«Marjen Raterford»

Marjen Raterford (fb2) - Marjen Raterford [международный язык] 189K скачать: (fb2) - (epub) - (mobi) - Lidepla

Marjen Raterford (tote)

Чуковский Николай. Водители фрегатов

Часть четвертая. Матрос Рутерфорд в плену у новозеландцев

Contents [hide]

1 Hasima

2 Fas-kontra-fas batala

3 In plen

4 Nocha in ipu

5 Kila

6 Festachia

7 Eshu, docha de shefa

8 Tortura

9 Leson de maori lingwa

10 Fuga

11 Shaferina

12 Safara

13 Separa

14 Emaii lai a hom

15 Dom to fortesa

16 Shikara

17 Plan de fuga

18 Subarda-pasaja

19 Jaduleker

20 Chudao es findi-ney

21 Emaii samaji justitaa

22 Turan-ney ataka

23 Tu salvi Eshu

24 Batala

25 She Taranaki

26 Un blan maori

27 Toka

28 Weita

29 Trafuger

30 Bifoo batala

31 Strane mita

32 Drima de Jeims Mor

33 "Adyoo! Adyoo!"

34 Fin de historia om marjen Raterford

Hasima

- Nu bu gai-te lai ahir, – bosmen shwo a kapitan Koffain. – Gai-te go direktem a Ostralia, a Port-Jekson.

Kun hena bosmen zai kan maoris kel fulefai on dek. Hir li es ya gro-mucho, gro-mucho brun tatui-ney bey, plecha, fas! Maoris go-go inter mastula kwasi masta – librem, naglem. Ye tal menga de longe piroga kadalok, ke bli sahil akwa ga bu fa-vidi. E skwila de ti maoris bringi fo vendi na swinas es ya basta fo fa-gluhe.

- Yu jan muy hao ke nu bu mog-te go direktem a Port-Jekson, - kapitan Koffain jawabi fatigi-nem. – Pi-akwa ye-te sol fo dwa dey. Si nu bu wud lai ahir, nu wud morti por pyasa.

Kapitan Koffain turni wek fon bosmen e en-kan sahil.

Es yo yar 1816. Charshi sem yar he pasi afte ke Kuk un-nem visiti-te Nyu-Siland. Yedoh Nyu-Siland es haishi hampi same – savaje, bukoni-ney.

Baya zai brili sub surya kom shuin, al mah-blinde-si. Baya es kamari-ney bay roka-ney kolina kun shulin. On kolina-simas, kom kronas, ye staka-baranas. To es "ipu", fortesa de maoris. Baken ramla-ney chyenlok ye muh de kway riva ke mahan mar-safarer Kuk he nami Temsa.

Miden baya brig "Agnesa" zai stan. In parus ye dun tra kel pes de skay fa-vidi, e pakla ragi aus borda. Duran dwa yar "Agnesa" bu bin in nul portu, duran dwa yar it bu he miti nul ship. Yedoh it glubefai ya in akwa! Suy duza es sobrefulisi-ney bay perla e tortuga-shel. Sey perla e sey tortuga-shel, kapitan Koffain he pai it fon islajen de Kyete Osean - pur kelke ligika de glas-mala e pur stanum-pyata. Pyata kosti po un pens per para ge, e perla es gro-guy. Kapitan Koffain zai returni a janmalanda kom richa.

- Treba mah sey rauber aus, - bosmen shwo for. – Li zai bechori nu. Oni bu mog ya wahti li oli. Li he tiri yo gro-mucho naga aus planka. Plankas ve defixi tuy ke nu go inu mar. Goni li oli wek, kapitan.

Kapitan Koffain ek-smaili.

Kada maori teni in handa un korda, pa kel-ney fin un grave ston es ligen. To es dashat-ney arma de maoris – "mer". Bay un darba de mer maori rasrupti kapa de kontrajen. In handa-batala mer es zuy dashat-ney arma. Maori-menga kel fulefai on dek de "Agnesa" zai virti meres in aira kun koy glume alegritaa. Stokas de ston zai virti al zumbi kwasi mucho gran bumbar.

- Bu fogeti ya ke nu bu es un-ney blan jen kel visiti sey sahil, - kapitan Kaffain shwo for. – Nuy samlandajen kel bin hir bifoo nu, li shuti-te maoris kom bestias. Maoris hev muy hao memoria. Al nau hir li es amini tristo jen, e nu es sol shi-pet... Non, nau bu val kwereli kun li. Me ve shwofu li tu go wek salam-nem.

- Apena hi li ve go wek, - bosmen grumbli.

- Emaii! – kapitan voki lautem.

Aus maori-menga chu un jen do sirke charshi-pet yar, gao e masbute. Suy muskula muvi sub tatui-ney derma. Suy har es orni-ney bay gran kolori-ney plumas kel ragi a oli taraf kom dense bush. Maoris rasstepi kun respekta, bikos es shefa. Ta stopi bifoo kapitan al smaili gro, yedoh ta kontinu virti suy mer tanto kway ke it sembli tume halka.

- Emaii, dukti ba yur jenta wek fon hir, li impedi me.

Shefa-ney fas es muy hao-muda-ney, yedoh ston de suy mer flai-flai yus bli kapitan-ney nos. Shefa oda bu samaji, oda bu yao samaji.

- Audi ba, Emaii, - kapitan shwo al simuli ke ta bu merki mer kel zai virti furia-nem. – Me es yur amiga hi. Me he doni a yu char stal-kinjal e un vere marjen-kostum. - (Fo pyu-ney klaritaa kapitan ek-sheiki swa-ney kinjal sin tiri it aus kinjaldan, tachi mansha de swa-ney klaida.) - Pruvi ba ke yu es vere amiga, Emaii. Dukti ba yur jenta wek fon ship.

Bat Emaii kontinu gro-smaili e virti mer bli kapitan-ney fas.

- Ta bu samaji, - kapitan sospiri kun denada.

- Ta simuli, - bosmen shwo.

- Ta yao mah nu dai koysa a ta, - kapitan murmuri. – Treba wadi koy kosa a ta... Kwo yu yao, Emaii? – kapitan kwesti islajen.

Kapitan kelke ves extendi suy handas versu shefa, diki-yen pama-holikas, kwasi dai-yen koysa a ta.

Al sey ves Emaii samaji tuy. Al extendi lefte handa, ta tachi bay finga den banduk kel pendi baken kapitan-ney bey.

- Yu yao banduk ku? – kapitan kwesti. – Hao. Go a sahil kun oli yur gwerjen e weiti. Wen nuy bota snova go fo akwa, it ve bringi banduk a yu.

Bat islajen snova en-bu-samaji.

- Yu yao pai banduk nau hi? – kapitan shwo for, al trai mah vos suoni zuy dule posible.

Emaii niki.

- Hao. Pren ba. Sol go wek kway kun oli yur kanalya.

Kapitan depon banduk fon plecha e handi it a maori. Emaii kalmem onpon it on bey. Ta kontinu smaili e stan bifoo kapitan, ta zwo nul stepa wek. Vanem hi kapitan gro-pregi ta tu go wek. Ta bu samaji for, e sol mer virti in aira.

- Kanalya! – bosmen hisi, klemi kulakes e lai a smaili-she maori.

- Kwiti ba, - kapitan shwo. – Es norasum-ney tu kwereli kun li nau. Nu es in li-ney handas. Sol fuga mog salvi nu.

Bosmen stepi wek al grumbli gluhem.

Bli ship-borda pleska de remas en-suoni. Kapitan kan nich e vidi un bota, in kel ye pet gran barela. Hampi oli barela es vakue. Char maryuan eforti remi. Pet-ney maryuan sidi pa rul, ta es do gro-gaotaa e do har hwan kom slama.

Bota lai a ship. Oni nichisi ship-sulam. Hwan-har-ney maryuan fasilem klimbi-salti a dek e go versu kapitan. Maoris glumem rasstepi bifoo ta. Ta fai nul atenta om li, kwasi dek es ga vakue.

- Raterford! – kapitan krai. – Way yu lai bak tanto kway?

- Savajas bu he lasi nu pren akwa, - hwan-har-ney jawabi. – Wen nu probi-te landi, li begin-te lansi ston a nu. Nu bu mog-te trapasi a riva bikos yu he prohibi shuti. Dar ye gro-trupa de li, e li es dushte kom diablas.

- Wel, nu majbur departi sin akwa, - bosmen shwo.

- Ob nu ve pai departi? – kapitan remarki.

- Treba probi.

- Hao, nu probi ba, - kapitan shwo. E krai: - Oli a mastula! Lifti parus!

Maryuan – li es shi-dwa – en-klimbi uupar mastula-korda. Sol tri inglishjen resti on dek: kapitan, bosmen e kuker. Korda en-skriki, parus en-muvi.

Maoris, al kan uupar, en-krai. Ti sidi on rea na maryuan Raterford kan nich e vidi menga de dushte fas. Maoris samaji ya plan de kapitan Koffain, li bu ve lasi "Agnesa" chu inu mar.

Bosmen desendi inu ofser-shamba. Kapitan Koffain sole zai stan bifoo Emaii. Maori-shefa haishi zai smaili e haishi virti mer bli fas de gariba-shefa. Kuker es dalem, ta zai konti swinas ke maoris he bringi fo vendi.

In ofser-shamba bosmen ofni lemar, tiri aus it den shi gran pistola, raspon li on tabla. Al presi labas ta sharji pistolas un afte otre, poy lifti lapa de suy klaida e kuti li inu it. Poy ta returni a dek.

Ta lai a avan-mastula, stopi, tiri un pistola e turan gro-krai:

- Wek fon hir, doga-ney mortika!

Al sey kraisa Emaii-ney handa ek-tremi idyen. Grave mer lwo on kapa de kapitan Koffain. Kapitan, al rupti-ney kapa, lwo bli shefa-ney pedas.

Bosmen shuti pa avos rektem bifoo swa. Un yunge maori gwerjen graspi duza e lwo. Bosmen shwai pistola tra borda e kway tiri otre-la. Bat darba de mer trefi ta fon baken, e ta lwo, torsi-yen por tunga.

Kuker graspi un gro-sikin do kati swina e lopi fo helpi bosmen. Bat ta zwo sol kelke stepa e poy lwo morta-ney al kapa rasrupti-ney.

Dan islajenes en-klimbi uupar mastula-korda versu sinarma-ney maryuanes kel zai sidi on mastula. Maryuanes vidi ke resista es noposible. Kun foba li weiti kontrajenes kel zai klimbi uupar e uupar kun ajilitaa de maimun. Char maryuan do pyu yunge yash salti fon mastula yus inu akwa, trai swimi wek. Bat tote flotilia de pirogas en-goni afte li. Ga sun li es kapti-ney, tiri-ney aus akwa e ligi-ney.

Sit gwerjen pren hwan-har-ney Raterford fon mastula. Ta bu fai resista. Oni ligi ta-ney handas-pedas e pon on dek bli otre timyuan. Swinas eskapi-te aus barilok; li zai lopi kadalok on brig. Desnen Raterford maryuan Jek Mallon to shi-ot-yar-ney boy zai lagi al plaki e al tuki bay denta. Leften Raterford wundi-ney bosmen zai torsi in premorta-ney tormenta.

Fas-kontra-fas batala

Nau "Agnesa" es fulem in handas de maoris. Oli tresor de blan jenta – oli banduk, acha, shapa, sikin, bartan, jaka, glas, pipa, shu, gro-kapra de parus – oli sey nokontibile richitaa mus bikam posesa de jiter.

Bat way jiter zai deri? Way, inplas tuy desendi nich a kabinas e rupti sunduk*, li zai gurti konfusi-nem bli swate kwadra-ney luku*?

Kausa es ke maoris haishi nulves gwo bi inen ship. Den dek, li jan it muy hao. Bat nulwan jan kwel danjas fa-ahfi dar, in sey tume misteriaful glubitaa, sirkumbari-ney bay grose balka. Ob oni mog sinpuna-nem desendi inu habitilok de blan jenta, iven si li oli zai lagi on dek ligi-ney e sinmahta-ney? Gwerjen hesiti-shem zai stan sirkum luku e kan-kan li-ney shefa Emaii.

Feng zai muvi pluma on kapa de shefa. Ta lai a luku ga blisem e kan nich duran longtaim. Poy ta lentem en-desendi sulam. Suy bunte pluma desapari nichen, in tumitaa. Gwerjenes deri spira al weiti kwo eventi.

In beginsa Emaii desendi aika kuraja-nem. Bat wen sulam turni e uuparen-luma desapari, ta en-sta nokalme. Skriking de gradina sub peda alarmi ta. Ta begin fai gro-stepa, misstepi, lwo e glidi on bey til fin de sulam. Ta en-vidi syao ronde winda kel brili. On tabla kuprum-ney ketla zai glan. Emaii es in ofser-shamba.

Al lwo ta he ushibi*, bat ta abyasi bu atenti ushiba. Ajilem ta en-stan pa salta e kun chauka lai a tabla. Suy okos haishi zai adapti a haf-luma. Trai-yen superi alarma, ta examini tabla. Bli ketla zai lagi un gran kuki-sikin. Emaii en-joi, pren it e sovi it a kamar.

Poy ta turni bak. E tuy ek-krai-ki.

In angula ye un jen.

Bu blan jen, non. Si to wud bi blan jen, Emaii wud trai kili ta tuy. To es maori. Emaii klarem vidi tatu on ta-ney sina e galsa. Baken plechas ye banduk, pa kamar ye sikin, in handa ye mer. Toy jen zai kan Emaii gro-atenta-nem.

Emaii un-nem dumi ke es koy gwerjen kel he desendi baken ta. Bat poy ta merki bunte pluma on kapa de gwerjen. Sol shefa raiti porti pluma. Hu hi sey enigma-ney shefa es?

Emaii fai un stepa versu bukoniwan. Bukoniwan fai un stepa versu Emaii. Emaii diki denta. Bukoniwan toshi diki denta. Emaii grauli, bat bukoniwan fai nul suon. Emaii fa-lansi a bukoniwan e bay un salta traflai shamba. Bukoniwan lansi swa a Emaii al fai yus same salta. Li stopi un kontra otre, nos kontra nos, e kan mutu-ney okos kun dushte alarma.

Emaii senti swa kwasi in kaptika. Way bukoniwan repeti oli suy muva? Emaii en-yao fini oli foba tuy. Ta lifti mer. Bat mer de bukoniwan fa-lifti pa same taim. Fobi-yen ke bukoniwan mog darbi pa un-ney, Emaii gro-kway mah-lwo mer on ta-ney kapa. Ye gluhisi-she baja, e peses de rupti-ney mira pluvi on fobisi-ney shefa.

Emaii salti-flai uupar sulam a dek.

In plen

Gwerjen sun fa-tedi por weiti shefa. Li bu pyu kan-kan misteria-ney luku, li begin shuki koysa fo profiti on dek. Ti bosmen lasi raslwo na pistola tuy es pren-ney. Li bu osi beshuki plenjen bikos plenjen es shefa-ney shikar. Also li mog profiti sol bay naga, korda e parus. Kun gro-kushalitaa bay ston-acha li zai tiri gro-naga aus dek-ney planka. Afte kelke minuta ol dek es destrukti-ney, planka es tori-ney wek, swate dun gapi kadalok, e maoris mah-lwo stoka de naga inu li-ney piroga. Klimbi-yen pa mastula e rea, li kadalok kati korda. Sey korda sembli gro-valorful a li. Li bu janmog destavi parus, also li sol austori parus-ney pes. Elegante jamila-brig bikam no-ordinnik.

- Nu zai floti! – ti lagi bli Raterford na Jek Mallon turan shwo e stopi plaki fo un minuta. Raterford bu mog vidi akwa, bat bay senta de anubav-ney marjen ta samaji ke brig zai muvi. Ta torsi okos fo kan sahil, e shulin-ney loping konfirmi ke li zai muvi al gro-kwaytaa.

- Savajas yao-te chori anka-korda e he kati it, - ta shwo. – Afte shi sekunda nu imbati* kontra roka e olo fini.

Jek Mallon en-plaki snova, yoshi pyu lautem.

- Basta plaki, boy! – Raterford fai kraisa a ta. – Yu gai joi, bu plaki, ke nu sal bi rasrupti-ney. Oda yu yao ke oni dedermisi yu jivi-she?

Yedoh brig bu rupti kontra roka. It-ney kilya imbati kontra chyenlok, dek inklini, ship stopi. Raterford-ney pedas fa-uupar, kapa fa-nich. Hema aflui a kapa, in aures en-baji. Ta-ney duma fa-tangli, rude rondas en-floti bifoo okos. Kwasi tra somna ta audi kraisa de wundi-ney bosmen kel lagi bli.

E maoris, li haishi bu osi desendi inu ship. Dek es yo ruini-ney, ye nixa fo raubi pyu. Por to li fa-vexi e ataki swa-ney hi swinas ke li bringi-te fo vendi. Hir e dar li en-sidi on swina bey e rupti suy kapa bay mer. Mucho swina, al trai salvi swa, salti inu akwa e swimi. Maoris swimi-yen goni li, ateni, en-sidi on bey e kili. On akwa sirkum ship en-ye gadle rude spota. Den swina-ney lash oni lodi inu piroga.

