Людміла Рублеўская Балаган
вершы
Полацак—Менск
2000
Сэрыя "Анталёгія"
Каардынатар сэрыі: Алесь Аркуш
Мастак: Хведар Хамякоў
Кампутарны набор аўтара
Вёрстка: Алесь Суднік
Выдавецкая суполка "ПОЛАЦКАЕ ЛЯДА" 2000
© Людміла Рублеўская
© Таварыства Вольных Літаратараў
© OCR: Камунікат.org, 2011 год
© Інтэрнэт-версія: Камунікат.org, 2011 год
* * * Чорнае неба над гэтай зямлёй блаславенай. Крышыцца ціша на сотні асколкаў звяглівых. Не нараджае багіню азёрная пена, Не вырастаюць між купаў ядлоўцу алівы. Ціха ідзе Герастрат да забытага храма. Сцены кране — і, забыты, вяртаецца ў немач. Вогнішча паліць жабрак ля касцельнае брамы. Курчацца ў полымі кнігі пра славу і веліч. Вабіць дарога, якую прамень пазначае Ад падваконня — да белага берага поўні. Край блаславёны калыша ў прадоннях маўчанне, Белы прамень пазначае паэтавы скроні. * * * Жыццё прыцісне, як магільная зямля. Не распрастаеш крыл, і не расціснеш вуснаў. Крыжы царкоўныя над горадам ляцяць, На іх ляцяць раскрыжаваныя Ісусы. Не адрадзіць нікому горад мерцвякоў. Нашто ахвяры, самаспальванне і вершы? Я за пісьмовы стол сядаю зноў і зноў, I зноў натхненне за радком канае першым. Усё цяжэй сваю адрозненнасць трываць, Сваю няздольнасць далучыцца да грамадства Так неадольна часам хочацца лятаць, Што застаецца толькі горка рассмяяцца. * * * I расколаты, звон не забудзе ніколі свой голас. Я — апошняя ў свеце, хто вежу збудуе сваю. Па нябёсах чужых залатое пракоціцца кола, А карэту ля райскае Брамы спынілі маю. Басанож, басанож па аскепках люстэрак і мараў. Па халоднай зямлі, у якой цяжка выкапаць дол. А камусьці здаецца — я мякка ступаю па хмарах, I ліхтар нада мной клапатлівы трымае анёл. Ні крыжа і ні крылаў — жаночыя вузкія плечы. А якому ўрачу ты пакажаш агонь — у душы? Невыносны мой боль, і нябачны, і можа быць — вечны, Але я — ці хачу назаўсёды яго патушыць? ПОЗНА Закончыўся вечар у сінім тумане. Ізноў прасвятляюцца вочы іконаў. I горад, які існуе на спадмане, Каменныя спіны згінае стамлёна. За гэтым вакном — ні кавалачка неба. Шаргоча, вуркоча начная дарога. Гніе сарцавіна Адвечнага дрэва. Галіны ля райскага ссохлі парога. Ад сэрца да сэрца праходзіць цямрэча, I гасіць, як свечкі па службе царкоўнай. I зноў загараецца лёс чалавечы Ад ціхага слова, ад цёмнай іконы. Сусвет рассыпаецца дробнасцю светаў, Вялікасцю хрусткай карон маскарадных. I свеціцца поўня ў вачніцах паэтаў, Да працы карыснай зямной непрыдатных. ЗАБЫЦЬ ВЕНЕЦЫЮ Забыць Венецыю. А заадно — і Рым. I Дрэздэн, і Верону, і Варшаву. Ёсць толькі неба, шэрае, як дым, Над горадам, з якога не з'язджаюць. Хто выдумаў — не акаваць душы? I на яе ланцуг знайсці не цяжка. I тут таксама можна добра жыць Між комінам, і сметнікам, і пляшкай. Вось толькі — пра Венецыю... Пра сон, Пра мора, смерць ад пацалунку мора, Пра вітражы гатычныя акон, Каменных львоў і брукаваны дворык — Забыць... Забыцца... Што Гекуба — нам? Што мы — Гекубе? Гамлеты без трона. Квадратныя вітрыны нашых крам Цямней і таямнічай водаў Роны. Нібы гандола, месяц праплыве, Мой човен залаты, маё чаканне. І ліст асенні на сухой траве Зблісне тужліва маскай карнавальнай. Забыць Венецыю. БАЛАГАН Пажоўклая трава. Не звяў адзін палын. Мядзедзь на ланцугу пляцецца за павозкай. Гірляндам штучных руж натомлены факір Бліскучасць надае пры дапамозе воску. Зялёнае трыко цыруе акрабат. А збоку, ля калёс, маленькая цыркачка Смяецца і пяе пра салаўіны сад Падкідваючы ўверх жанглёрскі сіні мячык. Заўсёды будзе хлеб — іх не пакіне Бог. Навошта сумаваць? Іх рамяство — вясёласць. Вазьміце і мяне ў апошнюю з дарог, Абрыд мне балаган, дзе вумнасці гавораць. Абрыдла фальш вакол, мастацкасці фальга, Куды там зорку ў лоб — задавальняйся шнарам. Мне спрыту не стае. Смяецца балаган. Ды