowców, by padli przed nimi na kolana. A szamani w swych wymalowanych jaskiniach, skuleni przy plujących iskrami ogniskach, szepczą i godzą się po cichu i w końcu składają hołd wspaniałym obcym, chylą się przed czaszką i całują ją, grzebią swych własnych bożków, gruboude Wenus i rzeźbione odłamki kości. Dajemy wam życie wieczne, mówią nowo przybyli i pokazują błyszczące ekrany, w których pływają obrazy ich miasta: wieże, rydwany, świątynie, klejnoty — a szamani kiwają głowami, wyłamują palce i zalewają wodą święte ogniska, tańczą, uderzają w dłonie, poddają się, poddają, patrzą w błyszczące ekrany, zabijają utuczonego mastodonta, zapraszają swych gości na ucztę przyjaźni. I tak rodzi się przymierze między ludem z gór i ludem z wysp, tak się ono zaczyna o chłodnym poranku, przepływ karmy do skutego lodem kontynentu, przebudzenie, nauczanie. Gdy więc przychodzi trzęsienie ziemi, kiedy rozdarta zostaje zasłona, kiedy drżą kolumny i nad światem zawisa czarny całun, gdy aleje i wieże pożera gniewny ocean — coś żyje dalej, coś może przetrwać w jaskiniach; sekrety, obrzędy, wiara, Czaszka, Czaszka, Czaszka! Czy tak było, Miklos? I czy to tak działo się przez dziesięć, piętnaście, dwadzieścia tysięcy lat przeszłości, której zdecydowaliśmy się zaprzeczyć? Jaką rozkoszą było żyć w tym świecie! A ty wciąż tu jesteś, bracie Miklosu? Przyszedłeś do nas z Altamiry, z Lascaux, z samej skazanej na zagładę Atlantydy; i ty, i brat Antoni, i brat Bernard, i reszta; przeżywszy Egipt, przeżywszy Cezarów, klękając przed Czaszką, znosząc wszystko, gromadząc dobra, uprawiając ziemię, wędrując z jednego miejsca na drugie, z błogosławionych jaskiń do nowo powstałych neolitycznych wiosek, z gór nad rzeki, przez całą Ziemię, do Persji, do Rzymu, do Palestyny, do Katalonii, ucząc się języków, w miarę jak powstawały, rozmawiając z ludźmi, udając kapłanów ich bogów, budując świątynie i monastery, kłaniając się Izydzie, Mitrze, Jehowie, Jezusowi, bogowi temu i bogowi owemu, przyjmując wszystko i znosząc wszystko, przenosząc Krzyż nad Czaszkę, kiedy Krzyż był w modzie, opanowując sztukę przetrwania, rozmnażając się od czasu do czasu przez przyjmowanie nowych Naczyń, domagając się zawsze świeżej krwi, choć wasza nigdy nie ochłodła. A później? Przenieśliście się do Meksyku, kiedy Cortez złamał dla was jego lud. Tu czekał na was kraj, który znał potęgę śmierci, tu było miejsce, którym zawsze władała Czaszka, być może przyniesiona, jak do waszego kraju, przez Wyspiarzy, prawda?, przez misjonarzy z Atlantydy, którzy pojawili się w Cholula i Tenochtitlan, wskazując drogę maski śmierci. Na kilka stuleci zyskaliście żyzne pola. Lecz wam zależy na tym, by ciągle się odnawiać, więc poszliście dalej, zabierając ze sobą wasze zdobycze, wasze maski, wasze czaszki, wasze posążki, wasze paleolityczne skarby; poszliście na północ, w nowy kraj, pusty kraj, w pustynne serce Stanów Zjednoczonych, w kraj bomby i bólu; za zgromadzone przez stulecia procenty zbudowaliście wasz najnowszy Dom Czaszek, co Miklos? i siedzicie tu wy, i siedzimy tu my, A może wszystko to śniłem, posklecałem twe niejasne nieokreślone słowa w krzykliwy sen, którym sam się oszukałem? Jak to przesądzić? Czy kiedyś jeszcze dowiem się czegoś na pewno? Mam tylko to, co sam mi powiedziałeś — co zaciera się, drży i umyka z mego mózgu. I widzę to, co wokół mnie, pierwotne wyobrażenia skażone wizją aztecką, wizją chrześcijańską, wizją atlantyjską i mogę tylko wątpić, Miklos, jakim cudem jesteś tu ty, kiedy ze sceny zeszły mamuty; czy jestem głupcem, czy prorokiem? Druga część tego, co brat Miklos ma nam do powiedzenia, jest mniej pokrętna, łatwiej zrozumiała i łatwiej przyswajalna. Składa się na nią seminarium o przedłużeniu życia, w którym przenosi się on swobodnie w czasie i w przestrzeni poszukując idei, które łatwo mogły się znaleźć na świecie sporo po tym, gdy on sam się na nim znalazł. Tak na początek: dlaczego w ogóle mamy się przeciwstawiać śmierci — pyta nas Miklos? Czy śmierć nie jest naturalnym, pożądanym zakończeniem cierpień, wyzwoleniem, na które czekać trzeba z radością? Czaszka pod skórą przypomina nam, że każde stworzenie musi odejść we właściwym mu czasie, że nie ma wyjątków, czemuż więc sprzeciwiać się powszechnej woli? Z prochu powstałeś i w proch się obrócisz, co? Ciało musi zginąć, znikamy ze świata tak jak świerszcze i nie jest rzeczą rozsądną bać się tego co nieuniknione. Tak, tylko czy możemy być aż takimi filozofami? Jeśli przeznaczone nam jest odejść, to czy naszym życzeniem nie jest opóźnienie momentu odejścia tak długo, jak długo się da? Pytania, które zadaje Miklos, są retoryczne. Siedząc po turecku naprzeciw tej potężnej twierdzy minionych lat nie ośmielamy się przerwać mu rytmu myśli. Patrzy nawet na nas, nie widząc. A co, pyta, a co, jeśli ktoś mógłby istotnie opóźnić moment śmierci w nieskończoność, lub przynajmniej przesunąć go w daleką przyszłość? Oczywiście, trzeba przy tym zachować zdrowie i siłę, nie ma najmniejszego sensu w skazywaniu na nieśmiertelność kogoś starego, zaplutego, bełkoczącego, kogoś o zaropiałych oczach, zdziecinniałej masy zgnilizny, prawda? Przypomnijcie sobie Titonusa, który poprosił bogów, by wyjęli go spod władzy śmierci, i otrzymał nieśmiertelność, lecz nie wieczną młodość; posiwiały, zwiędnięty, uwięziony w czterech ścianach podatnego na rozkład i rozkładającego się ciała leży do dziś w zapieczętowanym pokoju, ciągle się starzejąc. Nie. Musimy szukać i zdrowia, i długowieczności.

Byli i tacy, zauważa brat Miklos, którzy zdobyli się na poszukiwania i walczyli z bierną akceptacją śmierci. Przypomina nam o Gilgameszu, który wędrował między Tygrysem i Eufratem w poszukiwaniu kolczastej rośliny wieczności i stracił ją na korzyść głodnego węża. Dokąd biegniesz, Gilgameszu? Życia, którego szukasz, nie znajdziesz, gdy bowiem bogowie stworzyli ludzkość, skazali ją na śmierć, zostawiając życie na własność sobie. Rozważcie Lukrecjusza, mówi Miklos, Lukrecjusza, który dostrzegł, że nie ma sensu walczyć o przedłużenie życia, niezależnie bowiem od tego, ile życia możemy zyskać w walce, nie znaczy to nic w porównaniu z nieskończonością, którą spędzimy w śmierci. Przedłużając życie nie odejmiemy i nie wymażemy ni joty z okresu naszej śmierci… Możemy walczyć o to, by pozostać, ale kiedyś musimy odejść i nie ma różnicy, ile pokoleń dodaliśmy do naszego życia — czeka nas zawsze niezmienna, wieczna śmierć. I Marek Aureliusz: „Choćbyś miał zamiar żyć trzy tysiące lat i tyle samo dziesiątków tysięcy lat, pamiętaj zawsze, że człowiek nie traci życia innego niż to, którym żyje teraz… najdłuższe i najkrótsze niczym się więc nie różnią… wszystkie rzeczy w wieczności mają tę samą formę i wracają jakby w kole… nie ma różnicy, czy człowiek zobaczy te same rzeczy w ciągu stu lat, czy dwustu, czy wieczności”. I z Arystotelesa urywek, który wziąłem sobie do serca: „Stąd wszystkie rzeczy na Ziemi przez cały czas są zmienne, stają się i giną… nigdy nie są wieczne, zawierając sprzeczne wartości”.

Taki chłód. Taki pesymizm. Zaakceptować, przyjąć, poddać się i… umrzeć, umrzeć, umrzeć!

Co mówi tradycja judeochrześcijańska? Człowiek narodził się z niewiasty na krótkie, trudne dni. Rozkwita jak kwiat i zostaje ścięty, przemija jak cień i ginie. Widząc, że dni jego są policzone, że miesiące zależą od Ciebie, określiłeś jego granice i ich nie przekroczy. Pogrzebowa mądrość Hioba, zdobyta najtrudniejszą drogą. A jakie nowiny przynosi święty Paweł? Dla mnie życiem jest Chrystus, a śmierć jest zyskiem. Jeśli mam żyć w ciele, oznacza to owocną pracę. Jednak nie potrafię powiedzieć, co wybiorę. Jestem rozdarty między jednym i drugim.

Moim życzeniem jest odejść i być z Chrystusem, jest to bowiem znacznie lepsze. Lecz, pyta nas brat Miklos, czy musimy zaakceptować taką naukę? (Sugeruje, że Paweł, Hiob, Lukrecjusz, Marek Aureliusz, Gilgamesz, że oni wszyscy są dziećmi, chudymi w uszach, beznadziejnie postpaleolitycznymi; jeszcze raz rzuca nam przed oczy krótki obraz ciemnej jaskini i na falach tego tematu powraca w zamieszkałą przez bizony przeszłość). Teraz wynurzamy się nagle z tej otchłani przygnębienia i szerokim zakrętem wracamy do recytacji annałów długowieczności, wszystkie te grzmiące imiona, którymi huczał nam nad głową Eli podczas zimowych miesięcy, gdy żeglowaliśmy w stronę tej przygody, płyną samotne z prądem wielkiej rzeki, od jej źródła w górach do jej ujścia w morzu i Miklos wskazuje nam Wyspy Blest, krainę Hyperborejczyków, celtycką Krainę Młodości, perską krainę Yima, och, nawet Shangri-la (widzicie, mówi nam ten stary lis, też jestem współczesny, znam świat), mówi nam o przeciekającej fontannie Ponce’a de Leon, daje nam przykład rybaka Glaukusa, skubiącego zioła za morzem i zieleniejącego z nieśmiertelności, przytacza baśnie z Herodota, wyciąga Utarakurusa i drzewo Jambu, przed naszymi zdumionymi oczami wiesza setki mitów, tak że aż chcemy krzyczeć: Tu! Przybądź, Wieczności! — i klęknąć przed Czaszką… i znów zmienia temat, prowadzi nas w taniec Moebiusa, znów wciąga nas do jaskiń, daje nam odczuć powiew wichru od lodowca, poczuć zimny pocałunek plejstocenu, ciągnie za uszy, obraca na zachód, daje spojrzeć w gorące słońce płonące nad Atlantydą, popycha nas na tej drodze, zataczających się i kulejących, w stronę morza, w stronę Krainy Zachodu, w stronę zatopionych cudów i poza nie, do Meksyku i jego bogówdemonów, bogów czaszek, złowrogo skrzywionego Huitzilopochli i straszliwego, wężowego Coatlicue, czerwonych ołtarzy Tenochtitlan, bogów obdartych ze skóry, wszystkich paradoksów życia w śmierci i śmierci w życiu; pierzasty wąż śmieje się i potrząsa grzechoczącym ogonem, klik-klik i jesteśmy przed Czaszką, przed Czaszką, przed Czaszką, pod czaszkami wprost z labiryntów w Pirenejach, bije nam wielki gong, pijemy krew byków z Altamiry, tańczymy z mamutami z Lascaux, słyszymy bębenki szamanów, klękamy, dotykamy czołami kamienia, dzielimy się wodą, płaczemy, drżymy w rytmach bębnów Atlantydy huczących przez trzy tysiące mil oceanu w furii zrodzonej z nieodwracalnej straty, słońce wstaje i ogrzewa nas światło, i uśmiecha się Czaszka, i rozwierają się ramiona i ciału wyrastają skrzydła, i zwycięstwo nad śmiercią jest tuż tuż, lecz właśnie upłynęła godzina, odszedł brat Miklos — zostawiając nas mrugających, tracących równowagę, nagle roztrojonych, samych, samych, samych… do jutra.

Z lekcji historii idziemy na obiad. Jajka, sałatka z chili, piwo, gruby, ciemny chleb. Po obiedzie — godzina prywatnych medytacji; każdy we własnym pokoju, walczymy, by nadać jakiś sens temu, co wtłoczono nam w głowy. Potem odzywa się gong wzywający nas jeszcze raz na pola. Upał popołudniu już się zmniejszył, lecz nawet Oliver zachowuje się z rezerwą; poruszamy się wolno, czyścimy kurnik, sortujemy sadzonki, pomagamy braciom rolnikom, niezmordowanym, pracującym cały dzień. Trwa to dwie godziny, całe bractwo pracuje ramię przy ramieniu, wszyscy oprócz brata Antoniego, który pozostaje, samotny, w Domu Czaszek (w tym czasie pojawiliśmy się tu po raz pierwszy).

W końcu zostajemy uwolnieni od roboty. Spoceni, przepaleni słońcem, wleczemy się do naszych pokojów, kąpiemy po raz kolejny i odpoczywamy, w samotności, do kolacji.

A więc — kolejny posiłek. Dania jak zwykle. Po kolacji pomagamy przy sprzątaniu. Gdy zbliża się zachód słońca, idziemy z bratem Antonim i — najczęściej — z kilkoma innymi braćmi na niskie wzgórza tuż za Domem Czaszek, gdzie spełniamy rytuał nazywany „piciem oddechu słońca”. Dokonuje się tego przyjmując szczególną i niewygodną pozycję; siadając ze skrzyżowanymi nogami, coś jakby krzyżówka między pozycją lotosu a pozycją startową sprintera — i patrząc wprost w czerwoną kulę zachodzącego słońca. Dokładnie w chwili, w której myślimy, że słońce wypali nam dziury w źrenicach, musimy zamknąć oczy i medytować o spektrum kolorów płynących do nas ze słonecznego dysku. Poinstruowano nas, że powinniśmy skoncentrować się na przeniesieniu tego spektrum do wnętrza naszych ciał, od powiek, przez zatoki i kanały nosowe do gardła i piersi. Światło słoneczne ma w końcu osiąść w naszym sercu i promieniować z serca życiodajnym światłem i ciepłem. Kiedy staniemy się prawdziwymi adeptami, mamy podobno zdobyć umiejętność kierowania wprowadzonym w ciało promieniowaniem do każdej jego części potrzebującej specjalnie ożywienia — powiedzmy do nerek lub genitaliów, lub trzustki i co tam jeszcze jest. Bracia, którzy kucają przy nas na szczycie wzgórza, robią prawdopodobnie właśnie to. Ile w tym prawdy nie potrafię osądzić, nie rozumiem, jaki może to mieć sens w świetle nauki — ale, jak lubił od początku powtarzać Eli, w życiu jest więcej, niż mówi nauka, i jeśli praktykowane tu techniki długowieczności polegają na metaforycznej i symbolicznej reorientacji metabolizmu, prowadzącej do empirycznych zmian w mechanizmach ciała, jest być może bardzo ważne, byśmy pili oddech słońca. Bracia nie przedstawili nam aktów urodzenia, i całą tą operację, tak jak ją poznaliśmy, musimy brać wyłącznie na wiarę.

Po zachodzie słońca zmywamy się do jednego z większych pokojów publicznych, by wypełnić ostatni obowiązek dnia — sesję gimnastyczną z batem Bernardem. Według Księgi Czaszek troska o sprawność ciała jest najistotniejsza do przedłużenia życia. Cóż, nic nowego, lecz oczywiście specjalny mistyczno-kosmologiczny aspekt wzbogaca używane przez Bractwo techniki troski o sprawność ciała. Zaczynamy od ćwiczeń oddechowych, których wagę objaśnił nam Brat Bernard w zwykły lakoniczny sposób; ma to coś wspólnego z przemianą relacji między człowiekiem a wszechświatem zjawisk fizycznych, tak by makrokosmos istniał we wnętrzu, a mikrokosmos na zewnątrz; tak przynajmniej myślę, ale mam nadzieję, że w miarę upływu czasu otrzymam dalsze wyjaśnienia. Jest w tym także mnóstwo ezoterycznego gadania o wykształceniu „oddechu wewnętrznego”, ale najwyraźniej nie uważa się, byśmy musieli pojąć to już teraz. W każdym razie siadamy i energicznie hiperwentylujemy, pozbywając się z płuc wszystkich nieczystości i wciągając w nie dobre, czyste, duchowo zaaprobowane nocne powietrze; po dłuższej chwili wypełnionej wdechami i wydechami zaczynamy ćwiczenia z wstrzymywaniem oddechu, po których jesteśmy nieco chwiejni i mamy bardzo podniosły nastrój; później następują ćwiczenia w przenoszeniu oddechu, przy których musimy się nauczyć, jak kierować wdychane powietrze do różnych części naszego ciała dokładnie tak, jak robiliśmy to przedtem ze słońcem. Wszystko to to ciężka praca, lecz skutkiem hiperwentylacji jest satysfakcjonująca euforia; głowy mamy lekkie, jesteśmy nastawieni optymistycznie i łatwo przekonujemy samych siebie, że przeszliśmy już kawałek po drodze prowadzącej do życia wiecznego. I może to i racja — jeśli tlen = życie, a dwutlenek węgla = śmierć.

Gdy brat Bernard dochodzi do wniosku, że naoddychaliśmy się już aż do stanu łaski, zaczynamy się kręcić i wić. Co wieczór uprawiamy inne ćwiczenia, jakby nasz brat czerpał z repertuaru nieskończonego, wypracowanego przez tysiące stuleci. Usiądź ze skrzyżowanymi nogami i piętami na podłodze, załóż ręce na głowę, szybko dotknij łokciami podłogi, pięć razy (uch!). Dotknij lewą ręką lewego kolana, podnieś prawą rękę nad głowę, odetchnij głęboko dziesięć razy. Powtórz to z prawą ręką na prawym kolanie, lewą ręką w górze. Teraz obie ręce wysoko w górę, skłaniaj głowę gwałtownie, aż za zamkniętymi oczami pojawią się gwiazdy. Wstań, połóż ręce na biodrach, przechyl się gwałtownie na bok, aż ciało masz pod kątem dziewięćdziesięciu stopni, najpierw w lewo, później w prawo. Stań na jednej nodze, przyciągnij kolano do piersi, skacz jak szaleniec. I tak dalej, włączając w to rzeczy, na których robienie nie jesteśmy jeszcze wystarczająco giętcy: stopa założona za głowę albo ramiona wyciągnięte w odwrotnej pozycji, wstawanie i siadanie ze skrzyżowanymi nogami i tak dalej. Staramy się jak najlepiej potrafimy, ale nigdy nie potrafimy wszystkiego, nie potrafimy usatysfakcjonować brata Bernarda, który uświadamia nam bez słów, sprawnością własnego ciała, do jakiego to wielkiego celu dążymy. Każdego dnia jestem przygotowany na to, że powiedzą mi, iż celem osiągnięcia życia wiecznego będę musiał niestety opanować sztukę wsadzania sobie łokcia do gęby, a jeśli mi się to nie uda, trudno, chłopcze, lecz jesteś skazany na to, by więdnąć na poboczu wielkiej drogi.

Brat Bernard ćwiczy nas aż do granicy wyczerpania. On sam wykonuje wszystkie ćwiczenia, których od nas wymaga, nie opuszczając nigdy żadnego ze skłonów i wyciągnięć; tak brykając nie pokazuje po sobie ani śladu zmęczenia. W tej gimnastyce najlepszym z nas jest Oliver, najgorszym Eli, on jednak uprawia ją z przedziwnym, niezręcznym entuzjazmem, który zasługuje na podziw.

W końcu zostajemy zwolnieni, zazwyczaj po mniej więcej półtorej godzinie ćwiczeń. Reszta wieczoru jest wolna, nie korzystamy jednak z naszej wolności — jesteśmy w tym momencie zdolni tylko do tego, by paść na łóżko — i padamy, świt bowiem nadejdzie aż za szybko i znów usłyszę brata Franza pukającego radośnie do mych drzwi. A więc spać. Śpię głęboko, głębiej niż kiedykolwiek w życiu.

Taki jest nasz rozkład dnia. Co to wszystko znaczy? Czy młodniejemy tutaj? Czy starzejemy się? Czy lśniąca jasnym blaskiem obietnica z Księgi Czaszek spełni się dla któregokolwiek z nas? Czy coś z tego, co robimy każdego dnia, ma jakikolwiek sens? Czaszki na ścianach nie dają mi żadnej odpowiedzi. Uśmiechy braci kryją wszystkie ich myśli. Nie rozmawiamy ze sobą o niczym. Spacerując po mym ascetycznym pokoju słyszę paleolityczny gong bijący we wnętrzu mej własnej czaszki, bim, bom, bim; czekaj i patrz, czekaj i patrz. Dziewiąte Misterium wisi nad nami jak miecz zawieszony na włosku.

29. Timothy

Dziś po południu, kiedy na czterdziestostopniowym upale czyściliśmy baryłki po kurzym gównie, zdecydowałem, że mam tego wszystkiego powyżej uszu. Ten żart mi się przejadł. W każdym razie wakacje prawie się zakończyły, chciałem wyjechać.

Oczywiście, czułem to już pierwszego dnia, kiedy tylko tu przyjechaliśmy, ale ze względu na Eliego powstrzymałem się. Teraz nie potrafiłem się już powstrzymać. Zdecydowałem, że porozmawiam z nimi przed obiadem, w czasie odpoczynku.

Po powrocie z pola wykąpałem się szybko i poszedłem korytarzem do pokoju Eliego. Siedział jeszcze w wannie, słyszałem płynącą wodę, słyszałem, jak śpiewa niskim, monotonnym głosem. W końcu wyszedł, wycierając się. Życie tu najwyraźniej mu odpowiadało, wyglądał na silniejszego, bardziej muskularnego. Spojrzał na mnie zimno.

— Po co przyszedłeś, Timothy? — Z wizytą.

— To czas na odpoczynek. Mamy go spędzać w samotności.

— Mamy tu spędzać w samotności cały czas — powiedziałem — z wyjątkiem czasu, który spędzamy z nimi. Już nawet nie nadarza się okazja, żeby sobie prywatnie pogadać.

— To najwyraźniej część rytuału.

— Część gry — powiedziałem — część głównej gry, w którą tu z nami grają. Słuchaj, Eli, praktycznie byłeś dla mnie jak brat. Nie ma nikogo, kto mógłby mi narzucić, kiedy mogę z tobą rozmawiać, a kiedy nie.

— Mój brat goj — stwierdził Eli. Włączył i wyłączył uśmiech. — Mieliśmy mnóstwo czasu na gadanie. Teraz przykazano nam, byśmy trzymali się od siebie z daleka. Powinieneś wyjść, Timothy, naprawdę powinieneś wyjść, nim bracia cię tutaj złapią.

— A co to, jakieś cholerne więzienie?

— To klasztor. W klasztorze obowiązuje reguła, a przyjeżdżając tutaj poddaliśmy się tej regule. — Eli westchnął. — Wyjdź, proszę, Timothy.

Właśnie chciałem z tobą porozmawiać o tej regule, Eli.

— Ja jej nie wymyśliłem. I nie mogę cię od tego uwolnić.

Daj mi powiedzieć. Wiesz, mimo że jesteśmy Naczyniem, zegary chodzą dalej. Wkrótce zaczną nas szukać. Rodziny zorientują się, że się z nimi nie kontaktujemy. Ktoś zauważy, że po Wielkanocy nie wróciliśmy na uczelnię.

— Więc?

— Jak długo mamy tu zostać, Eli?

— Póki nie dostaniemy, czego chcemy.

— Wierzysz w te bzdury które nam tu opowiadają?

— Ty ciągle myślisz że to bzdury, Timothy?

— Nie wiedziałem i nie słyszałem niczego, co pozwoliłoby mi zmienić pierwotną koncepcję.

— A co z braćmi? Jak myślisz, ile mają lat? Wzruszyłem ramionami.

— Sześćdziesiąt. Siedemdziesiąt. Niektórzy z nich mogą mieć pod osiemdziesiątkę. Prowadzą tu zdrowe życie, mnóstwo świeżego powietrza, ćwiczeń, ostrożna dieta. Dobrze się trzymają.

— Myślę, że brat Antoni ma co najmniej tysiąc lat — powiedział Eli chłodnym, aroganckim i agresywnym tonem; kusił mnie, żebym się z niego śmiał, a ja nie mogłem. — Prawdopodobnie znacznie więcej — ciągnął. — To samo dotyczy brata Miklosa i brata Franciszka. Nie sądzę, żeby któryś z nich miał mniej niż sto pięćdziesiąt lat.

— Cudownie!

— Czego chcesz, Timothy? Chcesz wyjechać?

— Rozważałem tę możliwość.

— Sam czy z nami?

— Najchętniej z tobą. Sam, jeśli to konieczne.

— Oliver i ja nie wyjedziemy, Timothy. I nie sądzę, żeby Ned chciał wyjechać.

— Wygląda na to, że jestem sam.

— Czy to groźba? — spytał Eli. — Raczej stwierdzenie faktu.

— Wiesz co się stanie z nami, jeśli wyjedziesz?