Duran to Emaii kalmifi yo afte suy fas-kontra-fas batala kun mira. Ta snova komandi. Ta desidi ke treba zun swa-ney prope shikar to plenjen. Kun helpa de dwa gwerjen ta lifti e mah-sidi oli plenjen, mah-apogi-yen li kontra mastula. Ta bu tachi sol wundi-ney bosmen kel lagi for al krai lautem.

Raterford rikonsi. Ta vidi rude aksham-ney surya e samaji ke ta he lagi sin konsa aika longem. Destrukti-ney dek es kovri-ney bay swina-hema. Emaii zai beshuki e deklaidi plenjen. To bu es fasile, bikos bifoo deklaidi treba deligi kada plenjen. Emaii deligi li po un jen, por chauka. Ta yoksuni* li de sikin, pipa, tabakdan, mani. Ta depon shus, jaka e shapa fon kadawan, lyu-yen sol panta, poy riligi plenjen e go a otre-la.

Al lai a Raterford, Emaii stopi. Es ya giganta! Kun admira ta palpi twerdifi-ney handas de Raterford, poy klapi-klapi suy masbute balji-she sina bay pama. Poy ta deligi ta e komandi bay signa tu en-stan. Reveli ke Raterford es pyu gao kem shefa, pa tote kapa. E Emaii es ya pyu gran kem eni suy gwerjen. Wen Raterford snova en-sidi, Emaii depon shapa fon ta e kun astona examini suy har. Oli maori es swate-har-ney. Klare, agnilik kolor de Raterford-ney har mah shefa admiri iven pyu kem suy giganta-ney gaotaa. Longem ta myati plenjen-ney har bay finga, kwasi trai-yen samaji, aus kwo it es zwo-ney.

Wen oli plenjen es deklaidi-ney e riligi-ney, Emaii komandi tu porti li a piroga. Oni shwai blan jen nich rek fon dek, kwasi naga o korda. Remer in piroga kapti li al flaisa e pon li bli swina-lash. Lash de kapitan e lash de kuker es shwai-ney e pon-ney pa hunta kun jivi-she jen. Bli Raterford zai lagi wundi-ney bosmen. Pa fin ta stopi krai e sol gemi-ki.

Nocha in ipu

Bikos brig lusi-te anka, feng mah-te it floti yus a muh de riva Temsa. It fa-bloki-te on chyenlok sol pa charfenka de milya fon sahil. Also pirogas ateni sahil aika kway.

Afte landi, maoris deligi plenjen-ney pedas e mah li go aus pirogas. Povre bosmen stopi-te gemi – ta morti-te. Kun kuyda maoris pon tri jen-lash on herba. Aus tim de "Agnesa" sol maryuan - shi-dwa jen – resti jivi.

Oni dukti plenjen, sirkumi-ney bay menga de gwerjen, inu shulin. Avanen oni zai porti lash de kapitan, kuker e bosmen. Tange shulin-ney daokin oltaim go uupar. Surya lwo. Chaure pina-brancha e giganta-ney farna zai shirmi skay. Pa norda-ney isla de Nyu-Siland tumitaa lai hampi momenta-nem. Fa-tume. Daokin es muy tange, e dasta* majbur fa-stiri inu longe banda. Plenjen bu vidi mutu pyu, e li-ney foba yoshi fa-pyu. Kadawan dumi-dumi ke oli suy ko-jen es yo kili-ney e ke ta resti sole miden savajas. Also fon taim a taim marjen fai mutu-voking:

- Hey, Jon Wotson, ob yu haishi jivi?

- Jivi, Smit, me jivi! Wo es Raterford? Me longtaim bu audi suy vos.

- Me es avanen! – Raterford-ney mahtaful braisa lai fon dalem.

Maoris zai go silensa-nem e bu atenti sey mutu-voking. Daokin bikam oltaim pyu krute*. Pa fin, afte haf-ora afte landing, grupa ateni plate sima de kolina. Kontra staraful skay oni vidi denta de gao stakatot*. To es ipu to maori-ney fortesa.

Oni dukti plenjen inu fortesa tra tange geit. Menga de gina e kinda miti lai-sha.

- Airmaree! Airmaree! – li krai.

Se maini "namastee" pa maori.

Inen stakatot ye sirke dwashi slama-huta. Kelke agni zai jal inter huta, sirkum li zai sidi nude kinda e magre doga. Kun dushte wauking oli doga fa-lansi a plenjen, trai-yen kusi li-ney gamba. Apena maoris rasgoni doga, al krai e al swingi stik.

Oni dukti plenjen a chaure maidan baken vilaja. Miden maidan ye kelke pina. Oni ligi marjen bay korda a sey pina, po un jen a kada pina.

Poy gwerjen go wek, lyu-yen sol dwa gardi-sha kel tuy zwo un agni, en-sidi on arda e en-chabi koysa. Pyu gardi-sha bu treba bikos plenjen es ligi-ney a baum tanto fortem ke li bu mog muvi ni gamba ni bracha.

Vilaja en-silensi. Yedoh, kelke ves duran un-ney haf de nocha silensa gei disturbi bay animi-ney grupa-ki de gwerjen kel returni fon kapti-ney brig. Li porti sak kun bartan e klaida. Muchos hev banduk baken plechas. Raterford konklusi ke maoris yo he rupti dek e geti inu ship.

Sertem, plenjen bu somni ol nocha. Bat nulwan shwo, bikos korda zai tungisi gro, bikos dashat por pasi-ney dey es gro, e bikos foba om futur es gro. Sol wen maiste parta de nocha yo pasi, marjen Wotson shwo kyetem:

- Kan ba, agni-luma!

Raterford lifti kapa e vidi ke baken stakatot, baken shulin ye agni-luma in skay.

- Kwo zai jal? – Jek Mallon kwesti.

- Shulin, shayad, - koywan jawabi.

- Non, bu shulin, - Raterford shwo. – Pa toy taraf es baya, mar.

- Kwo hi jal, si bu shulin? – Jon Wotson kwesti.

- Nuy "Agnesa" jal, - Raterford shwo glumem.

E tuy ye gluhisi-she guruha. Mil-vos-ney monta-eho jawabi bay longe shum. Pina-sima ek-swingi. Dogas en-wuli pa alarma, somnaful maoris lopi aus huta.

- Nuy barut-depo he explosi! – Raterford exklami. – Barut he explosi e sertem rasrupti brig inu mil pes. Nuy "Agnesa" nau yok!

Tak pasi sey sinfin-ney, duhaful nocha. Agni-luma fa-syao tuy afte explosa bat totem fa-yok sol al suryachu.

Kila

Afte ke surya fa-uupar sobre shulin, ol vilaja jami sirkum plenjen. Emaii bay swa-ney handas deligi li fon pinas. Gro-fatigi-ney marjen bu mog stan on gambas e lwo. Bat li es lifti-ney, trani-ney a sinbaum-loko e mah-sidi-ney bli mutu miden dense herba. Emaii en-stan on ston e krai koysa. Dan oli gina e kinda go wek. Sol gwerjen resti, li es sirke dwasto jen. Li en-sidi on herba pa gran sirkula. Emaii go a mida de sirkula. Ta gei akompani bay pet laojen. Li-ney kapa es toshi orni-ney bay pluma, obwol bu tanto densem kom kapa de Emaii. Li es vilaja-ney laoyuan, subshefas de tribu. E sobreshefa es Emaii.

Shefas begin fai longe bashan. Plenjen bu samaji nul worda, yedoh li samaji ke li-ney kisma gei desidi. Li zai shwo adyoo a jiva. Jek Mallon snova zai plaki kyetem, al kovri fas bay handas. In beginsa gwerjen audi shefas pa fule silensa. Bat shao-po-shao muchos begin krai, disputi-yen koysa. Kelke gwerjen iven en-stan fon suy plasa e lopi a mida de sirkula. Bat Emaii fai ugrosi-she kansa a li, e li en-silensi. Shefas toshi gro-disputi inter mutu, al hampi batali. Den un tro kraishil shefa Emaii iven mah-wek fon asembla. Sey asembla duri sirke un-e-haf ora. It fini bay longe Emaii-ney bashan, duran kel oli silensi. Kisma de plenjen es desidi-ney.

Oni dukti marjen a mida de sirkula e mah-stan pa fila. Kadawan gei teni bay dwa masbute gayar, obwol plenjen bu probi fugi. Emaii lai a un-ney marjen in fila e darbi ta bay mer. Marjen lwo morta-ney. Trupa wuli pa extas.

Emaii lentem go along fila. Ta bu tachi dwa-ney plenjen bat kili tri-ney. Ta go pas char-ney bat kili pet-ney. Tak ta kili oli plenjen do nopare numer, lyu-yen las do pare-la. Al kada darba de ta-ney mer, trupa wuli pa joisa.

Raterford zai stan nin-ney. Ta mus bi kili-ney. Ta zai klemi denta e mah-chu nul suon. E ti stan bli na Jek Mallon zai krai lautem, obwol ta es ot-ney e bu sal bi mortisi-ney.

Emaii kili sem-ney plenjen, go pas Mallon sin kan ta, e lai a Raterford. Raterford es pale bat fai silensa. Shefa yo lifti handa. Bat turan, kwasi remembi-yen koysa, ta nichisi handa lentem. Kun admira ta kan masbute sina e chaure plechas de marjen. Afte doni jiva a Raterford, ta kili shi-ney e shi-dwa-ney plenjen, turan swichi-yen fon nopares a pares.

Sit jen es kili-ney, sit jen resti jivi. Li nami: Raterford, Jek Mallon, Jon Wotson, Jon Smit, Jefferson e Tompson.

Festachia

Den lash de kapitan, kuker, bosmen e de sit kili-ney marjen oni kati inu pes bay acha. Acha es stal-ney, Europa-ney, chori-ney fon "Agnesa". Duran ke kelkes kati mortijen, otres kavi miden feldakin den gran ronde yamas. Inu sey yamas oni pon suhbranchika e agnisi it. Sobre suhbranchika oni pon stones. Wen stones es nakali*-ney, oni pon pes de jenmasu on li. Poy oni kovri yamas bay arda e en-weiti wen masu es peki-ney.

Gina e kinda snova hunti a gwerjen, li toshi yao partisipi in festachia. Yeroshi-ney laoginas e nude pet-yar-ney kindas zai kan-kan yamas hunga-nem, sin ahfi nosabra.

Raterford sta gro-mushkile. Ta muaki por nafra.

"Li lyu nu kom reserva, - ta dumi. – Manya o aftemanya li chi nu toshi. Magari to eventi sun, oni bu mog toleri tal duha".

Dabe bu vidi nixa, ta en-lagi on herba, pon fas on arda e klosi okos. Suy ko-jen, sinforsa-ney por olo anubavi-ney, lwo in mushkile, nokalme somna. Raterford toshi sinki inu koy sinkonsitaa e malgree gro-shum lagi sin ofni okos duran kelke ora.

Ta rikonsi sol wen koywan pushi ta in flanka bay peda. Suy ko-jen yo zai sidi on herba pa ronda. Raterford en-sidi bli li.

Festachia es fini-ney.

Emaii desidi, ke es taim fo mah-chi jivi-she plenjen. Segun komanda de shefa oni montoni bifoo marjen den rosti-ney fish (jenmasu gei opini kom gro-valor, also oni bu ofri it a plenjen). Bat festachia de jen-chier mah marjen lusi hunga, e li bu tachi fish. Li gro-yao pi. Un gwerjen bringi a li den akwa in kruga, zwo-ney aus holisi-ney nangwa. Afte ke marjen defai pyasa, oni komandi ke li en-stan, e oni dukti li versu hutas.

Al go along vilaja-gata, nau li vidi kwo li bu mog-te vidi yeri por tumitaa. Huta simili gran mifendom. Bifoo huta ye staka, on staka ye jen-kapal.

- Walaa kapa de blan jen! – Jek Mallon krai.

Oli turni e vidi un kapa kun ga klare derma. Afte lai pyu blisem, li rekoni it. Es kapa de kapitan Koffain.

Oni mah li zin un huta kel es plexi-ney aus slama e brancha. Dwar es tanto nise ke al zin marjen mus inklini hampi til arda. Winda yok, luma fa-inu sol tra gap-ki in mur. Ochak e fumtuba toshi yok, bikos maoris kuki fan sub skay. On arda-poda ye monton de senu godi-she fo somnilok. In senu lagi plenjen-ney jaka e kamisa ke oni pren-te fon li yo on ship. Se surprisi li.

- Way li returni klaida a nu, si li yao kili nu manya? – Raterford kwesti.

- Me bu yao, bu yao morti! – Jek Mallon krai.

- Silensa, boy! – Raterford mah-stopi ta. – Bu nadi vanem. Manya dogas ve glodi nuy ostas.

- Si oni bu kili nu manya, - Jon Wotson shwo, - me fugi.

Marjen klaidi swa e en-lagi on senu. In huta bli dwar resti char maori, armisi-ney bay mer, lanza e acha. Sun fa-tume, poy fa-nocha. Raterford longtaim bu mog en-somni. Ob ye vaika syao nada de fa-salvi? Non, non, oni bu mog expekti rahimtaa.

- Mama! Mama! Mama! – Jek Mallon zai plaki kyetem in angula.

"Povre boy! – Raterford dumi. – Ta he go inu mar pa un-ney ves. Mata zai weiti ta in Dublin. Ob ta toshi neva lai a dom?"

Eshu, docha de shefa

Wen Raterford en-jagi, surya yo lumi tra oli gap-ki in mur. Suy ko-jen zai sidi on senu e weiti kwo eventi for. Raterford en-stan kway. Ta he somni sufi-shem e snova senti swa freshe e forte. Ta lai a dwar, inklini e chu huta. Gardi-sha bu stopi ta.

Gro-surprisi-ney por to, oli otre plenjen toshi chu plenlok e stopi ausen bli dwar. Gardi-sha chu afte li, bat shwo nixa.

- Oni gardi nu bu tro striktem hir, - Jon Wotson shwo al brila in swate okos. – Si tak hi es for, shayad nu ve pai fugi.

- Wo yu mog fugi? – Raterford kwesti. – "Agnesa" es jal-ney, nu es separi-ney fon ol munda.

- Me ve ahfi swa in shulin e weiti ke koy otre ship lai.

- Ship lai ahir un ves per shi yar, - Raterford ek-smaili.

Maori-vilaja zai fai salam-ney jiva. Gwerjen zai somni sub shaisa, yedoh kun arma in handas. Sub staka kun jen-kapa gina zai mah-chi kinda e zai plexi gran basketa aus pruta. Al vidi plenjen li en-stan kway e begin examini li kun jigyas. Mucho gina smaili, e sey smaila sembli aika amigalik a Raterford. Un mata de gran familia, sirkumi-ney bay nude kinda, extendi a li den handa kun basketa wo ye kelke pes de rosti-ney masu.

Marjen fai gro-hunga, bat li bu tachi masu. Li haishi dumi ke es masu de ley kili-ney ko-jen. Toy gina, vidi-yen ke li bu chi masu, bringi fo li den basketa kun rosti-ney fish e peki-ney patata. Marjen en-chi fish kun patata, e ginas parti masu inter mutu.

Turan aus zuy gran huta chu Emaii, akompani-ney bay pet subshefa. Ti somni-ki sub surya na gwerjen tuy en-stan, e gina kun kinda go a taraf. Emaii komandi koysa, gwerjen sirkumi plenjen e graspi li-ney brachas. Plenjen es serte ke nau oni sal dukti li a feldakin e kili.

Bat inplas feldakin oni dukti li a stakatot e tra geit dukti li aus vilaja. Hir Emaii shwo adyoo a subshefas. Subshefas e maiste savaja returni a vilaja, e Emaii kun plenjen e charshi gwerjen go inu shulin. Li zai go versu lo inen de isla, oltaim pyu dalem fon mar. Kada marjen gei dukti bay dwa gwerjen kel teni suy brachas. Resta-ney gwerjen es lodi-ney bay kosas chori-ney fon "Agnesa". Li porti banduk, acha, furka, manta, kukipot, sak-ki kun kula e barut, marjen-klaida – ol shikar ke Emaii lyu fo swa selfa. Un maori porti sub arma den gran kitaba do rude kovra kun stampi-ney skribitura: "Ship-jurnal de tri-mastula-ney brig Agnesa do yar 1816".

Shulin-ney daokin nau krutem go uupar, nau lopi nich. Nude grey roka ragi aus farna-densika. In baum-brancha storna* do rude kresta zai gani, bunte papagay zai salti. Koylok dalem kuku fai ku-ku. Koyves sumpa bekresi-ney bay dense kana impedi dao. Maoris bu go sirkum sumpa, li go rek inu akwa. Koyves li fa-nich inu likwe kicha iven til plechas. Bat to bu disturbi li. Li sol ripon portiwat on kapa, dabe bu mokrisi it, e go for.