за пацеху ў ім не кідаюць дынары. Парыпвае вазок, пагруквае ланцуг... Дзяўчынка ўсё пяе пра салаўя і ружу. А песня ўсё далей... Асоту белы пух Услед за ёй ляціць між аблачын і лужын * * * воля выбару застаюся ў раі змей прыніжана адпаўзае каменні што склалі б Вавілонскую вежу рассыпаныя па бездакорным Сусвеце ніводзін з іх не падымецца на Авеля таму што не народзіцца ні ахвяра ні забойца толькі я буду спатыкацца аб нямыя бясформенныя глыжы занадта паслухмяная нават для таго каб прыбраць іх з дарогі НЕДЗЕ Ў ЕЎРОПЕ Зноў выпаў снег. Забілі святара. Красуня не заторгвае фіранкі — Жаўнеры едуць. Золатам гараць Іх эпалеты гэтым ясным ранкам. Нічога не змянілася. Чужы Прыйшоў — і пойдзе. Вадзіцца дарэмна. Касцёлы, як іржавыя нажы, Прымерваюцца да нябёсных венаў. I вось ужо пайшоў крывавы снег, Але растаў... У белым — болей смерці. Заторгнутых фіранак ціхі грэх Ніколі не адкрые бедны Вертэр. Назаўтра на далёкую вайну Зноў чужакі паедуць праз мястэчка. Рукамі абдымаючы сцяну У снег спаўзе чарговы чалавечак. Сам вінаваты — думай пра сям'ю. А тут жыццё не скончыцца ніколі. I людзі песні новыя спяюць Пра горад свой, які не хоча волі. * * * Не падкажуць на развітанне, дзе чакае Харонаў човен. Давядзецца самому крочыць уздоўж балоцістых берагоў, у цямрэчы, па самай твані, з камарыным піскам над вухам (я не веру, што ёсць балота — хай за светам — без камароў). Будзеш доўга ісці і падаць, добра, сам сябе не пабачыш, перапэцканага дарэшты. Пад нагою нешта слізгае — ці то жаба, ці то гадзюка — што за клопат? Ты — ужо мёртвы. Шлях бясконцы, гразкі і ціхі — Не пляскочуць у Стыксе хвалі. Ну, каб ведаў — не паміраў бы. Дзе басяцкі той перавозчык? Анічога нідзе. I нават разумееш — і не было. КЛЯШТАР Каменная вежа на фоне адлігі. Вада ў каляінах люструе аблокі. Ідуць да калодзежа ціхія мніхі, Крывавыя звады віруюць далёка. Раз'ятраны Арэс у шлеме пагнутым Разводзіць і зводзіць аслепленых злосцю. Брунгільда над чашаю, поўнай атруты, Чакае цара пераможнага ў госці. «Бог з намі»,— гарлаюць абодва натоўпы. Як гэта далёка. Як гэта дарэмна. Каменныя вежы, нібыта цыклопы, Ахоўваюць востраў кляштара каменны. Шаргочуць малітваў нягучныя словы. Работа няхітрая па гаспадарцы. Азвону няма. Бо метал адмысловы Спатрэбіўся воям — каб зброяю стацца. Тут сэрцаў ні смерцю крануць, ні дарамі. Тут — вечная ціша і вечная любасць. А з гразкай калюгі ля самае брамы П'е неба груган акрываўленай дзюбай. ІКАР — ПАСЛЯ... 1 Не ўзняцца — таму, хто заручаны з сонцам. Яго пацалунак — цудоўная смерць. Упасці... Люстэркам крывым раскалоцца, I кожным асколачкам збліснуць паспець ... А што, як не воск быў замягкі, а сэрца, Падступна — як свечку ў царкве заламаць, I ты не разбіўся. Жывеш — як жывецца, I нават у багне спрабуеш спяваць. Аслеплы, аглухлы, пазбаўлены крылаў, Жывеш у краіне балотных людзей. I раску зганяеш да купін бяссіла, Каб сонца адбілася ў чорнай вадзе. Памры ж! А табе ўжо кугічуць — «Патрэбны!» I ёсць апраўданне бяскрылым гадам. Якое, аднак, непрытульнае неба. А можа, сапраўдны — застаўся ты там? Не! Клічуць гарластыя жабы балота. I п'яўкі спраўляюць крывавы абрад. I сам забываешся — скуль ты і хто ты, Ікар, Фаэтон ці Панційскі Пілат? Такі шараговы... Аблеплены тванню... Васковае сэрца — з адбіткам стралы. Маё існаванне — маё пакаранне. Былы — не памерлы — былы.... 2 Ты — анёл, абпалены ўласнай гардыняй? Раскажы, як знікаюць крылы... ...Я бяссілы... Ты птах? У вачах тваіх неба сіняе. Раскажы, як знікаюць крылы. ...