— Czy ty na serio myślisz, że bracia mogliby wymusić spełnienie przysięgi?

— Przysięgliśmy, że nie wyjedziemy. Powiedzieli nam, jaka będzie kara za złamanie przysięgi, a my się z nią zgodziliśmy. Nie chciałbym nie docenić ich zdolności do spełnienia groźby, gdybyśmy dali im powód.

— Bzdura. To tylko banda małych staruszków. Gdyby któryś z nich chciał się za mnie zabrać, złamałbym go na pół. Jedną ręką.

— Może tak, może nie. Czy chcesz wziąć na sumienie naszą śmierć, Timothy?

— Tylko bez tych melodramatycznych bzdur. Jestem wolnym człowiekiem. Spojrzyj na to egzystencjalnie, tak, jak zawsze radziłeś nam to robić: my sami kształtujemy nasz los, Eli; sami wytyczamy sobie ścieżkę. Dlaczego wy trzej mielibyście mnie krępować?

— Złożyłeś przysięgę. Dobrowolnie.

— Mogę ją odwołać.

— W porządku — powiedział Eli. — Odwołaj ją. Spakuj się i wynieś.

Eli leżał na łóżku nago, patrzył na mnie wyzywająco; nigdy przedtem nie widziałem go tak zdeterminowanego i tak wspaniałego. Nagle jakoś doskonale zebrał się do kupy. Albo miał w sobie demona. Powiedział:

— I cóż, Timothy? Jesteś wolnym człowiekiem. Nikt cię nie zatrzymuje. O zmierzchu możesz być w Phoenix.

— Aż tak mi się nie spieszy. Chciałem przedyskutować to z wami trzema, dojść z wami do jakiegoś racjonalnego porozumienia, żeby nikt nikogo do niczego nie zmuszał na siłę, żebyśmy zgodzili się wszyscy…

— Wszyscy zgodziliśmy się tu przyjechać. Zgodziliśmy się spróbować. Nie ma już o czym dyskutować. Możesz się wycofać, kiedy tylko chcesz, oczywiście cały czas pamiętając, że wystawiasz nas przez to na określone ryzyko.

— To szantaż!

— Wiem o tym — powiedział Eli. Oczy mu błyszczały. — Czego ty się boisz, Timothy? Dziewiątego Misterium? Czy właśnie to cię przeraża? A może boisz się możliwości, że naprawdę przyjdzie ci żyć wiecznie, co? Przygniata cię egzystencjalny strach, co? Myśl o tym, że trwasz niezmienny przez stulecia, uwiązany do koła karmy, nie potrafiący się uwolnić. Co przeraża cię bardziej, Timothy: życie czy śmierć?

— Ty mały kutasie!

— Nie do mnie z tym, Timothy. Za drzwiami w lewo, dwa pokoje wzdłuż korytarza, zaproponuj się Nedowi.

— Przyszedłem tutaj z poważnym problemem. Nie prosiłem cię o żarty, nie prosiłem cię o groźby i nie prosiłem cię o osobiste wycieczki. Chcę po prostu wiedzieć, jak długo jeszcze ty, Oliver i Ned macie zamiar tu siedzieć.

— Dopiero co przyjechaliśmy. Jeszcze za wcześnie, żeby się zastanawiać nad wyjazdem. Czy mógłbyś zostawić mnie wreszcie samego?

Wyszedłem. Do niczego to nie prowadziło, obaj o tym wiedzieliśmy. I Eli uciął mnie parę razy w miejsca, w których, ku mojemu zaskoczeniu, okazałem się wrażliwy.

W czasie obiadu zachowywałem się tak, jakby nie było żadnej rozmowy.

I co teraz? Czy mam tylko siedzieć, czekać i myśleć? Jezu, długo już tego wszystkiego nie wytrzymam, naprawdę! Po prostu nie zostałem stworzony do klasztornego życia — zostawiając całkowicie na boku kwestię Księgi Czaszek i tego, co nam ona może ofiarować. Do czegoś takiego trzeba się urodzić, trzeba mieć gen wyrzeczenia, gen masochizmu. Muszę ich zmusić, żeby to dostrzegli, Eli i Oliver. Dwaj szaleńcy, dwaj zwariowani na punkcie nieśmiertelności durnie. Zostaliby tutaj na dziesięć lub dwadzieścia lat, wyciągaliby te chwasty, skręcaliby sobie karki tymi ćwiczeniami, patrzyliby w słońce, dopóki by nie oślepli, oddychaliby głęboko, jedliby papkę z pieprzu i przekonaliby samych siebie, że to akurat doskonały sposób na życie wieczne. Eli, który zawsze wydawał mi się dziwaczny i neurotyczny lecz w gruncie rzeczy myślący całkiem racjonalnie, teraz chyba zmienił się całkowicie. Ma dziwne oczy, szkliste i groźne jak u Olivera; czy szaleńca, straszne oczy. W środku Eliego coś się burzy. Z dnia na dzień jest silniejszy, nie tylko fizycznie — zdobywa też coś w rodzaju siły moralnej, gorączki, dynamizmu: wytyczył sobie ścieżkę i wyraźnie daje do zrozumienia, że nikomu i niczemu nie pozwoli stanąć między sobą i swym celem. Dla niego to coś najzupełniej nowego. Czasami myślę, że zmienia się w Olivera — niską, ciemną, żydowską wersję Olivera. Oliver oczywiście trzyma gębę na kłódkę, pracuje co najmniej za sześciu, w czasie ćwiczeń zwija się w obwarzanek, próbując być bardziej braterski od brata. Nawet Ned zaczyna zarażać się tą wiarą. Dał sobie spokój z uszczypliwymi uwagami, z małymi, szczenięcymi dowcipami. Co rano siedzimy słuchając jak brat Miklos snuje bezsensowne sklerotyczne kazania, może z jednym rozsądnym zdaniem na sześć, a przed nim siedzi Ned, jak jakiś sześciolatek słuchający o świętym Mikołaju, skrzywiony z podniecenia, spocony, obgryzający paznokcie, kiwający głową i łykający wszystkie te bzdury. No, dalej, bracie Miklosu! Atlantyda, tak; i Kromagnończyk, oczywiście; i Aztekowie, i cała ta reszta; wierzę, wierzę! A potem jemy obiad, a potem w samotności medytujemy na zimnej, kamiennej podłodze naszych pokojów, a później wychodzimy i pocimy się dla braci na ich cholernych polach. Dość tego! Nie wytrzymam! Sfuszerowałem dzisiaj i zmniejszyłem swoje szansę, ale za dzień lub dwa pójdę znów do Eliego i zobaczę, czy mogę wbić mu do głowy trochę rozsądku. Ale nie żywię w tej sprawie większych nadziei.

Już teraz Eli trochę mnie przeraża.

I chciałbym, żeby wcale nie mówił o tym, czego ja się boję, Dziewiątego Misterium czy życia wiecznego. Bardzo chciałbym, żeby wcale mi tego nie powiedział.

30. Oliver

Kiedy dziś przed śniadaniem pracowaliśmy w polu, zdarzył się mały wypadek. Przechodziłem między dwoma rządkami papryczek i bosą lewą stopą stanąłem na ostrym kawałku kamienia, który jakimś cudem znalazł się na powierzchni i sterczał z ziemi krawędzią do góry. Poczułem, jak kamień zaczyna przecinać mi piętę, więc szybko przeniosłem ciężar ciała na drugą nogę. Za szybko. Nie była na to przygotowana. Prawa kostka zaczęła mi się niebezpiecznie wyginać. Nie mogłem zrobić nic, tylko upaść, tak jak uczą padać na boisku do koszykówki, kiedy zostałeś gwałtownie wytrącony z pozycji i musisz szybko wybrać między upadkiem a zerwaniem paru ścięgien. Więc padłem, bum, wprost na tyłek. Specjalnie sobie nie zaszkodziłem, ale tę część pola wczoraj wieczorem intensywnie podlewano i grunt był ciągle błotnisty; wylądowałem w lepkiej, klajstrowatej plamie i kiedy wstawałem, usłyszałem przeciągłe cmoknięcie. Ubrudziłem się jak świnia — całe siedzenie szortów umazane było mokrym błotem. Cóż, to nic poważnego, chociaż nie przepadam za mokrym brudem przeciekającym przez płótno do skóry. Brat Franciszek przybiegł kłusem popatrzeć, czy nic mi się nie stało, pokazałem mu gestem, że wszystko w porządku, wszystko z wyjątkiem szortów. Zapytałem, czy mogę wrócić do domu i zmienić je, ale on tylko uśmiechnął się, potrząsnął głową i powiedział, że nie ma potrzeby. Powinienem je tylko zdjąć, powiesić na gałęzi drzewa i na słońcu wyschną w pół godziny. W porządku, czemu nie? Nie jestem zbyt uczulony na punkcie chodzenia bez ubrania i w końcu gdzie znalazłbym lepsze odosobnienie niż tu, pośrodku pustyni. Więc ściągnąłem szorty, powiesiłem je na gałęzi, oczyściłem tyłek z błota i powróciłem do pielenia.

Od świtu minęło może ze dwadzieścia minut, ale słońce szybko wspinało się do góry i zaczynało być gorąco; temperatura, spadająca w nocy chyba poniżej dziesięciu stopni, już zbliżała się do dwudziestu i wędrowała w wyższe regiony termometru. Czułem ciepło na nagiej skórze, pot zaczął mi spływać strumieniami z pleców, pośladków, nóg; mówiłem sobie, że tak powinno być zawsze, gdy mężczyzna wychodzi do pracy w polu w upalny dzień, że to czysto i dobrze być nagim pod palącym słońcem, że zupełnie nie ma sensu opasywać się kawałkiem brudnej szmaty, jeśli można rozebrać się do końca, jak teraz. Im więcej o tym myślałem, tym mniej miało dla mnie sensu wkładanie ubrania; przynajmniej póki jest ciepło, a twe ciało nie uraża ludzkiego zmysłu estetyki, jaki sens ma okrywanie się ubraniem? Oczywiście, na większość ludzi nie patrzy się z przyjemnością, im lepiej jest, jak przypuszczam, w ubraniu, a przynajmniej nam jest lepiej, jeśli się ubiorą. Ale uwolnienie się od ubłoconych szortów sprawiło mi przyjemność. Tu, między innymi mężczyznami, co tam, do diabła.

I kiedy tak pracowałem w rządku papryki, pocąc się dobrym potem, moja nagość przypomniała mi dawne czasy, czasy sprzed lat, kiedy po raz pierwszy odkryłem swoje ciało i inne ciała. Przypuszczam, że to upał poruszył we mnie te wspomnienia, obrazy swobodnie przesuwające mi się przed oczami, lekka, niewyraźna, nieokreślona chmura wspomnień. Brzeg strumienia, upalne lipcowe popołudnie, kiedy miałem — ile? — jedenaście, tak, jedenaście lat; to był rok, w którym umarł mój ojciec. Byłem z Jimem i Karlem, dwójką moich jedynych bliskich przyjaciół, Karl miał dwanaście lat, Jim tyle co ja, szukaliśmy psa Karla, kundla, psiak uciekł rano. Szliśmy jego tropem jak Tarzan, podążaliśmy śladami psa wzdłuż strumienia, to znajdując kupę przy ścieżce, to mokrą plamę pod pniem drzewa, aż przeszliśmy dwa, trzy kilometry, w pustkę; upał był straszny, ubrania mieliśmy przesiąknięte potem, wcale nie znaleźliśmy tego psa, doszliśmy za to w miejsce, gdzie strumień był wystarczająco głęboki, żeby w nim pływać, za farmę Maddenów. Karl powiedział „Chodźmy popływać”, a ja odpowiedziałem mu „Nie mamy kąpielówek”; oni tylko śmieli się ze mnie i ściągali ubrania. No tak, oczywiście, bywałem już nagi w towarzystwie ojca i braci, od czasu do czasu nawet pływałem nago, ale ciągle jeszcze byłem na tyle konwencjonalny, tak przywiązany do „właściwego postępowania” że to co powiedziałem o kąpielówkach, przyszło mi do głowy automatycznie. Ale rozebrałem się. Zostawiliśmy ubrania na brzegu i po chwiejnych płaskich kamieniach poszliśmy tam, gdzie woda była głębsza. Pierwszy szedł Karl, za nim Jimmy i na końcu ja, skakaliśmy i chlapaliśmy się w wodzie przez jakieś dwadzieścia minut, a kiedy wyszliśmy, byliśmy oczywiście mokrzy, więc usiedliśmy na brzegu, żeby wyschnąć na słońcu, bo przecież nie mieliśmy ze sobą ręczników. To była dla mnie nowość, tak po prostu siedzieć nagi wśród nagich kolegów, na otwartym powietrzu, woda nie okrywała naszych ciał. Popatrzyliśmy na siebie, Karl, o rok starszy od Jima i ode mnie już zaczął się rozwijać, miał większe jądra i pojawiły mu się tam ciemne włosy — ja też miałem trochę włosów, ale ponieważ jestem blondynem, nie rzucały się w oczy — i był dumny z tego, co miał, leżał na wznak i popisywał się. Zobaczyłem, że patrzy na mnie, i zastanowiłem się, co myśli. Może krytykuje mojego małego, ponieważ jest taki mały jak u chłopca, a nie jak u niego, mężczyzny. Ale w każdym razie dobrze było leżeć na słońcu, czuć ciepło suszące skórę, opalające mnie w środku, tam gdzie byłem biały jak prześcieradło. I nagle Jimmy tak jakoś skrzeknął, zacisnął kolana i zakrył krocze; rozejrzałem się dookoła i zobaczyłem Sissy Madden, która, jak przypuszczam, miała szesnaście czy siedemnaście lat. Wyjechała, żeby rozruszać konia. Jej widok odcisnął mi się w głowie; grubawa kilkunastoletnia dziewczyna z długimi, rudymi włosami, duże piegi, ciasne, brązowe szorty, biała koszulka polo, którą wielkie piersi praktycznie rozsadzały, siedząca na srokatej klaczy o zapadłym grzbiecie. Patrzyła na nas z góry i śmiała się. Pozbieraliśmy się i skoczyliśmy na równe nogi, Karl, ja i Jim, raz, dwa, trzy; i zaczęliśmy uciekać jak dzicy ludzie, zygzakami, we wszystkie strony, rozpaczliwie próbując ukryć gdzieś naszą nagość przed Sissy Madden. Pamiętam, jakie to było dla mnie ważne, konieczność ucieczki przed wzrokiem tej dziewczyny. Ale nie mogliśmy znaleźć odpowiedniego miejsca. Jedyne drzewa rosły za nami, przy strumieniu, tam gdzie był głęboki, gdzie pływaliśmy — ale tam była Sissy. Przed nami rosły tylko niskie krzaki i trawa, wysoka, ale nie dość wysoka. Nie potrafiliśmy myśleć rozsądnie. Przebiegłem sto, dwieście metrów, stopy miałem pocięte, biegłem najszybciej, jak potrafiłem, mój mały obijał mi się o ciało — nigdy przedtem nie biegałem nago i odkrywałem właśnie, jakie to niewygodne — i w końcu po prostu padłem na trawę twarzą w dół, kuląc się i kryjąc jak ostryga. Tak silny był wstyd. Musiałem tak leżeć zwinięty przez dobre piętnaście minut, w końcu usłyszałem jakieś głosy i zorientowałem się, że Karl i Jim patrzą na mnie. Wstałem ostrożnie. Oni byli już ubrani, a Sissy znikła. Musiałem nagi przejść całą drogę po ubranie, z powrotem do strumienia; wydawało mi się, że idę kilometrami i nawet wstydziłem się być przy nich, oni w ubraniu, ja bez; odwróciłem się do nich plecami wkładając spodnie. Cztery dni później zobaczyłem Sissy Madden stojącą w poczekalni pod kinem i rozmawiającą z Joe Falknerem, uśmiechnęła się do mnie i mrugnęła, a ja chciałem się zapaść pod ziemię. Sissy Madden widziała mojego małego, powiedziałem do siebie i te pięć słów musiało przelecieć mi przez głowę miliony razy w trakcie trwania filmu, tak że nie mogłem skupić się na tym, co się działo na ekranie.

Lecz wstyd, który czułem mając jedenaście lat, zażenowanie spowodowane moją na wpół wykształconą męskością, znikło szybko. Wypełniłem się, rozwinąłem fizycznie, wyrosłem i nie miałem powodu, żeby się wstydzić swojego ciała. Więc pamiętam mnóstwo wypraw nad wodę i nigdy już nie wyskoczyłem z tekstem na temat kąpielówek. Czasami nawet były z nami dziewczyny, cała banda kąpiąca się na golasa, może ze cztery dziewczyny i pięciu chłopaków, grzecznie rozbieraliśmy się za różnymi drzewami, panie tu, panowie tam, ale od strumienia biegliśmy razem jedną zwariowaną falą, członki i piersi tańczące i podskakujące. A w wodzie wszystko widać całkiem nieźle, kiedy wszyscy podskakują naokoło. Po kąpieli czasami dobieraliśmy się w pary, kiedy mieliśmy już ze trzynaście, czternaście lat, nasze pierwsze, niezdarne eksperymenty w pieprzeniu. Pamiętam, że nigdy nie mogłem całkiem wyjść ze zdumienia, iż ciała dziewczyn wyglądają właśnie tak, jak wyglądają; że one nic nie mają w kroku, że są tam takie puste. Że biodra mają szersze niż my, pośladki większe i miększe, jak różowe, okrągłe poduszki. Całe to latanie na golasa, które uprawiałem mając kilkanaście lat, spowodowało, że wracając myślą do Karla, Jima i Sissy Madden sam śmiałem się ze swej wstydliwości. Zwłaszcza wtedy, kiedy Billie Madden przyszła popływać z nami; była w naszym wieku, ale wyglądała dokładnie jak jej starsza siostra i tak jakoś wypadło, że stojąc nago przy brzegu strumienia, obok Billie, patrząc na piegi biegnące w dół, w dolinę między jej wielkimi piersiami i głębokie dołki przy wielkim tyłku czułem, że niknie cały ten wstyd z powodu Sissy, że to iż Billie jest naga, wyrównuje rachunki między mną a dziewczynami Maddenów, że nie ma to już znaczenia, że się nie liczy.

Myślałem o tym wyrywając chwasty na grządce należącej do braci papryki, wschodzące słońce grzało mi tyłek i byłem świadomy także innych wspomnień unoszących się gdzieś głęboko w mej pamięci, dawnych zdarzeń, ciemnych, nieprzyjemnych, na pół zapomnianych; takich, których nie chcę pamiętać. Cała zsiadła masa wspomnień. Ja sam nagi, kiedy indziej, z innymi ludźmi. Chłopięce zabawy, niektóre z nich wcale nie takie niewinne. Niechciane obrazy wylewały się z rykiem jak wiosenna powódź. Stanąłem nieruchomo, zalany falą strachu. Mięśnie naprężyły mi się, ciało skąpane miałem w pocie. I stało mi się coś wstydliwego. Poczułem znajome łaskotanie tam, w dole, poczułem, że zaczyna się wznosić i sztywnieć, spojrzałem i tak, tak, był tam, uniesiony i twardy. Mógłbym umrzeć. Miałem ochotę rzucić się twarzą w ziemię. Było dokładnie tak jak po spotkaniu z Sissy Madden, kiedy widziała nas kąpiących się; kiedy musiałem nago wracać do strumienia, a Karl i Jim byli już ubrani, i doświadczyłem, co to znaczy być nagim i zawstydzonym wśród ludzi, którzy mają na sobie ubrania. I teraz znów; Ned, Eli, Timothy i bracia, wszyscy mieli na sobie szorty, a ja nie i nic mnie to nie obchodziło aż to się stało i teraz czułem się wystawiony na publiczny widok, jakbym stał przed kamerami telewizji. Wszyscy będą się na mnie gapić, zobaczą, że mi się podniósł, będą się zastanawiać, co mnie podnieciło, jakie to brudne myśli przebiegły mi przez głowę.

Gdzie mógłbym się ukryć. Jak mógłbym się okryć. Czy któryś z nich patrzy na mnie?

W rzeczywistości chyba żaden. Eli i bracia byli daleko przede mną. Timothy, wlokąc się leniwie, znikł mi niemal z oczu za plecami. Blisko był tylko Ned, może ze trzy metry za mną. Stojąc jak stałem, plecami do niego, dobrze osłaniałem swój wstyd. Czułem już, że zaczyna opadać — jeszcze chwila i wszystko powróci do normy i będę mógł pójść powoli do drzewa, na którym wiszą moje szorty. Tak. Opadł. Już. Wszystko w porządku. Odwróciłem się.

Pełen winy Ned drgnął, praktycznie rzecz biorąc podskoczył, kiedy nasze oczy się spotkały. Na twarz wypłynął mu karmazynowy rumieniec. Spojrzał w bok. Zrozumiałem. Nie musiałem nawet patrzeć na jego szorty i na wzniesienie z przodu, żeby widzieć, co mu chodzi po głowie. Przez piętnaście czy dwadzieścia minut pozwalał sobie na fantastyczną podróż, studiując me ciało, kontemplując pośladki, tu i ówdzie obserwując przez moment inne, ukryte dobra. Śnił o mnie te swoje zboczone, homoseksualne sny. Cóż, nie ma w tym nic dziwnego. Ned jest homoseksualistą. Ned chciał mnie zawsze, nawet jeśli nigdy nie odważył się dać temu wyrazu. Teraz zaś miał mnie na widoku, tuż przed sobą, mnie całego, pokusa, prowokacja. A jednak byłem zdumiony tym wyrazem pożądania, tak wyraźnie widocznym na jego twarzy, tak czystym; to mną wstrząsnęło. Być aż tak pożądanym przez innego mężczyznę. Być przedmiotem jego najskrytszych tęsknot. A on wydawał się tak oszołomiony i zmieszany, kiedy przechodziłem koło niego idąc po szorty. Jakbym zaskoczył go bez maski, okazującego prawdziwe intencje. No, i proszę mi powiedzieć, jakie to intencje ja okazywałem? Moje intencje sterczały przede mną na piętnaście centymetrów.

Wkroczyliśmy tu w coś głębokiego, głębokiego, obrzydliwego i skomplikowanego. To mnie przeraziło. Czy Ned wysyłał jakiejś pedalskie wibracje, używając jakiejś tam telepatii i budząc stare, wstydliwe wspomnienia? To dziwne, prawda, tak zesztywnieć właśnie w tym momencie? Chryste! Myślałem że rozumiem sam siebie. Ale ciągle odkrywam, że nic nie wiem na pewno. Nawet tego, kim jestem i jaką to osobą chcę być. Egzystencjalny dylemat, prawda, Eli, prawda, prawda? Wybrać własne przeznaczenie. Wyrażamy nasze ego poprzez zachowanie seksualne, czy to prawda? Nie sądzę. Nie chcę tak sądzić. A jednak nie jestem tego pewien. Słońce grzało mi plecy. Przez te kilka minut byłem tak twardy, że aż bolało. A za moimi plecami ciężko dyszał Ned. Przeszłość gotuje się we mnie. Gdzie jest teraz Sissy Madden? Gdzie jest Jim? I Karl? Gdzie jest Oliver? Gdzie jest Oliver? O, Chryste, myślę że Oliver jest bardzo, bardzo chory.

31. Eli

Jestem przekonany, że podstawą wszystkiego są medytacje. Zdolność spojrzenia w siebie. Tę umiejętność trzeba koniecznie opanować, by mieć nadzieję na osiągnięcie tu czegokolwiek. Reszta: gimnastyka, kąpiele, dieta, praca w polu — to tylko seria technik służących osiągnięciu wewnętrznej dyscypliny, podniesieniu opornego ego do poziomu kontroli, od którego zależy prawdziwa długowieczność. Oczywiście, jeśli zamierzasz żyć długo, to dużo ćwiczeń, utrzymanie ciała w dobrej kondycji, unikanie niezdrowej żywności i tak dalej może ci tylko pomóc. Lecz sądzę, że przykładanie zbyt wielkiego znaczenia do tych aspektów narzuconej przez Bractwo dyscypliny jest pomyłką. Higiena i gimnastyka mogą być użyteczne w przedłużaniu przeciętnego okresu życia do osiemdziesięciu lub osiemdziesięciu pięciu lat, lecz potrzebne jest coś bardziej transcendentalnego, jeśli chcesz przeżyć lat osiemset lub osiemset pięćdziesiąt. (Lub osiem tysięcy pięćset? lub osiemdziesiąt pięć tysięcy?) Potrzebna jest całkowita kontrola funkcji ciała. A kluczem do kontroli są medytacje.

Na tym etapie bracia kładą nacisk na konieczność wykształcenia świadomości wewnętrznej. Na przykład: mamy patrzeć na zachodzące słońce i przekazywać jego ciepło i moc częściom naszego ciała; najpierw sercu, później jądrom, płucom, śledzionie i tak dalej. Utrzymuję, że bracia nie są szczególnie zainteresowani promieniowaniem słonecznym, to tylko metafora, symbol; zależy im raczej na uświadomieniu nam funkcjonowania serca, płuc, wątroby i tak dalej, byśmy w razie jakiś problemów mogli sięgnąć do nich myślą i naprawić, co jest do naprawienia. Cała ta sprawa z czaszkami, wokół których obracają się niemal wszystkie nasze medytacje, to kolejna metafora wymyślona — jestem o tym przekonany — tylko po to żebyśmy mieli się na czym skupić. Żebyśmy mogli się odbić od obrazu czaszki i użyć go jako trampoliny celem wykonania wewnętrznego salta. Prawdopodobnie każdy inny symbol spełniłby to zadanie równie dobrze: słonecznik, gałązka z żołędziami, czterolistna koniczyna. Raz odpowiednio psychicznie doładowane, nasycone mana — i wszystko się nada. Bractwo po prostu przypadkiem skoncentrowało się na symbolu czaszki. Co naprawdę wcale nie jest takie złe — czaszka jest tajemnicza, romantyczna, jest cudem. Więc siedzimy i gapimy się w mały jadeitowy wisior w kształcie czaszki zawieszony na piersi brata Antoniego; każe się nam dokonywać różnych metaforycznych wchłonięć i przyjęć dotyczących relacji między życiem i śmiercią, lecz tak naprawdę chcą nas tu tylko nauczyć, jak skupić całą energię psychiczną na jednym obiekcie. Kiedy już opanujemy zdolność koncentracji, będziemy mogli użyć naszej nowej wiedzy w celu ciągłego naprawiania samych siebie. I to cały sekret. Pigułki na długowieczność, zdrowe jedzenie, kult słonecznego blasku, modlitwa — to rzeczy drugorzędne, medytacja jest wszystkim. Przypuszczam że to rodzaj jogi, władza umysłu nad materią, choć — jeśli Bractwo jest tak stare, jak to implikuje brat Miklos — być może słuszniej będzie powiedzieć, że joga to odprysk doświadczeń Domu Czaszek.