Afte sit ora de fatigi-she dao plenjen vidi un gran kolina, on kel-ney sima ye vilaja sirkumi-ney bay stakatot. Emaii dukti suy dasta rek a vilaja.

Lai-sha gei miti bay gwerjen-menga do sirke dwasto jen. Un laojen do grey har dukti li. Por pluma on kapa e por tatu on frenta oni tuy samaji ke ta es shefa.

- Airmaree, Emaii! – vilajer krai a lai-sha.

- Airmaree, Rengadi! – Emaii-ney ko-jen jawabi.

Grey-har-ney shefa de sey vilaja nami Rengadi. Ta es subshefa. Kom signa de fidelitaa versu suy sobreyuan Emaii, ta skrapi swa-ney fas, sina e brachas bay un agude ston-ki. Oli suy subyuan zwo samem, e sun hema guti fon oli. Emaii voki Rengadi a swa. Shefas froti a mutu nos bay nos. Wen saluting es fini-ney, oli zin vilaja.

Vilaja es ga same kom toy-la do un-ney nocha, sol idyen pyu gran. Gina e kinda zai ahfi in huta, li bu osi apari bifoo sobreshefa. Rengadi-ney gwerjen zai examini plenjen kun jigyas. Kom oli habiter de inen-parta de isla, li bu gwo vidi Europa-jen bifooen. Sobreolo li fa-astoni por hwan har de Raterford. Li zai kan ta oltaim.

Oli gwerjen jami on feldakin baken huta. Plenjen en-tremi por foba al vidi gran ronde yamas in kel suhbranchika fa-fumi. In ga same yamas oni rosti-te kili-ney marjen, also li dumi ke li-ney tur nau lai.

Yedoh al sey ves yamas es tayari-ney fo swinas. Oni bringi kili-ney swinas, ras-haki li, pon inu yamas on garme ston e kovri bay arda. Wen swinamasu es peki-ney, oni auskavi it e festachia begin. Emaii komandi ke oni mah-chi plenjen toshi. Bat oni bu lasi marjen sidi kun gwerjen. Oni mah li sidi separi-nem, dar wo gulam chifan.

Gulam es gwerjen de otre tribu, pleni-ney al batala. Li en-chi masu gro-hunga-nem. Evidentem, oni mah-chi li bu tro satem.

Gina pa fin chu huta e go versu feldakin. Yedoh li haishi bu osi lai a chi-sha e stopi pa dwashi stepa fon li.

Sol un yungina, do shi-pet o shi-sit yar, kun gran basketa on kapa, stepi aus gina-menga e sinfoba-nem lai a Emaii. Sobreshefa turan smaili chaurem e en-stan fon arda.

- Airmaree, Eshu! – ta krai.

Yungina pon basketa on herba, e li froti a mutu nos bay nos longtaim.

- Hu es ela? Suy molya ku? – Jon Wotson kwesti.

- Non, shayad docha, - Raterford shwo. – Ob yu bu merki ke ela gro-simili ta? Same rekte nos, same tange labas...

Aften reveli ke Raterford-ney gesa es prave. Toy yungina es docha de Emaii, ela nami Eshu. Ela pren aus basketa den handafula de rosti-ney farna-riza e dai a patra. Poy ela lai a kada gwerjen, un afte otre, e kadawan pai suy parta de riza fon ela. Emaii sekwi ela, al smaili dulem. Afte ugosti* oli gwerjen, Eshu kan a taraf de plenjen, poy kwesti-shem kan patra. Emaii pren elay handa e dukti ela adar wo gulam chifan.

Ela lai a blan jen al okos gran por astona. Li-ney strane klaida, li-ney pale fas mah ela divi. Ela kan nau un wan, nau otre wan. Den Jon Wotson ela hampi bu merki – lu es bugao, tume-fas-ney, swate-oko-ney e simili maori. Bat al vidi Raterford ela hampi lasi lwo basketa fon handas – tanto gro ela fa-astoni por suy agnilik har.

Emaii komandi ke Raterford en-stan. Raterford obedi-shem rektisi swa pa fule gaotaa. Yungina fa-lifti on pedafinga e tachi suy har kun admira. Poy ela merki brili-she kuprum-buton on jaka de Raterford. Ela es charmi-ney bay jamilitaa de sey buton.

Dan Raterford samaji kwo treba zwo. Ta tori un buton wek e kun poklona handi it a yungina. Wangaruda kway apari on tume fas de Eshu. Teni-yen pai-ney yuwelka in kulak-ki, ela danki-shem smaili a Raterford.

Emaii pri akta de plenjen. Sey ferose gwerjen es hao familiajen, ta lubi docha gro. Ta aprobi-shem klapi-klapi Raterford-ney plecha. Poy ta begin rasmi bay dikifinga koy strane e komplike rasma on suy chaure sina. Al zwo se ta expliki koysa a docha sagarmem.

Afte ugosti plenjen bay farna-riza, patra e docha go wek.

Festachia duri til suryalwo. Oni he rosti tanto mucho swinamasu por Emaii-ney ariva ke oni bu mog finchi it iven duran nocha. Den bu-finchi-ney masu oni raspendi on baum, dabe doga bu ateni it. Maoris kipi oli reserva sub skay, bikos tradision prohibi a li tu bringi fan inu huta.

Al haf-luma oni dukti plenjen fo somni. Oni mah li zin un huta kel ga simili toy-la do laste nocha. Sol al sey ves dwar es tanto nise ke oni mog zin-chu sol pa char pata*. Snova char armisi-ney gwerjen pasi nocha kun li.

Afte extendi swa on senu, Raterford turan senti koysa twerde sub swa.

- Amigas! – ta krai al en-stan kway. – Kan! Li he returni nuy sikin e tabakdan a nu!

Sit sikin e sit tabakdan zai lagi on senu.

- Li stupida! – Jon Wotson krai al graspi suy sikin. – Bay sey sikin me ve pai libritaa!

- Bu hasti, Jon, - Raterford shwo. – Treba akti kun chauka e trai bu vexi li vanem. Nu bu mog fugi a nullok. Nu mog drimi sol om ke li lasi nu jivi.

In sey aksham pa un-ney ves plen-ney marjen en-hev feble nada.

Tortura

Sekwi-sabah bringi nove dusproba a li.

Al fa-dey oni mah li chu huta e kun shum trani li a feldakin. Ol vilaja zai kan. In trupa Raterford vidi Rengadi, Emaii e Eshu. Miden feldakin kelke rugi-ney laojen zai sidi. Bli kada laojen ye un holisi-ney nangwa kel es fule de koy swate likwa til borda. Laojen teni in handas mucho strane obyekta zwo-ney aus osta; un osta hev forma de sikin, otre-la - de dalta, tri-ney-la de sega, char-ney-la de shidla*, pet-ney-la de acha-ki... Se olo gro-simili tortura-tul. Povre plenjen en-fobi. Ley foba fa-gro osobem wen Emaii komandi tu depon jaka e kamisa fon li. Poy oni graspi ley plecha e mah-lwo on herba. Kadawan gei teni bay pet o sit gwerjen, also li bu mog muvi.

Emaii lifti handa, e lao jadujen begin ley diabla-ney gunsa. Li makni agude osta inu swate likwa e kati derma on plenjen-ney sina e plecha. Fo farka-ney kata li yusi osta do farka-ney forma. Derma de marjen fa-kovri bay jatile rasma, kom tapis. Tatuer waipi flui-she hema bay pama, dabe vidi direksion de linia. Tunga es notoleribile. Akre* swate likwa jal korpa kwasi nakali-ney fer. Wunda tuy puhlifi. Jek Mallon plaki. Smit, Jefferson e Tompson gemi lautem. Jon Wotson grauli por ira e trai kusi savajas kel teni ta. Sol Raterford silensi duran ol operasion. Suy denta es gro-klemi-ney, nul suon chu sina.

Maoris respekti sol kuraja e sabra. Jen kel batali kuraja-nem, jen kel toleri sufra sin larma e gema – tal hi jen mah li admiri.

Oli gwerjen kel sirkumi plenjen, li es tatui-ney. Li jan ke tunga al tatuing es tanto gro ke sol vere hero mog toleri it sin krai. E fo li Raterford bikam un hero.

Un-e-haf ora pasi. Sina e plechas de kada marjen es yo kovri-ney bay dense neta de puhlifi-ney swate kata. Tatuer deklari ke gunsa es fini-ney, e waipi ley tul pa herba.

Yedoh un hero treba osobe tatu. Kem pyu eminente e fama-ney un maori es, tem pyu ta es tatui-ney. Emaii komandi, pa signa de osobe merita, tu tatui bey e flankas de Raterford.

Snova gro-tungisi-she tortura begin. Raterford-ney ko-jen ke nulwan tachi pyu, li zai sidi on herba e gemi kyetem, bikos ol korpa jal e tungi. Bat Raterford zai silensi, obwol piki-she sikin zai wundi suy bey. Ta silensi pa kontra a suy tormenter. Ta klemi denta e silensi. Ta desidi pruvi a sey jenta ke li bu mog mah ta krai.

Ol suy bey es yo kovri-ney bay rasma, bat ta haishi fai nul suon. Astoni-ney hamsa pasi tra filas de kan-sha. Kwel jen! E Emaii desidi fai yoshi pyu-ney honor a Raterford: ta komandi tatui suy wangas.

Den gulam maoris bu tatui. A gwerjen oni tatui oda sina oda sina e bey. Emaii yao mah blan plenjen swa-ney gwerjen, por to hi ta he komandi tatui li. Den wangas oni tatui sol a osobem kuraja-ney gwerjen. Den frenta oni tatui sol a shefa.

Pa fin wangas de Raterford es toshi kati-ney kushalem. Oni he torturi ta hampi char ora. Tatuer pon suy tul a taraf, gwerjen kel teni-te povre marjen, li kwiti ta. Bat Raterford zai lagi for on herba kom bifooen, ta iven bu muvi. Hema flui fon suy puhli-ney fas. Hema flui-geti inu suy aures, nos, muh. Ta probi ofni okos bat bu mog. Suy okos es puhli-ney, li bu ofni.

Turan un mole lin-ney trapa-ki tachi suy fas e waipi hema. Ta audi vos de Eshu sobre swa. Ela shwo koysa a ta. Ta bu samaji worda, bat elay vos sembli dule a ta. Yungina pren suy handa. Ta fai gro-eforta e en-stan, giganta-ney, hili-she, blinde. Gambas apena servi a ta.

Eshu en-dukti blinde giganta. Gwerjen rasstepi silensa-nem, dabe lasi li pasi. Ela dukti ta pa vilaja-ney gata, poy tra stakatot e desendi kun ta nich kolina a riva. Hir ela pushi-ki ta avan, e ta zin lenge-ki akwa.

Por akwa ta tuy en-sta pyu hao. Suy inflami-ney wunda tungi yo meno gro. Longtaim ta sidi in akwa al jui. Ta wud sidi shayad til nocha, bat ta audi ke Eshu voki ta. Ta chu a sahil, ela dai handa a ta e dukti bak a vilaja. Dar ela mah-sidi ta bli flami-she agni, wo suy ko-jen yo zai sidi.

Okos de Raterford es haishi klosi-ney, bat por fauha ta gesi ke deyfan begin. Maoris zai finchi yeri-ney swinamasu. Pa sey ves plenjen sidi bu kun gulam, bat kun gwerjen. Bat oni bu dai chi a li, bikos li es tabu.

Leson de maori lingwa

"Tabu" es sante, ajibe*, foba-ney worda. Maori, sam kom oli otre Polinesia-jen, fobi tabu pyu kem enisa otre. Monta, shulin, fan, riva, jen, animal – enisa mog bi tabu. Si monta es tabu, oni bu darfi klimbi it; si shulin es tabu, oni bu darfi shikari in it; si fan es tabu, oni bu darfi chi it; si jen es tabu, oni bu darfi kili ta, oni bu darfi tachi ta, e ta selfa bu darfi tachi enisa, bikos ta nosantisi olo bay tacha. Sol shefa fai tabu. Sey duskreda* helpi guverni.

Segun tradision, afte tatuing da gwerjen es tabui-ney duran tri dey. Emaii tabui oli blan plenjen. Oni prohibi a li tu tachi fan, dabe bu nosantisi it. Also li bu mog chi.

Pa un-ney dey afte tatuing li bu dumi om fan. Sinstopi-she tunga mah-wek hunga. Bat pa sekwi-dey oli exepte Raterford en-sta mucho pyu hao, e li en-yao chi. Dan Emaii inventi komo mah-chi plenjen sin violati tabu. Ta mah li stan pa fila bifoo huta e komandi a sit gulam tu sovi fish-pes inu li-ney muh. Dabe marjen, por bujansa de tradision, bu nosantisi kasualem den fan, gwerjen teni li-ney handas fortem.

Oli exepte Raterford chi til sta sate. Raterford haishi bu mog gloti nul lokma. Ta sol lasi oni liti idyen akwa inu swa-ney gorla. Suy kapa fa-rupti por tunga, okos haishi bu ofni. Blinditaa opresi* ta. Sembli a ta ke neva ta ve mog vidi snova.

Bat pa char-ney dey suy fas depuhlifi e okos ofni. Ta en-sta mucho pyu hao. Oni defai tabu fon plenjen.

Sun li fa-haili totem. Bat li sinian om janmalanda e libritaa oltaim pyu gro.

Deys pasi lentem. Maoris bu dustrati plenjen: li mah-chi li bay same fan ke li selfa chi, e li he ofri un hao huta a li. Ti habiti in same huta na gwerjen lasi li zwo kwo unkwe li yao. Li mog go pa ol vilaja al dey e al nocha. Nulwan wahti li oltaim. Oni prohibi sol un kosa a li: tu chu vilaja, tu go tra stakatot.

Wen li lai a geit in stakatot, gardi-sha bari dao. Also marjen majbur returni a ley huta. Duha bu kwiti li. Li bu mog zun nixa. Maori man kada dey go shikari o fishi. Maori gina gun in legumgarden sirkum vilaja. E marjen sol wandi along sole vilaja-gata miden slama-huta oda lagi on herba al kan skay. Lentem hi taim pasi in plen.

Sol Eshu distrati li idyen. Kelke dey pasi afte detabuing, e ela lai e en-sidi bifoo huta. Depos dan ela lai kada dey. Koyves dochas de Rengadi lai kun ela, bat maistem ela lai sole. Pinchanem ela bringi gunsa kun swa e plexi oda basketa aus pruta oda korda aus lin-fibra. Raterford, Jek Mallon, Smit e Tompson en-sidi sirkum, e ela begin shwo kun li. Ela totem bu fa-konfusi om ke li bu samaji nul worda. Ela shwo bu tanto fo li kwanto fo swa selfa.

Yedoh Raterford stay trai samaji ela. Bay signa ta kwesti ela om nam de koy obyekta, e ela jawabi. Shao-po-shao ta lerni aika mucho maori worda e begin samaji kwo Eshu shwo. Afte un mes ta selfa yo mog shwo koysa pa maori. Wen ta suksesi komponi un kurte frasa, ela ridi e klapi handas.

Raterford oftem amusi ela bay diverse kosa, e wen ela ridi, ta selfa ridi toshi, bikos pa natura ta es un alegre jen. Kom eni marjen, ta janmog ligi korda pa menga dao, bay diverse jatile noda. Eshu koni sol zuy simple noda, also kun jigyas hi ela observi komo ta interligi fines de korda ke ela plexi. Kada ves ta lasi ela deligi, e ela sidi longtaim, koyves kelke ora, al trai samaji komo zwo se. Bat shao-po-shao ela lerni komplike noda-vigyan e begin ligi-deligi noda sam hao kom elay talimer.

Raterford zwo fo ela den feng-melidom aus baumkuta: den syao virtika fixi-ney on stik bay un fish-osta-ki. Maoris bu gwo vidi melidom, e Eshu admiri pleika kwasi un syao gela. Sikom feng es feble, ela majbur lopi kun melidom, dabe it virti. Ela lopi-lopi pa ol vilaja, kinda e doga lopi afte ela. Adulta kan ela kun enva. Iven Emaii selfa en-fai interes om pleika. Ta pregi Raterford tu zwo same-la fo ta. Sertem, Raterford tuy fulfil yaosa de shefa.

Un ves Raterford kapti un rata e bringi ta a Eshu. Yungina yao tufi e rosti rata, bikos maoris opini rata e maus kom lakma*. Bat Raterford desidi yusi den kapti-ney bestia-ki fo otre dela. Aus ligna ta auskati char syao rada-ki e zwo syao gari-ki. Kun helpa de lin-fibra ta joti rata inu sey gari-ki. E rata en-trani gari-ki. Ta trani it longtaim, til ke koy boy kapti ta e chi kru. Tak inter Eshu e Raterford en-ye amigitaa.