Я бяссілы... Ты — герой, прагай вышняга ў неба ўзняты? Я — пракляты. * * * Не для вас пішу. Не для сябе. Вось цяпер, пры гэтай лямпе цьмянай, З водбліскам гардыні на ілбе, З беднай зоркай у акне туманным — З кім вяду бясконцы дыялог? Перад кім мая начная споведзь? Не наважуся прамовіць — Бог... I ніколі праўды не прамовіць. Ціша разліваецца — ці гук? I няма самоты ў час вызнання. I аловак выпадае з рук, Быццам важыць болей за чаканне. Дык пры чым да гэтай прагі жыць, Да пакутаў гзтых і любові Той, хто смутным вокам прабяжыць Зноў па кратах чатырохрадкоўяў? Не, няхай галодны Мінатаўр Сцішыцца ў замкнёным лабірынце. Хай сляды губляюцца між траў На далёкім рамантычным Крыце. ШЧАСЛІВАЯ Ці Цэзар, ці ніхто. Чакаць зацята, Фіранкі непразрыстыя завесіць. I сыпаць у камін сухую мяту, I ля агню пісаць, пісаць і крэсліць. I ўсё чакаць. Ці Цэзар, ці самота. А прыдзе ёп — стары, знямоглы, брудны. Ён толькі што з каня, ён піў з балота, I час на лбе яго накрэсліў руны. Ён зойме ложа, крытае вісонам, Не для кахання — выспацца з дарогі. I раніцою рушыць легіёны Да новай легендарнай перамогі. Падымеш перакуленыя вазы, Дап'еш віно з яго пустога кубка, Завесіш вокны, перамысліш фразы, I да агменю зноў працягнеш рукі. Ці Цэзар, ці ніхто. Няхай мястэчка Віруе ад неверагодных плётак. Ты зноўку нешта пішаш кожны вечар, I зноў на вуснах адчуваеш дотык. А побач — шчасце са штодзённым супам I пацалункам, звыклым, быццам грошы. А ты ў самотным доме шэпчаш: «Любы...» А хто — ні ўспомніць, ні ўявіць не можаш. * * * Першая. Апошняя. Чужая Чара вечнай ісціны жыцця. Мне няма пакласці што на шалі, I не злітасцівіцца суддзя. Ноч перацякае падваконне Водарам язміну і нуды. У каменных сотах — сто агоній Бедных душаў царства нематы. I ніяк, ніяк мне не ўсвядоміць, Дзе напрацаваны намі мёд, Ці ў нябёсным, недасяжным доме Робяць свечкі з воску нашых сот? Ці ў начы, сасмяглай ад спякоты, Кіпень пераварыцца жыцця, I сцякуць у глебу мёд і соты, I абрыне шалі ўніз суддзя. ДУАЛІЗМ СРЭБНАГА ВЕКУ Халодны позірк Апалона, Дыянісійскі цёмны шал Па-за жыццём, па-за законам. Гляджуся ў крышталёвы шар, У кроплю, дзе адбітак свету Сляпое вока бажаства, Дзе зліўся ў белы колер ведаў Вітраж зямнога хараства. А там, за сценамі кумірні, Вакханкі ў міртавых вянках. Іх целы пахнуць мёдам вінным, I скачуць бубны ў іх руках. Як гэта проста, як натхнёна — Згубіцца ў карагодзе іх. I стрэлы-промні Апалона Не выб'юць чару з рук маіх. Але — між мармуровых сценаў У прахалодзе й цішыні Са мной вядуць размовы цені, Размовы поўняць сэнсам дні. Плывуць у глыбіні крышталю Карціны велічы зямной. Усё міне, і варты жалю Былы ўладар, былы герой. I для чаго ламаць зацята Тугое голле юных лоз, Калі састарацца менады, Калі віно гарчыць ад слёз. I толькі мокрая лістота, Дзе карагод кружыў, гніе. А вечар светлай адзіноты Такі ж, як раніца яе. * * * Хай нікому больш і ніколі не спатрэбяцца барэльефы, мармуровыя рукі німфаў і Мадон бяздонныя вочы. Хай ніколі ніхто не кіне нават самай дробнай манеткі ў чашу выцвілую фантана — сын фіялкі і сын п'яўкі спяць аднолькава моцна ў небе. Разбураецца храм стагоддзя. Вавілонскую вежу зараз Мы будуем не ўверх, а ўніз — у пачварныя сутарэнні, за паверхам паверх — у цемру па спіралі з бетонных плітаў. Пераблытаны рай і пекла, пераблытаны лёс і грэх. * * * Шлях пясчаны, пыльны, доўгі. I царква каля дарогі. У якой не бралі шлюбаў — Адпявалі самагубаў. Шлях пясчаны, звон і вецер. Ты куды ідзеш, паэце? Перапеў пра ўсё, што ведаў, Быў паэтам між паэтаў. Стаў шукаць сябе ці Бога — I вакол цябе — нікога. Толькі шлях пясчаны, доўгі. I царква каля дарогі, Толькі спісаныя сшыткі Ды дарэмна лёс пражыты. * * * Па дарогах радасці зямной Я дарэмна пазбівала ногі. Толькі вораг добры быў са мной, А сябры ў сяброў гулялі толькі. Што ж, прымаю правілы гульні. Толькі вось якая незадача — Выпадковай ласкай падмані — I душа, усцешаная, плача. I дарэмна розум важыць фалыл, I да дна відаць падмана прорву. Ад самоты слепне розум наш I