Przed nami jeszcze długa droga. Ciągle jeszcze przechodzimy fazę wstępną do serii ćwiczeń treningowych, które Bracia nazywają Próbą. To co nas jeszcze czeka, jest, przypuszczam, przede wszystkim psychologiczne lub nawet psychoanalityczne: oczyszczenie ducha z nadmiaru obciążeń. Obrzydliwa kwestia Dziewiątego Misterium stanowi część tego procesu. Ciągle nie wiem, czy interpretować ten rozdział z Księgi Czaszek dosłownie czy metaforycznie, lecz tak czy owak jestem pewien, że dotyczy on oczyszczenia Naczynia ze złych domieszek; zabijemy, dosłownie lub metaforycznie, jednego kozła ofiarnego, drugi kozioł ofiarny, metaforycznie lub dosłownie, usunie się sam i w efekcie pojawi się dwóch niedopierzonych braciszków, pozbawionych klekoczących wibracji śmierci emitowanych przez niedoskonałe duo. Oprócz oczyszczenia grupy jako całości musimy oczyścić także swe wewnętrzne ja. Wczoraj wieczorem, po kolacji, odwiedził mnie w moim pokoju brat Javier (przypuszczam zresztą, że był także u innych) i powiedział, że muszę się przygotować do rytuału spowiedzi. Rozkazano mi przyjrzeć się całemu memu życiu, przykładając specjalną uwagę do tych jego epizodów, które wzbudzają uczucie winy i wstydu, i przygotować się do przedyskutowania tych uczynków w całej ich głębi, gdy tylko zostanę o to poproszony. Przypuszczam, że zorganizują wkrótce jakiś rodzaj przedpotopowej grupy dyskusyjnej z bratem Javierem na czele. Niezwykły to człowiek. Szare oczy, cienkie usta, twarz jak rzeźba… Przystępny jak bryła granitu. Kiedy idzie korytarzami, niemal słyszę towarzyszącą mu posępną, pełną jęków muzykę. Wchodzi Wielki Inkwizytor. Oczywiście! Brat Javier — Wielki Inkwizytor! Noc i chłód, mgła i ból. Kiedy zacznie się Proces? Co im powiem? Którą z win złożę im na ołtarzu, który z moich ohydnych grzechów?

Sądzę, że celem tego oczyszczenia ma być ulżenie naszym duszom przez uwolnienie ich od — jakiego słowa tu użyć? — nerwic, grzechów, zahamowań umysłowych, obsesji, psychicznych odcisków, zasobów złej karmy. Odciąć się, musimy się odciąć. Ciało i krew — te zachowamy, lecz dusza musi zostać ostrugana ze zła. Musimy dążyć do swego rodzaju kwietyzmu; stanu, w którym nie ma konfliktów, w którym nie ma napięć. Unikać płynięcia pod prąd, a jeśli trzeba — zmienić kierunek samego prądu. Działać bez wysiłku — oto klucz. Żadnych gwałtownych upustów energii, walka skraca życie. Cóż, zobaczymy. Dusza ma pełna jest śmierci, jak i dusze nas wszystkich. Psychiczna lewatywa nie musi być wcale taka zła. Tylko co ja ci powiem, bracie Javier?

32. Ned

Przyjrzyj się krytycznie swemu życiu, stwierdza tajemniczy i jakby nieco gadzi brat Javier, wchodząc do mej klasztornej celi bez pukania, z dźwiękiem przypominającym nieco słaby szelest łusek po kamieniu. Przyjrzyj się swemu życiu krytycznie, przećwicz sobie grzechy przeszłości, przygotuj się do spowiedzi. Oczywiście, natychmiast! — krzyczy Ned, zdeprawowany chórzysta. Natychmiast, bracie Javier chichocze głośno upadły papista. Na tej drodze ma z górki. Rytuał spowiedzi jest z pewnością tym, co rozumie doskonale, co zakodowane jest w samych jego genach, odciśnięte w jego gnatach i jajach, jest dla niego czymś zupełnie naturalnym. Mea culpa, mea culpa, mea maxima culpa. A ci trzej — oni nie znają tego schronienia prawdy, spięty Izraelita i dwa protestanckie byczki. Nie, zaraz — przypuszczam, że episkopalianie znają rytuał spowiedzi, ci prawdziwi kryptokatolicy; ale zawsze łżą swym kapłanom. To przekonanie zawdzięczam autorytetowi mojej matki, która uważa, że ciało anglikanina nie jest godne tego, by rzucić je świniom na pożarcie. Ale mamo, mówię, świnie nie jedzą mięsa. Gdyby jadły, odpowiada matka, nie tknęłyby nawet flaków anglikanina. Oni łamią wszystkie przykazania, mówi i żegna się zamaszyście, cztery gwałtowne ruchy, om mani padme hum!

Ned to posłuszny chłopiec. Ned jest dobrym duszkiem. Brat Javier przynosi mu Słowo i Ned natychmiast zaczyna przyglądać się swej zmarnowanej przeszłości — by przy pierwszej okazji móc wyrzucić z siebie winy. Jakie popełniłem grzechy, gdzie przekroczyłem przykazania Boże? Powiedz mi, mój mały Nedzie, czy miałeś przed Nim jakiś innych bogów? Nie, proszę księdza, po prawdzie nie mogę powiedzieć, żebym ich miał. Czy robiłeś dla siebie jakieś jego ziemskie wyobrażenia? Cóż, gryzmoliłem sobie różne rzeczy, ale przecież nie będziemy traktować przykazań aż tak rygorystycznie, prawda, proszę księdza? Nie jesteśmy jakimiś cholernymi muzułmanami, co proszę księdza? Dziękuję księdzu. Następne: czy brałeś imię Boga swego nadaremno? Niech mi Bóg dopomoże, ojcze, czy zrobiłbym coś takiego? Bardzo dobrze, Ned, a czy dzień święty święciłeś? Zawstydzony lecz uczciwy chłopczyna odpowiada, że z rzadka był winny, że Dnia Świętego nie święcił. Z rzadka? Do cholery, zbrukał więcej niedzieli niż Turek! Grzech powszedni to jednak, grzech powszedni. Ego absolve te, moje dziecko. Czy czciłeś ojca swego i matkę swoją? Tak, proszę księdza, czciłem ich… na swój sposób. Czy zabiłeś? Nie zabiłem. Czy cudzołożyłeś? Z tego, co wiem, ojcze, nie cudzołożyłem. Czy kradłeś? Nie kradłem, a w każdym razie nie ukradłem niczego wielkiego. I nie mówiłem fałszywego świadectwa przeciw bliźniemu swemu. A czy pożądałeś żony bliźniego swego, domu bliźniego swego albo jego służącego, albo jego służącej, albo jego wołu, albo jego osła, albo jakiejś rzeczy, która jego jest? Cóż, proszę księdza, jeśli chodzi o pożądanie bliźniego to przyznaję, że jestem tu na śliskim gruncie, lecz poza tym… lecz poza tym… starałem się jak mogłem, proszę księdza; biorąc pod uwagę, że przyszedłem na świat obciążony grzechem, że od początku szansę są przeciw nam, pamiętając, że w upadku Adama zgrzeszyliśmy wszyscy, mimo wszystko uważam siebie samego za względnie czystego i dobrego. Nie doskonałego, oczywiście. Tsssyt, moje dziecko, jakie wyznasz grzechy? Cóż, ojcze, confiteor, confiteor, pięść uderza w chłopięcą pierś w godnym podziwu zapale, bum, bum, bum. Om! Mani! Padme! Hum! — moja wina, moja wina, moja bardzo wielka wina — cóż, pewnej niedzieli poszliśmy z Sandym Dolanem podglądać jego siostrę, jak się przebierała, i widziałem jej nagie piersi, ojcze, były małe, okrągłe, z malutkimi, czerwonymi sutkami, a pod brzuchem, ojcze, miała ten włochaty, czarny wzgórek, coś, czego jeszcze nigdy nie widziałem, a później odwróciła się plecami do okna i zobaczyłem jej pupcię, ojcze; dwa najpiękniejsze najsłodszej najokrąglejsze policzuszki jakie zdarzyło mi się widzieć, z tymi cudownie głębokimi dołeczkami na samym szczycie… a na dole, pośrodku, ta wspaniała, ciemna szczelina… a to co, ojcze? Mam przejść do innych grzechów? Dobrze więc, wyznaję, że sprowadziłem Sandy’ego z właściwej drogi w inny sposób, popełniłem z nim grzech przeciw ciału, grzechy przeciw Bogu i Naturze, że kiedy mieliśmy po jedenaście lat i spędzaliśmy noc w jednym łóżku, jego matka zajęta była rodzeniem i w domu nie było nikogo aby się nami opiekować, wtedy wyciągnąłem spod łóżka butelkę wazeliny, wycisnąłem z niej dużą kulkę i lubieżnie posmarowałem nią jego organ seksualny powtarzając, żeby się nie bał, że Bóg nie zobaczy nas tu, w ciemności, pod naciągniętymi kołdrami, a później ja… a później on… a później my… a później my…

Tak więc, na rozkazanie brata Javiera wysondowałem mą zdegenerowaną przeszłość i wybagrowałem z niej sporo błotnistych szczątków, dzięki którym jaśniej mógłbym zabłysnąć na sesjach konfesyjnych które, jak przypuszczałem, zaczną się niedługo. Lecz bracia myślą w sposób znacznie bardziej złożony. W rozkładzie dnia miała pojawić się zmiana, to prawda, ale jej przyczyną nie był ani brat Javier, ani sama spowiedź. To czekało nas w znacznie dalszej przyszłości.

Nowy rytuał jest rytuałem seksualnym i — niech mnie Budda zbawi — heteroseksualnym! Bracia, w czym zorientowałem się dopiero teraz, pod swymi przewrotnie kaukaskimi skórami są jakimiś Chińczykami i zaczęli uczyć nas nie czego innego tylko ta o seksu.

Oni sami nie używają tego słowa. I nie mówią o jin i jang. Lecz ja znam się na orientalnych eroticach i znam starożytne, duchowe znaczenie tych seksualnych ćwiczeń, blisko spokrewnionych z różnymi fizycznymi i kontemplacyjnymi ćwiczeniami, które uprawialiśmy do tej pory. Kontrola i nic, tylko kontrola nad wszystkimi funkcjami ciała — oto wyznaczony tutaj cel.

Czarnowłose kobiety w krótkich białych sukniach, które widzieliśmy przemykające przez Dom Czaszek, są w rzeczywistości kapłankami seksu, świętymi prostytutkami służącymi potrzebom braci i grającymi rolę naczyń dla Naczynia; to one wtajemniczają nas w święte misteria pochwowe. To co było do niedawna czasem odpoczynku po popołudniowych zajęciach, stało się teraz godziną transcendentnej kopulacji. Odbyło się bez ostrzeżenia. W dniu, w którym się zaczęło powróciłem z pola, wykąpałem się i jak zwykle leżałem rozwalony na łóżku, kiedy, tutejszym zwyczajem bez pukania, otworzyły się drzwi i do pokoju wtargnął brat Leon, brat lekarz, a za nim trzy ubrane na biało dziewczyny. Byłem nagi, ale pomyślałem sobie, że nie jest moim obowiązkiem zakrywać najważniejsze organy przed tymi, którzy dosłownie na nie włażą; zresztą szybko dano mi do zrozumienia, że okrywanie się nie ma najmniejszego sensu.

Kobiety ustawiły się w rzędzie pod ścianą. Po raz pierwszy miałem okazję, żeby się im bliżej przyjrzeć. Mogłyby być siostrami: wszystkie niewysokie, delikatne, ładnie zbudowane, o śniadej cerze, dużych nosach, wielkich lśniących ciemnych oczach, pełnych ustach. W pewien sposób przypominały mi dziewczyny z minojskich fresków, ale mogły być także amerykańskimi Indiankami; w każdym razie z pewnością były egzotyczne. Czarne jak noc włosy, duże piersi. Wiek: pomiędzy dwudziestką a czterdziestką. Stały jak posągi. Brat Leon wygłosił krótką orację. Podstawowe znaczenie dla kandydatów, mówił, ma sztuka opanowania pasji seksualnych. Rozsiewać płyn nasienny to po trochu umierać. No, dalej, bracie Leonie! Stary, elżbietański pewnik, równanie: szczytować = umierać. Nie możemy, dowodził dalej brat Leon, powstrzymywać impulsów seksualnych, musimy raczej nad nimi panować i kazać im nam służyć. Stosunek jest więc godny pochwały, wytrysk potępiony. Przypomniałem sobie, że gdzieś już o tym wszystkim słyszałem, w końcu nawet przypomniałem sobie gdzie: to czysty taoizm i kropka. Zjednoczenie jin i jang, pochwy i członka, tworzy harmonię konieczną do rozkwitu Wszechświata, lecz rozsiewanie ching, nasienia, oznacza autodestrukcję. Trzeba walczyć, by zachować ching, powiększać jego zasoby i tak dalej. Zabawne, bracie Leonie, ale nie wyglądasz mi na Chińczyka. Kto, pomyślałem, kradnie teorie komu? A może taoiści i Bractwo doszli niezależnie do tych samych wniosków?

Brat Leon skończył swój krótki prolog i powiedział coś dziewczynom w języku, którego nie zrozumiałem (sprawdziłem to później z Elim, ale i on nie potrafił go zidentyfikować, aztecki lub majański, przypuszczał). Krótkie, białe stroje spadły natychmiast i trzy nagie jak sama matka natura góry jing oddały mi się w służbę. Mogę sobie być zasranym zboczeńcem, ale przecież jestem zdolny do wydawania sądów estetycznych — dziewczyny były wspaniałe. Ich duże piersi zwisały akurat tyle ile trzeba, miały płaskie brzuchy, twarde pośladki, wspaniałe nogi. Żadnych śladów operacji lub ciąży. Brat Leon warknął niezrozumiały rozkaz i kapłanka najbliższa drzwi natychmiast położyła się na zimnej, kamiennej posadzce, podciągając i lekko rozchylając uda. Odwracając się w moją stronę brat Leon pozwolił sobie na lekki uśmiech, po czym czubkami palców jednej ręki wykonał delikatny gest. „Dalej, chłopcze”, zdawał się mówić. Anielski Ned był mocno zakłopotany. Rozdziawił gębę i na próżno próbował coś powiedzieć. Co… co to jest? Ty nic nie rozumiesz, bracie Leonie, gorzka prawda brzmi tak, że jestem tym, kogo nazywa się homos, zboczeńcem, pedałem, że nieszczególnie interesuję się piczką; raczej, muszę przyznać, wolę dupę. Ale niczego takiego nie powiedziałem, a brat Leon powtórzył gest, już nie tak łagodnie. Co do diabła; tak naprawdę zawsze byłem biseksualny z homoseksualnym odchyleniem, a od czasu do czasu z przyjemnością wykonywałem prawnie uznane funkcje. Jeśli ma od tego zależeć życie wieczne, z chęcią przejdę przez ten Sąd Boży. Zbliżyłem się do rozwartych ud. Z fałszywą pewnością prawdziwego samca wsadziłem swój miecz w czekającą nań pochwę. I co teraz? Oszczędzaj ching, powiedziałem sobie, oszczędzaj ching. Poruszyłem się powoli statecznymi pchnięciami, a brat Leon jak trener udzielał mi dobrych rad zza lin ringu, tłumacząc, że rytm wszechświata wymaga bym doprowadził partnerkę do orgazmu, na który sam nie mogę sobie pozwolić. Bardzo dobrze. Podziwiając sprawność mego działania w każdym calu działałem, aż wydobyłem z mej duchowej konkubiny odpowiednie jęki i okrzyki, sam pozostając daleki, samotny, najzupełniej oddzielony od przygód mego narzędzia. Kiedy boski moment przeminął, moja zaspokojona partnerka wyeksmitowała mnie z siebie zgrabnym, prawdziwie profesjonalnym ruchem bioder i dostrzegłem, że kapłanka numer dwa układa się na podłodze przyjmując pozycję poddania. Bardzo dobrze — superbyk będzie posłuszny. Pchnięcie, pchnięcie, pchnięcie, westchnięcie, chrząknięcie, jęk. Z chłodną precyzją chirurga zoperowałem ją aż do orgazmu; brat Leon pomagał mi przychylnym komentarzem dobiegającym gdzieś znad lewego ramienia. Znów krótki ruch bioder, znów zmiana partnerek, kolejna ciemna, rozwarta joni oczekująca mego błyszczącego, sztywnego członka. Niech mi Bóg dopomoże! Zaczynałem czuć się jak rabbi, któremu doktor powiedział, że padnie trupem na miejscu, jeśli codziennie nie zje przynajmniej pół kilo wieprzowiny. Lecz beztroski Ned wbił się tam, gdzie miał się wbić. Tym razem, powiedział brat Leon, mogę sobie pozwolić na luksus i przyjemność orgazmu. W tym momencie i tak już jednak osiągnąłem granicę wytrzymałości i z pewną przyjemnością rozluźniłem stalową samokontrolę.

Tak więc nasza Próba wkroczyła w nową, ordynarniejszą fazę. Kapłanki zgłaszają się do nas każdego popołudnia. Myślę, że dla byczków takich jak Timothy czy Oliver jest to nieoczekiwana premia, czysta przyjemność, choć mogę się mylić — to co im tutaj zaoferowano nie jest wcale tak proste jak zwykłe, dobre pieprzonko, które tak lubili; przypomina to raczej mozolne, bardzo wymagające ćwiczenie w pełnej samokontroli, które może dla nich oznaczać obranie całego aktu z właściwej mu przyjemności. To ich problem. Ja mam inny — biedny, stary Ned, więcej miał heteroseksu w tym tygodniu niż w ciągu pięciu poprzednich lat. Trzeba mu wszakże przyznać jedno: robi wszystko, czego od niego wymagają i nigdy się nie skarży. Ale to ciężka walka. Matko Boska. W mej najbardziej erotycznej z podróży nie wyobrażałem sobie, że droga do wieczności prowadzić będzie przez tyle drżących, kobiecych brzuchów.

33. Eli

Zeszłej nocy, późno, w ciemności, po raz pierwszy przyszła mi do głowy myśl, że powinienem ofiarować się sam i poprzez samobójstwo spełnić warunek Dziewiątego misterium. Chwila rozpaczy, która minęła równie szybko jak przyszła, warta jednak tego, by przyjrzeć się jej w jasnym świetle dnia. Przyczyną były oczywiście te próby seksualne, które tak mnie niszczą. Nie udało mi się nawet zacząć opanowywać ich technik. Fiasko, jedno za drugim; jak też mam się powstrzymać? Ofiarowują mi piękne kobiety, każą mi załatwić trzy pod rząd — och, szmendrik, szmendrik, szmendrik! Wciąż do nowa powtarza się scena z Margo. Zapalam się, ponosi mnie — przeciwnie, niż powinno się działać w imię Czaszki. Ani razu nie zdołałem opanować się na tyle, by dać radę wszystkim trzem. Nie sądzę, by było to po ludzku możliwe, a przynajmniej możliwe dla mnie. Ale oczywiście i ta długowieczność, o której tu mówimy, po ludzku nie jest możliwa. Trzeba przekroczyć ludzkie możliwości, trzeba być dosłownie pozaludzkim, nieludzkim, jeśli ma się pokonać śmierć. Lecz jeśli nie mogę opanować nawet zdradzieckich skurczy mojego własnego kutasa, to jaką mam nadzieję na opanowanie metabolizmu, na odwrócenie procesu organicznego gnicia samym wysiłkiem umysłu, na osiągnięcie kontroli nad ciałem na poziomie komórkowym, a tego rodzaju kontrolę mają nad swym ciałem bracia. Nie mogę. Widzę przed sobą widmo klęski. Brat Leon i brat Bernard obiecali, że poprowadzą ze mną specjalne treningi, że pokażą mi użyteczne techniki seksualnego rozładowania, ale nie bardzo chce mi się wierzyć, że na coś się to przyda. Problem tkwi zbyt głęboko w istocie mojego „ja” i już za późno to zmieniać, jestem kim jestem. Dosiadam tych dziwek, tych milczących, gibkich azteckich kapłanek i chociaż w głowie kłębią mi się instrukcje jak powstrzymać nasienie, ciało rusza w pełny galop, ucieka mi, wybucha pasja, a właśnie pasja jest tym, co należy zwyciężyć, jeśli ma się zamiar przejść przez Próbę. Oblewając ten egzamin tracę wszystko, przewracam się o krawężnik, tracę nieśmiertelność, niech więc przynajmniej zgładzę nic nie wartego siebie już teraz, skoro ktoś musi to zrobić — i otworzę drogę innym. W każdym razie tak myślałem późno, zeszłej nocy. Myślałem też, że Timothy jest tym, który z pewnością także poniesie klęskę, bo nie może lub nie chce zagłębić się w siebie, jest więźniem swej pogardy, gardzi Bractwem i jego rytuałami, tak że zaledwie potrafi ukryć swą niecierpliwość. W ten sposób nigdy nie osiągnie podstawowej kontroli nad sobą. My medytujemy, on nas tylko obserwuje. Istnieje realne niebezpieczeństwo, że w ciągu kilku następnych dni po prostu odejdzie, co oczywiście spowoduje klęskę wszystkich naszych planów, niszcząc równowagę Naczynia. Z tego powodu, prywatnie, wyznaczyłem Timothy’ego na ofiarę drugiej części Dziewiątego Misterium; skoro prawdopodobnie nie jest w stanie zdobyć tego, co oferuje Bractwo, więc uwolnijmy go, zabijmy dla innych. Zeszłej nocy, czuwając, ponury, pomyślałem, że natychmiast doprowadzę sprawy do pożądanego końca; ukradnę nóż z kuchni, zabiję nim Timothy’ego we śnie, a później sam się zabiję. W ten sposób wypełnię Dziewiąte Misterium, a Ned i Oliver otrzymają paszport do wieczności. Już nawet usiadłem. Lecz w tym krytycznym momencie zawahałem się i zadałem sobie pytanie, czy to właściwy czas, by dokonać tego, czego pragnąłem dokonać. Być może uwalniający rytuał Dziewiątego Misterium ma swe właściwe miejsce, kiedyś, w dalszych stadiach Próby. Być może popsułbym wszystko robiąc to teraz, arbitralnie, nie czekając na sygnał od braci. Jeśli przedwczesna ofiara miałaby pójść na marnej lepiej się powstrzymać. Pozostałem w łóżku i przeszła mi ta chętka. Rankiem, chociaż ciągle byłem przygnębiony, odkryłem, że wcale nie mam ochoty odbierać sobie życia. Przeczucie ostrzega mnie, że nie jest ze mną najlepiej, jestem głęboko rozczarowany pełnym, bijącym w oczy asortymentem swych niedoskonałości, oczywiście; ale mimo wszystko chcę żyć, jak długo się da. Jednak szansę na osiągnięcie długowieczności, którą cieszą się bracia, wydają mi się malutkie. Nie sądzę, żeby któremuś z nas w ogóle się udało. Myślę, że Naczynie rozpada się na kawałki.

34. Oliver

W porze obiadu, kiedy wychodziliśmy z sesji z bratem Miklosem, podszedł do nas w hallu brat Javier. — Spotykamy się po obiedzie w Sali Trzech Masek — powiedział i odszedł godnie w swych własnych sprawach. Jest w tym człowieku coś odpychającego, coś mrożącego; to jedyny z braci, którego wolę unikać. Te martwe oczy, ten martwy głos. W każdym razie przypuszczałem, że nadszedł właściwy czas na początek terapii spowiedzią, o której przed tygodniem mówił nam brat Javier. Miałem rację, chociaż odbędzie się to inaczej, niż sobie wyobrażałem. Spodziewałem się raczej terapii grupowej: Ned, Eli, Timothy, ja i może dwóch lub trzech braci; siedzimy w koło, kandydaci dwóch lub trzech braci; sądzimy w koło, kandydaci po kolei wstają i obnażają swą duszę przed całym zgromadzeniem, a my komentujemy to, co usłyszeliśmy, próbujemy interpretacji według naszych własnych doświadczeń i tak dalej. Jednak nie. Brat Javier powiedział, że mamy być swoimi własnymi spowiednikami — w serii indywidualnych spotkań twarzą w twarz.

— W zeszłym tygodniu — powiedział — zrobiliście przegląd swego życia, przyjrzeliście się jego ciemnym sekretom. Każdy z was zamknął w odległym zakątku duszy przynajmniej jeden epizod i jest przekonany, że nie wspomni o nim nigdy, nikomu. Nasza praca musi skoncentrować się na tym jednym epizodzie… i na żadnym innym.

