«Няўлоўнае»

Уладзімір СЦЯПАН

НЯЎЛОЎНАЕ

АПОВЕСЦЬ

Рака

Яна ляжала ўнізе, як бінт. Доўгая, на ўвесь выстылы вясновы краявід, з краю ў край, колькі бачылі вочы. Снегу даўно не было. Растаў. Знік. Снегу не было нават у лагчынах, нават пад дрэвамі. Белым у змрочным вясновым краявідзе быў толькі бінт нешырокай звілістай ракі. З пагорка, на якім я стаяў, мне была бачна амаль уся зямля, як і амаль усё неба. Дзьмуў сцюдзёны паўночны вецер, гнаў папяловыя хмары. Трыснягі ўздоўж ракі хваляваліся, купкі дрэваў, балота, поплаў, пагоркі, чорныя плямы згарэлых трыснягоў і травы... Ні дарог, ні сцежак, ні вёсак, ні людзей...

Краявід нагадваў чорны хлеб, пасыпаны соллю... Дзе больш упала, дзе менш. Так было тут і сто гадоў таму, так было тысячу, а можа, і дзесяць тысяч гадоў таму. Я стаяў на пагорку і цяжка дыхаў, бо доўга ішоў праз цёмны і змрочны лес да гэтага бязлюднага месца. Бетонныя слупы — адзіныя знакі часу на тым, на далёкім беразе. Але гэтыя маленькія, шэрыя штрышкі-рысачкі не псавалі ні велічнасці, ні маўклівай засяроджанасці прыроды. Сеў на алюмініевую рыбацкую скрыню. Радаваўся, што я самотны, што тут мне не трэба ні сябры-таварышы, ні бацькі, ні сям’я... Дастаткова і таго што ёсць.

Лёд урос у берагі. Гэта здалёк ён здаваўся белым, а насамрэч на ім былі цёмныя прамыіны, хваравітая жаўцізна, сіняватыя разводы. Зблізку ён нагадваў хворы пазногаць. Я свідраваў лёд і востры калаўрот выкідаў белую шкляную крупу, а потым на лёд выплёхвалася вада і ён рабіўся цёмным.

Я не злавіў ні рыбіны. Ні разу не адчуў радасці і хвалявання, калі напінаецца жылка, а пад ільдом торгаецца нябачная рыбіна. Рака не прыняла мяне, не пазнала. Я не пакрыўдзіўся, бо ведаў, што ў мяне яшчэ ёсць чатыры дні, чатыры доўгія ночы, каб прахоплівацца, глядзець у чорна-сіняе акно і думаць пра раку, пра лёд і пра тое, што я амаль не магу жыць без гэтай замерзлай ракі, падобнай на бінт, здзёрты з маёй раны.

Глыбіня