на веру ўсе ўспрымае словы. I на што мне ведаць, Божа мой, Хто кідае мне ў спіну каменне? Па дарозе горычы зямной Радасці нясу і летуценні. * * * Загараецца першая зорка ад подыху ночы. Забываецца першая радасць у дні прамінулым. Не разгледзяць далёкага шчасця стамлёныя вочы. Памірае пяшчота. Сціхае атручаны вулей. Пойдзем, браце, да зорак! Нічога нас тут не трымае. Бедны Йорык смяецца апошняй кашчавай усмешкай. У даведнік укладвае ружу апошні рамантык. I сівее ад крэйдавай фарбы забытая вежа. * * * Колькі разумных! Ніколі не скончыцца восень. Як паважаюць сябе! Не згарае лістота. Юрад праходзіць па сцежцы бетоннае босы, Ён размаўляе з нябёсамі. Ён не самотны. Колькі выбітных! А ў лужынах плавае лісце. Нехта ілбом сагравае аконную шыбу. Кветкі ў празрыстай абгортцы гніюць на граніце, Дзе пасадзіў генерал персанальную ліпу. Колькі тут помнікаў! Восень прастуе праз горад. Дзеліцца юрад з варонай кавалкам батона. Людзі вакол мікрафона разумна гавораць, I захлынаюцца розумам ля мікрафона. Сыплецца дождж і лістота на бедныя душы. Кроплі на дахах бляшаных грукочуць, што кулі. Юрад кружляе паміж лістападу і лужын. Словы нячутныя ў небе над ім патанулі. * * * Толькі балота не здрадзіць ніколі. Прыме тваю адбалелую душу. Свет патанае ў самоце паволі. Гіне краіна паэтаў нядужых. Толькі балота не здрадзіць... У нетрах Шчыра схавае і звера, і князя. Подых дрыгвы пад дарогаю шэрай — Штучная скура асфальту ўзнялася. Толькі балота... А што застаецца Нам у нявернай смузе вераснёвай? Гаці гаціць непакорлівым веццем, Покуль збіраюцца ў замку на ловы? Толькі... Над глебай, парослай крыжамі, Летае сіні балотны агеньчык. Толькі цікуе дрыгва пад нагамі, Покуль з дарогі саступіш у вечнасць. * * * Кароль Пясчанага Замка ўладарыць Сусветам поўні. Усё, што поўня асвеціць — яму свой лёс уручае. Кароль Пясчанага замка учора свайго не помніць, А ўсё, што збудзецца заўтра, ён ведае да адчаю. Лунаюць яго фрэгаты па хвалях срэбных аблокаў, Празрыстыя воі ходзяць праз сцены нашых кватэраў. Кароль Пясчанага замка жыццё забірае лёгка. Пяском прасыпецца вечнасць, і вецер змяце паперы. Кароль Пясчанага замка з лускою і доўгім джалам. Ён скручвае цела ў кольцы. Блішчыць у кароне зорка. Пясчаны замак аднойчы дзіця маё збудавала. Мы болыл не былі ніколі на тым пясчаным пагорку. * * * Ноч пачынаецца першаю смерцю. Вокны анёл расчыняе імкліва. Што адратуе ў бязлітасным свеце — Кніга заклёнаў ці кніга малітваў? Цяжка прызнацца — не бачу дарогі. Цяжка змірыцца — не будзе світання. Сцелюцца цені начныя пад ногі, Быццам бы змеепадобныя здані. Звон бранзалетаў па гулкай падлозе — Сведкай кахання ці сведкаю смерці? Падаюць рукі на коўдру ў знямозе Абараніцца ад ночы ў Сусвеце. Колькі дарэмнага сказана ўчора. Колькі разумнага лёгка растала. Вершнікі топчуць павержаны горад. Душы ўзлятаюць над ідалам славы. ПАРТРЭТ БАБУЛІ Прабачце, паненка, у строях шляхетных цнатлівых, З бялюткім праборам у гладкіх, як лён, валасах. Былі вы з гасцямі прыветнай, прыстойна-маўклівай. I думка адна пра каханне навейвала страх. А мне ўжо нічога ад вас не пакінулі воды, Імклівыя воды старой радаводнай ракі. Спадніцы крухмальныя сталі пялюшкамі потым, Каўнер-самавяз памяняны на лыжку мукі. I рукі, што ўмелі задумліва клавішы лашчыць, I крыжыкам шыць, і лацінскія кніжкі гартаць, Пасля навучыліся працы штодзённай, бяднячай, I ўнукам нічога амаль не змаглі перадаць. I я ці змагу на калені ў царкве апусціцца Так проста і шчыра, ці маўзеру ў вока зірнуць, I, нат не збялеўшы, чужынцу шпурнуць завушніцы і шлюбны пярсцёнак — а годнасці — не забяруць. Прабачце, паненка у строгім шляхецкім убранні. Я ведаю — вы не такой уяўлялі мяне. Ды нейкую сувязь пакінула неба між намі, Таму і вісіць ваш партрэт