Wymagał od nas, abyśmy rozpoznali i wyizolowali najpotworniejszy, najbardziej wstydliwy epizod z naszego życia — a później wyjawili go, by oczyścić się ze złych emocji. Położył wisior na podłodze i obrócił go, by określić, kto będzie się spowiadał komu. Timothy mnie, ja Eliemu, Eli Nedowi, Ned Timothy’emu. Ale łańcuszek szczęścia zawiązał się tylko między nami, inni do niego nie należeli. Brat Javier nie miał zamiaru zmienić naszych najbardziej osobistych strachów we własność publiczną. Nie mieliśmy mówić mu — i komukolwiek innemu — tego, czego dowiedzieliśmy się na sesjach. Każdy z członków Naczynia miał zostać strażnikiem czyjegoś sekretu lecz to, z czego się spowiadamy miało pozostać przy naszym spowiedniku. Liczyło się raczej oczyszczenie, zdjęcie ciężaru niż uzyskane wiadomości.

A jednak, abyśmy nie zanieczyszczali krystalicznej atmosfery Domu Czaszek wylewając w nią zbyt wiele negatywnych emocji na raz, brat Javier zadecydował, że w każdym dniu będzie się odbywała tylko jedna spowiedź. I znów kręcący się wisior zdecydował o kolejności. Dziś w nocy, przed snem, Ned pójdzie do Timothy’ego. Jutro Timothy przyjdzie do mnie, pojutrze ja zgłoszę się do Eliego, a czwartego dnia Eli zamknie obwód spowiadając się Nedowi.

Dało mi to niemal dwa i pół dnia na decyzję, co powiem Eliemu. Och, oczywiście wiedziałem co powinienem mu powiedzieć. To było oczywiste. Ale wymyśliłem dwie czy trzy nędzne, zastępcze historyjki, zasłony dla tej prawdziwej, kiepskie preteksty w celu ukrycia tej jednej, którą naprawdę powinienem opowiedzieć. Likwidowałem je jednak tak szybko, jak się pojawiały. Miałem przed sobą tylko jedną, otwartą drogę, tylko jedne prawdziwe skupisko wstydu i winy. Nie wiedziałem, jak zdołam stawić czoła bólowi opowiedzenia tej historii, ale musiałem ją opowiedzieć i miałem nadzieję że być może w trakcie opowiadania ból zacznie znikać, chociaż bardzo w to wątpiłem. Będę się o to martwił, zdecydowałem, we właściwym czasie. I zacząłem wymazywać z pamięci zagadnienia spowiedzi. Przypuszczam, że to klasyczny przypadek stłumienia. Wieczorem zdołałem całkowicie zapomnieć o bracie Javierze. Ale obudziłem się spocony, w środku nocy, wyobrażając sobie, że wyznałem Eliemu wszystko.

35. Timothy

Ned wchodzi tanecznym krokiem, mrugając głupio i uśmiechając się afektowanie. Zawsze zachowuje się tak przesadnie, kiedy rzeczywiście się czymś przejmuje. — Wybacz mi ojcze, bom zgrzeszył — mówi śpiewnym głosem. Tańczy jakby stepował. Drży. Krzywi się. Przewraca oczami. Jest pokręcony i, jak się orientuję, podkręca go ten cały interes ze spowiedzią; po tylu latach odzywa się w nim ciągle stary jezuita. Chce się wywnętrznić i będzie się wywnętrzniał przede mną. Nagle sama myśl o tym, że będę musiał siedzieć tutaj słuchając jakiejś jego oślizgłej, zboczonej historyjki sprawia, iż dostaję mdłości. A niby czemu, do diabła, mam przyjmować jego śmierdzące wynurzenia? Kim w końcu jestem, by słuchać spowiedzi Neda?

— Czy naprawdę masz zamiar powierzyć mi wielki sekret twego życia? — spytałem.

Wyglądał na zaskoczonego.

— Ależ oczywiście!

— A musisz?

— Czy muszę? Timothy, tego się po nas spodziewają! A w każdym razie mam na to ochotę.

Tak, z pewnością miał na to ochotę. Drżał, napinał się, cały był czerwony i naładowany.

— Co z tobą, Timothy? Czy moje prywatne życie w ogóle cię nie interesuje?

— Nie.

— No, no. Niech nic, co ludzkie, nie będzie ci obce.

— Wcale tego nie chcę. I nie potrzebuję.

— To źle, kolego. Bo ja to muszę opowiedzieć. Brat Javier powiedział, że uwolnienie się od grzechu jest konieczne by przedłużyć mój pobyt na ziemi więc mam zamiar się przewentylować, człowieku. Mam zamiar się przewentylować!

— Jeśli musisz — powiedziałem, zrezygnowany.

— Usiądź wygodnie, Timothy. Otwórz szeroko uszy. Nie masz wyboru, musisz słuchać.

I słuchałem. Ned był ekshibicjonistą z zamiłowania, jak wielu takich jak on. Chciał się tarzać we własnych wyznaniach, we własnych objawieniach. Opowiadał swoją historię bardzo profesjonalnie, szkicując detale jak pisarz, za którego się uważa, podkreślając jedno, cieniując co innego. Opowiedział mi to, czego się po nim spodziewałem, brudną fantazję zboczeńca.

— Zdarzyło się to — powiedział — jeszcze nim mnie spotkałeś, na drugim semestrze pierwszego roku. Nie miałem nawet osiemnastu lat. Mieszkałem poza kampusem, razem z dwoma innymi mężczyznami. — Naturalnie obaj byli pedałami. Właściwie było to ich mieszkanie, Ned wprowadził się tam po przerwie semestralnej. Byli osiem czy dziesięć lat starsi od niego i przez dłuższy czas mieszkali razem — coś w rodzaju małżeństwa homoseksualistów. Jeden z nich był szorstki, męski i dominujący, zastępca profesora literatury francuskiej i twardy atleta — jego hobby był alpinizm — drugi bardziej przypominał stereotypowego zboczeńca, delikatnego i eterycznego, niemal kobiecego; wątły, nic już nie piszący poeta, który większość czasu spędzał w domu, sprzątał, gotował, podlewał kwiatki w doniczkach i, jak przypuszczam, robił także na drutach i może na szydełku.

W każdym razie było sobie tych dwóch homoseksualnych facetów prowadzących szczęśliwe gospodarstwo. Spotkali Neda w jakimś ich barze, dowiedzieli się, że nie lubi miejsca, w którym mieszka, i zaprosili go, żeby się do nich wprowadził. Cały układ w założeniu miał dotyczyć wyłącznie mieszkania; Ned miał mieć własny pokój, płacić część komornego i część rachunków ze sklepów; nie było mowy o tym, żeby angażował się seksualnie z którymkolwiek z nich — zresztą tych dwóch było sobie wiernych. Przez miesiąc czy dwa wszystko szło dobrze. Lecz wierność wśród zboczeńców, jak przypuszczam, wcale nie jest mocniejsza niż wierność wśród normalnych i obecność Neda w domu zaczęła powodować niepokoje — w ten sam sposób, w jaki stała obecność dobrze zbudowanej osiemnastolatki wprowadziłaby napięcie w normalnym małżeństwie. — Świadomie czy nieświadomie — mówił Ned — podsycałem to napięcie. Chodziłem po mieszkaniu nago, flirtowałem z nimi, często stosowałem niby to przypadkowe pieszczoty. — Napięcie rosło i w końcu musiało nastąpić nieuniknione. Pewnego dnia kochankowie pokłócili się o coś, być może o niego, tego Ned nie był pewien, i ten męski z wściekłością wybiegł z domu. Ten kobiecy, cały drżący, przyszedł do Neda po pociechę. Ned pocieszył go, biorąc „ją” do łóżka. Po wszystkim obaj czuli się winni, ale to ich nie powstrzymało — Neda i tego poetę, który na imię miał Julian — od pójścia do łóżka w parę dni później i od zmienienia tego w regularną przygodę. W tym samym czasie ten drugi, Oliver — czy to nie interesujące, jeszcze jeden Oliver? — najprawdopodobniej niaświadom tego, co się działo między Nedem i Julianem zaczai się zalecać do Neda w końcu oni też poszli do łóżka. Tak więc przez kilka tygodni Ned miał równolegle i niezależnie dwie przygody z obydwoma z nich. — To było zabawne — mówił — w taki nerwowy sposób; to całe tajemnicze umawianie się, wszystkie te małe kłamstwa, strach, że któryś przyłapie mnie z tym drugim w łóżku. — Ale musiało to spowodować jakieś kłopoty. Obaj starsi zboczeńcy zakochali się w Nedzie. Każdy z nich zdecydował, że chce zerwać z dotychczasowym partnerem i żyć dalej z nim. Przeciąganie liny. Obaj zaoferowali się Nedowi. — Po prostu nie wiedziałem, jak się mam zachować w tej sytuacji — mówił Ned. — Oliver zdążył już przez ten czas odkryć, że coś mnie łączy z Julianem, Julian podejrzewał, że coś mnie łączy z Oliverem, ale żaden nie wystąpił jeszcze z jakimiś zdecydowanymi oskarżeniami. Jeśli musiałbym między nimi wybierać, wolałbym chyba Juliana, ale nie miałem zamiaru być tym, który podejmie najważniejsze decyzje.

W swej opowieści Ned przedstawiał mi się jako naiwne, niewinne dziecię uwięzione w trójkącie, który zawiązał się bez jego udziału. Bezradny, niedoświadczony, miotany burzliwymi uczuciami Olivera i Juliana itd, itp. Ale spod powierzchni coś wydobywało się na jaw, przekazywane mi nie słowami, lecz uśmieszkiem, przesadzonym podniesieniem brwi i innymi niewerbalnymi komentarzami do tej historii. W każdej kolejnej chwili Ned funkcjonuje co najmniej na sześciu poziomach i ile razy zacznie tłumaczyć, jaki to jest naiwny i niewinny, wiesz, że się z ciebie nabija. Historia, która wyglądała ku mnie zza zasłony pokazywała Neda złowrogiego i planującego kilka ruchów z góry, manipulującego dla zabawy tymi dwoma bezradnymi pedałami, wchodzącego między nich kuszącego ich i uwodzącego po kolei, zmuszającego obu do konkurencji o jego względy.

— Rozstrzygnięcie przyszło w pewien majowy weekend — mówił Ned — kiedy to Oliver zaprosił mnie na wspólną wspinaczkę w New Hampshire, zostawiając Juliana w domu. Wyjaśnił, że mamy sobie sporo do powiedzenia i że czyste powietrze górskiego szczytu stworzy najlepszą atmosferę do dyskusji. — Ned zgodził się, co spowodowało, że Julian dostał ataku histerii. — Jeśli pójdziesz z nim, szlochał, ja się zabije! Neda zdumiał ten emocjonalny szantaż, ale powiedział Julianowi po prostu, żeby się uspokoił, to w końcu tylko jeden weekend, jeden weekend nic nie znaczy, wróci w niedzielę wieczorem. Julian awanturował się dalej, wciąż gadając o samobójstwie. Nie zwracając na niego uwagi Oliver i Ned spakowali się na wspinaczkę. Nie zobaczycie mnie już żywego! — zaskrzeczał Julian. Opowiadając mi to wszystko Ned wiernie i pogardliwie imitował paniczne skrzeki Juliana. — Obawiałem się, że może mówić serio — powiedział. — Aż drugiej strony wiedziałem, że byłoby błędem przestraszyć się takiego ataku. No, i — głęboko, w sekrecie — byłem zaszczycony myślą, że jestem dla kogoś tak ważny, by rozważał samobójstwo z mojego powodu. — Oliver powiedział Nedowi, żeby się nie przejmował Julianem. On po prostu histeryzuje, stwierdził. I w piątek pojechali do New Hampshire.

W sobotę, późnym popołudniem, byli na zboczu jakiejś dużej góry, na wysokości półtora tysiąca metrów. Oliver wybrał tę chwilę żeby się zdeklarować. Żyj ze mną i bądź mym kochankiem, powiedział, a będziemy mieli wszystkie rozkosze świata. Zabawa się skończyła; chciał natychmiastowej decyzji. Wybieraj między mną i Julianem, powiedział, i wybierz szybko. — Przez ten czas zdążyłem już zdecydować, że nie dbam szczególnie o Olivera, który bywał hałaśliwy i strasznie supermęski, przedstawiając się jako coś w rodzaju Hemingwaya pedałów — mówił Ned. — I chociaż uważałem Juliana za atrakcyjnego myślałem też, że jest o wiele za słaby i zbytnio zależny, takie sobie dzikie wino na ścianie. Co więcej, niezależnie od tego, którego bym wybrał, mogłem być pewien, że ten drugi z pewnością jojczałby mi nad głową; sceny zazdrości, pogróżki, bójki i co tam jeszcze. A więc — mówi dalej Ned — powiedziałem uprzejmie, że nie chcę być przyczyną zerwania Olivera i Juliana, których uczucie bardzo szanuję, i że zamiast dokonywać tak niemożliwego wyboru, po prostu się od nich wyprowadzę. Na to Oliver zaczął oskarżać Neda, że woli Juliana, że konspiruje z Julianem aby usunąć jego, Olivera. Dyskusja przerodziła się w głośną i bezsensowną kłótnię, z wszystkimi możliwymi oskarżeniami i zaprzeczeniami. — Nie potrafię już żyć bez ciebie, Ned, powiedział w końcu Oliver. Obiecaj, że zostaniesz ze mną, a nie z Julianem, obiecaj natychmiast. Albo skoczę.

Kiedy już Ned dotarł do tej części opowieści, miał w oczach dziwaczny błysk, diabelski blask świadczący o tym, że dobrze się bawi. Zaczarowała go jego elokwencja. W pewien sposób mnie też. Mówił: — Znudziło mnie to podwójne wygrywanie groźby samobójstwa. Złapali mnie w sieć, każdy ruch dyktowała mi czyjaś groźba, że popełni samobójstwo jeśli się do niego nie dostosuję. Gówno, powiedziałem Oliverowi, ty też masz zamiar wykonać ten numer? To się sam pieprz. Idź i skocz, no! Gówno mnie obchodzi, co zrobisz. Zakładałem, że Oliver blefuje jak to zwykle ludzie mówiący coś takiego. Ale Oliver nie blefował. Nie odpowiedział mi, nawet się nie zawahał, by pomyśleć, po prostu zrobił krok w pustkę. Zobaczyłem, jak chyba przez dziesięć sekund wisi w powietrzu, patrząc na mnie; twarz miał bardzo łagodną, spokojną i spadł z pięćset metrów, uderzył w zbocze, odbił się jak rzucona w dół lalka i poleciał na ziemię. To wszystko zdarzyło się tak szybko, że nawet nie zacząłem tego rozumieć: groźba, moja opryskliwa, kąśliwa odpowiedź, skok; raz, dwa, trzy. I nagle zaczęło to do mnie docierać. Zacząłem się cały trząść. Wrzeszczałem jak szaleniec. — Przez kilka minut, mówił, rozważał nawet serio pomysł, żeby skoczyć za Oliverem. A potem zebrał się nieco do kupy i zaczął schodzić górską ścieżką, co nie było łatwe bez pomocy Olivera. Zejście zabrało mu kilka godzin i na dole znalazł się już nocą. Nie miał pojęcia, gdzie spadło ciało Olivera, w okolicy nie było strażników ani telefonu, ani nic; Ned przeszedł dwa kilometry do autostrady i zaczął polować na okazję, żeby wrócić do szkoły. (Wtedy jeszcze nie umiał prowadzić, więc musiał zostawić samochód Olivera zaparkowany u stóp góry). — Przez całą drogę powrotną byłem w stanie absolutnej paniki — mówił. — Ludzie, którzy mnie podwozili, myśleli, że jestem chory, jeden z kierowców uparł się nawet, żeby mnie odwieźć do szpitala. Myślałem tylko o tym, że jestem winien, winien, winien śmierci Olivera. Czułem się odpowiedzialny za jego śmierć, tak jakbym sam go popchnął. — Jak poprzednio słowa Neda mówiły mi jedno, a wyraz jego twarzy zupełnie co innego. — Wina — mówił głośno, a telepatycznie odbierałem „satysfakcja”. — Odpowiedzialny za śmierć Olivera — mówił głośno, a po cichu: „zachwycony, że ktoś popełnił samobójstwo z miłości do mnie”. — W panice — mówił głośno, a po cichu przekazywał: „zachwycony sukcesem w manipulowaniu ludźmi”. I dalej: — Próbowałem wmówić w siebie, że to nie była moja wina, że nie miałem powodu, by myśleć, iż Oliver mówi poważnie, ale to mi się nie udało. Oliver był homoseksualistą, a homoseksualiści z definicji są niezrównoważeni, prawda? Prawda. I jeśli Oliver mówił że skoczy, nie powinienem go dosłownie namawiać do skoku, bo tylko tego potrzebował, żeby przekroczyć granicę. — Słowami Ned mówił mi: — Byłem niewinny i głupi — a ja odbierałem: „Byłem sukinsynem, morderca”. I dalej: — A później zacząłem się zastanawiać, co też powiem Julianowi. Oto wszedłem do ich domu, flirtowałem z nimi aż dostałem, czego chciałem, wszedłem między nich i w końcu właściwie spowodowałem śmierć Olivera. Julian został całkiem sam i co ja miałem zrobić w tej sytuacji? Ofiarować się jako następca? Do końca życia dbać o biednego Juliana. Och, to był potworny bałagan, zupełny bałagan. Wróciłem do mieszkania około czwartej nad ranem, tak mi drżały ręce, że z trudem włożyłem klucz w zamek. Przećwiczyłem sobie z osiem różnych przemówień dla Juliana, wszystkie wyjaśniające, wszystkie mające mnie usprawiedliwić. Ale okazało się w końcu, że żadnego z nich nie potrzebuję.

— Julian uciekł z dozorcą — podsunąłem.

— Kiedy wyjechaliśmy w piątek, Julian podciął sobie żyły — powiedział Ned. — Znalazłem go w wannie. Nie żył co najmniej od dwunastu godzin. Widzisz, Timothy, zabiłem ich obu. Rozumiesz? Oni mnie kochali, a ja ich zniszczyłem. Żyję z tą winą do dzisiaj.

— Czujesz się winny temu, że nie potraktowałeś ich serio, kiedy grozili samobójstwem?

— Czuję się winny temu, że tak strasznie podnieciło mnie ich samobójstwo — powiedział Ned.

36. Oliver

Timothy pojawił się, kiedy miałem już iść do łóżka. Wszedł do pokoju powoli, wyglądał na ponurego i rozzłoszczonego; przez chwilę nie pojmowałem czego tutaj szuka. — W porządku — powiedział, opadając na podłogę i opierając się o ścianę — skończmy z tym jak najszybciej, dobra?

— Wyglądasz na wściekłego.

— Bo jestem. Wścieka mnie ta kupa gówna, w której kazaliście mi się tarzać.

— Nie wyżywaj się na mnie — powiedziałem.

— A wyżywam się?

— Z twarzy nie wyglądasz na nastawionego szczególnie przyjaźnie.

— Bo i nie jestem szczególnie przyjaźnie nastawiony. Wiesz, Oliver, mam ochotę wynieść się stąd do samego diabła, i to jak najszybciej. W końcu jak długo już tu siedzimy? Dwa, trzy tygodnie? W każdym razie za długo, do kurwy nędzy! Za długo!

— Kiedy zgodziłeś się tu przyjechać, wiedziałeś, że zajmie to trochę czasu — powiedziałem. — Nie ma sposobu na to, żeby odwalić Próbę błyskawicznie, w cztery dni, przyszedł — wyszedł. Jeśli się teraz wycofasz, popsujesz szyki nam wszystkim. I nie zapomnij, że przysięgaliśmy…

— Przysięgaliśmy, przysięgaliśmy, przysięgaliśmy…! Chryste, Oliver, zaczynasz już mówić jak Eli! Besztasz mnie. Gderasz. Przypominasz mi, że coś tam przysięgałem! Jezu, jak ja nie znoszę tego zasranego przypominania. Wygląda tak, jakbyście we trzech pilnowali mnie siedzącego w wariatkowie.

— Więc jednak wściekasz się na mnie? Timothy wzruszył ramionami.

— Wściekam się na wszystko i wszystkich. A najbardziej chyba wściekam się na siebie. Za to, że dałem się wam wrobić. Za to, że od razu na początku nie miałem tyle zdrowego rozsądku, by wam powiedzie że się w to nie mieszam. Myślałem, że będę miał zabawę, więc zgodziłem się pojechać. Zabawa. Raaany!

— Ty ciągle myślisz, że to nic, tylko strata czasu?

— A ty nie?

— Nie sądzę, byśmy tracili czas — powiedziałem. Czuję, jak zmieniam się z dnia na dzień. Jak pogłębiam kontrolę nad swym ciałem. Rozszerzam zasięg po znania. Dostrajam się do czegoś wielkiego, Timothy i Eli, i Ned też, i nie ma powodu, żeby z tobą nie działo się to samo.

— Szaleńcy. Trzej szaleńcy.

— Gdybyś spróbował trochę się rozluźnić i rzeczy wiście przeprowadził niektóre medytacje i ćwiczenia duchowe…

— I tu cię mam. Znowu gderasz.

— Przepraszam, Timothy. Zapomnijmy o tym. Zapomnij o wszystkim. — Wciągnąłem głęboko oddech Timothy może był moim najlepszym przyjacielem a może był moim jedynym przyjacielem, a jednak na jego widok zebrało mi się na wymioty — zebrało mil się na wymioty na widok jego dużej mięsistej twarzy i krótko przyciętych włosów, mdliło mnie od jego arogancji, od jego pieniędzy, jego przodków i od jego pogardy dla wszystkiego, czego nie da się zrozumieć Powiedziałem bezdźwięcznym, lodowatym tonem: — Słuchaj, jeżeli ci się tu nie podoba, odejdź. Po prostu odejdź. Nie chcę, byś myślał, że to ja cię powstrzymuję. Odejdź, jeśli naprawdę chcesz odejść. I o mnie się nie martw ani o przysięgę i te inne rzeczy. Ja potrafię się o siebie zatroszczyć.

— Nie wiem, co chcę zrobić — mruknął Timothy i kapryśny grymas spełzł na moment z jego twarzy. Zastąpił go wyraz, który niełatwo mi było skojarzyć z Timothym; wyraz zmieszania, niepewności. Znikł jednak i znów pojawił się kaprys. — Inna rzecz — powiedział Timothy, tak samo kapryśnie — po jaką cholerę mam się komukolwiek spowiadać ze swoich sekretów?

— Nie musisz.

— Brat Javier powiedział, że tak trzeba.

— A co to dla ciebie znaczy? Jeśli nie chcesz czegoś wyjawić, nie wyjawiaj.

— To część rytuału — powiedział Timothy.

— Ale ty nie wierzysz w rytuał. W każdym razie, jeśli masz zamiar nas jutro opuścić, Timothy, nie musisz robić niczego, co kazał ci zrobić brat Javier.

— A czy powiedziałem, że wyjeżdżam?

— Powiedziałeś, że chcesz wyjechać.

— Powiedziałem, że miałbym ochotę wyjechać.

Nie mówiłem, że zamierzam wyjechać. To nie to samo. Jeszcze się nie zdecydowałem.

— Powiedz tak lub nie, jak ci się podoba. Spowiadaj się lub nie, jak ci się podoba. Ale jeśli nie masz zamiaru zrobić tego, po co przysłał cię tu brat Javier, to proszę cię, wynoś się i daj mi spać.

— Nie poganiaj mnie, Oliverze. Tylko nie zacznij mnie naciskać. Nie potrafię ruszać się tak szybko, jakbyś chciał.

— Miałeś cały dzień, żeby zdecydować, czy masz zamiar mi coś powiedzieć, czy nie.

Skinął głową. Pochylił się, aż jego głowa znalazła się między kolanami, i siedział tak bardzo długo, milcząc. Przestałem się na niego złościć. Widziałem, że ma problemy. Dla mnie był to zupełnie nowy Timothy. Chciał się rozluźnić, chciał wejść w tę sprawę Domu Czaszek, a jednocześnie pogardzał tym wszystkim tak bardzo, że nie potrafił zrobić tego, czego chciał. Więc go nie poganiałem. Pozwoliłem mu tak siedzieć i w końcu Timothy spojrzał w górę i powiedział:

— Jeśli powiem ci to, co muszę ci powiedzieć jaką mam pewność, że tego nie rozgadasz?

— Brat Javier powiedział, że nie wolno nam rozpowiadać tego, co usłyszeliśmy na spowiedzi.

— Jasne, ale czy na pewno zatrzymasz to przy sobie?

— Nie ufasz mi, Timothy?

— W tej sprawie nikomu bym nie zaufał. To mnie może zniszczyć. Brat Javier nie żartował mówiąc, że każdy z nas przechowuje gdzieś wewnątrz, w ukryciu, coś czego nigdy nie ośmieliłby się ujawnić. Zrobiłem sporo paskudnych rzeczy, a tak, ale jest między nimi jedna tak paskudna, że niemal święta, grzech tak potworny, że niemal święty. Ludzie by mną gardzili, gdyby o tym wiedzieli. Ty prawdopodobnie też byś mną gardził. Timothy miał twarz szarą z napięcia.

— Nie jestem pewien, czy w ogóle chcę o tym mówić — dodał.

— Jeśli nie chcesz, nie mów.

— Ale powinienem powiedzieć.

— Tylko jeśli uznajesz zasady Domu Czaszek. A ty ich nie uznajesz.

— A gdybym chciał je uznać, musiałbym robić to, co każe brat Javier. Nie wiem. Nie wiem. Ty na pewno nie powiesz nic Eliemu czy Nedowi, co? I nikomu innemu?

— Absolutnie nic — obiecałem.

— Chciałbym w to wierzyć.

— W tym nie mogę ci pomóc, Timothy. Jest, jak mawia Eli: „Niektóre rzeczy musisz brać na wiarę”.

— A może ubilibyśmy interes — powiedział. Pocił się i wyglądał na zdesperowanego. — Ja ci opowiem moją historię, a potem ty opowiesz mi swoją i w ten sposób będziemy się nawzajem trzymać w szachu. Każdy z nas będzie miał coś na drugiego — jako gwarancję, że nikt nie będzie paplał.