Otre plenjen toshi oftem shwo kun Eshu. Shao-po-shao li toshi lerni maori lingwa, bat li bu mog ateni Raterford: ta sertem shwo zuy hao e progresi kada dey. Jek Mallon en-lyan a Eshu. Ta talimi a ela den zunsa ke oli Europa-ney yungina koni bat maori-yungina ga non: tu plexi krona aus flor.

Sol dwa jen bu shwo kun Eshu – Jefferson e Jon Wotson.

Jefferson yo bifooen bin silensishil glume jen. Afte ke maoris pleni ta, ta es tanto shoki-ney bay olo eventi-ney, ke ta lusi dona de shwosa. Nixa interesi ta. Ta ignori olo. Ta hampi bu chu huta e oltaim lagi on senu al kan tavan. Si ko-jen en-shwo kun ta, ta jawabi kurtem e sin yaosa. Ta es konvinsi-ney ke oni ve kili ta, ta zai weiti morta oltaim. Den Eshu ta trati samem kom olo resta-ney: ta simplem ignori ela.

Jon Wotson eviti Eshu por ga otre kausa. Ta heni oli maori. Aspiri-yen a libritaa, ta bikam muy irishil. Al iri ta koyves rasshwai ti maoris dai na fan e shatami li bay gro-shatama. Kelkeves Raterford majbur reteni ta fon draka*. Draka wud bi ga noutile, it wud sol atrakti nove beda a plenjen.

- Me ve fugi, me fugi! – Jon Wotson repeti stay. – Me ve returni a Ingland e demandi fon rega den tote armee fo nihilisi sey jen-chier. Nu ve arivi ahir kun kanon e mah-jal oli vilaja til pepla. Me bu sal indulgi nulwan. Ob yu vidi toy pinas, Raterford? Jan ba: me ve bependi li bay jen-chier, kom al yul oni bependi yul-baum bay pleika. Pa laste ves me konsili a yu: nu fugi ba tuhun, kompanion.

- Bat a wo nu fugi, Jon? – Raterford shwofu ta. – Li es ya miles de jen, e nu es sol sit. Li ve kapti nu e kili. Pyu hao es tu weiti idyen, dabe savajas begin fidi nu. Dan, si koy Europa-ney ship lai a Nyu-Siland, shayad nu ve mog fugi sin mushkila.

- Wel, dan resti ba hir, rudish wan, lisipedi savajas, e me fugi sole! – Jon Wotson jawabi dushtem.

Ta en-heni-te Eshu fon beginsa por ke ela es docha de Emaii. Wen ela visiti plenjen, ta zin huta, en-lagi on senu bli Jefferson e kusi swa-ney handa pa sinforsa-ney furia.

Fuga

Marjen jivi yo pyu kem pet mes in plen, bat Jefferson e Wotson haishi bu jan nul worda pa maori. Unves pa savera kraking de banduk-shuta jagisi Raterford. Ta en-sidi e slu. Baken huta-mur oni audi tomping de menga nude peda, kraisa, doga-ney wauking. Til nau Raterford bu gwo vidi ke maori shuti bay ti kapti on "Agnesa" na banduk. Li porti banduk on bey kwasi sol fo dekora*. Also sey turan-ney shuta, sey garbar in vilaja alarmi Raterford.

In huta es haishi haf-luma. Al turni kapa Raterford merki ke char gwerjen kel pinchanem somni bli dwar, li nau yok. Bli ta fobisi-ney Jek Mallon fai gro-okos. Jefferson zai somni kwasi morta-ney. Jon Smit e Tompson, al idyen lifti swa, agiti-nem zai kan dwar.

Sol dan Raterford samaji ke li es sol pet in huta.

- Wo es Wotson? – ta exklami e en-stan pa salta.

Nulwan jawabi.

- Ta he fugi, e oni he shuti ta! Ob yu he audi shuta? – Raterford krai.

Jon Smit niki silensa-nem.

- Way ta bu warni-te nu ke ta fugi sedey? – Raterford kontinu. – Yu toshi ya bu jan-te nixa? Ta stay shwo-te om fuga, bat me nulves dumi-te ke ta yao fugi tanto sun. Si ta wud he shwo a nu, nu wud dekonsili ta...

- Por to hi ta bu shwo-te a nu, - Jon Smit shwo glumem.

Garbar-ney kraisa ausen fa-mixi inu kontinue shum. Raterford fa-lansi a dwar.

- Bu go wek! – Jek Mallon en-plaki al graspi suy gamba. – Me fobi... Kwo eventi a nu nau?

Bat Raterford austiri gamba e chu huta pa char pata. Jek Mallon, Smit e Tompson sekwi ta. Sun li oli char yo zai stan miden gata. In huta resti sol Jefferson, ta somni glubem.

Maori-menga zai lopi versu geit in stakatot. Doga gro-wauki, fobisi-ney swina interfai inter gambas. Gina inundi ol gata. Oli man es yo avanen, bli geit.

Plenjen go adar wo trupa tiri li. Bat sun trupa turni bak. Raterford kun ko-jen go a taraf, stopi bli koy huta e en-kan.

Dasta do mucho gwerjen zai zin vilaja fon shulin. Oni zai trani un jen kel gro-resisti e krai furia-nem. Es Jon Wotson. Ta batali bay handas e pedas, trai mah swa libre, kusi plechas de gwerjen kel teni ta, e krai, krai, krai.

- Oni ve mah-aus yur antras! – ta skwili. – Oni ve swipi yu til morta, dedermisi yu, mah yu jal on agni!

Bat gwerjen fai nul atenta om suy kraisa. Li zidem trani ta along gata. Bli ta oni porti un lash de gran doga.

Wen Jon Wotson pasi bli suy ko-jen, Raterford fa-lansi a ta, bat bu suksesi geti a kapti-ney fuger: trupa pushi ta a taraf.

- Kalmifi, Jon! – Raterford krai. – Suluki ba namrem! Nu ve trai helpi yu!

Bat Wotson bu audi ta e krai for den sinsensu-ney ugrosa. Un lao gwerjen kel stan bli, ta turni a Raterford e shwo pa maori al smaili kun dushte joisa:

- Plaki ba om yur amiga. Neva hi yu ve vidi ta pyu.

Oni trani Jon Wotson a huta de Emaii. Sobreshefa miti suy gwerjen bli daklis e komandi ke oni dukti fuger inu huta.

Marjen returni a dom, en-sidi on senu bli lagi-she Jefferson e en-fai konsilum om kwo zwo. Jefferson yo jagi, bat afte audi rakonta om Wotson-ney fuga ta shwo ga nixa e resti ga egalsenta-ney. Jek Mallon zai plaki kyetem in angula e repeti ke nau li sertem ve tabahi*. Raterford opini ke treba zwo olo posible dabe salvi Wotson, obwol ye shao nada om sukses.

- Kwo hi yu yao zwo? – Tompson kwesti.

- Me ve go a Emaii e pregi ta tu indulgi Jon, - Raterford jawabi. – Me ve garanti ke ta bu fugi snova.

- Pa nul dao Emaii ve kredi yur garantia! - Tompson objeti. – Non, pyu hao fo nu es tu bu interfai, tu suluki zuy namrem! Nu mus simuli ke Jon ga bu gwansi nu, otrem nu i bu salvi ta i mah-tabahi nu selfa.

Bat Smit shamisi Tompson e suporti Raterford. E Raterford go a huta de sobreshefa pa sole.

Emaii okupi zuy gran huta in vilaja. Al nau it es fule de jen, e tra slama-mur oni audi shum de mucho vos.

Gwerjen bli zindwar stopi Raterford. Un fon li kwesti:

- Kwo yu treba hir, blan jen?

- Me yao shwo kun Emaii, - Raterford jawabi pa maori.

- Weiti ba, - gwerjen jawabi. – Me go kwesti ob Emaii yao shwo kun yu.

Raterford en-sidi on balka bifoo huta e en-weiti. Mucho gwerjen bli zindwar lautem diskusi fuga de Jon Wotson. Raterford en-jan lo sekwi-she.

Jon Wotson chu huta de plenjen pa midnocha, wen es haishi ga tume. Gardi-sha somni glubem e bu merki suy chusa. Ta he pai koylok un grose gro-stik e masbute korda. Ta ahfi-shem go a stakatot-geit. Sol dwa gwerjen gardi geit, li es armisi-ney bay mer, lanza e banduk. Bu-merki-nem ta lai a li fon baken e turdi* li ambi bay darba de gro-stik pa kapa. Poy ta ligi li e tapi ley muh. Ta pren ambi banduk, fliti* tra geit e desapari in shulin.

Ligi-ney gwerjen sun rikonsi. Un fon li suksesi mah trapa aus muh. Ta jagisi ol vilaja. Persekwa starti tuy. Shulin fulifi bay gwerjen e doga.

Evidentem Jon Wotson tuy fa-lusi in shulin. Inplas go zuy dalem posible, ta go sirkum vilaja e ahfi swa inter baum lwo-ney por storma, ga bu dalem fon stakatot. Bat se hi konfusi persekwer. Li bu gesi shuki ta tanto blisem, li go dalem inu shulin. Mogbi Jon Wotson wud suksesi sidi bu-merki-nem inter baum til sekwi-she nocha e poy go wek ahfi-shem, bat, pa nofortuna, al fa-dey un gran doga merki ta. Ta stopi pa dwashi stepa fon fuger e begin wauki. Wotson bu mog reteni swa e shuti doga bay banduk. Sey shuta hi jagisi Raterford. Sertem, afte se fuger es tuy reveli-ney e kapti-ney.

Raterford zai sidi bifoo Emaii-ney huta, audi shwoing e weiti. Ta weiti muy longem, hampi un ora. Ta begin yo lusi sabra e yao zin huta sin permita, bat dan ti go a shefa na gwerjen turan returni.

- Emaii bu yao shwo kun blan jen, - ta shwo a Raterford. – Blan jen mus go wek.

Triste Raterford lentem go a suy ko-jen. Ta samaji ke kisma de Jon Wotson es yo desidi-ney.

Shaferina

Marjen glumem zai sidi in ley huta. Zai silensi. Afte kelke ora Jon Wotson ve bi kili-ney. Treba zwo koysa, treba probi salvi ta. Bat komo hi? Li piti kompanion e li fobi om swa-ney futur.

Surya fa-uupar oltaim pyu gao. Aira in huta bikam tufi-she.

Turan Raterford vidi tra dwar den gela-ney nude pedas. Eshu! Ela stopi bifoo huta, kom pinchanem, e weiti ke marjen chu shwo-shwo kun ela.

Jek Mallon go versu dwar, bat Raterford stopi ta.

- Weiti, Jek, - ta shwo. – Sey gela mog bi utile fo nu, bat nu mus akti kun chauka.

Jek Mallon obedi-shem resti in huta.

Eshu weiti bli dwar. Pa fin ela fatigi por stan e en-sidi on arda. Taim go, bat elay blan amiga bu chu. Ela fa-astoni. Pinchanem li chu e shwo-shwo kun ela tanto yao-shem. Ela fa-tedi por weiti. Mogbi li bu jan ke ela es hir? Ela nosabra-nem klapi-klapi bay pama den huta-mur. Yedoh nulwan chu.

Ela weiti yoshi idyen. Poy astoni-ney e vexi-ney yungina fa-inklini e zin dwar. Raterford e suy ko-jen iven bu fa-turni versu ela.

- Airmaree, - ela shwo.

Nulwan jawabi.

- Airmaree! – ela repeti pyu lautem e vexi-nem.

Marjen iven bu muvi.

Ley silensa irisi ela. Ela ek-tompi bay nude peda.

- Way yu bu jawabi a me? – ela kwesti Raterford. – Me lai fo shwo kun yu.

- Ta ve neva shwo kun yu, Eshu, neva pyu, - Jon Smit shwo. – Yur patra yao kili suy brata, por to hi ta bu ve shwo a yu nul worda. Go wek.

Pa intenta hi Jon Smit nami Wotson kom brata de Raterford. Ta yao astoni yungina.

Eshu verem irifi.

- Non, ta ve shwo hi kun me! Ob yu yao shwo kun me? – ela adresi a Raterford.

Bat Raterford silensi.

- Go wek, - Jon Smit repeti kalmem al en-stan.

- Yu osi goni me wek! – yungina krai. – Me ve shwo a patra, ta bu ve lasi eniwan goni me wek!

- Hao, - Jon Smit shwo. – Go e shwo ba a patra. Yur patra mog prohibi a nu tu goni yu wek, bat ta bu mog mah Hwan-har-ney shwo vaika un worda a yu.

- Non, may patra ve mah ta shwo kun me!

- Al tatuing ta bu he krai iven un ves, - Jon Smit pronunsi solemnem. – Ta bu ve shwo kun yu si ta selfa bu yao.

Yungina remembi om manliktaa de Raterford al tatuing e en-dumi. Ver, nulwan mog mah ta shwo kun ela. Timidem ela kan suy fas, nadi-yen ke ta shanji desida e shwo koysa a ela.

Bat Raterford-ney fas es sakte e drir*. Ta presi labas fortem. Eshu senti ke otre chudao yok e desidi ustupi.

- Hao, Hwan-har-ney, - ela shwo a Raterford. – Me go a patra, me ve pregi ta tu lyu jiva a yur brata.

E ela go wek.

- Haonik, Smit! – Raterford shwo afte ke ela chu. – Yu he samaji may plan gro-hao!

Ta silensi idyen e adi:

- Eshu es hao gela. Nopravem hi Wotson bu pri-te ela. Bat ob Emaii ve audi swa-ney docha?

Snova weiti-taim en-pasi lentem. Ol vilaja es agiti-ney – nulwan go a gunsa, a fishing. Oni bu bringi fan a plenjen, bat Raterford samaji ke to bu es por bade intenta, es sol por garbar: Emaii mangi Jon Wotson e fogeti fai komanda. Surya zai fa-nich, yo fa-aksham. In sey aksham oni ve kili ley ko-jen, si Eshu bu suksesi salvi ta. Komo en-jan kwo zai eventi in huta de sobreshefa? Shum de agiti-ney vos fa-audi aus it oltaim. Ob Eshu bu ve lai bak, bu ve rakonti kwo patra he jawabi?

Pa fin ela lai. Surya yo zai lumisi baum e huta bay aksham-ney flama fon un taraf, wen ela inklini-yen snova zin dwar. Raterford en-stan pa salta. Ela shwo:

- Me pregi-te patra longtaim. Lao gwerjen kel sidi in huta, li krai-te: "Bu treba audi ela!" Li shwo-te ke treba chi yur brata, otrekas ta snova fugi. Patra dumi-te. Patra dumi-te gro. E me zai pregi-te. Dan patra he desidi lyu yur brata jiva-ney. Ta he doni ta a Rengadi. Lao Rengadi en-joi-te, ta longtaim yao hev un blan gulam. Gwerjen iri-te. Li ve chi sol doga ke yur brata kili-te. Bat patra shwo-te ke manya nu oli departi fon hir a nuy janma-vilaja, e nu pren yu oli kunem exepte yur brata, nu lyu ta a Rengadi. Patra shwo-te a Rengadi: "Dai ba mucho chia a yur blan wan, dan ta bu fugi fon yu."

Eshu en-silensi. Marjen silensi toshi. Li senti ke li mus danki sey gela koykomo. Bat komo hi? Tu dai koysa a ela? Bat li hev nixa...

- Ob yu ve shwo kun me nau, Hwan-har-ney? – turan ela kwesti al kan Raterford timidem.

- Naturalem, - ta jawabi.

E ta pren elay handa dulem.

Safara

Yo fon davem Raterford audi-te ke Emaii yao kwiti Rengadi-ney vilaja e go a swa-ney-la. Gradualem ta en-samaji organisa de maori-tribu. Emaii es sobreshefa, e mucho vilaja subordini a ta. In kada vilaja ye prope shefa to subshefa kel rekoni Emaii kom sobreyuan. Ob Emaii he konkesti li oda li he bikam subyuan voli-shem, den to Raterford bu jan. Bat ta oftem audi ke Emaii hev swa-ney prope janma-vilaja wo otre shefa yok e kel es suy residilok. Also vilaja de Emaii es shefvilaja de ol tribu. A sey shefvilaja hi plenjen mus departi pa sekwi-dey afte fali-ney fuga de Jon Wotson. Resti sol un nocha fo pasi in vilaja de Rengadi.

Li bu pai miti Jon Wotson pa aksham. Ta bu lai fo somni in ley huta. Li mah-pasi maiste parta de nocha al shwo om futur e om kisma de kwiti-ney ko-jen. Nokalmem hi li dumi om sun-ney safara. Li audi-te ke vilaja de Emaii loki yoshi pyu dalem fon mar kem vilaja de Rengadi. Bat sol mar mog bringi libritaa a li. Shayad es fortuna fo Jon Wotson ke ta resti she Rengadi. Si koy ship lai a sahil de Nyu-Siland, ta en-jan om to tuy.

Yedoh apena hi Jon Wotson ve weiti ship. Suy karakter es tanto nobridi-ney ke ta zaruu ve fai koy pumbitaa e irisi masta. Bat dan yo bu ye jen kel mog shafi pro ta.