у мяне на сцяне, Таму і складаюцца гэткія дзіўныя вершы, Таму непамысна мне ў тлумных сучасных сяброў, I дом мой заўсёды — як ціхая кутняя вежа, I мову — адну выбіраю між роднасных моў. ДВУХТВАРАСЦЬ Калі чалавек — гэта ліст, адкінуты дрэвам на вецер, ён мае, як ліст, два бакі —зялёны і срэбны. Два твары — зялёны і срэбны — ён мае. Зялёны, да сонца павернуты, твар піў сонца, цягнуўся за ім, як мог, выварочваў зялёны хрыбецік, адпіхваў суседзяў, між ценяў варочаўся, быццам у коле гарачых вуголляў смарагдавы скарпіён, Абы жыватворныя промні злавіць, паглынуць, увасобіць Ва ўласную прагную плоць. А срэбраны бок — прахалодны заўсёды, мяккі і пяшчотны, але анікому не бачны, твар месячны і патаемны, задумлівы, сонны, заўсёды глядзеў на зямлю, гэта значыць — на смерць, цвярдую, пляскатую смерць для лістоў і людзей. Гляджу ў свае вочы і бачу зялёны і срэбраны колер, у зманлівым мігаценні — як ліст на вятры трапеча. Дзве існасці. Два абліччы. Такі вось сюррэалізм. ДВА КРЫЖЫ На крыжы маланак соладка памерці. Прад усім Сусветам праблішчэць пакутай. А абраць Галгофай тую кучу смецця, На якой жывем мы — гэта ж на смех Юдам. Ведаць, што ўзнясешся — чым не ўзнагарода. А сысці ў нямоцтва — чаша для аскета. На крыжах з маланак — геніі народа. На крыжах аконных — ціхія паэты. Божа літасцівы, не пазбаў надзеі За зямлю хоць гукам, словам зачапіцца. Не для нас так страшна неба залацее, Ды затое пахне тлом — для нас — ігліца. За раскрыжаваных п'е народ штодзённа, Толькі не падыдзе зняць з крыжа — ніводны. Над крыжом з маланак — скіпетр і карона, Сціплая даведка — пад крыжом аконным. АЛЮЗП 1. Высокая літаратура Лаўравы ліст, дастаткова засохлы і хрусткі, Бронзавы ключ, відавочна мастацкай работы, Што адчыняў — невядома. Высокай натуры Гэта прыдасца... Кавалачак высахлых сотаў, Месячны промень, абрывак калючага дроту — Гэта, панове, высокая літаратура. Пэўна ж, рэцэпт дасканалы. Галінка агрэсту, Фігавы лісцік ад першай мадэлі Адама, Два паламаных алоўкі, чыясь тэлеграма З доўгім шматкроп'ем замест шараговага тэксту Трохі тугі па нязбытным. Пяро херувіма, Усведамленне сваей непатрэбнасці. Бура У крышталёвае шклянцы. Дзве порцыі дыма — Ад цыгарэт і спалёнага гунамі Рыма — Гэта, панове, высокая літаратура. Трохі крыві ад уласнага сэрца. Атрута, Што выдзяляе гніючае цела натхнення. Рогат нармальнага дурня. Бутэлька аблуды. I папяровыя крылы твайго пакалення. I Апалонам садраная з Марсія скура — Гэта, панове, высокая літаратура. 2. Аліса Дзяўчынка ў карунках спявае анёльскую песню. Стракозы над рэчкаю крэсляць арабскія лічбы. А човен плыве. I раўнюткую лінію крэсліць. I ў хвалях люструюцца дрэвы, карункі і німбы. Дзяўчынка ў карунках і пастар у чорным касцюме. Над імі стракозы, аблокі і вокны ў Засвецце. Сціскаецца час і расцягваецца, як гума, I ў свет за люстэркам знікае карункавы вецер. Дзяўчынка ўтаропіла ў неба блакітныя вочы. Яна не патрапіць ніколі на баль каралевы. А пастар у чорным паверыць у гэта не хоча, Вяслом разбіваючы німбы на хвалях і дрэвы. Дзяўчынка падзякуе за незвычайную казку З люстэрка асыплецца выцвілы слой амальгамы. I што нашы казкі, алюзіі, німбы і маскі Прад яснай вітрынаю галантэрэйнае крамы. Дзве ручкі ў пальчатках пакручваюць сон-парасонік, Стракозы мільгаюць, як феі. Пейзаж пастаральны. I белым пылком безнадзейнасць асыпала скроні. У шлях праз люстэрка, паэце. У шлях развітальны. 