— Tym, któremu mam się wyspowiadać jest Eli. Nie ty. Eli.

— Więc nici z umowy.

— Nici z umowy.

Przez jakiś czas Timothy znów siedział cicho. Dłużej niż poprzednio. W końcu spojrzał w górę. Wyraz jego oczu przeraził mnie. Timothy zwilżył usta i poruszał szczękami, ale nie mógł wydobyć z siebie ani słowa. Wydawało się, że jest na granicy paniki, coś z jego strachu oddziaływało i na mnie; byłem napięty, skupiony, poddenerwowany. Otulające mnie duszne ciepło stało się naraz niewygodne.

W końcu Timothy wydobył z siebie kilka słów.

— Znasz moją małą siostrzyczkę? — zapytał. Tak, znam jego siostrę, spotkałem ją kilka razy, kiedy spędzałem Boże Narodzenie w ich domu. Była dwa lub trzy lata młodsza od Timothy’ego, długonoga blondynka, całkiem ładna, ale niezbyt bystra, w rzeczywistości taka Margo bez osobowości Margo. Dziewczyna z Wellesley, typowa debiutantka, Junior League, dobroczynne herbatki, tego rodzaju osoba, tenis, golf, jazda konna. Miała ładne ciało, ale oprócz tego nie widziałem w niej nic pociągającego; odpychała mnie jej pewność siebie, jej pewność posiadanych pieniędzy, roztaczająca się wokół niej atmosfera nietykalnej dziewiczości. Nie sądzę, by dziewice były szczególnie interesujące. Zwłaszcza ta sprawiała zdecydowane wrażenie, jakby była ponad takimi brutalnymi, wulgarnymi sprawami jak seks. Potrafiłem sobie wyobrazić, jak przeciągając mówi narzeczonemu, gdy ten biedny dureń próbuje jej wsadzić rękę pod bluzkę: „Och, kochanie, nie bądź taki wulgarny”. Wątpię, czy myślała o mnie lepiej niż ja o niej; to, że pochodziłem z Kansas, czyniło ze mnie wieśniaka, mój ojciec nie należał do właściwych klubów, a ja nie byłem członkiem właściwego kościoła. Brakowało mi jakichkolwiek uwierzytelnień z klas wyższych i to spychało mnie do owej wielkiej klasy istot ludzkich płci męskiej, których dziewczyny takie jak ona po prostu nie biorą pod uwagę jako kandydatów na towarzyszy zabaw, kochanków czy mężów. Byłem dla niej tylko meblem jak ogrodnik czy stajenny.

— Tak — powiedziałem. — Znam twoją małą siostrzyczkę.

Timothy przyglądał mi się przez nieskończoną chwilę.

— Kiedy byłem w ostatniej klasie liceum — powiedział głosem płytkim i ciemnym jak zapomniany grób — zgwałciłem ją, Oliverze. Zgwałciłem ją.

Myślę, że spodziewał się, iż od jego wyznania otworzą się niebiosa i ugodzi go grom z jasnego nieba. Myślę, że spodziewał się, iż co najmniej drgnę, osłonię oczy i krzyknę, że wstrząsnęły mną jego straszne słowa. W rzeczywistości byłem trochę zaskoczony, zarówno tym, że Timothy’emu w ogóle chciało się wplątywać w taki nieciekawy interes, jak i tym, że zdołał jej wsadzić bez żadnych natychmiastowych konsekwencji takich na przykład, jak wysmaganie batem, gdy wrzaski dziewczyny sprowadziły mu na głowę całą rodzinę. I musiałem zmienić swój pogląd na jego siostrę, wiedząc teraz, że jej dumne uda skalane zostały kutasem jej brata. Ale poza tym nie byłem szczególnie zaskoczony. Tam skąd pochodzę, ciężar samej nudy zawsze skłaniał młodzież do kazirodztwa i jeszcze gorszych rzeczy; i chociaż ja sam nigdy nie załatwiłem własnej siostry, znałem wielu, którzy to zrobili. To tylko brak skłonności, a nie plemienne tabu spowodowało, że trzymałem brudne łapy z dala od siostrzyczki. Ale dla Timothy’ego była to najwyraźniej poważna sprawa i przyjąłem jego wyznanie w pełnej szacunku ciszy, a kiedy opowiadał mi swoją historię, wyglądałem na odpowiednio poważnego i poruszonego.

Timothy mówił najpierw powoli, z przerwami, wyraźnie zawstydzony, pocąc się i jąkając jak Lyndon Johnson próbujący wyjaśnić swą politykę w Wietnamie przed trybunałem badającym zbrodnie wojenne. Lecz już po chwili jego słowa zaczęły płynąć swobodnie, jakby tę historię powtarzał sobie wielokrotnie w ciszy własnej głowy; tak często, że znał ją już na pamięć i opowiadał płynnie, gdy tylko minęła niezręczność związana z koniecznością powiedzenia jej na głos. Zdarzyło się to, mówił, dokładnie przed czterema laty, co do miesiąca, kiedy wrócił z Andover do domu na przerwę wielkanocną; jego siostra przyjechała z akademii dla dziewcząt w Pensylwanii (w tym czasie od pierwszego spotkania z Timothym dzieliło mnie jeszcze pięć miesięcy). Timothy miał osiemnaście lat, jego siostra piętnaście i pół. Właściwie nigdy nie tworzyli portretu wzorowego rodzeństwa; była tego rodzaju dzieckiem, że jej stosunki ze starszym bratem zawsze sprowadzały się do pokazywania mu języka, On myślał, że ona jest nieprawdopodobnie smarkata i snobistyczna, ona myślała, że on jest nieprawdopodobnie chamski i brutalny. W czasie świąt Bożego Narodzenia Timothy poszedł do łóżka z jej najbliższą przyjaciółką i koleżanką z klasy o czym jego siostra się dowiedziała, co tylko pogorszyło sytuację.

Timothy przeżywał trudny okres. W Andover był wielkim i powszechnie uwielbianym liderem, bohaterem z futbolowego boiska, przewodniczącym klasy, słynnym symbolem męskości i savoir faire, lecz za parę miesięcy miał skończyć szkołę i cały ten budowany latami prestiż nie będzie miał znaczenia, gdy Timothy stanie się jednym w wielu studentów pierwszego roku wielkiego, słynnego na cały świat uniwersytetu. Dla niego było to przeżycie traumatyczne. Timothy zaangażował się także w energiczną i kosztowną długodystansową historię miłosną z dziewczyną z Radcliffe, o rok czy dwa starszą od niego; nie kochał jej, dla niego była to tylko kwestia statusu, mógł mówić, że rypie studentkę — ale był przekonany, że ona kocha jego. Tuż przed Wielkanocą dowiedział się od kogoś trzeciego, że w rzeczywistości dziewczyna traktowała go jako zabawne, domowe zwierzątko, rodzaj ustrzelonego licealisty do pokazania niezliczonym światowym przyjaciołom z Harvardu; mówiąc krótko, jej stosunek do niego był jeszcze bardziej cyniczny niż jego stosunek do niej. Więc Timothy wrócił tego roku na rodzinne hektary raczej pognębiony, co było dla niego czymś nowym. I natychmiast znalazło się kolejne źródło napięcia. W rodzinnym miasteczku Timothy’ego mieszkała dziewczyna którą kochał, naprawdę kochał. Nie bardzo wiem, czym dla Tima jest „miłość”, ale sądzę, że stosuje to słowo w odniesieniu do każdej dziewczyny, która pasuje do jego kryteriów urody, pieniędzy i urodzenia i która nie pozwala mu przespać się ze sobą, co czyni ją nieosiągalną, co stawia ją na piedestale: więc Timothy wmawia sobie, że ją kocha. Taki trochę donkiszotyzm. Ta dziewczyna miała siedemnaście lat i właśnie przyjęto ją do Bennigton, pochodziła z rodziny, która miała prawie tyle samo forsy co rodzina Timothy’ego, była zawodniczką olimpijskiej klasy w jeździectwie i — zgodnie z jego słowami — miała ciało odpowiednie dla Dziewczyny Roku z Playboya. On i ona należeli do tego samego country-clubu i Timothy jeszcze jako dziecko grał z nią w golfa, tańczył i grał w tenisa; ale ponawiane od czasu do czasu próby nawiązania bliższej przyjaźni dziewczyna odrzucała jak prawdziwy ekspert. Timothy miał na jej punkcie obsesję sięgającą nawet planów, by się z nią w końcu ożenić — i łudził się do tego stopnia, że myślał, iż dziewczyna już wybrała go sobie na przyszłego męża; z tego powodu, rozumował, nie pozwalała mu pchać się z łapami gdyż wie, że ma on w głębi serca swoje zdanie o dziewczynach, i obawia się, że Timothy uznałby, iż ona nie nadaje się na żonę, jeśli pozwoliłaby mu na wszystko za wcześnie.

Przez kilka pierwszych spędzonych w domu dni telefonował do niej każdego wieczora. Grzeczne, przyjacielskie, obojętne rozmowy. Wydawało się, że nie dostanie od niej pozwolenia na spotkanie solo — randki najwyraźniej nie były przyjęte w ich grupie — ale dziewczyna powiedziała mu, że spotka się z nim w sobotę, na wieczorku tanecznym organizowanym w ich klubie. Timothy poczuł przypływ gwałtownej nadziei. Wieczorek był jednym z tych oficjalnych spędów ze stałymi zmianami partnerów, przerywanymi całowaniem się w różnych uświęconych tradycją zakątkach klubu. Timothy’emu udało się zapędzić ją do jednego z takich zakątków i chociaż nie zdołał w żaden sposób dobrać się do jej zakątka, udało mu się osiągnąć więcej niż kiedykolwiek przedtem: język w ustach, dłoń pod biustonoszem. I wydawało mu się że dostrzegł w jej oczach ten szczególny błysk. Podczas następnego tańca poprosił, żeby się z nim przespacerowała — kolejny klubowy rytuał. Przechadzali się po terenie klubu. Zasugerował, by poszli do szopy z łodziami. W jego grupie było to kodowe określenie pieprzenia. Poszli do szopy. Jego głodne palce prześlizgnęły się po jej chłodnych udach. Jej drżące ciało poddało się jego pieszczotom. Jej dłoń z pasją tarła uniesiony przód jego spodni. Timothy rzucił się na nią jak oszalały byk, mając zamiar zrobić to tu i teraz, kiedy z gracją mistrzyni olimpijskiej w dziewictwie dziewczyna po damsku kopnęła go kolanem w jądra i dosłownie w ostatniej chwili uniknęła pewnego gwałtu. Po wyraźnym określeniu jego co bardziej bestialskich nawyków dziewczyna wybiegła zostawiając Timothy’ego w zimnej szopie, sztywnego i oszołomionego. W pachwinie Timothy czuł tępy ból, w głowie szaleństwo. Co jakiś pełnokrwisty amerykański młodzieniec zrobiłby w tej sytuacji? Timothy w każdym razie wpełzł do klubu, złapał z baru na pół opróżnioną butelkę burbona i chwiejąc się wybiegł z powrotem w noc, czując wściekłość i wielką litość nad samym sobą. Wypiwszy połowę burbona z butelki wskoczył do swojego zgrabnego, małego sportowego mercedesa i wrócił do domu z prędkością stu czterdziestu kilometrów na godzinę; później siedział w garażu i kończył butelkę, a jeszcze później kompletnie pijany i absolutnie szalony, poszedł na górę, zaatakował dziewicze sanktuarium siostrzyczki i rzucił się na nią. Walczyła. Błagała. Jęczała. Ale on miał siły za dziesięciu i nic nie mogło sprowadzić go z raz przyjętego kursu, nie z tym wielkim twardzielem, który myślał za niego. Była dziewczyną, była suką i miał zamiar jej użyć. W tamtej chwili nie widział żadnej różnicy między godną pożądania i szydzącą z niego dziewczyną z szopy i tą swoją bidulą siostrzyczką; obie były sukami, wszystkie były sukami i miał zamiar za jednym razem policzyć się ze wszystkimi babami na świecie. Przytrzymał ją łokciami i kolanami. „Jeśli krzykniesz”, powiedział, „skręcę ci kark”; i mówił serio, ponieważ akurat wtedy nie miał już do dyspozycji ani odrobiny rozsądku i ona też o tym wiedziała. Spodnie od piżamy spadły z ciała drżącej siostrzyczki. Parskający ogier brata uderzył w jej delikatne wrota. „Nawet nie myślę, by była dziewicą”, powiedział mi Timothy ponuro. „Wszedłem od razu, łatwo”. Skończyło się w dwie minuty. Stoczył się z niej i obydwoje drżeli: ona w szoku, on z ulgi i Timothy oświadczył, że na jej miejscu nie próbowałby skarżyć się rodzicom ponieważ najprawdopodobniej nie uwierzą — a nawet gdyby wezwali doktora do sprawdzenia tej historii, z pewnością spowodowałoby to skandal, szepty, insynuacje i gdyby plotki zaczęto powtarzać na mieście, zrujnowałoby to na zawsze, na zawsze jej szansę na małżeństwo z kimś, za kogo warto wyjść za mąż. Spojrzała na niego. Nigdy, w niczyim wzroku, nie widział jeszcze takiej nienawiści.

Timothy poszedł do swojego pokoju, przewracając się po drodze kilkakrotnie. Kiedy obudził się następnego dnia, trzeźwy i przerażony, było popołudnie i spodziewał się zastać czekającą na niego na progu policję. Ale nie czekał na niego nikt oprócz ojca, macochy i służących. Nikt nie zachowywał się tak, jakby zdarzyło się coś niezwykłego. Ojciec uśmiechnął się do niego i zapytał, jak się udała zabawa. Siostra wyszła gdzieś z przyjaciółmi. Wróciła dopiero na kolację, a kiedy weszła, zachowywała się normalnie pozdrawiając brata zwykłym, chłodnym skinieniem głowy. Wieczorem wzięła go na bok i powiedziała groźnym, budzącym strach głosem: „Jeśli jeszcze raz spróbujesz czegoś takiego, obetnę ci jaja, obiecuję”. W ten sposób po raz ostatni wspomniała, co zrobił. Przez cztery lata nie powiedziała o tym ani razu, w każdym razie nie do niego i zapewne do nikogo, najprawdopodobniej ukryła wspomnienie o tym, co się stało, w najdalszym i najszczeIniej zamkniętym zakątku mózgu wraz ze wspomnieniami o innych nocnych nieprzyjemnościach, na przykład o ataku sraczki. Mogę świadczyć, że utrzymywała doskonałą, lodowatą maskę, grała rolę wiecznej dziewicy niezależnie od tego, kto zdołał się do niej dobrać. I to wszystko. Cała sprawa. Kiedy Timothy skończył, spojrzał w górę wyczerpany, wykończony, szary na twarzy, półtora miliona lat starszy.

— Nie potrafię ci powiedzieć jak paskudnie się zawsze czułem myśląc o czymś takim — powiedział. — Jak cholernie czułem się winny.

— A teraz czujesz się lepiej? — zapytałem.

— Nie.

To mnie nie zaskoczyło. Nigdy nie wierzyłem, że otwarcie duszy przynosi ulgę w smutkach. Po prostu wciąga w te smutki jeszcze kogoś. To co opowiedział mi Timothy, było historią głupią, brudną, niską, historią dupka. Opowieścią z krainy bogatych próżniaków, pieprzących sobie za uszami jak zwykle, zatroskanych o forsę i dziewictwo, tworzących małe, melodramatyczne opery, w których grali sami wraz z przyjaciółmi i w których akcja kręciła się wokół snobizmów i frustracji. Niemal żal mi było Timothy’ego, wielkiego, potężnego, dobrodusznego Timothy’ego, przedstawiciela elity, śmietanki towarzyskiej, tak samo zbrodniarza, jak i ofiary, szukającego w country-clubie zwykłej dupci i dostającego w zamian kolanem w jaja. Więc upił się i zgwałcił siostrę, bo myślał, że od tego zrobi mu się lepiej, albo w ogóle nie myślał. I to był jego wielki sekret, to był jego straszliwy grzech. Czułem się zbrukany przez tę opowieść. Była taka brudna, taka żałosna; a teraz będę musiał nieść ją ze sobą na zawsze. Nie mogłem odezwać się do Timothy’ego ani słowem. Po chwili ciszy, która trwała chyba z dziesięć minut. Timothy wstał powoli i ciężkim krokiem skierował się w stronę drzwi.

— W porządku — powiedział. — Zrobiłem to, co kazał mi zrobić brat Javier. I teraz czuję się jak kupa gówna. A ty jak się czujesz, Oliverze? — Roześmiał się. — A jutro kolej na ciebie.

Wyszedł.

Tak. Jutro kolej na mnie.

37. Eli

Oliver powiedział: — Zdarzyło się to pewnego dnia na początku września kiedy mój przyjaciel Karl i ja poszliśmy na polowanie, tylko we dwóch; przez cały ranek ganialiśmy za gołębiami i kuropatwami po karłowatych laskach na północ od miasta i tylko nałykaliśmy się kurzu. Potem wyszliśmy zza drzew i zobaczyliśmy przed sobą jezioro, właściwie taki stawek, byliśmy rozgrzani i spoceni, bo lato jeszcze się nie skończyło. Więc odłożyliśmy strzelby, wyskoczyliśmy z ubrań, popływaliśmy sobie, a później usiedliśmy nago na wielkim, płaskim kamieniu i suszyliśmy się pełni nadziei, że przelecą tu jakieś ptaszki, które moglibyśmy załatwić — pif paf — nawet nie wstając. Karl miał wtedy piętnaście lat, a ja czternaście; w końcu jednak go przerosłem, byłem już taki wysoki jak teraz, przerosłem go na wiosnę. Karl wydawał mi się taki dorosły i wielki jeszcze kilka lat temu, teraz, siedząc koło mnie, sprawiał wrażenie chudego i kruchego. Dłuższy czas siedzieliśmy milcząc, a potem, właśnie kiedy miałem zamiar zaproponować, żebyśmy się ubrali i już sobie poszli, Karl odwrócił się do mnie, miał w oczach dziwny wyraz i zobaczyłem, że wpatruje się w moje ciało, w moje krocze. I powiedział coś o dziewczynach, jakie głupie są dziewczyny, jakie głupie wydają dźwięki, kiedy je kładziesz, jaki jest zmęczony gadkami, które musi z nimi prowadzić, nim je położy, jak go nudzą ich durne obwisłe cycki, makijaże, chichociki, jak bardzo nie znosi kupować im colę i słuchać ich pogaduszek, i tak dalej. Mówił dużo i wszystko mniej więcej w tym tonie. Roześmiałem się i powiedziałem: „No tak, dziewczyny mają swe wady ale to jedynie co tu mamy, nie?” A Karl odrzekł: „Nie. Nie jedyne”.

Teraz już byłem pewien że mnie nabiera, więc mu powiedziałem: „Ja tam nigdy nie przepadałem za pieprzeniem krów i owiec, Karl. A może ty ostatnio zadajesz się z gęsiami?” Potrząsnął głową. Wyglądał na rozdrażnionego. „Nie mówię o pieprzeniu zwierząt”, oświadczył tonem, którego używa się w rozmowie z małymi dziećmi. „To dobre dla kretynów, Oliver. Chcę ci po prostu powiedzieć”, mówił dalej, „że jest sposób, w jaki możesz sobie ulżyć, dobry sposób, czysty sposób, bez żadnych dziewczyn; nie musisz sprzedawać się dziewczynom i robić tego całego gówna, które zawsze każą ci robić, wiesz, o czym mówię? Prosty, jasny, uczciwy sposób, karty na stół i chcę ci coś powiedzieć”, mówił, „nie odrzucaj póki nie spróbujesz”. Ciągle nie byłem pewien, o czym on właściwie mówi, częściowo dlatego, że byłem naiwny, a częściowo nie chciałem wierzyć, że ma na myśli to, co jak mi się wydawało ma na myśli; wydałem z siebie jakieś niezobowiązujące chrząknięcie, które Karl musiał mylnie uznać za zachętę, ponieważ wyciągnął rękę i położył mi dłoń wysoko na udzie. „Hej, czekaj”, powiedziałem, a on na to: „Nie odrzucaj, póki nie spróbujesz”. Zaczął gadać cichym, napiętym głosem, słowa po prostu się z niego wylewały; tłumaczył mi, że kobiety są tylko zwierzętami, że przez całe życie ma zamiar trzymać się od nich z daleka, że nawet jeśli się ożeni, to nie dotknie żony, chyba po to, żeby mieć dzieci, lecz z drugiej strony, jeśli chodzi o przyjemność, to będzie jej szukał między mężczyznami, bo to jedyny przyzwoity, uczciwy sposób. Z mężczyznami się poluje, z mężczyznami się gra w karty, z mężczyznami się pije, z mężczyznami rozmawia się o tym, o czym nigdy nie rozmawiało by się z kobietami, z mężczyznami można się naprawdę otworzyć, więc czemu nie pójść na całość, dlaczego nie podpalać się i do mężczyzn także.

I kiedy tak mi tłumaczył, mówiąc bardzo szybko, ani razu nie dając mi wtrącić nawet słówka, wszystko to wyglądało niemal całkiem racjonalnie i logicznie. Trzymał mi rękę na udzie, położył ją tam jakby zupełnie przypadkowo, trzymał mi ją na udzie tak, jak możesz położyć komuś rękę na ramieniu, kiedy z nim rozmawiasz, nic przy tym nie mając na myśli, i Kart przesuwał tą ręką w górę i w dół, w górę i w dół, ciągle gadając jak najęty, przesuwał tę rękę bliżej i bliżej mojego krocza. Cały czas. I jemu stwardniał, Eli i, mnie też stwardniał, i dopiero to mnie tak strasznie zaskoczyło; że mnie też. Mnie też stwardniał. Nad nami było tylko niebieskie, puste niebo, w promieniu pięciu kilometrów nikogo. Bałem się spojrzeć na siebie, w dół, wstydziłem się tego, co — wiedziałem — działo się tam ze mną. To było dla mnie objawieniem; to, że inny facet może mnie tak podniecić. „Ten jeden raz”, mówił Karl, „ten jeden jedyny raz, Oliverze, jeśli nie będzie ci się podobało, nigdy już o tym nie wspomnę, ale nie odrzucaj, póki nie spróbujesz, słyszysz?” Nie wiedziałem co mu odpowiedzieć, i nie wiedziałem jak się pozbyć tej jego ręki. A ta ręka przesunęła się wyżej, o tu… i nawet wyżej i… słuchaj, Eli, to znaczy nie chcę być zbyt… obrazowy. Jeśli cię to żenuje, to tylko mi powiedz i spróbuję opisać to bardziej ogólnie…

— Mów tak, jak chcesz mówić, Oliver.

… sięgał ręką wyżej i wyżej, aż jego dłoń objęła ciasno… objęła ciasno mojego członka, Eli; trzymał mnie za penisa, trzymał mnie tak, jak mogłaby mnie trzymać dziewczyna; nas dwóch nagich na brzegu tego maleńkiego jeziorka, w którym przed chwilą pływaliśmy, na granicy lasu, jego głos wiercił mi dziurę w mózgu, głos mówiący, jak możemy to zrobić we dwóch, jak to robią mężczyźni. „Wiem o tym wszystko”, powiedział, „nauczyłem się od szwagra. Wiesz, on nienawidzi mojej siostry, pobrali się zaledwie trzy lata temu i już nie może z nią wytrzymać, nie znosi jej zapachu, tego, jak przez cały czas ona piłuje paznokcie, po prostu wszystkiego i pewnego wieczora powiedział mi: chodź, Karl, zabawimy się; miał rację, to była dobra zabawa. Więc zabawmy się, Oliverze. A potem powiesz, z kim ci było lepiej — ze mną czy z Christą Henrichs, ze mną czy z Judy Beecher”.

W pokoju wisiał gorzki zapach potu. Oliver mówił głosem twardym i ostrym, każda wyrzucona z jego ust sylaba miała siłę karabinowej kuli. Oczy miał nieprzytomne, twarz czerwoną. Wydawało się, że jest jak w transie. Gdyby to nie był Oliver, myślałbym, że jest na haju. Za to wyznanie płacił jakąś potworną wewnętrzną cenę, to było jasne od chwili, gdy wszedł, zaciśnięte zęby, ściśnięte usta; wyglądał na przedziwnie, strasznie spiętego, takim widziałem go przedtem tylko kilka razy; i taki zaczął swą przerywaną, pełną wahań opowieść o przygodzie w lasach Kansas, pewnego letniego dnia, gdy był jeszcze chłopcem. W miarę rozwoju tej opowieści próbowałem przewidzieć jej tok i odgadnąć zakończenie. Z pewnością w jakiś sposób zdradził Karla — snułem przypuszczenia. Oszukał go tego dnia przy podziale zdobyczy? Ukradł Karłowi amunicję, gdy jego przyjaciel obrócił się do niego plecami? Zastrzelił Karla podczas jakiejś gwałtownej sprzeczki, a szeryfowi powiedział, że to był wypadek? Żadna z tych możliwości nie przekonywała mnie, ale nie byłem przygotowany na taki zwrot opowieści, na tę wędrującą dłoń, na tak zręczne uwiedzenie. Wiejskie otoczenie — strzelby, polowania, lasy — to mnie zmyliło, moje prostackie wyobrażenia o dorastaniu w Kansas nie zostawiało miejsca na homoseksualne przygody i inne objawy tego, co było dla mnie czysto miejskim przykładem dekadencji. A tu był Karl, rześki myśliwy obmacujący niewinnego, młodziutkiego Olivera, i tu był starszy Oliver, przykucnięty przede mną i wyrzucający z siebie oporne słowa. A później słowa te stały się mniej oporne, rytm własnej opowieści pochwycił opowiadającego i chociaż udręka nie wydawała się przez to mniejsza, kolejne opisy były coraz bardziej wyczerpujące, jakby Oliver czerpał jakąś masochistyczną przyjemność z obnażania przede mną szczegółów tego jego życiowego epizodu; nie była to nawet spowiedź, raczej akt poniżenia.