Sol Jefferson bu toki kun oli. Ta somni glubem. Raterford pai en-somni sol bifoo suryachu. E ranem pa sabah gwerjen zin, jagisi plenjen e dukti li inu gata.

Ol vilaja es yo pa gata: i departi-sha i resti-sha. Gwerjen de Emaii, charshi jen, li zai stan pa aparte grupa. Li-ney molya e gulam, kel weiti-te she Rengadi duran batala on "Agnesa", li toshi mus departi kun li.

Tuy afte ke plenjen hunti a dasta e gwerjen sirkumi li, ol jenmenga en-muvi along gata versu chusa aus vilaja. Al go pas huta de Rengadi, Raterford merki ke kelke gwerjen gardi it. Aus huta fa-audi furia-ney inglish shatama. Raterford tuy rekoni irisi-ney vos de Jon Wotson.

- Adyoo, Jon! – ta krai lautem. – Oni dukti nu wek. Shayad nu neva miti snova. Suluki ba chauka-nem!

Shatama stopi fo kelke sekunda. Jon Wotson trai samaji fon wo ta audi vos de kompanion. Pa fin ta gesi kwo eventi, e lautem krai kom jawaba:

- Adyoo, Raterford! Om me sta ba kalme! Sun me fugi snova! Pa sey ves li bu ve kapti me!

E shatama e damna ribegin.

Baken stakatot Emaii e Rengadi, al fai adyoo, longtaim froti a mutu nos bay nos. Sungi-sha*, pa signa de griva, kati swa-ney fas bay agude ston-ki. Gina plaki lautem.

Pa fin ritual de separing fini. Rengadi dukti suy jenta bak inu vilaja, e jenta de Emaii fa-dirigi inu shulin.

Den gran parta de kaptura fon "Agnesa" Emaii pren-te kun swa. Bat al sey ves bu gwerjen, bat gulam e gina hi zai porti ol kaptura. Gwerjen zai go sin bagaja. Li porti sol arma. Plenjen afte tatuing gei opini kom gwerjen, e li bu hev arma exepte sikin, also li zai go al vakue handas. Gulam es muy shao, gina toshi bu es mucho, also li majbur kurvifi sub grave loda. Emaii bu piti iven swa-ney docha. Eshu zai porti on kapa den fer-ney kazan fon "Agnesa".

Kamina es mushkile: nau uupar nau nich oltaim. Kadalok ye vertikale roka, kolina kun dense shulin, glube monta-gap kun sumpa. Shulin-ney daokin es tanto tange ke dasta de Emaii fa-stiri pa haf-milya. Plenjen probi memorisi dao, dabe mog returni koytaim, bat sun samaji ke bu es posible. In shulin ye menga de daokin kel krosi mutu, ga egale daokin, also sembli noposible tu orienti swa. Yedoh fo maoris mushkila ga yok: li go avan sigurem, sin eni hesita.

Pa beginsa Eshu go avanen oli, bli suy patra. Bat ti ela porti na grave kazan fatigisi ela, e gradualem ela begin resti oltaim pyu baken. Afte dwa ora de fatigi-she going ela es yo bli plenjen kel zai go yus in mida de kolona. Al sey taim dasta zai go uupar krute kolina, e Raterford vidi ke gran sudor-guta lwo fon elay fas. Ela zai spiri mushkilem por fatiga. Gwerjen kel go al vakue handas iven bu dumi om helpi a ela. A li sembli ga naturale ke gina hi mus porti oli grave kosa. Raterford en-piti yungina. Ta lai a ela, pren kazan fon elay kapa e pon it on swa-ney kapa. Eshu gro-astoni por sey akta, bat shwo nixa. Gwerjen un-nem dumi ke Raterford yao propisi kazan, e lai defensi kaptura de ley shefa. Bat marjen expliki a li, ke ta ve returni kazan a gela wen oni lai a vilaja de Emaii. Dan gwerjen lyu ta, obwol li es gro-surprisi-ney.

Eshu, librisi-ney fon grave loda, nau wud mog fasilem ateni patra. Bat ela go kun Raterford. Pa middey oni stopi pa sahil de ruchey fo reposa-pausa. Maoris tuy begin shikari fish bay lanza. Yedoh fish es syao, oni trefi it bay lanza sol rarem. Sol kelke fortunnik pai dwa-tri syao fish. Otres kapti hampi nixa.

Marjen bu hev lanza. Bat li inventi otre dao fo kapti fish, e it reveli swa mucho pyu sukses-ney. Li depon jakas, huntisi li bay manshas e pai kom resulta koysa neta-simile. Li pon sey neta inu akwa, trani it kontra fluisa pa charshi stepa, e poy aussipi on herba den kelke stoka de brili-she salti-she fish-ki. Maoris bu mog fai nul suon por astona. Li ga bu koni tal simple e byen dao de fishing. Emaii pren kelke fish-ki bay handa, dabe cheki ob li bu es jadu-ney. Non, fish-ki es ga vere.

Marjen zwo agni, liti akwa inu kazan e kuki fish-sup. Fish-sup es tanto mucho ke li chi meno kem haf e den lo reste dai a maoris.

Afte tri-ora-ney stopa pa sahil de ruchey dasta go for. Bat yo afte un milya li en-vidi in dalitaa menga de gwerjen kel zai go versu li pa mita. Shulin-daokin in Nyu-Siland es tanto tange ke muving in ambi direksion pa same taim es hampi noposible. Raterford en-fobi ke dasta de Emaii mog fai draka kun miti-ney jen por kamina. Bat suy prefoba bu realifi. Ti go pa mita na gwerjen latifem stepi a taraf fon daokin, al krai lautem:

- Airmaree, Emaii!

- Airmaree, Nene! – gwerjen de Emaii jawabi.

Nene, shefa de miti-ney dasta, rekoni Emaii kom sobreyuan e obedi ta. Ambi shefa amigem froti nos bay nos. Oni tuy fai nove reposi-stopa. Kun astona Nene examini blan wan. Poy ta dukti Emaii a baken bush, e ambi shefa kunshwo longtaim, ahfi-yen fon oli. Pa fin un gwerjen lai a marjen e deklari ke Emaii yao shwo kun Tompson. Tompson go a shefa sin nokalmi.

Afte haf-ora Emaii lai aus bush e komandi ke suy dasta muvi for. Tompson yok.

- Wo es Tompson? – Raterford kwesti Eshu.

- Patra he doni ta a Nene pa signa de amigitaa, - gela jawabi. - Nene he dukti ta kunem. Oni tapi-te suy muh bay lif, dabe ta bu mog voki yu oli fo helpa.

- Povre Tompson! – Raterford exklami. – Nu iven bu he shwo adyoo a mutu!

- Nau nu resti sol char, - Jek Mallon shwo kun griva.

Ta bu jan, ke sun li resti yoshi meno.

Separa

Al aksham li lai a un bugran vilaja kel loki, kom oli maori-ney ipu, on kolina-sima. Raterford un-nem dumi ke se hi es vilaja de Emaii. Bat Eshu expliki a ta, ke se es vilaja de Patam, e vilaja de Emaii es haishi pa dwa dey de going.

Shefa Patam kun oli subyuan miti li bifoo vilaja. Afte pinchan saluta-kraisa, dasta de Emaii zin stakatot-geit. Inen stakatot ye sol shi-dwa huta. Vilajer mengi sirkum plenjen. Patam es sam jigyas-ney kom otres. Ta palpi marjen fon kapa til peda, al lautem admiri blantaa de ley derma. Poy, por joisa, ta doni a li un gran fet-ney swina.

Marjen en-joi por dona e desidi chi swinamasu tuy, bikos li sta yo hunge. Jon Smit kati-kili swina bay suy sikin. Ti stan sirkum na maoris bu aprobi tal dao de kili swina, e krai-blami lautem. Li pinchanem bu kati swina bat mah-droni ta in riva, dabe hema bu chu. Li opini hema kom gro-lakma. Akta de Jon Smit sembli stupide e nospare a li. Kun indigna li kan komo valorful hema flui a arda. Afte ke marjen trani swina-lash a taraf, mucho savaja mah swa nich pa char pata e begin lisi hema-ney ramla.

Yedoh maori-ney indigna ga bu konfusi marjen. Kalmem li kuki in kazan den parta de swina-gamba e chi til sta gro-sate. Den reste masu li pon inu char basketa ke Raterford he pregi-pai fon gina.

Oni en-lagi somni sol al midnocha. Vilaja de Patam es tanto syao ke es mushkile tu instali oli gasta fo noching.

Sertem, oni bu mog ofri un aparte huta a blan wan, oni instali li inu farke-las. Poy reveli ke maoris zwo se pa intenta. Raterford e Jek Mallon somni kun Emaii e Eshu, Jefferson e Jon Smit somni kun Patam e suy familia. Duran nocha Emaii kelke ves en-stan e chu huta. Bat Raterford bu dai muhimtaa a to. Ta es fatigi-ney e somni glubem.

Oni jagisi Raterford e Jek Mallon ranem pa sabah. Li pren kazan e basketa kun masu, go aus. Gwerjen de Emaii tuy sirkumi li e dukti tra stakatot. Baken stakatot li vidi Jefferson. Ta stan sole al silensi glumem e al teni sub bracha den suy basketa kun masu. Jon Smit yok.

- Wo es Smit? – Raterford kwesti alarmi-nem e lopi-lai a Jefferson.

- Bu jan. Oni he dukti ta koylok, - Jefferson jawabi egalsentem.

Raterford graspi Jefferson-ney plechas e gro-sheiki ta.

- Way hi yu bu jan? A wo hi oni he dukti ta? – ta krai.

Bat Jefferson kan ta bay kalme buvidi-she kansa e shwo nixa.

Raterford samaji: Emaii he doni Jon Smit a Patam.

Toy-dey-ney marsha es osobem mushkile. Daokin oltaim go uupar. Separa fon ko-jen mah Raterford e Jek Mallon denadi. Kwo hi li mog expekti, om kwo li mog nadi? Kwo li mog zwo sole, raslokisi-ney pa tote landa?

Jefferson nokalmisi Raterford yo depos longtaim. Koysa strane ye in suy silensa, in suy bugwanse jawabas. Al nau ta kwiti suy pinchan silensa e begin murmuri koysa kyetem. Raterford slu sey murmuring e kun astona merki ke Jefferson shwo ga sinsensu-ney wordamenga. Sol ga rarem ta jawabi a kwesta de ko-jen. Maistem ta sim bu audi kwo oni shwo, e murmuri for.

Pa sekwi-sabah oni majbur shwo adyoo a povre Jefferson. Den ta lyu fo swa da shefa Wanaa, in kel-ney vilaja oni pasi-te dwa-ney nocha de sey triste safara. Sembli ke Emaii pagi bay plenjen pur noching. Bifoo separa fon Jefferson oni bu fai tal chauka-stepa kom bifoo separa fon Tompson e Smit. Nau plenjen es shao, Emaii bu expekti resista e direktem anunsi sun-ney separa. Also Raterford e Jek Mallon hev posiblitaa de fai adyoo a Jefferson.

- Adyoo, Jefferson, - Jek Mallon shwo e en-plaki.

- Adyoo, lao amiga, - Raterford shwo al klapi Jefferson-ney plecha.

Bat Jefferson shwo nul worda. Egalsentem ta presi handa de amigas e iven bu turni wen gwerjen de Wanaa dukti ta a huta de ley shefa.

- Shayad ta bu samaji yo, kwo zai eventi, - Raterford shwo tristem al sekwi bay okos den Jefferson kel go wek.

Aus sit plenjen nau Emaii hev sol dwa: Raterford e Jek Mallon.

Emaii lai a hom

Tri-ney dey de safara es zuy mushkile. Monta-riva-ki oltaim krosi dao. Oni go tra li pa chyenlok, al ke ais-lenge akwa ateni galsa. Ston eskapi fon sub peda e kun guruha desapari in glube monta-gap. Iven mahtaful plechas de Raterford es fatigi-ney por porti grave kazan. Jek Mallon es yo exosti-ney e shakwi om kisma.

- Sertem li ve separi nu fon mutu toshi, - ta plaki-shwo. – E kwo hi me ve zwo sole? Me ve pagalifi por dashat. Yu es forte, Raterford, yu es durte. Yu janmog ladi kun li. E me, den me oni ve kili pa un ora afte nuy separa...

Raterford selfa fobi ke oni ve separisi li. Ta voki-mah-lai Eshu e kwesti ela kyetem, ob Emaii yao doni li a koywan, kom ta he doni otres.

- Non, - yungina jawabi, - patra bu ve doni yu a koywan. Ta shwo-te ke ta ve lyu fo swa den zuy forte wan e den zuy yunge wan. Blan boy ke yu dukti kun swa, a ta patra ve dai gro-mucho chia, dabe ta kresi kway e bikam sam gran e sam jamile kom yu.

Sey worda kalmisi Raterford e konsoli Jek Mallon.

- Mogbi koytaim nu suksesi fugi fon hir, - Jek Mallon shwo drimem. – Me ve returni a Dablin, a may mata...

- Dabe mog fugi, nu treba jivi pa mar-sahil, - Raterford jawabi. – Si nu fugi nau hi, eventi sama kom in kasu de Jon Wotson oda iven koysa pyu bade. Al nau nu mus trai gwin sol un kosa: ke islajen fidi nu e lasi nu go kadalok ke nu yao. Bat fo to haishi mucho falti.

Afte go mucho ora sin sole reposa-stopa plenjen en-vidi un gran vilaja on dale kolina. Al en-jan ke es vilaja de Emaii, plenjen sospiri kun levifa: also sey fatigi-she safara fini sun, oni ve mog reposi. Yedoh, vilaja es haishi aika dale. Fo ateni it oni mus trago dwa riva.

Un-ney riva fa-reveli ga chyen. Dasta trago it fasilem, iven sin mokrisi genus. Pa otre taraf de riva shulin es extirpi-ney, plenjen vidi un gran agra beplanten bay repa, kol, melon, nangwa e yoshi koy legum ke li bu koni.

Kelke gina zai gun in agra. Li laxisi arda bay staka e ston-chapa, fo nove semening.

Staka bu godi hao fo kavi arda, bat maoris bu koni lopata. In Nyu-Siland oli agra-gunsa gei zwo bay gina. Raterford divi ke li he pai laxisi tanto gran agra bay tanto nobyen tul.

Al vidi lai-she dasta, gina krai fon dalem den pinchan "Airmaree!" e en-lopi pa ol mogsa a vilaja, dabe bringi joisaful habar un-ney hi.

Sekwi-she riva kel krosi ley dao yus bifoo vilaja, it fa-reveli chaure e glube. Pa un-ney ves Raterford vidi tal gran riva in Nyu-Siland. Aften ta en-jan ke it nami Waikato. Tra oli bifoo-ney riva li go-te pa chyenlok, bat tu go tra Waikato pa chyenlok bu es posible. Vilajer sendi a li kelke piroga. Sey piroga es auskaten aus pina-balka e ornen bay jatile ingrava*. Pa kapa de zuy gran piroga ye un stan-she stik kun kati-ney gina-kapa, yo ga suhifi-ney, do har ondi-she sub feng. Emaii zin sey foba-ney piroga. Suy ko-safari-sha zin reste piroga, e flotilia kway en-muvi versu kontra-ney sahil de riva.

Piroga landi a nicha de kolina, on kel-ney sima vilaja loki. Es evidente ke Emaii-ney ko-jen gro-sinian om janmalok, bikos li salti aus piroga e malgree fatiga en-lopi uupar pa ol mogsa. Eshu lopi zuy kway. Ela avanpasi oli man e pa un-ney hi arivi a hom-ney stakatot.

Furia-nem wuli-she jenmenga lai fo miti li. Gina swingi borya* kom saluting. Man skrapi swa-ney fas bay naka e ston-ki. Avanen oli resivi-sha ye un gorbi-ney rugi-ney laogina. Grey har on elay kapa es tanto rare ke oni travidi brun ronde kapal. In elay muh denta yok. Ela go al apogi on nodaful stik e al kan-kan dushtem. Sey laogina sembli nafra-ney a plenjen.

Yedoh a ela hi Eshu lopi un-nem. Longtaim Eshu froti suy syao nos-ki kontra huklik nos de lao jadugina. Poy Emaii lai a laogina e toshi longtaim froti suy nos kontra ela. Patra e docha aspekti santush, felise. Diva yok: sey nafra-ney laogina es mata de Emaii e oma de Eshu.

Pa un-ney minuta oli tanto joi por lai a dom ke ga fogeti om plenjen. Raterford e Jek Mallon klimbi a kolina-sima pa laste, pa hunta kun gulam kel porti grave loda. Emaii en-remembi om li e dukti li a swa-ney mata. Laogina dushtem examini plenjen al fruni grey yeroshen brovas. Ela bu pri li gro. Turan ela begin hisi e farfari kom iri-ney kota. Poy ela extendi suy longe ostalik bracha e pinsi gamba de Jek Mallon. Agude, masbute naka pirsi derma de yunge marjen. Jek Mallon ek-krai lautem e salti a taraf.