3. Замак Эшэр Мой замак патанае. Па сцяне Расколіна прабегла, як маланка. Ён для мяне надзейным быў прыстанкам, Каб паміраць наяве, жыць у сне. Загаслі ўсе лампады. Кажаны У вітражы запыленыя б'юцца. I промні дня ў расколіны ліюцца, Знішчаючы ілюзіі і сны. Гляджу — у першы і апошні раз — Пры асвятленні дзённым на пакоі. Іржа на ланцугах, іржа на зброі, I там не дыямент блішчыць, а страз. О, колькі пылу! Мёртвых матылёў, Аплыўшых свечак, павуты і друзу! Я тут жыла, прымала фей і музаў, Памерлых каралей і каралёў... Кідаюцца пад ногі пацукі. Яны вішчаць, як вязні Тарквек-мады. I возера ўваходзіць вадаспадам Праз вокны, не адмкнутыя вякі... Што ж, прызнаю паразу... Гэты свет Трымаўся на святле трапяткім свечак, Што пакідала ад істот і рэчаў Бязважкі вытанчаны сілуэт. Навошта ж мне трымацца за жыццё, Бязлітаснае ў плоцевасці грубай? Расколіны ўсё болынаюць. I кубак Напоўнены марэннем і асцём. 4. Парцалянавая пастушка На каміннае паліцы так высока, так спакойна. Мерна тахкае гадзіннік, пыл кладзецца на падлогу. Не шапчы, што ў іншым свеце свежы вецер, светла, зорна. Не шапчы, што на паліцы не спазнаць сябе, ні Бога. Парцалянавае цела разбіваецца так лёгка Разам з лялечнай красою і маленькім нашым шчасцем. I ў аповедзе жыццёвым застануцца, як апостраф — Нат не літара, не слова— выбітныя нашы страсці. I таму — куды спяшацца! Ціха дзынькае званочак Музыкальнага куфэрка, дзе захоўваюцца зоркі. А інакшых не пабачаць парцалянавыя вочы. I чаго ты, камінар мой, плачаш горка, гэтак горка? Ад таго, што недзе — вецер, недзе — месяц, недзе — воля? Ад таго, што, як ні пніся быць найпершым над другімі, А рукі дзіцячай дотык выпадковы — і не болей — I асколкі на падлозе, а душа, як пыл, над імі. 5. Крошка Цахес. Прычэсвае фея маленькага злога калеку. (Адорваюць феі заўсёды маленькіх і злых). Няшчасны карузлік, асуджаны лёсам на здзекі, Цяпер ператворыцца ў талентаў змесцішча ўсіх. Чужых, не сваіх, зразумела. А справа якая Натоўпу, які пакланяцца кароне прывык? I моўчкі паэт пажаўцелыя сшыткі гартае, I моўчкі хавае ў шуфляду, бы ў склеп, чарнавік. Маленькі карузлік здаецца прыгожым і дужым. Уладай надзелены — мае і вартасці ўсе. Красуні свой гонар яму прапануюць, як ружы. Нашто яму ружы — ён душы, як цукар, грызе. А толькі пакіне яго дабрадатная фея — Імгненна затопчуць, у вазе патопяць начной. I зноўку паэт перагортвае аркуш надзеі, I пырскае новы карузлік на троне сліной. I фея ўсё тая ж пачвары расчэсвае космы I верыць, што ўлада надзеліць яго дабрынёй. Ніколі не скончыцца гэтая метамарфоза. I можа, паэт і карузлік зліваюцца ў ёй. Ніколі на троне паэт не застаўся паэтам. Ніколі на троне карузлік не выпрастаў горб. Але распрасцёрты ля колаў бліскучай карэты, Адны залатыя пантофлі і бачыць натоўп. * * * Гэта — горад карынфскіх калон, ордэн рыцараў змененай веры. Збудаваны з пяску Вавілон, Быццам неба асенняе, шэры. Тут, за сценамі цёмных дамоў, За кулісамі вечных трагедый Адлятаюць самотныя зноў, I нічога не чуюць суседзі. Бедны храм мой ля ціхай вады. Толькі ты ў гэтай сварцы — лагода. I ўзлятае твой крыж залаты, Быццам хоча зляцець назаўсёды. I вядзе мяне твой херувім — Дождж змывае з яго залачэнне — Пад узвышаным ценем тваім Я прымаю другое хрышчэнне. I нічога мне тут не шкада, I нікога я тут не баюся. I сцякае па твары вада, Быццам дотык самога Ісуса. * * * Гэта восень. Яшчэ незаўважная. Што ж спадзявацца На яшчэ адзін шанс, на яшчэ адну спробу здзяйснення. Пахне верасам. I што карысці гаворкі дарадцаў, Што яшчэ маладая і вартая слёзаў натхнення. Я — падсудная ў гэтым забруджаным, стомленым свеце. Я свой крыж не ўсцягнула і да палавіны дарогі. Я лічыла аблокі, лавіла абдоймамі вецер I ні разу ў зямной баразне не запэцкала ногі. Непатрэбная самая ў свеце патрэбных і важкіх, Нават восень сваю самавіта сустрэць не ўгадаю. Аблятае лістота. Мой крыж анічога не важыць. I лічу я аблокі. I новую песню складаю. СТАРЫ ЗАПАВЕТ 1 Цудоўны Іосіф«Калі Іосіф прыйшоў
да братоў сваіх, яны знялі
з Іосіфа адзежу яго, адзежу
рознакаляровую, якая была на ім;
і ўзялі яго, і кінулі яго ў роў...»