Opowieść rozwijała się dalej, bogato zdobiona wymownymi szczegółami. Oliver opisał swój dziewiczy wstyd i niepewność, swoją stopniową kapitulację przed zręczną sofistyką Karla, ten krytyczny moment, kiedy jego niepewna dłoń sięgała w końcu po ciało przyjaciela. Oliver nie oszczędził mi niczego. Dowiedziałem się, że Karl nie był obrzezany — i na wypadek, gdybym nie był świadom anatomicznych implikacji tego faktu Oliver dokładnie wyjaśnił mi, jak wygląda nieobrzezany członek zwisły i w erekcji. Opowiedział mi także o pieszczotach rękami i o tym, jak został wprowadzony w uciechy miłości oralnej, i w końcu odmalował mi przed oczami obraz dwóch muskularnych, młodych, męskich ciał uprawiających na brzegu stawu miłość w całej rozmaitości najbardziej skomplikowanych pozycji. W jego głosie była gorączka wywodząca się Pasa Biblijnego, popełnił czyn obrzydliwy, pogrążył się w grzechu sodomskim, przeklął się do siódmego pokolenia, a wszystko to w ciągu jednego popołudnia wypełnionego chłopięcą zabawą. W porządku, chciałem mu powiedzieć, w porządku, Oliverze, kochałeś się z kumplem i czemu teraz robić z tego taką wielką megillah. Przecież ciągle jesteś w zasadzie hetero, no nie? Każdy z nas zabawiał się kiedyś z innymi chłopcami, kiedy był dzieckiem; już dawno temu Kinsey udowodnił, że jeden dorosły osobnik płci męskiej na trzech doszedł kiedyś do orgazmu z… — ale nie powiedziałem ani słowa. To była Wielka Chwila Olivera i nie chciałem mu przeszkadzać. To był uraz, który go ukształtował, to był czerwonooki demon, który go opanował i Oliver właśnie rozkładał to przede mną do obejrzenia, poruszając się już z przerażającą siłą bezwładności. Przedstawił mi w wielkim stylu orgazmiczny finał i umilkł zmęczony, oszołomiony, twarz obwisła, otępiałe oczy. Czekał, jak sądzę, na mój wyrok. Co mu mogłem powiedzieć? Jak mogłem go osądzić? Milczałem.

— I co się stało potem? — zapytałem w końcu.

— Popływaliśmy, oczyściliśmy się, ubraliśmy, poszliśmy i zastrzeliliśmy kilka dzikich kaczek.

— Nie, miałem na myśli później. Między tobą i Karlem. Jaki to miało wpływ na waszą przyjaźń?

— Kiedy wracaliśmy do miasta — powiedział Oliver — powiedziałem Karłowi, że jeśli kiedykolwiek się do mnie zbliży, rozwalę mu jego pieprzony łeb.

— I?

— Nigdy się już do mnie nie zbliżył. A później skłamał na temat wieku, wstąpił do piechoty morskiej i zginął w Wietnamie.

Oliver spojrzał na mnie wyzywająco, najwyraźniej spodziewając się następnego pytania: czegoś, o co na pewno musiałem zapytać. Ale ja nie miałem już pytań, nic nie znacząca, po prostu nie licząca się śmierć Karla przerwała w moim mniemaniu nić narracji. Zapadła długa cisza. Czułem się głupio, zbyt głupio. A później odezwał się Oliver.

— To był jedyny raz w moim życiu, kiedy miałem coś w rodzaju doświadczenia homoseksualnego, Absolutnie jedyny raz. Ty mi wierzysz, prawda, Eli?

— Oczywiście, że ci wierzę.

— Lepiej uwierz. Bo to prawda. Był tylko ten jeden raz, z Karlem, kiedy miałem czternaście lat. I to wszystko. Wiesz, jednym z powodów, dla których zgodziłem się mieszkać z homoseksualistą, była chęć sprawdzenia się, sprawdzenia, czy dam się skusić, jakie mam naturalne skłonności; sprawdzenia, czy to, co zrobiłem z Karlem, było jednorazowe, trafiło się fuksem, czy też może powtórzy się znów jeśli tylko będę miał okazję. No i miałem okazję. Ale jestem pewien, iż wiesz, że nigdy tego z Nedem nie zrobiłem. Wiesz o tym, prawda? Sprawa fizycznego współżycia między mną a Nedem nigdy się nie pojawiła.

— Oczywiście.

Wpatrywał się we mnie, w oczach znów miał wściekłość. Ciągle czekasz. Oliverze? Na co?

— Jeszcze jedna rzecz. Maleńki przypis, ale w nim zawiera się prawdziwy sens tej opowieści, ponieważ — dla mnie — załatwia to problem winy. Winą nie jest to, co zrobiłem, Eli. Winą jest to, co czułem po tym, co zrobiłem.

Nerwowy chichot. Kolejna przerwa. Oliver miał kłopoty z powiedzeniem tej ostatniej rzeczy, którą chciał powiedzieć. Spojrzał w kąt. Myślę, że żałował, iż nie skończył spowiedzi przed pięcioma minutami i sam stąd nie wyszedł. W końcu wykrztusił:

— Więc powiem ci. Sprawiło mi to przyjemność, Eli. Robić to z Karlem. Wielką przyjemność. Miałem wrażenie, że wybucha mi całe ciało. Być może było to najprzyjemniejsze doznanie w całym moim życiu. Nigdy nie zrobiłem tego po raz drugi, bo wiedziałem, że to jest złe. Ale chciałem. I ciągle chcę. Zawsze chciałem.

Oliver drżał.

— Musiałem z tym walczyć. W każdej chwili życia i nigdy, aż do bardzo niedawna nie orientowałem się, jak ciężką toczyłem walkę. To wszystko. To wszystko, masz tu wszystko. Eli. To wszystko co mam do powiedzenia.

38. Ned

Wchodzi Eli — ponury, pociągając nogami, otulony rabiniczną goryczą, zgarbiona personifikacja Ściany Płaczu, dźwiga na barkach ciężar dwóch tysięcy lat nieustannych żalów. Jest załamany, kompletnie załamany. Zauważyłem, wszyscy zauważyliśmy jak dobrze służyło mu życie w Domu Czaszek, kwitł od czasu, kiedy się tu znaleźliśmy, kwitł i prawie już owocował, nigdy nie było mu lepiej, a teraz wszystko się skończyło. Od zeszłego tygodnia zaczął więdnąć. A te kilka dni rachunku sumienia zdawały się wtrącać go z najgłębszą otchłań. Smutne oczy, usta opuszczone w kącikach, głęboki grymas zwątpienia, samopotępienia. Promieniuje chłodem. Jest ucieleśnieniem veh-is-mir. Co cię gryzie, ukochany Eli?

Pogadaliśmy trochę. Czułem się swobodny i wolny; już od trzech dni było mi bardzo dobrze, od kiedy zrzuciłem na barki Timothy’ego ciężar opowieści o Julianie i Tym Drugim Oliverze. Brat Javier znał się na rzeczy — naprawdę musiałem oczyścić się z tych wszystkich śmieci, zanalizować i odkryć, co w tym całym zdarzeniu raniło mnie najbardziej. Więc teraz, z Elim, byłem rozluźniony i wylewny, moja zwykła łagodna złośliwość znikła niemal całkowicie, po prostu siedziałem i czekałem — spokojny jak nigdy przedtem, gotowy do przejęcia jego bólu i uwolnienia go od niego. Spodziewałem się, że Eli wykrzyczy swą spowiedź z oczyszczającą ducha, natychmiastową gwałtownością; lecz nie, jeszcze nie, poruszanie się zygzakiem to znak handlowy Eliego; chciał rozmawiać o czymś innym. Jak — próbował się dowiedzieć — oceniam nasze szansę w Próbie? Wzruszyłem ramionami i powiedziałem mu, że rzadko myślę o tych rzeczach, że po prostu wykonuję codzienne zajęcia: pielenie, medytowanie, ćwiczenie i pieprzenie mówiąc sobie, że każdego dnia, po wykonaniu każdego zadania, jestem coraz bliżej celu. Eli potrząsnął głową. Miał obsesję grożącej mu katastrofy. Na początku był pewien, że nasza Próba zakończy się sukcesem, opadły z niego ostatnie resztki sceptycyzmu, wierzył dosłownie w prawdę Księgi Czaszek i w to, że płynące z niej dobrodziejstwa ogarną także nas. I teraz jego wiara w Księgę trwała niewzruszona — tylko jego wiara w siebie leżała w gruzach. Był pewien, że zbliża się kryzys, który położy nieodwracalny kres naszym nadziejom. Problemem, powiedział, jest Timothy. Miał pewność, że odporność Timothy’ego na Dom Czaszek już się skończyła i że w ciągu kilku następnych dni Timothy odejdzie, pozostawiając nas wplątanych w strzaskane, niekompletne Naczynie.

— Ja też tak myślę — powiedziałem.

— I co możemy zrobić?

— Niewiele. Nie zmusimy go, żeby został.

— A jeśli odejdzie, co się stanie z nami?

— Skąd mam to wiedzieć, Eli? Sądzę, że będziemy mieli kłopoty z braćmi.

— Nie pozwolę mu odejść — powiedział Eli z nagłą gwałtownością.

— Nie pozwolisz? A jak masz zamiar go zatrzymać?

— Jeszcze tego nie rozpracowałem, ale nie pozwolę mu odejść! — Twarz Eliego wykrzywiła się w tragiczną maskę. — O Boże, Ned, czy ty widzisz, że wszystko się rozpada?

— Właśnie myślałem, że zbieraliśmy to do kupy — odpowiedziałem.

— Przez jakiś czas. Przez jakiś czas. Już nie. Tak naprawdę nigdy nie mieliśmy żadnego wpływu na Timothy’ego, on już nawet nie stara się ukryć swej niecierpliwości, swej niechęci. — Eli schował głowę w ramiona jak żółw. — I ta sprawa z kapłankami. Te popołudniowe orgie. Fuszeruję, Ned. Nie zyskuję samokontroli. To wspaniale mieć babki tak łatwo, no pewnie, ale nie mogę nauczyć się dyscypliny erotycznej, którą powinienem opanowywać.

— Zbyt szybko rezygnujesz.

— Nie widzę żadnych postępów. Jeszcze ani razu nie dałem rady wszystkim trzem. Parę razy wytrzymałem dwie, ale trzech nigdy!

— To kwestia praktyki — powiedziałem.

— A tobie się udaje?

— Całkiem nieźle.

— Oczywiście — Eli na to — przede wszystkim dlatego, że ty w ogóle nie dbasz o kobiety. Dla ciebie to ćwiczenie fizyczne, jak na trapezie. Ale ja zależę od tych dziewczyn, są dla mnie przedmiotami seksualnymi i to, co z nimi zrobię, ma dla mnie wielkie znaczenie więc… więc… o Chryste, Ned, jeśli tego nie opanuję, cała ta ciężka praca nad wszystkimi innymi rzeczami też jest bez sensu.

Znikł w otchłani żalu nad sobą. Powiedziałem mu kilka odpowiednio pocieszających słów: nie poddawaj się, chłopie, nie sprzedawaj się tanio, po czym przypomniałem mu, że ma się przede mną wyspowiadać. Skinął głową. Przez minutę, może dłużej, siedział cichy, daleki, kiwając się w przód i w tył. W końcu zaczął mówić, całkiem nagle i zaskakująco bez związku.

— Ned, czy ty zdajesz sobie sprawę, że Oliver jest homoseksualistą?

— To odkrycie kosztowało mnie kiedyś chyba całe pięć minut.

— Wiedziałeś?

— Swój rozpozna swego, słyszałeś kiedyś coś takiego? Od razu, przy pierwszym spotkaniu, dostrzegłem to w jego twarzy. Powiedziałem sobie: ten facet to homo; czy wie o tym, czy nie, jest jednym z nas, to jasne. Szkliste oczy, zaciśnięte szczęki, wygląd świadczący o stłumionych tęsknotach; ta zaledwie ukryta gwałtowność ducha, skrępowanego, cierpiącego, ponieważ nie wolno mu czuć tego, co rozpaczliwie pragnie czuć. Wokół Olivera unosi się ta aura, widoczna we wszystkim: w niesionym jak pokuta ciężarze zajęć akademickich, sposobie, w jaki poświęcał się ćwiczeniom fizycznym, w narzuconym samemu sobie przymusie w studiach. Oczywiście, Oliver jest klasycznym przypadkiem utajonego homoseksualizmu.

— Nie utajonego — powiedział Eli.

— Co?

— On nie jest homoseksualistą tylko potencjalnie. Miał homoseksualne doświadczenie. To prawda, że tylko jedno, ale zrobiło ono na nim potężne wrażenie i określiło jego stosunek do świata od czasu, kiedy miał czternaście lat. A myślisz, że czemu chciał z tobą mieszkać? Był to jego test na samokontrolę — ćwiczenie ze stoicyzmu; przez wszystkie te lata, kiedy nie pozwolił sobie nawet na to, żeby cię dotknąć… ale ty jesteś tym, czego pragnie, Ned; zdajesz sobie chyba z tego sprawę? Nic tu nie jest utajone. Jest świadome, leży tuż pod powierzchnią.

Spojrzałem na Eliego dziwnie. To, o czym mi opowiedział, mógłbym prawdopodobnie wykorzystać dla siebie i niezależnie od nadziei osobistego zysku, wpływającej z przekazanych mi rewelacji, byłem zafascynowany i zaskoczony jak każdy tego rodzaju intymnymi plotkami. Lecz poczułem się tak, jakbym miał mdłości. Przypomniało mi się coś, co się zdarzyło pewnego lata w Southampton, na pijackiej, pełnej kurewstwa zabawie, kiedy dwóch mężczyzn, żyjących ze sobą chyba od dwudziestu lat, zaczęło się wyjątkowo gwałtownie kłócić i jeden z nich zerwał nagle z drugiego płaszcz kąpielowy, pokazując go nagiego nam wszystkim, pokazując obwisły, drżący brzuch i niemal bezwłose krocze z niewykształconymi genitaliami dziesięciolatka i wrzeszcząc, że to właśnie musiał znosić przez te wszystkie lata. Ten moment obnażenia, to katastrofalne zdemaskowanie, było przez całe tygodnie źródłem pełnych zachwytu rozmówek na koktajlach; tylko że ja poczułem się chory, wraz bowiem ze wszystkimi ludźmi przebywającymi w tym pokoju stałem się mimowolnym świadkiem czyjegoś prywatnego, śmiertelnego cierpienia i wiedziałem, że tym, co obnażono tego dnia, było nie tylko ciało. Nie chciałem tej wiedzy, którą mi wówczas objawiono. A teraz Eli powiedział mi coś, co mogło być dla mnie w pewien sposób użyteczne, lecz z drugiej strony uczyniło mnie intruzem buszującym w duszy innego człowieka.

— Jak to odkryłeś? — zapytałem.

— Oliver powiedział mi poprzedniej nocy.

— W swej spo…

— W swej spowiedzi, tak. To się zdarzyło w Kansas. Poszedł do lasu na polowanie z przyjacielem, z chłopakiem o rok starszym od siebie, chcieli popływać, a kiedy wyszli z wody, ten chłopak go uwiódł i to całkiem zmieniło Olivera. Nigdy o tym nie zapomniał, nie zapomniał napięcia tej całej sytuacji, prostej, fizycznej rozkoszy — chociaż bardzo się starał, by doświadczenie to nigdy się nie powtórzyło. Więc masz całkowitą rację, kiedy mówisz, że można wytłumaczyć coś ze sztywności Olivera, z jego obsesyjnego charakteru tym ciągłym wysiłkiem by stłumić…

— Eli?

— Tak, Ned.

— Eli, te spowiedzi miały pozostać tajemnicą! Eli bawił się dolną wargą.

— Wiem o tym.

— Gwałcisz należne Oliverowi prawo intymności mówiąc o tym mnie. Właśnie mnie!

— Wiem.

— Więc czemu to zrobiłeś?

— Myślałem, że to cię zainteresuje.

— Nie, Eli. Tego nie kupię. Ktoś z twoim poczuciem moralnym, z twoją szeroką, egzystencjalną świadomością… kurwa, człowieku, ty nie myślisz teraz o plotkach, ty przyszedłeś tu specjalnie, by zdradzić mi sekret Olivera! Dlaczego? Próbujesz doprowadzić do czegoś między nim i mną?

— Nie całkiem.

— Więc czemu mi o nim powiedziałeś?

— Ponieważ wiedziałem, że to źle.

— A co to za pieprzony powód?

Eli zachichotał dziwnie i uśmiechnął się do mnie, zawstydzony.

— Bo teraz mam się z czego wyspowiadać — powiedział. — Uważam to złamanie zaufania za najobrzydliwszą rzecz, jaką kiedykolwiek zrobiłem. Zdradzić sekret Olivera osobie najbardziej zdolnej do jego wykorzystania. W porządku, zrobiłem to i teraz formalnie wyznaję, że to zrobiłem. Mea culpa, mea culpa, mea maxima culpa. Popełniłem grzech dokładnie na twoich oczach, a teraz udzielisz mi rozgrzeszenia, prawda?

Wyrzucił z siebie te słowa tak szybko, że przez chwilę nie mogłem pojąć krętackiej, prawdziwie bizantyjskiej drogi jego rozumowania. A nawet kiedy go zrozumiałem, nie byłem zdolny uwierzyć, że mówi poważnie. W końcu powiedziałem:

— Eli, to złamanie zaufania. Fałszerstwo.

— Doprawdy?

— To twoje cyniczne gówno nie byłoby warte nawet Timothy’ego. Gwałci ducha, a może nawet i literę instrukcji brata Javiera. Brat Javier nie zachęcał nas do tego, byśmy tu popełniali grzechy i natychmiast ich żałowali. Musisz wyznać mi coś prawdziwego, coś z przeszłości, coś, co pali ci flaki od lat, coś ukrytego głęboko, coś trującego.

— A co, jeśli nie mam niczego takiego do wyznania?

— Niczego, Eli?

— Niczego.

— Nigdy nie życzyłeś babci, żeby padła trupem, bo kazała ci założyć do szkoły czysty mundurek? Nigdy nie podglądałeś dziewczyn pod prysznicem? Nigdy nie obrywałeś muszkom skrzydełek? Czy możesz uczciwie powiedzieć, że nie ma w tobie żadnej głębokiej winy?

— Niczego istotnego.

— Czy ty możesz to osądzić?

— A któżby inny! — Eli zaczynał się denerwować. — Słuchaj, powiedziałbym ci coś innego, gdybym miał coś do powiedzenia. Ale nie mam. Co za sens robić wielką sprawę z wyrywania muchom skrzydełek? Prowadziłem drobne, małe życie pełne drobnych, małych grzechów; nie pomyślałbym nawet, żeby nudzić nimi ciebie. Nie widzę sposobu na wypełnienie instrukcji brata Javiera. W końcu w ostatniej chwili wymyśliłem ten interes ze złamaniem zaufania Olivera i już załatwiłem sprawę. Myślę, że to wystarczy. Jeśli nie masz nic przeciwko temu, już sobie pójdę.

Ruszył w stronę drzwi.

— Zaczekaj — powiedziałem. — Odrzucam twoją spowiedź, Eli. Chcesz, żebym się zgodził pójść za grzechem wymyślonym ad hoc, za złem popełnionym umyślnie. Ten numer nie przejdzie. Chcę czegoś prawdziwego.

— Powiedziałem ci prawdę o Oliverze.

— Wiesz, o co mi chodzi.

— Nie mam ci nic do ofiarowania.

— To nie dla mnie, Eli. To dla ciebie. To jest twój własny rytuał oczyszczenia. Ja już przez to przeszedłem, przeszedł Oliver i nawet Timothy, a teraz stoisz tu ty i pomniejszasz wagę swych własnych grzechów udając, że nic z tego, co zrobiłeś w życiu, nie jest warte żalu… — Wzruszyłem ramionami. — No i w porządku. Spieprzysz swą własną nieśmiertelność, nie moją. Idź już! No, idź!

Eli rzucił mi spojrzenie straszne, spojrzenie pełne strachu, urazy i bólu, i wybiegł z pokoju. Gdy tylko wyszedł, zdałem sobie sprawę, że nerwy mam napięte jak postronki; ręce mi się trzęsły, drżał mięsień w lewym udzie. Co mi się stało i z jakiego powodu? Czy to tchórzliwe uniki Eliego, czy objawienie dostępności Olivera? I jedno, i drugie — zdecydowałem. Jedno i drugie. Ale to drugie bardziej niż to jedno. Pomyślałem, co by się stało, gdybym teraz wszedł do Olivera. Spojrzałbym wprost w te jego lodowatobłękitne oczy. „Znam całą prawdę”, powiedziałbym mu spokojnym głosem, cichym głosem. „Wiem wszystko, o tym, jak uwiódł cię przyjaciel, kiedy miałeś czternaście lat. Tylko nie mów mi, że to było uwiedzenie, Ol, ponieważ ja nie wierzę w uwiedzenia, a mam w tych sprawach pewne doświadczenie. Jeśli jesteś homo, uwiedzenie niczego nie ujawnia. Zdarzyło się, bo tego chciałeś, czyż nie tak? To tkwiło w tobie od początku, jest zaprogramowane w twych genach, w twych gnatach, w twych jajach i czeka tylko na okazję, żeby się ujawnić; ktoś daje ci tę okazją i wtedy wychodzisz z ukrycia. W porządku, Ol, miałeś swoją szansę polubiłeś to tak bardzo, później spędziłeś siedem lat walcząc z tym, a teraz zrobisz to ze mną. Nie dlatego, że nie możesz oprzeć się mym sztuczkom. Nie dlatego, że ogłupiłem cię prochami albo wódą. To nie będzie uwiedzenie. Nie — zrobisz to, bo chcesz to zrobić, Ol, bo zawsze chciałeś. Brakowało ci tylko odwagi, by się na to zdobyć. „Cóż”, powiedziałbym mu, „masz teraz swoją szansę. Oto jestem”. I podszedłbym do niego, i dotknąłbym go, a on potrząsnąłby głową i próbowałby wykrztusić coś z głębi gardła, jakby dostał ataku kaszlu; walczyłby jeszcze a, potem coś by w nim pękło, złamałoby się siedmioletnie napięcie, zaprzestałby walki, poddałby się i w końcu byśmy to zrobili. A później leżelibyśmy ciasno objęci, przytuleni, wyczerpani i spoceni, lecz jego opuściłaby gorączka, jak zawsze po akcie, powstałby w nim wstyd, powstałoby w nim poczucie winy i — jakże żywo to widzę! — pobiłby mnie na śmierć, zwaliłby mnie z nóg, rozgniótłby mnie o kamienną podłogę, plamiąc ją krwią. I stałby nade mną, wijącym się z bólu, i wyłby na mnie z wściekłości za to, że postawiłem go naprzeciw jego samego, twarzą w twarz, i nie mógłby znieść wiedzy o tym, co dostrzegł w swych własnych oczach. W porządku, Ol, jeśli musisz mnie zniszczyć, zniszcz mnie, wszystko jest dobrze, ponieważ cię kocham, a więc wszystko co ze mną zrobisz, jest dobre. I tak wypełniamy Dziewiąte Misterium, prawda? Przyszedłem tu, by cię mieć i umrzeć, i już cię miałem, i teraz jest właściwy, mistyczny moment, w którym powinienem umrzeć i to w porządku, ukochany Ol, wszystko w porządku. I jego potężne pięści kruszą moje kości. Moje zgniecione ciało drży i wije się, i w końcu leży nieruchomo. I z wysoka rozlega się ekstatyczny głos brata Antoniego intonującego tekst Dziewiątego Misterium, i dzwonią niewidzialne dzwonki, dzyń, dzyń, dzyń, umarł Ned, umarł, umarł Ned…

Te zwidy były tak nieprawdopodobnie realistyczne, że zacząłem drżeć i trząść się; czułem siłę tej wizji każdą cząsteczką mego ciała. Wydawało mi się, że byłem już u Olivera, że obejmowałem się z nim z pasją, że spaliła mnie już jego płomienna wściekłość. Więc nie było już potrzeby, żebym to robił teraz, wszystko się skończyło, dokonane, zawarte w zapieczętowanej przeszłości. Rozkoszowałem się pamięcią o nim, dotykiem jego gładkiej skóry na moim ciele, twardością jego muskułów nie poddających się moim wędrującym po nich palcom. Jego smak na moich ustach. Smak mej własnej krwi, ściekającej mi do gardła, gdy zaczął mnie bić. Poddanie ciała. Ekstaza, dzwony, dźwięk z wysoka. Bracia śpiewający mi requiem. Zagubiłem się w szaleństwie wizji.

Nagle zorientowałem się, że ktoś wszedł do mojego pokoju. Drzwi — otwierają się i zamykają. Odgłos kroków. I to zaakceptowałem jako część marzenia. Nie patrząc zdecydowałem, że Oliver musiał do mnie przyjść, i jak w zwidach na haju przekonałem sam siebie, że to jest Oliver, że to koniecznie musi być Oliver; więc zgłupiałem na krótką chwilę, kiedy w końcu odwróciłem się i dostrzegłem, że to Eli. Siedział cicho pod przeciwległą ścianą. Podczas swej poprzedniej wizyty wydawał się po prostu przygnębiony, a teraz — po dziesięciu minutach? półgodzinie? — sprawiał wrażenie całkowicie rozbitego. Opuszczone oczy, zwieszone ramiona.