Ti stan sirkum na gwerjen en-fai ha-ha alegrem. Bat Emaii fai nosantush kansa a li, e rida stopi tuy.

Haishi longtaim li froti nos bay nos, krai, skrapi swa til hema por joisa. Pa fin ol jenmenga zin vilaja gurtem.

Vilaja de Emaii verem simili shefvilaja: hir ye amini semshi huta. Nul ti plenjen gwo visiti na vilaja mog fa-kompari kun it relatem grantaa. Also bu es strane ke suy habiter he subordini a swa den vaste landa.

Huta de Emaii es yus in mida de vilaja. It es mucho pyu gran kem otre huta. Bat suy zindwar es sam nise kom zindwar de oli maori huta: al zin swa-ney palas, sobreshefa majbur muvi pa char pata. In ofnelok oni tuy aranji festachia. Sol zuy eminente gwerjen partisipi in it. Restes stan sirkum al kan. Raterford fa-astoni wen turan Emaii mah-sidi ta kun Jek Mallon bli swa. Shefa fai honor a plenjen, honor ke maiste subjen bu pai. Oni bringi rosten swina. Eminente gwerjen ataki chia kun pinchan hunga.

Inter chi-sha ye sol un gina. Es mata de Emaii. Iven den Eshu oni bu lasi partisipi in festachia. Ela stan in jenmenga e kan komo elay patra e oma chabi. Plenjen samaji ke Emaii trati li amigem, e en-joi por to. Bat un kosa nokalmisi li: mata de Emaii kan-kan li tanto dushtem ke al kada elay kansa Jek Mallon ek-tremi por foba.

Oni chi duran tri ora. Pa fin swina es chi-ney, e gwerjen begin gani chuyshuke gwerlik gana. Surya he lwo, stara yo glimi in skay, e gwerjen zai gani oltaim pyu lautem, oltaim pyu furia-nem. Muchos en-stan pa salta e virti mer in aira. Gwerlik gana mah li gro-agiti-ney, e Raterford en-fobi ke inter li batala sal begin.

Dan shefa de visin-ney vilaja kun dwa son arivi fo saluti Emaii. Ta bringi tri basketa kun melon kom dona a sobreshefa. Emaii kun joisa resivi gasta, mah li sidi bli swa. Sol dan ta merki ke ugostika yok: swina es yo chi-ney.

- Den hema! Den hema! – turan gwerjen en-krai al stopi gani.

Raterford samaji maori lingwa yo aika hao. Bat ta bu samaji kwo gwerjen yao. Yedoh sun olo fa-klare.

Mata de Emaii en-stan e go inu jenmenga kel stan sirkum chi-sha. Oli rasstepi bifoo ela fobisi-nem. Laogina hunga-nem kan sirkum. Turan ela merki swa-ney gulamina, un gina do sirke trishi yar. Ela graspi suy handa e dukti a mida de sirkula. Gulamina bu fai resista. Laogina kway pren mer fon son-ney handa e kili ela bay un darba an kapa.

Gwerjen tuy en-kavi yama fo rosti lash. Kelke gina es sendi-ney fo bringi suhbranchika.

Raterford e Jek Mallon es presente al jen-chiing yo pa dwa-ney ves. Li senti gro-muaka. Nafra, pita, dushtitaa es tanto gro ke olo en-virti bifoo ley okos. Sin shwo enisa, ambi en-stan e go wek fon fuy-festachia. Nulwan trai stopi li. Li go a zuy dale fin de vilaja e en-lagi on herba bli stakatot.

Dar li lagi til suryachu al kan stara. Al sabah Raterford merki un tange gap in stakatot, gap bu pyu chaure kem un finga. Tra it ta kan a baken stakatot, kan longem e atentem.

Dom to fortesa

Al suryachu festachia fini, e chi-sha rasgo a huta fo somni. Gina go a agra fo gun, e vilaja fa-vakue. Kelke gwerjen kel gardi stakatot, li zai sidi sub surya-shaisa kun lanza in handa e toki lanem. Raterford e Jek Mallon zai wandi tristem ahir-adar pa gata, al mah-wek bay stik den magre doga kel trai kusi ley gamba.

Emaii en-jagi exaktem al middey e tuy komandi ke oni dukti plenjen a suy huta.

Raterford fa-alarmi al en-jan ke shefa demandi ke li lai. Kwo si Emaii iri por ke yeri plenjen kwiti festachia tanto chunautem*?

Yedoh sobreshefa resivi li kun smaila. Ta mangi dela: bay lin-trapa ta mah-wek polva fon kelke ligne figura-ki kel stan in angula de huta. Sey figura-ki, kom Raterford en-jan aften, es sante imaja de tribu-ney prajen. Li es zwo-ney aika kushalem e doti-ney bay tanto dashat-ney fas, ke al kan li eniwan senti sinvole trepa. Sobreshefa es yoshi sobrepreiyuan, ta kipi imaja de prajen in swa-ney huta.

Raterford shuki bay okos den Eshu. Ta sempre preferi shwo kun Emaii al ke Eshu ye, dabe mog yusi-pai elay protekta. Bat Eshu in huta yok. Shayad ela gun in agra kun reste gina. Inplas Eshu Raterford merki in angula den mata de Emaii, e en-sta buhao. Toy wan bu ve konsili nixa hao a swa-ney son. Pa fortuna, ferose laogina zai somni glubem al sinki fas in senu.

- Yu mus bildi dom fo swa, - Emaii shwo kalmem e iven amigem.

Raterford tuy pri sey ofra. Si Emaii yao ke li bildi dom fo swa in suy vilaja, also Eshu es prave, ta bu yao ni doni li, ni chi. Emaii kan Raterford kwestem, bat Raterford bu jawabi, weiti-yen kwo Emaii shwo for.

- Me permiti ke yu bildi dom enilok ke yu yao inen stakatot, - Emaii shwo for. – Me ve komandi a gina tu kati-bringi kana fo mur, gwerjen ve helpi yu tu bati staka inu arda. Yu mog bildi un gran dom, si yu yao. Bat hay it es meno gran, kem may-la. Wel, kwo yu shwo, Hwan-har-ney?

Raterford dumi idyen.

- Hao, - ta jawabi. – Nu ve bildi un dom, kom yu komandi. Bat nu bu nidi helpa de gina e gwerjen. Nuy dom ve bi sin kana e sin staka. Ti nu yao jivi na dom es tal dom ke nu jivi-te pa janmalok. E pa nuy janmalok oli dom es ga otre. Lasi nu bildi tal dom.

- Me lasi, - Emaii aprobi. – Me ve garwefai versu otre shefas por ke me hev tal dom kel she li yok. Bildi it zuy kway posible. Kwo yu nidi dabe gun?

- Dwa acha e kelke naga ke yu he pai fon nuy ship, - Raterford jawabi.

Emaii tuy dai a li den dwa acha e para shi-dwaka naga. Raterford pren handa de Jek Mallon, e li ambi chu huta.

- Kwo yu begin, Raterford? – Jek Mallon kwesti perplexem. – Yu yao bildi hir un vere dom, kom in Ingland? Bat way? Ob yu bu nadi fugi, ob yu yao instali swa hir fo tote jiva? Bifoo fugi nu mog ya jivi in koy savaja-huta. Way gun vanem e bildi un vere dom?

- Me bu sal bildi dom, me sal bildi ipu, - Raterford jawabi.

- Ipu ku? To es fortesa? – Jek Mallon rikwesti.

- Ya, fortesa. Nu nidi nuy prope fortesa, wo nu wud mog fai defensa si savajas yao kili nu o separi nu. Nu ve bildi nuy fortesa inen ley vilaja. E mogbi kun suy helpa nu ve gwin libritaa.

- Libritaa? Komo hi?

- Yu ve vidi. E al nau treba begin gunsa.

Bifoo olo, treba findi plasa fo futur-ney dom. Raterford go along gata til fin de vilaja e, pa shi stepa fon stakatot, ta rasmi un gran kwadra on arda.

- Hir nuy dom ve stan, - ta shwo.

- Way yu yao bildi it yus pa mida de gata? - Jek Mallon kwesti. – Pyu hao ke it es in same fila ke maori huta.

- Emaii lasi-te nu selekti eni plasa fo bildi dom. Me opini ke sey hi plasa es zuy byen. Si dom stan pa borda de gata, kom oli otre dom, fon it oni mog vidi sol kontra-ney borda de gata. Bat si dom stan pa mida de gata, fon it oni mog vidi olo ke eventi in tote gata, fon un fin til otre. Sikom in sey vilaja ye sol un gata, fon nuy dom nu ve mog vidi olo ke eventi in tote vilaja.

Den dom to fortesa oni bu mog zwo aus kana. Oni mus bildi it aus ston o grose balka, dabe ni lanza ni iven kula mog pirsi mur. Sikom bildi-sha hev nul tul fo kati ston, li majbur selekti balka. Bat wo pai balka? Li bu mog go a shulin, bikos oni bu lasi li aus. Krome, komo hi li wud trani grave balka fon shulin sin kaval, sin gari?

Yedoh Raterford findi chudao. Inen vilaja ye un salim shulinkin aus shi-pet pina, gao e grose. Li kresi ga bli stakatot. Afte un minuta acha de plenjen en-tuki kontra sey pina.

Haf-vilaja lopi-lai fo kan komo blan wan gun. Maoris nulves dumi-te ke bay fer-acha oni mog mah-lwo pina tanto kway. Al pren achas fon "Agnesa", li yao-te yusi li kom arma, bu kom gun-tul. Pinchanem, dabe mah-lwo un baum, maoris mah-jal suy nicha bay agni e poy pushi bay handas dabe baum lwo. Fo un baum li spendi kelke ora. Wen Raterford en-jan om sey dao, ta divi: also, maoris ya treba-te gro-mucho ora, dabe sirkumi ol vilaja bay stakatot. Ta samaji ke stakatot es kreaten bay gunsa de kelke generasion.

Raterford zai gun kun kaif*. Suy mahtaful muskula joi al tensi. Ta bu zwo-te ya nixa duran longe haf-yar, e to es mushkile fo sane jen abyasen a gunsa fon kinda-yash. Splinta* rasflai kun tal forsa ke kan-sha sinvolem bu osi lai tro blisem. Afte mah-lwo kada baum, Raterford rifai spira e waipi sudor fon frenta bay pama. Dan Jek Mallon en-sidi raidem* on lwo-ney tronka e haki brancha wek.

Afte mah-lwo tri pina e debranchisi li, marjen begin raskati li inu egale parta. Se okupi aika mucho taim, e Raterford afsosi ke sega yok. Aus kada pina resulti tri-char bugran grose balka. Jek Mallon mah-wek baumkuta, e Raterford zwo holika bli kada fin, tak ke oni mog pon balkas tuhun fo dom-karkasa.

Nau den tayari-ney balkas treba sundi a bildilok. Kan-sha fa-gro-astoni wen Raterford, ga sole, lifti-pon un balka on plecha e en-porti it, al fa-rude por eforta. In sey gao blan jen ye ya titanike forsa! Depos dan maoris, al miti Raterford, kan ta kun admira e iven foba.

Bilding de dom to fortesa duri sirke dwa wik. Emaii lasi li nochi in suy huta taimikem. Li lai tardem pa aksham, fatigen por gun, e tuy fai kama. Emaii resivi li karimem e amigem. Evidentem ta valori li e garwi por li. Li fobi sol suy mata. Ela gro-nopri li ambi, bat osobem ela heni Jek Mallon. Wen ta zin huta, ela hisi dushtem. Si Emaii bu kan, ela lansi inu fas de povre Jek den senu-chuf. Koyves pa nocha ta en-jagi por turan-ney tunga in flanka. To es laogina hi: utilisi-yen tumitaa, ela darbi ta bay swa-ney baston.

- Me fobi sey jadugina, - Jek Mallon konfesi a suy amiga. – Ela yao chi me, sam kom den toy gina. Magari sun hi nu relokifi inu prope dom.

Duran to, mur de dom-karkasa shao-po-shao kresi. In avanmur Raterford lyu un ofnitura fo dwar, fo vere dwar, tra kel oni ve mog go sin fa-inklini.

- E wo nu ve haki-zwo winda? – Jek Mallon kwesti.

- Nu bu ve haki-zwo winda, - Raterford jawabi. – Oni bu treba winda in fortesa. Way zwo li? Sol fo ke oni ateni nu pyu fasilem? Non, in fortesa mus ye bu winda bat arma-dun. Kan ba, me he zwo yo kelke arma-dun. Tra li oni mog shuti-defensi muy hao.

Ta diki a Jek Mallon kelke dun trabori-ney in mur pa farke gaotaa fon arda.

- Shuti-defensi? – Jek Mallon fa-astoni. – Komo hi nu shuti si agni-arma yok?

Raterford presi un finga kontra labas e kan sirkum. Bat li es inen karkasa, bifoo dwar jen yok, also nulwan mog vidi li. Dan Raterford fa-inklini, muvi un grave ligne pes a taraf, kavi arda sub it e pren aus yama-ki un pistola.

- Wo yu he pai it? – Jek Mallon kwesti al divi.

- In Emaii-ney huta sub senu oli pistola de nuy bosmen es ahfi-ney, - Raterford jawabi. – Li es sem oda ot ge. Yeri pa nocha me en-sta lenge, glubifi inu senu e findi li.

- Way yu pren-te sol un ge?

- Me fobi-te ke Emaii merki lusa. Dan ta wud tuy suspekti nu, bikos krome suy rishta sol nu hi visiti suy huta. Yedoh, bu es beda ke nu hev sol un pistola, beda es ke in sey pistola ye sol un sharja. Bat me bu tristefai. Si nu fai-te fortuna pa un ves, nu ve fai fortuna i pa otre ves. Afte kelke taim nu ve hev mucho sharja. Treba sol janmog weiti.

Raterford pon pistola bak inu yama-ki, kuydem kovri it bay arda e pon un ligna-pes sobre it.

Fo bilding treba oltaim nove balka. Kada dey Raterford mah-lwo un pina, e shulinkin gradualem fa-rare.

- Mah-lwo ba sey-la, - unves Jek Mallon shwo a ta al indiki un gro-gran baum. - Es zuy gran pina in vilaja. Amini sit balka resulti aus it.

- Non, den sey-la me lyu, - Raterford objeti. – Nu utilisi it fo otre dela.

- Fo kwel-la? – Jek Mallon kwesti.

Inplas jawabi, Raterford sirkumpren bay handas den pina-tronka e en-klimbi uupar. Bu es mushkile fo marjen abyasen a klimbing pa mastula. Ta klimbi uupar e uupar, til ke ta en-loki pa dine sima ke feng mah-swingi fon taraf a taraf. Al sidi on flexi-she brancha, ta begin examini hungem-si den gro-vaste spas kel fa-ofni bifoo ta.

Ta vidi dwa riva kel hunti pa tri milya fon vilaja, ta vidi sinfin-ney tapis de shulin, vidi dale monta kovren bay snega, vidi jatile neta de yaruga* e monta-gap krosi-she ol landa. Ta kan zidem e atentem, kan kada uuparlok e nichlok, ta trai memorisi oli syao detal de sirkum-loko.

Afte un wik de zide gunsa dom-karkasa bikam pa un-e-haf ves pyu gao kem Raterford. E Raterford desidi ke es taim fo zwo ruf. Fo ruf ta he reservi dine sima de kati-ney pina. Gunsa avansi kway, bat sun oli naga fini. Maoris opini naga kom verguyka*, e Emaii deklari ke ta bu ve dai a li iven un naga pyu. Afte longe preging ta doni a plenjen den tel chori-ney fon "Agnesa"-ney depo-shamba. Bay sey tel li ligi ruf-ney balka-ki a uupare balkas de karkasa.

Wen ruf es tayar, li kalafati* dun in karkasa bay suhe herba. Fo arma-dun Raterford zwo ligne tapa, bay sey tapa oni mog klosi arma-dun fon inen. Den dwar ta zwo aus grose planka; fo instali it ta yusi ligne sharnir, bikos fer-ney yok. Bay un gran pina-ney shuan oni mog shuani dwar.

Aus glina Raterford lepi un forna e stavi it ausen, bli dom. Kun pyu-ney plesir ta wud stavi it inen dom, yedoh al nau ta koni yo den maori fenshan e ta jan ke oni ve opini dom kom nosantisi-ney si fan gei kuki inen. E den nosantisi-ney dom treba destrukti tuy.

Emaii desidi fai komplete donishiltaa e doni a li toy kazan ke Raterford porti-te dabe helpi a Eshu. Dank a sey kazan li mog kuki fan pa Europa-ney dao.

Dom to fortesa es pa fin tayar. Fon it oni mog vidi ol gata til geit in stakatot.

Shikara

Afte returni a janma-vilaja, Eshu ga bu atenti plenjen. Sembli ke ela defai amigitaa kun Raterford. Ela bu chati kun ta duran oras kom bifooen. Ela en-somni bifoo ke ta fini gunsa, ela go a agra bifoo ke ta en-jagi. Oli duma de Eshu es kun elay amigina do kinda-yash ke ela miti-te afte longe separa. Ela iven bu dumi om Raterford. Li hampi bu vidi mutu. Ela bu lai-te iven un ves fo kan komo Raterford haki pina e bildi dom.