Быццё, З7.2З-24 I прадалі цябе твае браты, Каб каляровай не насіў адзежы, Абрыдзеў — бо інакшы... Зараз ты Няпэўнай хвілі і купцам належыш. Над хвалямі бясконцымі пяскоў Цыклопам вісне сонца Палесціны. Браты нясуць у клунку да бацькоў Тваю адзежу і кіпцюр ільвіны. Ну хоць цяпер навучышся ілгаць, Анёльскі хлопчык? У людзях — прыдасца, Там, дзе стаць егіпецкі палац I пальмы ў Ніл замутнены глядзяцца. Маленькі дабрадзей чужой зямлі, Снабачаннік, аматар лашчыць словы... Цябе браты ўсё роўна прадалі б. А не насі адзежы каляровай. 2 Нараджэнне Майсея« ...і вось, дзіця плачаў кошыку;
і злітавалася над ім дачка фараонаеа...»
Сыход, 2.2 Нібыта папірусны звітак, разгорнуты дзень. Дачка фараона сядзіць перад бронзавым люстрам. А кошык з маленькім Майсеем плыве па вадзе, Нікім не заўважаны. Сення на беразе пуста. Ніхто не абудзіць скароны, згалелы народ. Калыска лазовая зробіцца ў хвалях труною. Прынцэса глядзіцца ў люстэрка, прыкладвае лёд Да шчокаў смуглявых, каб ззяць прыгажосцю зямною. А маці на крык немаўляці не смее ісці. I кошык сплывае туды, дзе мядовыя рэкі. I што нам чакаць у егіпецкім нашым жыцці, Калі нараджаюцца нашы прарокі так рэдка. I мы не ўратуем нікога з прарокаў сваіх. Пад нашымі стрэхамі ім не знаходзіць прытулку. I крык немаўляці ў вільготным тумане заціх, I маці трымае ля вуснаў скрываўленых рукі. 3 Сыход з Егіпту«Калі народ пабачыў што Майсей доўга не сыходзіць з гары, то звярнуўся да Аарона і сказаў яму: устань, і зрабі нам бога...»
Сыход, З2.1 То манна нябесная, то перапёлкі, То льецца вада са звычайнай скалы... Ды толькі былыя рабы — не анёлкі. Абрыдлі ім скалы, пясок ды арлы. А ну паспрабуй адысціся на хвілю, Прыўзняцца да неба, да Бога-айца... Унізе з металу каштоўнага вылье Твой брат улюбёны куміра-цяльца. Куды ты вядзеш іх, звяглівых, дрыготкіх, Няўжо спадзяешся, што ў новай зямлі Забудуць на зайздрасць, нянавісць і плёткі, I ўспомняць прарока, якога клялі. I мала ім цудаў, іх вера не ўздыме, I хочацца зноў пад чужую руку. I Бог паміж іх — не заўважаны імі. Скрыжалі разбітыя ў хвалях пяску. ІМПРЭСІЯ ...Патрапіць у парыжскую газету, пад вустрыцу з лімонам прачытаць... I просіцца да рыфмы цыгарэта, вядома, з залачаным абадком і прысмакам ментолу... Цьфу... Ніколі Тытунь і мяту ў водар не з'яднаць. Тым болыл, без рыфмы прамаўляць жадаю. I не куру. Парыжская газета, абавязкова белы капялюш, кавярні крэсла белае таксама, і сіні-сіні на стале абрус падкрэслівае тонкасць філіжанкі. А як жа кава? Кавы я не п'ю, але карціна вымагае кавы. Хай гэта будзе вадкі шакалад, гарачы і густы... Але самота — самота — у Парыжы? Божа мой, ці варта турбаваць тады ўяўленне? Насупраць — за сталом — вядома, Ён. Чытае моўчкі... Курчыцца газета ў руках, што звыклі шанец свой лавіць за дужае крыло ці за капыт — якое ўжо аблічча прыме ён. Дыміцца кава. Шаргаціць газета. «Віншую. Ты ў зеніце». I пайшоў, як вустрыца, халодны і закрыты. I плашч ягоны колеру пяску мне нагадаў бязлітасную пустку. Ну што, дамроілася? На стале мігціць у крышталёвым кубку свечка, нібы на беларускія дзяды. Нябожчык ёсць — гармонія памерла. Скамечаны газетны шар ляжыць у сумачцы са скуры ведзьмака, які мне нагадаў маю дарогу. Нікому анічога не кажы, я не вярнулася з парыжскае кавярні. Калі не верыш — пачытай газеты. АНТРАКТ Працягу не будзе. Вяртайце білеты, панове. Джульета памерла яшчэ да з'яўлення на сцэне. Стары драматург скарыстаў свой аловак да кропкі, Якім сто партрэтаў стварыў маладой Мельпамене. I ролі няма мне на сцэне, стаптанай да бляску Абцасамі ўсіх, што шукалі высокае долі. Будзённае Сёння здымае катурны і маскі, I ўсіх абдымае крыжамі парослае поле. Прынцэсы занятыя варкай гарохавай кашы. Куды мне падзецца з маёй папяровай каронай? Кардонная поўня ляжыць у маім сакваяжы, А з ёй — арсенал дасканалых усмешак і стогнаў. Але — у тэатры пакуль што адкрыецца рынак, Маленькія эльфы з грымёрных