— Nie rozumiem — powiedział głucho — jak ta cała sprawa ze spowiedzią może mieć jakąkolwiek wartość rzeczywistą, symboliczną, metaforyczną czy jakąkolwiek inną. Kiedy brat Javier po raz pierwszy nam o tym powiedział, myślałem, że to rozumiem, ale teraz nie mogę się połapać. Czy musimy zrobić właśnie to, by uwolnić się od śmierci? Po co? Po co!?

— Ponieważ tego od nas żądają.

— No i co?

— To kwestia posłuszeństwa. Z posłuszeństwa wyrasta dyscyplina, z dyscypliny kontrola, z kontroli moc do zwyciężenia sił rozkładu. Posłuszeństwo jest antyentropijne. Naszym wrogiem jest entropia.

— Jaki ty jesteś wygadany!

— To nie grzech.

Roześmiał się i nie odpowiedział. Dostrzegłem, że dotarł już do samej granicy, że wędruje po cienkiej jak włos linii oddzielającej go od szaleństwa, a ja, który wędrowałem po tej linii przez całe życie, nie zamierzałem być tym, który go popchnie. Mijał czas. Wizja mnie i Olivera odpłynęła i stała się czymś nierealnym. Nie miałem o to pretensji do Eliego, to była jego noc.

I w końcu Eli zaczął mi mówić o pracy, którą napisał, kiedy miał szesnaście lat, w ostatniej klasie liceum; pracy o moralnym upadku Cesarstwa Zachodniorzymskiego widzianym z perspektywy rozpadu łaciny na języki romańskie. Nawet teraz pamiętał bardzo wiele z tego, co napisał kiedyś; cytował mi długie fragmenty, a ja prawie go nie słuchałem, z grzeczności udawałem uwagę, lecz nic więcej; bo choć ten jego referat wydawał mi się wspaniały, niezwykłe osiągnięcie dla uczonego w każdym wieku i z pewnością coś zdumiewającego jak na szesnastoletniego chłopca, w tej akurat chwili nie miałem najmniejszej ochoty na wysłuchiwanie subtelnych etycznych implikacji, które można odkryć w ewolucji francuskiego, hiszpańskiego i włoskiego. Lecz stopniowo zacząłem rozumieć motywy, dla których Eli opowiadał mi tę historię, i skupiłem na niej uwagę — bo Eli właśnie zaczął mi się spowiadać. Napisał tę pracę na konkurs sponsorowany przez jakieś prestiżowe uczone stowarzyszenie i zwyciężył, zdobywając spore stypendium pokrywające czesne za studia. W rzeczywistości całą swą akademicką karierę oparł na tym tekście, przedrukowanym przez najważniejsze pisma filologiczne; ta praca uczyniła z niego znakomitość w małym światku uczonych. Chociaż zaledwie student pierwszego roku, Eli cytowany był z podziwem w przypisach przez innych naukowców, otworzyły się przed nim drzwi do wszystkich bibliotek, nie miałby nawet nigdy okazji do znalezienia tego właśnie rękopisu, który doprowadził nas do Domu Czaszek, gdyby nie napisał tego mistrzowskiego referatu, od którego zależała jego sława. I — tak mi powiedział z tym samym, pozbawionym ekspresji głosem, którym przed chwilą wykładał czasowniki nieregularne — sam pomysł tej pracy nie był jego. Został ukradziony.

Aha! Oto grzech Eli Steinfelda! Nie żaden tam drobny grzeszek rozpusty, żadna chłopięca przygoda homoseksualna, żadne kazirodcze tulenie się do łagodnie protestującej mamusi, lecz raczej przestępstwo intelektualne, ze wszystkich najbardziej przeklęte. Nic dziwnego, że nie chciał się do niego przyznać. Teraz jednak wylewał z siebie oskarżycielską prawdę. Ojciec, mówił, jadł pewnego popołudnia obiad w Automacie na Szóstej Alei i dostrzegł tam przypadkiem małego, siwego zaniedbanego staruszka, siedzącego samotnie i przewracającego strony grubej, ciężkiej księgi. Był to tom skomplikowanych analiz lingwistycznych. Diachroniczne i synchroniczne aspekty języka Sommerfelta; tytuł, który nie znaczyłby dla starszego Steinfelda absolutnie nic, gdyby nie to, że całkiem niedawno wysupłał szesnaście dolarów i pięćdziesiąt centów, sumę dla tej rodziny niebagatelną, żeby kupić egzemplarz dla syna, który czuł, że nie przeżyje bez niego do jutra. Szok rozpoznania na widok wielkiej księgi. Wzbierająca, ojcowska duma: mój syn, filolog… Wzajemna prezentacja. Rozmowa. Natychmiastowa sympatia — jeden imigrant w średnim wieku w Automacie nie ma powodu, by lękać się innego imigranta. „Mój syn”, mówi pan Steinfeld, „czyta tę samą książkę!” Wymiana zachwyconych okrzyków. Staruszek pochodzi z Rumunii, był profesorem lingwistyki na uniwersytecie w Cluj, uciekł z kraju w 1939 roku, miał nadzieję, że dostanie się do Palestyny, lecz zamiast tego, okrężną drogą przez Dominikanę, Meksyk i Kanadę przyjechał do Stanów Zjednoczonych. Nie mogąc dostać się na żaden uniwersytet żył w spokojnej biedzie na manhattańskiej Upper West Side wykonując każdą pracę, którą mógł dostać: mycie naczyń w chińskiej restauracji, korekta dla rumuńskiej gazety, która właśnie przestała wychodzić, obsługa powielacza w biurze osób zaginionych i tak dalej. A przez cały czas Rumun pilnie przygotowywał dzieło życia, strukturalną i filologiczną analizę rozpadu łaciny we wczesnym średniowieczu. Rękopis jest już całkowicie gotów po rumuńsku, mówił staruszek, i właśnie trzeba go przetłumaczyć na angielski, ale ta praca szła mu bardzo powoli, ponieważ nawet teraz nie czuł się najlepiej w angielskim, mając głowę nabitą tyloma językami. Rumun marzył o zakończeniu książki, znalezieniu wydawcy i osiedleniu się na stałe w Izraelu, gdzie mógłby żyć za honorarium. „Chciałbym spotkać pańskiego chłopca”, mówi Rumun nagłe. W ojcu Eliego wzbiera fala podejrzeń. Czy to nie jakiś zboczeniec? Maniak seksualny? Lubi chłopców? Nie! To uczciwy Żyd, uczony, melamed, członek międzynarodowego stowarzyszenia ofiar, jak mógłby skrzywdzić mojego synka. Wymiana numerów telefonów. Ustalenie daty spotkania. Eli idzie do mieszkania Rumuna: jeden maleńki pokoik, zawalony książkami, rękopisami, naukowymi periodykami w dziesięciu językach. Masz, przeczytaj to, mówi uczony człowiek, to też i to, moje artykuły, moje teorie, wrzuca papiery w ręce Eliego, gęsto zapisane przebitki, pojedynczy odstęp, bez marginesów. Eli idzie do domu, czyta, rozjaśnia mu się w głowie. Wspaniałe! Ten mały staruszek połączył wszystko w całość. Eli zapala się, ślubuje opanować rumuński, być skrybą swego nowego przyjaciela, pomóc mu przetłumaczyć jego arcydzieło tak szybko, jak to tylko możliwe. Obydwaj, staruszek i chłopiec, gorączkowo planują współpracę. Budują zamki na rumuńskim lodzie. Eli za własne pieniądze robi kserokopie rękopisów, żeby jakiś goj, który w sąsiednim mieszkaniu zaśnie z papierosem w ręku, nie zniszczył naukowego dzieła życia w bezmyślnej pożodze. Codziennie po szkole Eli śpieszy do zagraconego pokoiku. Nagle, pewnego dnia, nikt nie odpowiada na pukanie. Nieszczęście! Wezwano dozorcę, mrukliwego, śmierdzącego whisky, dozorca otworzył drzwi kluczem uniwersalnym, a za drzwiami leży Rumun, żółty na twarzy i sztywny. Stowarzyszenie uchodźców płaci za pogrzeb.

Siostrzeniec — dziwne że nikt przedtem o nim nie wspomniał — materializuje się znikąd i zabiera wszystkie książki, wszystkie rękopisy, na nieznany los. Eli zostaje z odbitkami ksero. Co teraz? Jak może stać się narzędziem, przez które te prace udostępnione zostaną ludzkości? Aha! Konkurs prac o stypendium! Jak nawiedzony, Eli siedzi przy maszynie — godzina za godziną. W jego umyśle zaciera się rozróżnienie między nim samym a jego nieżyjącym współpracownikiem. Teraz pracujemy razem, przeze mnie, myśli Eli, wielki człowiek przemówi zza grobu. Referat zostaje ukończony. Eli nie ma najmniejszych wątpliwości, ile jest on wart, to najoczywiściej arcydzieło. Co więcej, czuje specjalną przyjemność na myśl, że ocalił dzieło życia niesprawiedliwie zapomnianego uczonego. Oddaje wymagane sześć egzemplarzy komitetowi konkursowemu. Na wiosnę przychodzi list polecony informujący go, że wygrał; Eli zostaje wezwany na marmurowe posadzki, otrzymuje dyplom, czek na więcej pieniędzy, niż kiedykolwiek potrafiłby sobie wyobrazić, i pełne podniecenia gratulacje od grupy zachwyconych akademików. Wkrótce po tym pierwszy zawodowy periodyk zwraca się do niego z prośbą o współpracę. Początek wielkiej kariery. Dopiero jakiś czas później Eli orientuje się, że w swym tryumfalnym eseju zapomniał jakoś wspomnieć w jakiejkolwiek formie o autorze, którego pomysłom zawdzięczał jego powodzenie. Brak podziękowania, przypisu, nawet jednego cytatu.

Ten wynikający z zaniedbania błąd zawstydza go, ale Eli czuje, że już za późno, by zapobiec skutkom tego przeoczenia; a poza tym oddanie sprawiedliwości sprawia mu coraz większą trudność, w miarę jak mijają miesiące, jak drukuje się jego praca, jak zaczynają się nad nim uczone dyskusje. Żyje w przeraźliwym strachu przed chwilą, w której pojawi się jakiś starszy Rumun ściskający paczkę nikomu nie znanych pism publikowanych w przedwojennym Bukareszcie i zakrzyknie w głos, że ten bezwstydny młody człowiek bezczelnie ukradł pomysły jego byłego i godnego szacunku kolegi, nieszczęsnego doktora Nicolescu. Ale nie powstał żaden oskarżycielski Rumun. Minęły lata, wszyscy przyjęli esej jako dzieło Eliego, a kiedy jego szkolne lata zbliżyły się do końca, kilka największych uniwersytetów zaczęło ubiegać się o honor posiadania go na studiach dla zaawansowanych na swych fakultetach.

I ten podły epizod, powiedział na zakończenie Eli, może służyć jako metafora całego jego życia intelektualnego. Wyłącznie fałszerstwo, żadnej głębi, wszystkie główne idee pożyczone. Zrobił bardzo, bardzo wiele, by sztuczkami maskować pomysłowe syntezy w oryginalne pomysły, miał pewien nie podlegający dyskusji talent przyswajania sobie składni archaicznych języków, ale w niczym nie przyczynił się do powiększenia sumy ludzkiej wiedzy, co w jego wieku byłoby oczywiście wybaczalne, gdyby fałszerstwem nie zdobył sobie przedwczesnej reputacji najbardziej przenikliwego umysłu, jaki pojawił się na polu lingwistyki od czasu Benjamina Whorfa. A kim był w istocie? Golemem, oszustem, chodzącą Potiomkinowską Wioską filologii. Teraz spodziewają się po nim cudów intuicji, a co on ma do zaoferowania? Teraz już nic, powiedział mi gorzko Eli. Już dawno temu zużył ostatni z rękopisów Rumuna.

Zapadła potworna cisza. Nie potrafiłem się zdobyć na to, by na niego spojrzeć. Była to więcej niż spowiedź, to było harakiri. Na moich oczach Eli zniszczył sam siebie. Tak, zawsze byłem lekko podejrzliwy wobec jego domniemanej głębi, bo chociaż miał niewątpliwie subtelny umysł, jego obserwacje w dziwny sposób sprawiały na mnie wrażenie pochodzących z drugiej ręki; a jednak nigdy nie wyobrażałem sobie, że jest zdolny do czegoś takiego, do kradzieży, do szalbierstwa. I co mogłem mu teraz powiedzieć? Cmoknąć po księżowsku i stwierdzić: tak, moje dziecko, zgrzeszyłeś ciężko? O tym wiedział. Powiedzieć, że Bóg mu wybaczy, że Bóg jest miłością? Sam w to nie wierzyłem. Być może powinienem zastosować pigułkę z Goethego mówiąc: odkupienie z grzechu przez dobre uczynki i ciągle jeszcze jest możliwe, Eli, no, dalej, idź i osuszaj bagna, buduj szpitale, napisz kilka wspaniałych esejów, do których niczego nie ukradłeś, i wszystko będzie dobrze. Siedział tutaj czekając na odpuszczenie grzechów, czekając na Słowo, które zdejmie z niego jarzmo winy. Twarz miał pustą, w oczach wyraz całkowitego zniszczenia. Jaka szkoda, że nie wyznał jakiegoś cielesnego grzechu bez znaczenia. Oliver walił swego towarzysza dziecinnych zabaw, grzech, który dla mnie nie był w ogóle grzechem, lecz tylko fajną zabawą, jego udręka była czymś nierealnym, produktem konfliktu między naturalnymi potrzebami jego ciała a warunkami narzuconymi przez społeczeństwo. W Atenach Peryklesa nie miałby nic do wyznania. Grzech Timothy’ego, jakikolwiek był, stanowił z pewnością coś równie płytkiego, wypływającego nie z absolutów moralnych, lecz lokalnych plemiennych tabu; być może przespał się ze służącą, być może podglądał rodziców podczas stosunku. Mój był już poważniejszym wykroczeniem, czerpałem bowiem radość z zagłady innych, może nawet sam sprowadziłem na nich tę zagładę, lecz i to było subtelną jamesowską zabawą, w ostatecznej analizie elegancko pozbawioną treści. Plagiat, nie. Jeśli plagiaryzm leżał w centrum błyskotliwej akademickiej kariery Eliego, to w środku samego Eliego nie leżało nic, był pusty, próżny, jakie z tego można mu było ofiarować odpuszczenie? Cóż, Eli miał swój popis wcześniej tego wieczora, teraz ja miałem swój. Powstałem, podszedłem do niego i powiedziałem magiczne słowa: skrucha, pokuta, zapomnienie, odpuszczenie. Zmierzaj ku światłu, Eli. Żadna dusza nie jest przeklęta na wieczność. Pracuj ciężko, poświęcaj się, wytrwaj, szukaj zrozumienia własnej natury, to będzie dla ciebie łaską Boża, twoja bowiem słabość pochodzi od Niego, a On nie będzie cię karał za nią, jeśli pokażesz, że jesteś zdolny ją przezwyciężyć. Skinął głową w zamyśleniu i wyszedł. Pomyślałem o Dziewiątym Misterium i przez głowę przeleciała mi myśl, czy jeszcze kiedyś zobaczę Eliego. Pogrążony w myślach chodziłem przez chwilę po pokoju. Potem Szatan mnie natchnął i poszedłem zobaczyć się z Oliverem.

39. Oliver

— Znam twoją opowieść — powiedział Ned. — Znam ją całą. — Uśmiechał się do mnie wstydliwie. Łagodne oczy, krowie oczy, wpatrzone wprost w mą twarz. — Nie musisz wstydzić się tego, kim jesteś, Oliverze. Nigdy nie wstydź się tego, kim jesteś. Czy nie dostrzegasz, jak ważne jest poznać siebie, zbadać, co ci siedzi w głowie tak głęboko, jak tylko uda ci się dotrzeć, a później działać na podstawie tego, co dostrzegłeś? Ale zamiast tego całe mnóstwo głupców buduje głupie mury między tobą i sobą, mury złożone z bezużytecznych abstrakcji. Mnóstwo „nie będziesz…” i „nie ośmielisz się…” Czemu? Po co to wszystko?

Twarz mu płonęła. Diabeł — kusiciel. Eli musiał mu wszystko powiedzieć, Karl i ja, ja i Karl. Roztrzaskałbym mu za to łeb. Uśmiechnięty Ned krążył wokół mnie; poruszał się jak kot, jak zapaśnik gotowy do ataku. Mówił cicho, niemal gruchał.

— Chodź, Ol. Rozluźnij się. LuAnn się nie dowie. Ja nie gram „w pocałuj i powiedz kto”. Chodź Ol, zróbmy to, zróbmy to wreszcie. Znamy się dobrze. Wystarczająco długo trzymaliśmy się z dala od siebie. To ty, Oliverze, to prawdziwy Oliver chce wyjść z ukrycia i nadszedł właściwy moment, byś mu na to pozwolił. Pozwolisz mu, Ol? Pozwolisz mu? Teraz masz szansę. Jestem tu.

I Ned podszedł do mnie. Podniósł głowę i spojrzał mi w oczy. Drobny, niski Ned, sięgał mi głową do piersi. Jego palce poruszały się lekko po mym ramieniu.

— Nie — powiedziałem, potrząsając głową. — Nie dotykaj mnie, Ned. — Ale on nadal się uśmiechał. I nadal mnie pieścił.

— Nie odrzucaj mnie — szepnął. — Nie zaprzeczaj mi. Bo jeśli mi zaprzeczysz, zaprzeczysz sobie, zaprzeczysz prawdzie własnego istnienia, a tego nie możesz zrobić. Oliverze, prawda? Nie, jeśli chcesz żyć wiecznie. Jestem stacją, na której w tej podróży musisz się zatrzymać. Wiedzieliśmy o tym od lat, ukrywaliśmy tę wiedzę gdzieś, głęboko. A teraz wyszła ona z ukrycia, Ol. Wszystko teraz wyszło z ukrycia, zbiegło się; czas zmierza do tego punktu, Ol, do tego miejsca, do tego pokoju, do tej nocy. Tak? Tak? Powiedz tak, Oliverze. Powiedz tak!

40. Eli

Nie wiedziałem już, kim jestem i gdzie jestem. Zapadłem w trans, w oszołomienie, w komę. Nawiedzałem sale Domu Czaszek snując się jak swój własny duch po chłodnych, ciemnych w ciemnościach nocy korytarzach. Kamienne rzeźby czaszek patrzyły na mnie ze ścian z uśmiechem i ja uśmiechałem się do nich. Puszczałem do nich oczka, posyłałem im całusy. Patrzyłem na biegnące w nieskończoność rzędy potężnych dębowych drzwi — wszystkie zamknięte — a w mej świadomości pojawiały się tajemnicze imiona: to pokój Timothy’ego, to — Neda, to — Olivera. Kim oni są? A tu mieszka Eli Steinfeld. Kto? Eli Steinfeld. Kto? E. Li. Stein. Feld. Kilka nie zrozumiałych dźwięków. Grupka martwych sylab. E. Li. Stein. Feld. Idźmy dalej. Ten pokój należy do brata Antoniego, w tym mieszka brat Bernard, w tym brat Javier, w tym brat Klaudiusz, i brat Miklos, i brat Maurycy, i brat Leon, i brat taki, i brat owaki, i kim są ci bracia, co znaczą ich imiona? Oto kolejne drzwi. Tu muszą spać kobiety. Otwarłem najbliższe. Cztery łóżka, a na nich cztery kobiety z krwi i ciała, nagie, leżące wśród plątaniny pogniecionych prześcieradeł. Wszystko odkryte: uda, pośladki, piersi, krocza. Rozchylone usta w pogrążonych we śnie twarzach. Mogłem do nich wejść, mogłem wejść w ich ciała, mogłem je posiąść, wszystkie cztery, jedną po drugiej. Ale nie. Dalej, do pokoju bez dachu, gdzie pomiędzy belkami sufitu prześwitują jasne gwiazdy. Tu jest chłodniej. Czaszki na ścianach. Plusk fontanny. Przeszedłem przez wspólne pokoje. To tutaj wtajemniczano nas w Osiemnaście Misteriów. Tutaj ćwiczyliśmy świętą gimnastykę. Tutaj jedliśmy nasze specjalne posiłki. A tam — otwór w podłodze, omphalos, tam jest pępek Wszechświata, wrota do Otchłani. Muszę zejść w dół. W dół, niżej. Stęchły zapach. Żadnego światła. Prowadząca w dół droga wyrównuje się, to nie Otchłań, to tylko tunel, pamiętam go. Kiedyś tu już byłem, szedłem w drugą stronę. Teraz przegroda, kamienna bryła. Poddaje się, przesuwa! Za nią tunel. Naprzód, dalej, dalej. Puzony i klarnety altowe, chór basów, słowa Requiem drżą w powietrzu: Rex tremendae majestatis, qui salvandos salvas gratis, salva me, fons pietatis. Wyjście. Wyszedłem na polankę, z której niegdyś po raz pierwszy wstąpiłem do Domu Czaszek. Przede mną jałowa ziemia, skarłowaciała pustynia. Za mną — Dom Czaszek. Nade mną gwiazdy, księżyc w pełni, sklepienie niebios. Co teraz? Wahając się poszedłem przez polankę, minąłem stojący na jej granicy rząd czaszek jak piłki do koszykówki i ruszyłem ścieżką wiodącą w pustynię. Szedłem bez celu, nogi niosły mnie same, szedłem godziny, dni, tygodnie.

Nagle po prawej dostrzegłem wielki, masywny głaz, ciemny i szorstki w dotyku, przydrożny znak, wielką, kamienną czaszkę. W świetle księżyca głęboko rzeźbione rysy były ponure i ostre, w czarnych zagłębieniach kryły się oceany nocy. Bracia, medytujemy tutaj. Kontemplujmy czaszkę pod twarzą. Więc ukląkłem. I — używając technik, których nauczył mnie pełen miłości brat Antoni — wysłałem przed siebie duszę, otoczyłem nią kamienną czaszkę, oczyściłem się z wszelkiej podległości śmierci. Znam cię, czaszko! Czaszko, nie lękam się ciebie! Czaszko, pod skórą noszę twą siostrę! I roześmiałem się z czaszki, i zabawiłem się zmieniając ją, najpierw w gładkie, białe jajo, później w kulę z różowego alabastru z mnóstwem żółtych żyłek, później w kryształową sferę, której głębię poznałem. Sfera ukazała mi złote wieże Atlantydy, włochatych mężczyzn w kosmatych futrach, wywijających koziołki przed bykami namalowanymi na ścianach zadymionej jaskini. Pokazała mi Olivera, nieruchomego i zmordowanego, spoczywającego w ramionach Neda. Przekształciłem sferę w chropowatą czaszkę, prymitywnie wyrzeźbioną w czarnym kamieniu i — zadowolony — wróciłem nierówną ścieżką do Domu Czaszek. Nie wszedłem do podziemnego przejścia, lecz ominąłem budynek, przeszedłem wzdłuż fasady długiego skrzydła, w którym przyjmowaliśmy nauki braci i doszedłem aż do jej końca; tam gdzie zaczynała się ścieżka dochodząca do pól uprawnych. W świetle księżyca poszukałem chwastów i nie znalazłem ich. Pogładziłem małe krzaczki pieprzu. Pobłogosławiłem jagody i korzenie. Oto święte pożywienie, oto pożywienie prawdziwe, oto pożywienie życia wiecznego. Uklęknąłem między rzędami na zimnej, mokrej, błotnistej ziemi i modliłem się, by przebaczenie dosięgło także mnie, za moje winy. Poszedłem później do kopczyka usypanego na zachód od Domu Czaszek. Wspiąłem się nań, zdjąłem szorty i — nagi pośród nocy — wykonałem święte ćwiczenia w oddychaniu, kucając, wdychając ciemność, mieszając ją wewnętrznym oddechem, wyciągając z niej moc i obdarzając tą mocą organy wewnętrzne. Moje ciało rozpłynęło się, nie miało masy i ciężaru. Unosiłem się, tańcząc, na kolumnie powietrza. Wstrzymywałem oddech na stulecia. Leciałem przez eony. Zbliżyłem się do prawdziwego stanu łaski. Teraz należało przeprowadzić rytuał gimnastyki, więc odbyłem go, poruszając się z wdziękiem i zręcznością, jakich nie osiągnąłem nigdy przedtem. Skłony, piruety, skręty, skoki. Wzlatywałem w powietrze, klaskałem w dłonie, badałem sprawność każdego z mięśni. Sprawdzałem się aż do ostatecznych granic.

Nadchodził świt.

Padł na mnie pierwszy promień słońca wstającego zza wzgórz na wschodzie. Przyjąłem pozycję słonecznego lotosu i wparzyłem się w rosnący na horyzoncie punkt różanego światła; wypiłem oddech słońca. Moje oczy stały się bliźniaczymi przewodami, święty ogień przeskakiwał przez nie i wnika w labirynt mego ciała. A ja kontrolowałem go, kierowałem tym wspaniałym blaskiem, jak tylko chciałem, kierując ciepło tam, gdzie sprawiało mi to największą przyjemność: do lewego płuca, do śledziony, do wątroby, do prawego kolana. Słońce przerwało linię horyzontu i wypłynęło na niebo, już w pełni widoczne, doskonała kula; czerwień poranka szybko zmieniła się w złoto dnia i ja zaczerpnąłem swą cząstkę z jego promieniowania.

W końcu, w ekstazie, powróciłem do Domu Czaszek. Kiedy zbliżałem się do wejścia, z tunelu wyłoniła się postać — Timothy. W jakiś sposób Timothy znalazł swe miejskie ubranie. Twarz miał surową i napiętą, zaciśnięte szczęki, cierpienie w oczach. Kiedy mnie zobaczył, skrzywił się, splunął. W żaden inny sposób nie zdradzając, że mnie widzi, minął mnie szybko i przeszedł przez polankę w stronę ścieżki.

— Timothy? Nie zatrzymał się.