Bat tak es sol pa beginsa. Pa sekwi-dey afte ke plenjen relokifi fon Emaii-ney huta inu dom-fortesa, ela apari pa daklis. Ela divi por masivitaa e gaotaa de dom. It es sol pa haf-kuda meno gao kem huta de elay patra. Kun respekta ela klapi freshe balka bay pama.

- Es ya masbute dom! – ela shwo a Raterford. – Iven oli nuy gwerjen bu wud mog mah-lwo it. Shwo ba, pa yur janmalanda ye mucho tal dom?

- Pa may janmalanda sol zuy povre jen habiti in tal dom, - Raterford jawabi, – e dom de richa es pyu gao kem baum e simili monta.

- Ob yu es riche pa yur janmalanda? – yungina kwesti.

- Non, muy povre.

- E hir yu ve bi riche. May patra lubi yu. Ta ve mah yu muy riche, si yu bu fugi fon nu, kom yur brata yao-te. Ta ve dai mucho swina a yu. Yu es tanto forte, sertem yu ve gwin honor por gwer-batalas, yu ve bi nuy zuy hao gwerjen. Ol shikar ke yu ve pai al gwer bu ve fa-plasi inu yur dom. Kan ba, may patra he dai tanto mucho naga a yu! Ta ve dai a yu yoshi mucho farke kosa. Si may patra vidi ke yu bu yao fugi, yu ve bi gro-riche.

- Shwo ba, Eshu, - Raterford kwesti ela, - fo longtaim ku yu kwiti-te janma-vilaja?

- Ya, fo longtaim hi, - yungina jawabi. – Patra sempre pren me kunem a gwer. Pa laste ves nu wandi-te fon un vesna til otre.

- Me vidi-te komo yu joi-te al returni a hom, - Raterford kontinu. – Shayad oftem hi yu dumi-te om hom-vilaja al wandi kun patra?

- Me sinian-te oltaim.

- Me toshi sinian oltaim om may janmalanda, - Raterford shwo.

Eshu en-dumi, en-silensi.

- Me jan ke yu sinian, - ela shwo pa fin. – E me piti yu gro.

Raterford proposi a yungina tu examini dom fon inen. Ta ofni dwar. Eshu fai gro-interes om mekanisma de dwar. Pa un-ney ves ela vidi dwar ke oni mog klosi. Ela klosi e ofni it kelke ves bifoo zin.

Inen dom ye haishi nixa. Raterford yao konstrukti planka-kama in futur, bat al nau planka-kama haishi yok, li majbur somni simplem on senu. Eshu stopi pa mida de shamba al kan-kan inu angula timidem. Grositaa de mur fobisi ela. Maori huta es zwo-ney aus fragile* kana ke oni mog fasilem tori in eni plasa. E in dom de blan wan Eshu senti swa kwasi in prison.

Arma-dun es tapi-ney. Jek Mallon ouran klosi dwar. En-ye fule tumitaa. Yungina ek-krai, pushi-ofni dwar e lopi wek.

Depos dan Eshu visiti plenjen kada dey. Bat nulves yo ela zin dom. Raterford bu pai shwofu ela.

Oni bu mog nami Emaii kom avarnik. Koyves ta es muy donishil versu plenjen. Yedoh afte returni a janma-vilaja ta begin dai ga shao fan a li. Raterford samaji kausa. Ta vidi ke maoris es muy povre e maistem jivi al haf-hungi. Li kati swina sol al solemne kasu. Iven sobreshefa koyves bu mog chi til sta sate. Bifooen Rengadi-vilajer hi mah-chi plenjen. Li mah-chi Emaii toshi wen ta kun suy dasta gasti she li. To bin kwasi tribut* ke sobreshefa fai on subordinen vilaja. Bat nau she swa Emaii majbur mah-chi plenjen pa swa-ney spenda. E tu nutri dwa sane marjen bu es fasile.

Raterford e Jek Mallon fa-magre afte un hi mes de jiving in shefvilaja. Li es sate sol wen Eshu ahfem bringi a li kelke legum fon agra. Si oni wud lasi li aus stakatot, li wud mog nutri swa via shikaring e fishing. Bat jen klosi-ney inen vilaja, komo ta mog nutri swa?

Pa fortuna, pa fin Jek Mallon findi media fo mah-wek beda. In Nyu-Siland ye mucho savaje paloma. Oftem paloma-menga flai fon shulin inu vilaja e shuki fan inter laza. Maoris probi shikari li bay ston e lanza. Yedoh savaje paloma es faula muy chauke, ta bu lasi jen blisifi.

Den sey paloma hi Jek Mallon desidi shikari. Bat ta bu yusi ston o lanza: iven maori nofasilem kili paloma bay lanza. Non, ta pregi-pai fon Eshu den dine korda plexi-ney aus lin-fibra, e zwo un syao lup pa it-ney fin. Ta selekti un syao kolina-ki inter dom e stakatot, pon on suy sima un handafula de karpus-semena e sirkumi semena bay lup. Poy, kun otre fin de korda in handa, ta ahfi swa baken un gran tokon pa dwashi stepa fon manilika. Paloma-menga kel zai flai pa ronda sobre vilaja, li sun merki temti-she semena. Afte kelke minuta un paloma stepi inu gadare lup. Jek Mallon ek-tiri korda, e lup klemi pata-ki de paloma. Yo afte haf-ora buchauke faula es buli-ney.

Sey shikari-dao fa-reveli tanto sukses-ney ke Jek Mallon kapti koyves pet o sit paloma per dey. Nau plenjen mog bu fobi hunga.

Afte kelke dey de suskes-ney shikaring Raterford e Jek Mallon desidi bringi kelke faula a Emaii kom dona. Li zin huta de shefa e handi a ta pet paloma. Emaii es gro-santush. Ta tuy trakusi galsa-ki de kili-ney faula e begin suki hema aus li.

- Yu es hao shikarnik, - ta shwo. – Yu es durte. Yu es pyu durte kem oli otre shikarnik de may tribu. Durte shikarnik es zuy hao shikarnik.

- Hir in vilaja fo nu shikar yok, - Raterford remarki. – Si yu wud lasi nu go a shulin, nu wud bringi a yu mucho shikar.

Emaii suspektem kan inu okos de Raterford. Bat okos de Raterford es nodurte e sinsere. Emaii simuli kwasi ta bu he audi hao den worda de suy plenjen, e jawabi nixa.

Yedoh ta memorisi sey worda e dumi mucho om to. Afte para dey ta apari bifoo dwar de dom-fortesa.

- Audi ba, Hwan-har-ney, - ta shwo, - manya me kun may gwerjen go a shulin fo shikari. Me yao pren yu kunem e kan komo yu janmog shikari.

- Hao! – Raterford jawabi. – Manya nu go shikari kun yu.

- Non, - Emaii objeti. – Me pren sol yu. Yur amiga resti pa dom.

- Bat me bu janmog shikari sin may amiga, - Raterford probi objeti. – Pa nuy janmalanda nu sempre shikari-te huntem. Ta es pyu hao shikarnik kem me. Toy paloma ke nu he bringi, ta hi kapti-te li.

- Yu es tro namre, Hwa-har-nay, - Emaii shwo. – Me bu kredi yur worda. Yu es pyu lao, pyu intele, pyu anubav-ney kem yur amiga. Yu janmog shikari pyu hao. Yur amiga es haishi yunge, hay ta resti pa dom.

Raterford samaji ahfi-ney duma de shefa. Emaii vidi ke Raterford oltaim kuydi Jek Mallon, oltaim parti olo kun ta, oltaim helpi a ta. E Emaii jan ke Raterford bu ve fugi sin amiga, bu ve lyu ta sole in plen. Also Raterford samaji ke es vane tu pregi Emaii om pren Jek Mallon kunem toshi. Ta stopi objeti e en-silensi.

- Bay kwo yu ve shikari? – Emaii kwesti. – Yu bu hev ni banduk ni lanza.

- Me ve pai arma fo swa, - Raterford jawabi. – Bu kuydi om to.

E ver, pa aksham arma de Raterford es yo tayar. Ta he zwo it aus gumabanda kel servi-te kom jurap-tasma*. Arma es un pinchan lansika ke oli Europa-ney boy koni. In kinda-yash Raterford he mutili aika mucho wuya e garabel. E tu trefi den Nyu-Siland-ney papagay bu es pyu mushkile kem den Ingland-ney wuya. Afte jami kelke ston-ki Raterford fai kama kalmem.

Emaii jagisi ta ranem pa sabah. Raterford fulisi posh bay ston-ki e chu dom. Emaii es sirkumen bay dwashi gwerjen. Gwerjen es armisen sol bay leve dine lanza. Sol Emaii porti banduk on bey, den toy magnifike banduk de kapitan Koffain.

Jek Mallon akompani suy amiga til geit. Ta es pale por foba: pa un-ney ves ta majbur resti ga sole miden maoris.

Shikari-sha un-nem go along riva duran un ora, poy turni inu dense shulin. Fobi-yen ke Raterford probi fugi, maoris oltaim wahti ta e sekwi ta ga blisem. Sertem, se impedi shikaring.

Gran-sais-ney shikar in Nyu-Siland yok. Gran char-pata-ney animal bu mog-te relokifi tra osean e habitisi sey dale isla. Pur to in Nyu-Siland-ney shulin ye menga de faula.

Raterford snova divi al kan komo kushalem maoris yusi lanza. Li fasilem trefi nishan pa distansia do charshi stepa. Li mog pirsi bay lanza den storna-faula on brancha, den tri-incha-ney fish on ruchey-diba. Bat faula in Nyu-Siland es chauke e fobishil, rarem hi li lasi shikari-sha blisifi iven pa charshi stepa. Nosabre maoris bu pri ahfi-lai, bu pri fai ambush*. E tu kili flai-she faula es buposible bikos kwaytaa de lanza bu sufi.

Yedoh resulti ke gwerjen he kili pyu shikar bay lanza kem Raterford bay lansika. Ston fon lansika flai pyu longem e fai meno trefa. Krome to, papagay fa-reveli ga masbute e jivishil. Lanza pirsi li, bat ston de Raterford, iven trefi-yen, maistem sol mah li en-flai. Al middey gwerjen hev yo po sit-sem faula, bat Raterford he kili sol dwa lao rigide papagay e un buchauke paloma. Ta es ga konfusen por sey fala. Bat un kosa konsoli ta: Emaii-ney shikaring es yoshi meno fruti-she.

Emaii pa un-ney ves hi pren-te banduk fo shikari. Maoris posesi-te banduk yo duran pyu kem haf-yar, bat Raterford duran tote plen-taim nulves gwo audi shuta, exepte toy shuta bay kel Jon Wotson kili-te doga. Maoris porti banduk sol dabe fobisi. Li bu osi shuti. Bat nau Emaii yao fai un-ney proba de banduk-shikara.

Ta janmog sharji it muy hao. Ta hev basta barut, kula e kulakin. Bat Raterford merki ke ta ga bu janmog goli. Inplas presi kunda* kontra desne plecha, Emaii al shuti presi it kontra duza o kontra mida de sina.

Duran tri ora de shikara shefa he shuti pyu kem dwashi ves, bat olo sin trefi… Ta shami por suy fala versu blan jen. Ta yao pregi Raterford om talimi ta tu shuti, bat ta bu osi handi a plenjen den tal mahtaful arma. E Raterford silensi, simuli-yen ke ta bu merki shefa-ney fala.

Pa fin shefa bu mog kontroli swa. Utilisi-yen momenta wen oli dwashi gwerjen es bli, Emaii lai a Raterford e pregi diki komo blan jen shuti bay banduk. Raterford simuli ke ta bu vidi dwashi lanza goli-ney a ta fon oli taraf. Al smaili sinkuydem ta aksepti banduk fon shefa-ney handas, goli e shuti a kiwi-faula kel sidi on tudun* pa sto stepa fon ta. Kiwi turni nicha-uupar e lwo. Raterford handi banduk bak a Emaii e kalmem go fo pren kili-ney faula.

Poy ta expliki a shefa, komo treba goli, e dai kelke leson de shuting a ta. Emaii fa-reveli kway-samaji-ke. Ta audi suy talimer kun anima e en-joi gro afte kili un-ney papagay. E Raterford duran sey leson ahfem pon inu posh den kelke kula e handafula de barut.

"Se ve bi utile fo may pistola", ta dumi.

In bush oni findi osta de koy gran animal.

- Moa! – un gwerjen exklami.

- Ob in yur landa ye tal gran bestia? – Raterford kwesti.

- Moa bu es bestia, es faula, - Emaii shwo e diki a Raterford den bik kel es haf-bracha longe. – Jive moa nau yok, nu sol findi-findi osta. Bat wen may mata bin syao gela, ela gwo vidi jive moa. Moa bin pyu gao kem huta e muy forte, bat muy pumbe. Oni gwo kili li kom papagay. Al toy taim oli bin sate, bikos chi moa-masu kada dey. Bat nau sol osta resti fon moa.

Emaii lifti un osta sam gran kom kaval-ney gamba e shwai it a taraf.

- Oni shwo, - ta adi afte longe silensa, - ke koylok in monta haishi resti kelke jive moa. Bat li jivi muy gao, jen bu mog geti adar.

Obwol duran shikara Raterford fai aspekta ke ta dumi sol om kili mucho faula, in realitaa ga otre kosa interesi ta. Ta trai studi sirkumlok de vilaja tanto hao kom posible. Den olo ke ta miti al go, ta kompari it kun to ke ta he vidi al sidi pa pina-sima. E mucho observa joisi ta.

Shikari-sha returni a vilaja tardem pa aksham. Jek Mallon fa-lansi a Raterford-ney galsa. Duran ol dey ta fobi-te tanto gro ke nulves he chu dom.

Plan de fuga

Pa sekwi-sabah, tuy afte en-jagi, Raterford klimbi a pina-sima e sidi dar pyu kem haf-ora. Poy ta desendi, mah swa serte ke oni bu wahti ta, lai a stakatot e kan inu gap longem e atentem. Wen ta returni a dom-daklis, suy fas es tanto seriose e misteriaful ke Jek Mallon alarmifi.

- Me vidi ke yu plani koysa, Raterford, - ta shwo. – Shwo a me.

- Nu snova majbur gun idyen. – Raterford jawabi.

- Gun ku? Planka-kama ku yu yao zwo?

- Non, bu planka-kama, - Raterford ek-smaili. – Planka-kama mog weiti.

Ta en-sidi on daklis e rakonti a amiga den plan om kel ta dumi-te yo duran kelke wik.

- Sey vilaja lagi muy byenem, - ta begin. – In kasu de gwer, es hampi buposible tu pren it. Avanen it gei bari bay riva, baken bay glube yaruga. Flankas de sey yaruga es tanto abrupte ke oni bu mog ni asendi ni iven desendi pa li.

- Way yu zai shwo se a me? – Jek Mallon interrupti ta. – Se bu es utile a nu, ke ley damnival vilaja lagi tanto byenem. Se bu gwansi nu.

- Gwansi hi, - Raterford objeti. – Nuy salva es in se hi. Audi me til fin. Yaruga ke me shwo, it extendi pa sirke shi-pet milya a ambi taraf, dar it hunti kun otre yarugas, meno glube. Tu desendi inu nuy yaruga oni mog sol pa pet milya fon hir. Otre desenda yok.

- Fon wo yu jan se? – Jek Mallon snova interrupti ta.

- Fon sima de pina oni mog vidi ol sirkumlok ga hao. Den kelke kosa me he vidi al shikara, e den kelke kosa me en-jan-te fon Eshu. Bat audi for. Si turan nu wud en-loki on diba de sey yaruga, nuy persekwer wud mog desendi adar sol afte amini dwa ora. E si nu wud en-loki on diba de yaruga ga bu-merki-nem, yoshi pa nocha, dan nu wud go trishi milya fon hir bifoo ke maoris samaji a wo nu fa-wek-te.

- Komo hi nu mog en-loki on yaruga-diba? Yu selfa shwo-te ke desenda es pa pet milya fon hir.

- Bu interrupti...

- Me gesi! Yu yao klimbi tra stakatot e desendi inu yaruga bay korda.

- Non, yu galti. – Raterford objeti. – Inter stakatot e yaruga ye tange spas, dar gwerjen wahti sempre. Maoris ya gardi ipu fon ausen mucho pyu kuydem kem fon inen. Oni sertem ve merki nu si nu klimbi tra stakatot. Yoshi, wo nu pai korda fo desendi inu yaruga? Hir-ney korda es dine, li fa-tori kom weba. E korda fon "Agnesa", Emaii he doni li a bli-sahil-ney vilajer. Non, may plan es mucho pyu sigure, obwol i gro-mushkile.

- Wel, dan rakonti ba!