выносяць люстэркі. Тэатр не закрыты, панове. Але перапынак Надоўга зацягнецца, мусіць, да лепшага веку. 2000 На верхняй прыступцы стагоддзя, якая вядзе Зусім не да неба — а значна ніжэй і бяздонней, Знікаю ў халоднай самоце, нібыта ў вадзе, I падае цень ад крыжа на мае падваконне. На верхняй прыступцы стагоддзя прытулку няма. Таму што адбыўся падзел на крылатых і слізкіх. А я — на мяжы, я не здольная выбраць сама Куды падавацца ад гэтай мяжчасавай рысы. Мне добра і тут. Праплываюць сузор'і і дні, а дні — як эоны, а я — перачытваю казкі На верхняй прыступцы стагоддзя, пры зорным агні, З наіўнаю верай у сілу спагады нянаскай. СТРАЛА У вадзе халоднай праплываюць цені. Човен серабрысты зачарпнуў вады. І вясло сплывае, і стралок пацэліў У другую постаць. Зловяць чараты Тонкімі рукамі ўцекачоў знямелых. А стралок устане з мокрае травы, Абтрасе адзенне, пералічыць стрэлы I па грошы пойдзе ў замак радавы. Спіць срабрысты човен у тумане срэбным. Прада мной — папера, а ў руцэ — агонь, I праз белы аркуш праплываюць цені, Iстралок у лозах грэе, трэ далонь. Дай паплыці думкам срэбнымі радкамі — Знойдзецца да сэрца востры шлях стралы, Замак, дзе заплацяць, і магільны камень, I анёльскіх, белых, лёгкіх два крылы. * * * Зрабіцца ценем у краіне ценяў, Кружыцца ў карагодзе сумных сноў, Тужыць, і спадзявацца зноў і зноў — Народзіцца Арфей, які ацэніць Пагаслы геній твой, і прызаве, I выкліча твой прывід з пекла часу, I будзе новы свет, і будзе шчасце, I лаўравы вянец на галаве. Марэнне ценяў. Што да іх — жывым? Прыступкі пекла выкладзены з вершаў. Ты зразумей: ніхто не будзе першым, I кожнага атруціць часу дым. Цень не парушыць сонечны спакой — Арфей заняты песняю сваёй. * * * З нікуды — у нікуды мой цягнік, Ляцяць травой парослыя адхоны. Манеты лічыць бледны праваднік, Яго калісьці клікалі Харонам. Важдацца з чоўнам — старасвецкі міф. Куды прасцей — цягнік, вагоны, рэйкі. Жыццё па-за жалезнымі дзвярмі Да хваль марскіх свае зганяе рэкі. Забудуся на цёмныя віры У бездані, у вогненным бязмежжы. I коціцца каменнямі з гары Мной збудаваная калісьці вежа. ВАРАГІ У сябе зазіраць неахвота маленькаму вою. Там нічога няма, у душы, што названая вечнай Рассцілаюцца ў небе спісаныя лёсаў сувоі, I замежнага князя ўсё кліча аблуднае веча. Праплывае па самай паверхні снабачання ява. Пазірае спалохана князь на чужыя натоўпы. Быццам пластыр на рану, прыліпла абрыдлая слава, I змушае цягнуцца да ўзораў паважнай Еўропы. Захлынаецца болем чарговы маленькі паўстанец, I нікога не збудзіць яго пахавальная песня. Перад князем русалкі вясельны выконваюць танец, I па новай труне распаўзаецца белая плесня. * * * Ці абуджаюся — ці паміраю. Стукае сэрца ў сусветную цвердзь. Раскрыжаваць на прыступцы да раю — Вытанчанней пакарання не мець. Праведны люд падымаецца ў неба, Лёгка ступае на грудзі мае. «Так і належыць, напэўна, так трэба»,— Нацыянальны характар пяе. Часам пасядуць вакол херувімы, Каб адпачыць ад ухвал і святла... Не адарвацца ад любай радзімы. Усімі цвікамі ў душу мне ўвайшла. * * * I зноў забівае сонца сведкаў свайго гарэння. Крылаў яно не любіць і Вавілонскіх вежаў. Толькі ў напрамку сонца нашы лятуць марэнні, Толькі ў напрамку неба зноў вырастаюць вершы. Сыпецца попел шэры на зямныя галовы. Апёкі гараць на душах, і чырвань перад вачыма. I зноў у напрамку сонца ўзлятаюць сляпыя строфы, Хоць там яны непатрэбны, а тут яны немагчымы. * * * Выснова дня: ён мог бы і не быць. Нашто чакалі? Не збылося слова. Суцешыць хоча мой анёл-ахоўнік, Ды ён не ўмее гучна гаварыць. Жыццё віруе безліччу спакус. I хто падкажа — дзе высокі востраў? Вузей сцяжынкі і шырэй пагосты, Стракатае трыко — для нашых муз. Дзень быў пусты, як душы. Можа быць, Мы хутка назавём яго найлепшым. Я не жадаю болей гэтых вершаў. Яны — нішто. Анёл-ахоўнік спіць.
Комментарии к книге «Балаган», Людмила Ивановна Рублевская
Всего 0 комментариев