— Timothy, dokąd idziesz? Odpowiedz mi. Obrócił się, obdarzając mnie spojrzeniem pełnym lodowatej pogardy i powiedział:

— Zmywam się stąd, człowieku. Po jaką cholerę snujesz się tu tak wcześnie?

— Nie możesz odejść.

— Nie mogę?

— Roztrzaskasz Naczynie.

— Pieprzę Naczynie. Myślisz, że mam zamiar spędzić resztę życia w tym królestwie durniów?

Potrząsnął głową i mówił dalej, łagodniej.

— Eli, słuchaj, oprzytomniej, dobrze? Próbujesz żyć w nierealnym świecie. To się nie da zrobić. Musimy wrócić do rzeczywistości.

— Nie.

— Tych dwóch to beznadziejny przypadek, lecz może ty jeszcze potrafisz myśleć racjonalnie. Możemy zjeść śniadanie w Phoenix i złapać pierwszy samolot do Nowego Jorku.

— Nie.

— To ostatnia szansa.

— Nie, Timothy.

Timothy wzruszył ramionami i odwrócił się.

— W porządku. Więc zostań ze swoimi szalonymi przyjaciółmi. Ja mam dość, człowieku, po prostu dość.

Stałem jak wrośnięty w ziemię, a on przeciął polankę, przeszedł między dwiema małymi kamiennymi ustawionymi na piasku czaszkami i doszedł do początku ścieżki. Nie było sposobu, bym przekonał go, że ma zostać. Od początku wiadomo było, że ta chwila musi nadejść: Timothy różnił się od nas, brakowało mu naszych urazów i naszych motywów, nie było żadnego sposobu, by zmusić go do poddania się pełnemu tokowi Próby. Przez długi ułamek chwili rozważałem, jakie mam wyjście, i szukałem komunii z siłami rządzącymi przeznaczeniem tego Naczynia; zapytałem, czy nadszedł właściwy czas, i odpowiedziano mi: tak, oto czas. Więc pobiegłem za Timothym. Kiedy dobiegłem do rzędu czaszek, klęknąłem na chwilę i wydobyłem z ziemi jedną z nich. Musiałem nieść ją w obu rękach; przypuszczam, że ważyła dziesięć, może nawet piętnaście kilogramów. I — znów biegnąc — dogoniłem Timothy’ego w miejscu, w którym zaczynała się ścieżka. Jednym, pełnym gracji ruchem podniosłem czaszkę w górę i uderzyłem go nią w tył głowy; od bazaltowej kuli poprzez me palce przeszło wrażenie ustępującej kości. Timothy upadł bez krzyku. Kamienna czaszka pokryła się krwią, upuściłem ją i została tam, gdzie upadła. Złote włosy Timothy’ego zaplamione były czerwienią, czerwona plama rosła zdumiewająco szybko. Powiedziałem sobie: muszę teraz znaleźć świadków, muszę poprosić o odprawienie odpowiednich rytuałów. Obejrzałem się na Dom Czaszki. Świadkowie już tam byli: Ned, nagi, i brat Antoni w swych spłowiałych szortach stali przed domem. Podszedłem do nich.

Ned skinął głową — widział wszystko. Padłem przed bratem Antonim na kolana, a on położył chłodną dłoń na mym rozpalonym czole i powiedział łagodnie:

— A Dziewiąte Misterium jest to: ceną życia jest zawsze życie. Wiedz, o Szlachetnie Urodzony, że wieczność musi wyrównywać się zagładą. I powiedział: „I jak żyjąc codziennie umieramy, tak przez śmierć będziemy żyli wiecznie”.

41. Ned

Próbowałem ściągnąć Olivera do pomocy w pogrzebaniu Timothy’ego, lecz on schronił się w swym pokoju jak Achilles w namiocie i cała robota spadła wyłącznie na Eliego i na mnie. Oliver nie otwierał drzwi, na pukanie nie odpowiadał nawet gniewnym warknięciem. Zostawiłem go w spokoju i dołączyłem do czekającej na zewnątrz grupki. Eli, stojący obok powalonego Timothy’ego, wyglądał anielsko; przemieniony, świecący własnym światłem. Twarz miał zarumienioną, w porannym świetle jego ciało błyszczało od potu. Wokół niego stało czterech braci, czterech Powierników, Antoni, Miklos, Javier i Franciszek. Byli spokojni i wydawali się wdzięczni za to, co zaszło. Brat Franciszek przyniósł ze sobą narzędzia grabarzy, kilofy i łopaty. — Cmentarz — powiedział brat Antoni — znajduje się niedaleko stąd, na pustyni.

Bracia nawet nie tknęli ciała, być może ze względu na konieczność zachowania rytualnej czystości. Wątpiłem, czy we dwóch, o własnych siłach, damy radę przenieść Timothy’ego nawet dziesięć metrów lecz Eli nie był ani odrobinę zniechęcony. Klęknął, złożył razem stopy Timothy’ego i podłożył plecy pod jego kolana pokazując mi, że mam go chwycić w pasie. Op! — zachwialiśmy się, wyprostowali i nieco chwiejnie podnieśliśmy bezwładne stukilowe cielsko. Za prowadzącym nas bratem Antonim Eli i ja pomaszerowaliśmy w stronę cmentarza; inni bracia szli gdzieś tam, z tyłu. Chociaż świt zbytnio się od nas nie oddalił, słońce świeciło już bezlitośnie; wysiłek dźwigania tego straszliwego ciężaru przez migoczącą mgiełkę wywołaną żarem pustyni wprawił mnie w stan podobny do halucynacyjnego; pory skóry otworzyły się, kolana ugięły pode mną, nie mogłem skupić wzroku, czułem, jak niewidzialna dłoń zaciska mi się na gardle. Rozpocząłem podróż powtórkową, widząc raz jeszcze retrospektywny przegląd wielkiego momentu Eliego; przesuwające się w zwolnionym tępię i zatrzymujące w krytycznych momentach stop-klatki. Zobaczyłem, jak Eli biegnie, jak Eli pochyla się, by podnieść ciężką, bazaltową bryłę, jak Eli ponownie rusza w pogoń za Timothym, jak Eli go dogania, jak Eli pręży się niczym miotacz kulą — muskuły prawej strony ciała nabrzmiewają mu w zdumiewającym reliefie; Eli powoli prostujący ramię zdumiewająco płynnym ruchem, sięgający przed siebie jakby miał zamiar poklepać Timothy’ego po ramieniu, lecz zamiast tego łagodnie i płynnie uderzający kamienną czaszką w czaszkę zrobioną ze znacznie delikatniejszego materiału, Timothy zwijający się, padający, nieruchomiejący. I znów. I znów. Pościg, atak, cios, magiczna kronika filmowa umysłu. Krzyżują się z tymi inne znane obrazy śmiertelności, przepływające jak owinięte w gazę duchy: twarz Jacka Ruby’ego, zdumiona na widok zbliżającego się Lee Harveya Oswalda, bezwładne ciało Bobby Kennedy’ego na podłodze kuchni, odcięte głowy Michimy i jego towarzysza równo ułożone na generalskim stole, rzymski żołnierz przebijający włócznią wiszące na krzyżu ciało, błyszczący grzyb rozwijający się nad Hiroszimą. I znów Eli, znów trajektoria ciężkiego starożytnego przedmiotu, znów uderzenie. Zatrzymanie czasu, poetyka zagłady. Potknąłem się i niemal upadłem, lecz piękno tych obrazów podtrzymało mnie, napełniło me trzeszczące stawy i pękające mięśnie nową siłą, tak że mogłem się wyprostować, zapracowany, pilny grabarz zataczający się po spękanej, kwaśnej ziemi. Tak jak żyjąc codziennie umieramy, tak przez śmierć będziemy żyli wiecznie.

— Jesteśmy na miejscu — powiedział brat Antoni.

Czy to właśnie cmentarz? Nie dostrzegłem nagrobków i żadnych innych śladów. Na pustym polu, w przypadkowych plamach, rosły niskie, szare rośliny bezwodnej pustyni o liściach jak skóra. Więc przyjrzałem się wszystkiemu bliżej, z tą dziwną, pomyloną intensywnością rodzącą się z wyczerpania, i zauważyłem pewne nieregularności terenu, tutaj plama jakby na kilka centymetrów zapadła, tutaj plama jakby nieco wyniesiona, jakby rzeczywiście naruszono kiedyś tę ziemię. Złożyliśmy Timothy’ego ostrożnie. Kiedy go położyliśmy, moje ciało, uwolnione, zdawało się ulatywać — przez chwilę myślałem, że rzeczywiście uniosę się w powietrze. Cały drżałem, ręce same podniosły mi się na wysokość ramion. Chwila wytchnienia trwała krótko. Brat Franciszek wręczył nam narzędzia i zaczęliśmy kopać grób. Tylko on nam w tym towarzyszył, trzech innych powierników stało z dala jak wotywne posągi, nieruchome i pełne rezerwy. Grunt był luźny i miękki, prawdopodobnie dziesięć milionów lat pod słońcem Arizony wyprażyło z niego całą spoistość. Kopaliśmy jak niewolnicy, jak mrówki, jak maszyny, wbić, podnieść, wbić, podnieść, wbić, podnieść, każdy z nas wygrzebywał swą małą dziurkę, by później połączyć ją z innymi. Od czasu do czasu wkraczaliśmy na cudzy teren, Eli raz nawet omal nie przebił mi kilofem bosej stopy. Ale wykonaliśmy naszą pracę. Nieregularny rów, długi na przeszło dwa metry, szeroki na niespełna metr, głęboki na półtora, leżał przed nami otwarty w całej swej okazałości.

— To wystarczy — powiedział brat Franciszek.

Rzuciliśmy narzędzia i cofnęliśmy się o krok, zdyszani, lśniący od potu, oszołomieni. Ja sam byłem absolutnie wyczerpany i zaledwie trzymałem się na nogach. Groził mi atak suchych torsji, zwalczyłem go, zmienił się w absurdalną czkawkę. Brat Antoni powiedział: — Złóżcie martwego w ziemi. — I to wszystko? Bez trumny, bez żadnego przykrycia? Piasek w oczy? Proch do prochu? Chyba tak. Odkryliśmy w sobie ostateczne rezerwy energii, podnieśliśmy Timothy’ego, rozhuśtaliśmy, aż znalazł się nad naszym wykopem, i złożyliśmy w ziemi. Leżał na plecach, rozbita głowa w objęciach miękkiej ziemi, oczy — czyżbym dostrzegł w nich wyraz zaskoczenia? — wpatrywały się prosto w nas. Eli wyciągnął rękę, zamknął te oczy i obrócił głowę Timothy’ego lekko na bok; pozycja bardziej przypominająca sen, wygodniejsza na wieczny odpoczynek. Czterech Powierników zajęło teraz miejsca w czterech rogach grobu. Bracia Miklos, Franciszek i Javier położyli dłonie na wisiorach i skłonili głowy. Brat Antoni, patrząc wprost przed siebie, wyrecytował krótką modlitwę w tym płynnym, niezrozumiałym języku, którego bracia używali rozmawiając z kapłankami (aztecki? atlantycki? kromaniońska muttersprach) i przechodząc na łacinę dla kilku ostatnich zdań wypowiedział coś — Eli potwierdził to później me własne przypuszczenia — co było tekstem Dziewiątego Misterium. Następnie gestem kazał mi i Eliemu zasypać grób. Ujęliśmy łopaty, sypnęliśmy pyłem. Żegnaj, Timothy! Złota latorośli rodu Waspów, potomku ośmiu pokoleń ostrożnej hodowli. Kto przejmie złożone na twe imię pieniądze, kto poniesie w przyszłość nazwisko? Proch do prochu. Cienka warstwa arizońskiego piachu pokrywa masywne ciało. Trudzimy się jak roboty i oto znikasz z naszych oczu, Timothy. Tak było ci przeznaczone od początku. Tak było zapisane w Księdze Czaszek, dziesięć tysięcy lat temu.

— Nie będzie dziś żadnych normalnych zajęć — powiedział brat Antoni, gdy grób został zasypany a ziemia ubita. — Dzień dzisiejszy spędzimy na medytacjach, nie przyjmując pokarmów, poświęcając się kontemplacji misteriów. Ale, nim mogliśmy zacząć kontemplacje, czekało nas jeszcze trochę pracy. Wróciliśmy do Domu Czaszek, zamierzając przede wszystkim wziąć kąpiel — i dostrzegliśmy brata Leona i brata Bernarda stojących w korytarzu przed pokojem Olivera. Twarze mieli nieruchome — jak maski. Wskazali wnętrze. Oliver leżał rozciągnięty na łóżku, twarzą do góry. Najoczywiściej pożyczył sobie kuchenny nóż, i — jak chirurg, którym nie miał zostać, bo nie starczyło mu życia — dokonał nim niezwykłej operacji na samym sobie, brzuch i gardło, nie oszczędził także zdrajcy spomiędzy ud. Cięcia były głębokie, dokonane pewną ręką; zdyscyplinowany do końca, nieugięty Oliver zarżnął się z właściwym sobie przywiązaniem do metodologii. Ja sam prędzej przespacerowałbym się po promieniu Księżyca, niż dokończył takiego dzieła (gdybym je w ogóle zaczął), lecz Oliver miał zawsze niezwykłą zdolność koncentracji. Studiowaliśmy jej rezultaty w zdumiewająco chłodny sposób. Pod wieloma względami potrafię być wrażliwy, Eli też, lecz w tym dniu, w którym wypełniło się Dziewiąte Misterium, zostałem oczyszczony z wszelkich podobnych słabości.

— Jest pośród was jeden — rzekł brat Antoni — który poświęci wieczność dla swych braci z czterobocznej figury tak, by mogli pojąć znaczenie samozaprzeczenia. Tak. A więc powlekliśmy się na miejsce pochówków po raz drugi. A później, za moje grzechy, zaskrobałem grabę, grazełkowate plamy z pokoju, który należał do Olivera. I w końcu wykąpałem się, usiadłem sam w pokoju, powtórzyłem w myśli Misteria Czaszki.

42. Eli

Ziemia ugina się pod ciężarem lata. Niebo pulsuje ogłupiającym upałem. Wszystko wydaje się ustalone z góry i właściwie urządzone. Timothy śpi. Śpi Oliver.

Pozostaliśmy — Ned i ja. Przez te kilka miesięcy nabraliśmy sił, a skóra pociemniała nam od słońca. Żyjemy w jakimś śnie na jawie, przepływając cierpliwie wśród fal codziennych obowiązków i rytuałów. Nie jesteśmy jeszcze w pełni upierzonymi braćmi, lecz czas naszej Próby dobiega końca. Dwa tygodnie po dniu, w którym kopaliśmy groby, opanowałem rytuał trzech kobiet i od tego czasu nie miałem żadnych kłopotów z przyswojeniem sobie wiedzy, której uczyli mnie bracia.

Dni mijają, zbijając się w jeden dzień. Stoimy tu poza czasem. Czy to w kwietniu pojawiliśmy się po raz pierwszy między braćmi? W jakim roku i który rok jest teraz? Sen na jawie, sen na jawie. Czasami myślę, że Oliver i Timothy to postacie z innego snu. Snu, który miałem dawno, dawno temu. Zaczynam zapominać rysy ich twarzy. Jasne włosy, niebieskie oczy — tak… lecz co jeszcze? Jakie mieli nosy, jak zarysowane podbródki? Ich twarze zacierają się. Timothy i Oliver odeszli, Ned i ja pozostaliśmy. Pamiętam ciągle głos Timothy’ego, ciepły, melodyjny bas, doskonale kontrolowany, pięknie modulowany, ze śladem nosowej, arystokratycznej wymowy. I głos Olivera, czysty, mocny tenor; twarde, wyraźnie wymawiane głoski, neutralny akcent — bezakcentowy Amerykanin z prerii. Jestem im winien wdzięczność. Umarli za mnie.

Dziś rano zachwiała się ma wiara; tylko na moment, ale był to moment straszny. Pod mymi nogami otworzyła się otchłań zwątpienia — po tylu miesiącach całkowitej pewności! — zobaczyłem diabły z widłami, usłyszałem przerażający śmiech szatana. Schodziłem z pola i przypadkiem spojrzałem przed siebie na płaski, kamienny krajobraz ku miejscu, w którym leżeli Timothy i Oliver; i niespodziewanie rozległ się w mej głowie cienki, zgrzytliwy głos pytający: „Czy sądzisz, że coś tu zyskałeś? Jak możesz być pewny? Ile masz pewności, że to czego szukasz, w ogóle jest możliwe?” Doznałem chwili paraliżującego strachu, wyobraziłem sobie, jak patrzę zaczerwienionymi oczami w lodowatą przyszłość, w której więdnę, kurczę się i rozpadam w proch wśród pustej, przeklętej krainy. Chwila zwątpienia opuściła mnie tak szybko, jak nadeszła. Może była to tylko wędrująca bez celu chmura nieokreślonego niezadowolenia, przeganiania powoli poprzez kontynent ku Pacyfikowi; chmura, która zatrzymała się na chwilę, by mnie zaniepokoić. Wstrząsnęło mną to doświadczenie i pobiegłem do domu, chcąc znaleźć Neda i powiedzieć mu o wszystkim, lecz kiedy zbliżyłem się do jego pokoju, epizod ten wydał mi się zbyt nierealny i śmieszny, by go z nim dzielić. „Czy sądzisz, że coś tu zyskałeś?” Jak w ogóle mogłem w to wątpić? Eli w okowach tajemniczego zwątpienia!

Drzwi do pokoju Neda były otwarte. Zajrzałem i zobaczyłem, jak siedzi zgarbiony, trzymając twarz w dłoniach. Wyczuł jakoś moją obecność, szybko podniósł wzrok zmieniając wyraz twarzy, zastępując widoczne na niej przez chwilę rozpacz i odrzucenie miną, która ostrożnie miała mi nic nie powiedzieć. Lecz oczy miał błyszczące z napięcia i — jak sądzę — dostrzegłem w nich błysk niedoszłych łez.

— Też to poczułeś? — zapytałem go.

— Co poczułem? — odparł niemal wyzywająco.

— Nie, nic.

Lekkie wzruszenie ramion. Jak możesz być pewien?

Próbowaliśmy się ograć, blefując. Ale dziś rano wątpili wszyscy. Ta choroba zaatakowała nas obu. „Ile masz pewności, że to, czego szukasz, w ogóle jest możliwe?” Czułem, jak pomiędzy nami wyrasta mur uniemożliwiający mi powiedzenie mu o strachu, który czułem, a jemu zapytanie mnie, czemu jestem taki rozkojarzony. Zostawiłem go i poszedłem do pokoju, żeby wziąć kąpiel, a później zjeść śniadanie. Siedzieliśmy razem, ale nie odzywaliśmy się do siebie. Niedługo miało się odbyć nasze poranne spotkanie z bratem Antonim, ale jakoś czułem, że nie powinienem na nie iść, i po śniadaniu zamiast na spotkanie poszedłem do swego pokoju. „Czy sądzisz, że coś tu zyskałeś?” Pełen sprzecznych uczuć ukląkłem przed wiszącą w moim pokoju wielką maską z mozaiki, przedstawiającą czaszkę; wpatrzyłem się w nią nieruchomym wzrokiem, nie mrugając. Wchłaniałem ją, zmuszając miriady maleńkch kawałków obsydianu i turkusu, jadeitu i muszli, by stopiły się w jedno, płynęły, zmieniały, aż czaszka ta przybrała się dla mnie w ciało i na nagich kościach dostrzegłem twarze — jedną, drugą, trzecią, całe serie twarzy, drgający, wiecznie zmienny arras twarzy. Dostrzegłem w niej Timothy’ego, a później maska przybrała delikatniejsze rysy Olivera, i mego ojca, który szybko zmienił się w matkę. Jak możesz być pewny? Patrzył na mnie ze ściany brat Antoni, przemawiając nieznanym językiem, stał się bratem Miklosem, mruczącym coś o zaginionych kontynentach i zapomnianych jaskiniach. „Ile masz pewności, że to, czego szukasz, w ogóle jest możliwe?” Teraz zobaczyłem smukłą, skromną dziewczynę z dużym nosem, którą przez chwilę kochałem w Nowym Jorku, i z wysiłkiem przypomniałem sobie jej imię: Mickey?

Mickey Bernstein? — i powiedziałem jej „Cześć! Przyjechałem do Arizony, tak jak ci mówiłem”. Ale nie odpowiedziała mi; myślę że zapomniała, kim jestem. Znikła i na jej miejscu pojawiła się ślamazarna dziewczyna z motelu w Oklahomie, a później succubus o wielkich piersiach, który przepłynął koło mnie tej nocy w Chicago. Jeszcze raz usłyszałem przeraźliwy, płynący z otchłani śmiech i pomyślałem: „czy znów przyjdzie na mnie ten moment mszczącego zwątpienia?” „Czy sądzisz, że coś tu zyskałeś?” Nagle, z góry, spojrzał na mnie doktor Nicolescu; szara twarz, smutne oczy — potrząsał głową, oskarżając mnie na swój łagodny, niepewny siebie sposób o to, że nie potraktowałem go odpowiednio. Niczemu nie zaprzeczyłem, ale też nie mrugnąłem i nie odwróciłem wzroku. Uwolniono mnie od poczucia winy. Trzymałem zmęczone powieki wzniesione, patrzyłem na niego, aż znikł. „Ile masz pewności, że to, czego szukasz, w ogóle jest możliwe? Pojawiła się twarz Neda. Znów Timothy i Oliver. I moja twarz, twarz Eliego, pomysłodawcy podróży, nieudanego przywódcy Naczynia. „Czy sądzisz, że coś tu zyskałeś?” Wpatrzyłem się w swoją twarz, oczyściłem ją z wad, uzyskałem nad nią władzę, cofnąłem w rozwoju, aż była okrągła, pryszczata, dziecinna, i nów przesunąłem w czasie aż do teraźniejszości — czasu nowego, nieznanego mi Eliego z Domu Czaszek i dalej, ku kolejnemu, którego nigdy nie widziałem — przyszłemu Eliemu, bezczasowemu, obojętnemu, flagmatycznemu; Eliemu, który został bratem — twarz z delikatnego rzemienia, twarz kamienna. Patrząc w twarz tego Eliego usłyszałem Nieprzyjaciela zadającego bez końca swe pytanie: „Jak możesz być pewny? Jak możesz być pewny? Jak możesz być pewny?” Powtarzał to pytanie, bił nim we mnie jak młotem, aż echa uderzeń zlały się w końcu w jeden bezforemny, głęboki huk i nie potrafiłem znaleźć mu odpowiedzi, i znalazłem się samotnie na ciemnej, mroźnej równinie, czepiając się Wszechświata, z którego uciekli bogowie, myśląc: „Przelałem krew przyjaciół — i po co? Po co? Po to!?” Lecz nagle wróciła we mnie siła i wykrzyczałem mą odpowiedź w jego szyderczy śmiech, krzycząc tak, że wzbudziłem w sobie wiarę; byłem pewien, ponieważ byłem pewien. — Wierzę! Wierzę! Wierzę! — krzyczałem. — Odmawiam ci twego zwycięstwa! — I pokazałem sobie samemu obraz samego siebie, przemierzającego lśniące ścieżki dalekiego jutra, depczącego piaski obcych światów. Wieczny Eli trzymający w uścisku strumień lat. I roześmiałem się i On także się śmiał i jego śmiech zalał mnie, ale ma wiara nie drgnęła, nie ugięła się i w końcu On umilkł i ja śmiałem się ostatni.

I wróciłem w siebie, siedzącego przed znajomą maską z mozaiki, drżącego, z obolałym gardłem. Ustały metamorfozy. Skończył się czas wizji. Spojrzałem na maskę uważnie, lecz pozostała tym, czym była. Bardzo dobrze. Zajrzałem w głąb swej duszy i nie dostrzegłem w niej ziarna zwątpienia, finalna pożoga wypaliła z niej resztkę ocalałych nieczystości. Bardzo dobrze. Wstałem, opuściłem pokój i szybko poszedłem korytarzem ku tej części budynku, w której tylko belki odgradzały od otwartego nieba. Spojrzałem w górę i dostrzegłem wielkiego jastrzębia krążącego nade mną, wysoko, ciemnego w tle oślepiającego, pustego błękitu. Jastrzębiu — umrzesz, a ja będę żył. O tym nie wątpiłem. Zakręciłem za róg i poszedłem do pokoju, w którym odbywały się nasze spotkania z bratem Antonim, Brat i Ned już tam byli, ale najwyraźniej czekali na mnie, wisior bowiem wciąż spoczywał na piersi brata. Ned uśmiechnął się do mnie, a brat Antoni skinął głową. „Rozumiemy”, wydawali się mówić, „rozumiemy. Nadejdą burze”. Klęknąłem koło Neda. Brat Antoni zdjął wisior i położył na podłodze, pomiędzy nami, małą jadeitową czaszkę. „Dajemy ci życie wieczne”.

— Obróćmy nasz wewnętrzny wzrok na symbol, który tu widzimy — powiedział brat Antoni łagodnie.

Tak! Tak! Z radością, z nadzieją i bez wątpliwości oddałem się na nowo Czaszce i jej Powiernikom.

KONIEC

Оглавление

1. Eli

2. Ned

3. Timothy

4. Ned

5. Oliver

6. Eli

7. Timothy

8. Oliver

9. Ned

10. Oliver

11. Eli

12. Oliver

13. Ned

14. Timothy

15. Oliver

16. Eli

17. Ned

18. Eli

19. Oliver

20. Ned

21. Timothy

22. Eli

23. Ned

24. Timothy

25. Eli

26. Oliver

27. Eli

28. Ned

29. Timothy

30. Oliver

31. Eli

32. Ned

33. Eli

34. Oliver

35. Timothy

36. Oliver

37. Eli

38. Ned

39. Oliver

40. Eli

41. Ned

42. Eli

Реклама на сайте