- Audi. Nuy dom stan pa shi stepa fon stakatot, also pa shi-pet stepa fon yaruga. Treba kavi un subarda-pasaja. It mus begin in nuy dom e fini in yaruga, yus pa nicha. Es gro-mushkile gunsa, bikos yaruga es muy glube. Bat savajas neva zin nuy dom, nu mog gun pa nocha kalmem. Grunta es aika mole hir. Si nu begin gun lagan-nem, afte tri mes subarda-pasaja es tayar. Oli ve fai kama, e nu ve desendi a yaruga-diba. Nu ve kovri bay koysa den uupare dun de pasaja, dabe nulwan mog gesi komo hi nu fugi-te. Wen Emaii begin persekwa, nu es yo dalem!

Jek Mallon ek-salti por joisa.

- Jay-jay! – ta krai. – Afte tri mes nu es libre!

Raterford smaili tristem:

- Bu hasti, Jek. Suposi ke afte tri mes nu fugi. Oni ya ve kapti nu olosam. Si bu Emaii, dan koy otre shefa. Nuy stasa afte fuga ve badifi gro. Non, si oni fugi fon hir, oni mus tuy fugi wek i fon Nyu-Siland. Nu ve kwiti vilaja tuy, si nu en-jan ke ye koy ship bli sahil. Til dan nu ve jivi hir e fai aspekta ke nu iven bu dumi om fuga. Nu ve en-jan om ship sun afte ke it lai. Hir habar transmiti kway pa ol isla. Me jan ke koytaim ship mus lai. Europa-jen visiti hi Nyu-Siland, obwol rarem. Dan hi nu ve desendi inu yaruga.

Raterford en-silensi. Ta dumi idyen e adi:

- Bat se olo es in futur. Al nau nu mus gun e toleri.

Subarda-pasaja

Li begin gun pa un-ney hi nocha. Tul yok, por to li kavi bay sikines. Sub-dom-ney grunta es aika mole, yedoh dela avansi lentem. Sikines fa-tupe, e Raterford samaji ke li ve ga bigari li pa un hi nocha. Dan li desidi kavi rek bay handas. Bat se fa-reveli yoshi pyu lente. Sabah-ney luma en-stromi in haf-klosen dwar, e plenjen ek-dashati por kwanto shao li he kavi.

- Tak i afte pet yar nu bu ve geti a yaruga-diba! – Jek Mallon exklami tristem.

Plenjen pon planka on kavi-ney yama e kovri it bay dine sloy de arda, dabe koy kasuale visiter bu atenti it. Poy li fai kama. Raterford en-jagi bli middey. Ta bu jagisi amiga, pren acha e begin trimi un bugran pina-balka. Afte haf-ora aus balka resulti koysa simile a ligne lopata.

Maoris mengi sirkum, observi gunsa. Bat Raterford bu fobi ke li gesi suy plan. Li ya nulves gwo vidi lopata e bu mog jan ke bay lopata oni kavi arda. Vilajer es abyasi-ney a to ke Raterford oltaim kati koysa fo suy dom, also li suspekti nixa.

Sun dwa-nay lopata es toshi tayar. In sekwi-nocha gunsa go mucho pyu kway. Yedoh meno kway kem plenjen wud yao. Mole pina fa-krumi* por frikta kontra karke arda. Versu sabah ambi lopata es ga deformi-ney, e oni majbur kwiti gunsa. Afte somni Raterford begin zwo dwa nove-la.

- Sey-las toshi ve bikam bugodi-she versu sabah, - ta sospiri. – Magari nu hev fer o vaika ligna pyu masbute... Otrem me majbur zwo nove lopata kada dey.

Bat shefe dosh de pina-lopata es ke li es muy tupe e bu mog kati arda hao. Si oni zwo li pyu agude, li fa-rupti tuy. E kada sabah plenjen fai denada al vidi kwanto shao es kavi-ney duran nocha.

Duran to, Emaii nosabrefai yao snova testi suy banduk. Yo afte meno kem un wik ta snova aranji shikara e inviti Raterford tu go kunem. Es muy byen, bikos Jek Mallon, por gun al nocha, somni duran ol dey e ga bu mog kapti paloma. Al departi a shulin, Raterford al sey ves pren kunem bu sol un lansika bat yoshi un acha. Oni shikari samem kom bifooen. Farka es ke nau Emaii fidi a Raterford pyu, pyu oftem lasi ta shuti bay banduk. Fo Emaii es profit-ney, bikos Raterford janmog shuti mucho pyu hao e oltaim dai-doni pyu kem haf de shuti-ney shikar a Emaii. Versu dey-fin li ambi es bependi-ney bay kili-ney faula. Raterford es dwaplem santush: duran shuting ta snova he suksesi fulisi posh bay barut e kula.

Al bak-dao, bu dalem fon vilaja, Raterford vidi un gao kiparis*. Ta mah-lwo it bay acha e haki un gran pes fon tronka. Ta lifti-pon den grave balka on suy mahtaful plecha, al gro-spiri bringi it inu vilaja e mah-lwo it bli dom.

- Kan ba, es masbute twerde ligna, - ta shwo a Jek Mallon al waipi sudori-ney frenta. – Bu es kom pina. Kiparis bu ve krumi. Nuy lopata ve bi sam hao kom fer-ney.

Pa sekwi-sabah ta begin trimi bringi-ney balka. Ligna es tanto twerde ke apena ustupi a acha. Hampi ol dey pasi bifoo ke dwa lopata es tayar. Yedoh es ya hao lopata! Masbute, agude!

Por gun oltaim in tange dun, plenjen he ga ausyusi* swa-ney marjen-jaka. Tra chaure dun fa-vidi nude korpa. Maoris sempre go haf-nude, al lenge meteo li sta sam hao kom al garma. Bat Raterford e Jek Mallon sta ga lenge al sabah. Raterford rakonti om se a Eshu. Gela tuy lopi a swa-ney huta e returni kun dwa lin-borya.

- Walaa, pren ba, - ela shwo. – Me selfa plexi-te li.

Savaje lin kresi kadalok in Nyu-Siland. Maori ginas plexi aus it den karke borya kel servi kom manta e mantela. Dankaful plenjen aksepti dona de Eshu. It fa-reveli muy utile fo li.

- Si koytaim me departi a janmalanda, - Raterford shwo a suy amiga, - me ve afsosi separa kun sey prival yungina.

Raterford e Jek Mallon en-hev un nove mushkila: kwo zwo om arda kavi-ney aus yama. Pa beginsa li difusi it on dom-ney poda, bat sun poda fa-uupar pa un-e-haf fut. Dan li kovri ruf bay grose sloy de arda. Pa fin li begin sipi arda inu bugran holika bli stakatot, tuy baken ley dom. Kada sabah li pon un sloy de pina-brancha sobre freshem sipi-ney arda, dabe savajas bu atenti. Bat afte dwa mes holika es ga fulisi-ney. Yedoh afte dwa mes ley gunsa stopi.

Al toy taim glubitaa de kavi-ney yama yo superi Raterford-ney gaotaa pa tri ves. Li desendi inu it bay un longe stanga – fo marjen abyasi-ney a mastula-klimbing tal stanga inplasi sulam. Yama es tanto tange ke sol un jen fa-plasi inu it per un ves. Por to li majbur gun pa tur. Arda gei lifti a surfas in basketa ligi-ney a longe korda. Den sey korda Raterford plexi-te aus kelke hi lin-korda-ki zwo-ney bay maori gina. Yedoh it bu es masbute e fa-tori oftem, also oni majbur riligi it snova e snova.

Grunta uuparen es ga mole, bat kem pyu nich, tem pyu twerde it bikam. Iven kiparis-lopata rupti kelke ves, e Raterford zwo nove-las aus resti-she balka. In glubitaa li begin oftem miti ronde ston do kulak-sais. Li tiri ston aus arda bay handas. E yama bikam pyu glube sol pa tri-char incha per un nocha.

Pa fin li miti un gran plate ston kel bari for-ney dao nich.

Yaruga es muy glube, e Raterford intenti-te zwo horisontale shahta sol wen vertikale-la ateni nivel de suy diba. Bat ston kel inkombri dao nich, it mah plenjen shanji plan. Li begin kavi flanka-ney pasaja versu taraf de yaruga. Raterford nadi ke tak li sirkumpasi ston e poy in pyu mole plasa ribegin kavi nich.

Pa beginsa flanka-ney pasaja avansi aika kway. Lopata yo bu mog helpi hir, e plenjen haki arda bay acha. Sertem, acha fa-tupe, bat afte tri nocha flanka-ney shahta es yo tanto longe ke Raterford mog extendi swa in it pa fule gaotaa. Shahta es tange e oni majbur gun al lagi, bat chauritaa bu treba fo plenjen. Li wud joi por kwiti prison vaika kripi-yen.

Yedoh tu sirkumpasi ston fa-reveli mushkile. It es tro gran. Flanka-ney shahta avansi for, bat tu turni it nich es buposible.

- Nomagari, - Raterford shwo, - chusa fon nuy subarda-pasaja es pa tal gaotaa ke nu bu mog desendi a yaruga-diba.

E pa fin toy nocha lai, wen li majbur stopi gunsa in flanka-ney pasaja toshi. Un otre ston, sam twerde kom bifoo-ney, inkombri i nove shahta. Nau ambi dao es bari-ney: i nich i a flanka.

Vanem Raterford bati ston bay acha til sabah. Stal-ney acha platifi, bat drir ston fai nul muva. Al suryachu Raterford klimbi aus subardalok e shwo:

- Es fin. Neva hi nu ve ateni yaruga.

Nada kel animi-te li tanto taim, it fa-wek. Oli eforta, oli sinsomna-ney nocha fa-vane. Iven si un ship visiti Nyu-Siland, li bu ve mog kwiti vilaja, li fo sempre ve resti in plen.

Jaduleker

Zai pasi longe meses. Duha e denada tormenti plenjen. Li inventi menga de fuga-plan, bat sun kwiti li bikos oli sey plan es egalem burealisibile. Duran tote wik li lagi on senu in swa-ney dom, al klosi okos e al trai bu dumi om enisa.

Jek Mallon duhi osobem gro. Ta he palifi, magrifi, bikam egalsente versu olo. Sol hunga mah ta koyves chu dom e kapti paloma bay korda. Hampi kada nocha ta jagisi suy amiga bay laute geming.

Raterford toshi fai duha, bat ta ahfi it e trai animisi Jek. Ta joki, ridi, gani alegre marjen-gana, inventi diverse zunsa fo mah-pasi taim. Yedoh pa fin i ta selfa bu mog kontroli swa e glumem en-lagi on senu bli amiga.

Ta hev sol un amusa: shikara. Emaii oftem pren ta kunem a shulin. Shefa trati swa-ney plenjen kom amiga. Ta lubi ta. Li pa tur shuti bay un banduk, li huntem klimbi pa kolina, huntem krosi sumpa e ruchey pa chyenlok, parti kaptura egalem. Bat Raterford jan ke oni wahti ta oltaim. A wo unkwe ta go, ta gei akompani bay gwerjen kel es tayar fo yusi lanza si ta probi fugi.

Bat a wo hi ta mog fugi? Al shikaring li oftem miti habiter de otre vilajas. Oni fai toking om eventa kel ye-te in isla, iven in suy zuy dale parta. Raterford hungem slu sey toking. Mogbi oni ve rakonti ke un ship de blan jen lai-te a sahil e stopi-te in sertene baya? Ta weiti sey habar pyu-nem kun foba kem kun nada. Li ya bu mog fugi, iven si ship lai.

Bat meses pasi un afte otre, e toking om ship yok.

Unves ranem pa sabah Emaii kwiti vilaja, al pren kunem Eshu e hampi haf de gwerjen. Fon toking Raterford en-jan ke Emaii go visiti visin-ney vilajas dabe voki subshefa a gwer kontra Seguii to hemapyase sobreshefa de otre tribu. Al departi, Emaii betaski suy bratason bay administri vilaja.

Jiva de plenjen bikam yoshi pyu enoisaful. Li iven fa-yoksuni de Eshu kel amusi-te li bay toking. E bu ye jen kun kel Raterford mog go shikari.

Duran longe wik vilaja audi nixa om suy shefa. Oni stopi dai fan a plenjen. Raterford samaji ke sin go shikari li ve morti por hunga. Pa fin ta audi ke Emaii-ney bratason aranji shikara kun kelke gwerjen. Raterford pregi ke oni pren ta kunem. Emaii-ney bratason konsenti.

Shikara fa-reveli busukses-ney. Emaii he pren kunem oli banduk ke ye in vilaja, e Raterford majbur shuti bay lansika. Ta pai kili hampi nixa, e glumem zai wandi tra kolina.

Duran to Jek Mallon zai lagi in dom on senu e trai en-somni, dabe bu dumi om swa-ney triste kisma. Turan dwar ek-skriki e ofni. Fobisi-ney Jek en-stan pa salta. Un lao, gorben maori man zai stan pa daklis.

Jek Mallon gwo miti yo sey maori kelke ves pa gata de vilaja. To es lao jaduleker, jadujen e tatuer. Si koy vilajer en-morbi, oni mah-lai sey laoman a huta, e ta leki morbi-sha bay jadu-shwoing e bay kata on derma.

Jek timidem lai a jaduleker. Wen Raterford go shikari, Jek oltaim dashati, fobi-yen kada nomuhimka. Bat gasta suluki muy amigem. Ta inklini kapa e froti suy nos kontra nos de Jek.

- Mata de Emaii es muy morbe, - ta shwo. – Emaii ve iri, si al returni ta en-jan ke ela he morti. Me mus haili ela. Me mus zwo kata on elay desne plecha, dabe morba chu korpa. Bat me bu hev agude sikin. Sikin de blan jen es pyu agude kem nuy-las. Dai ba a me yur sikin. Al aksham me ve returni it.

Jek bu jan kwo zwo. Wen Raterford yok, ta sempre bu es serte om kwo zwo. Si ta dai sikin a jaduleker, toy-la mog bu returni it. Si ta bu dai, jaduleker irifi e mog zwo koysa buhao.

E ta desidi dai.

- Walaa, pren ba sikin, - ta shwo, - bat zaruu returni ba it al aksham. Emaii hi doni-te sey sikin a me. Ta ve irifi si ta en-jan ke yu bu returni-te it a me.

Jaduleker pren sikin e go versu huta de shefa, e Jek Mallon en-lagi on senu e klosi okos.

Yo fa-tume wen jaduleker snova apari pa daklis de dom. Raterford bu haishi returni-te fon shikara. Al audi stepa, Mallon lai a daklis.

- Walaa, pren ba yur mah-jadu-ney sikin! – laoman krai dushtem, al shwai sikin on arda. – Yu mah-te bade spiritus jivi in it, e li he kili mata de Emaii. Si me wud jan-te, me bu wud tachi-te sey sikin. Emaii ve returni e puni kiler.

Laoman ugrosi a Jek bay kulak pa adyoo e go wek.

Jek bu samaji hao den worda de jaduleker, bat en-fobi gro. Hastem ta shuani dwar e fa-ahfi in zuy dale angula. Tak hi ta sidi in angula til ke vos de Raterford fa-audi bli dwar. Ta ofni dwar, e Raterford zin, al porti suy shao-ney kaptura: dwa papagay e un kiwi.

- Ob yu he audi habar? – Raterford kwesti. – Mata de Emaii he morti. Me yus he go pas shefa-huta. Ol vilaja es dar.

Jek Mallon bu jawabi.

- Al shwo veritaa, me joi ke ela he morti, - Raterford shwo for. – Sey dushte laogina neva pri-te nu. Ela fai-te gro-influsa an Emaii. Me sempre fobi-te ke ela shwofu ta tu kili nu. Oni toki-te om elay morba yo al sabah, wen me departi shikari. Es interes-ney, por kwo ela he morti.

- Oni he kati ela bay may sikin, - Jek Mallon shwo.

Ta detal-nem rakonti a Raterford om visita de jaduleker.

Pa sekwi-sabah, sun afte fa-luma, Emaii returni a janmavilaja. Pa un-ney hi den ta merki gina kel zai departi a agra fo gun. Li mah-agiti ol vilaja, e afte kelke minuta oli vilajer es ausen stakatot miti-yen shefa.

Raterford lyu somni-she Jek Mallon in dom e toshi go miti Emaii. Ta lai a geit yus al ke Emaii zin, avanen suy dasta. Bat sobreshefa es ya gro-shanji-ney afte kelke wik de absensia! Ta zai go al topali pa desne peda, ta es gorbi-ney e kan nich. Pluma orni-she suy kapa es rupten, myaten. On suy fa-lao-ney fas ye un chaure wunda. It swatefai bay kloten hema sub lefte wanga-osta.

Gwerjen ke Emaii dukti, li es wunden, li oli hi. Li apena muvi, morbe, exosti-ney, gande. E li es ya shao. Al kwiti janmavilaja li bin pa tri ves pyu mucho.

Pa zuy laste un gina zin geit. Ela swingi kom un herbinka sub feng. Elay nude peda es skrapen til hema; lapu e laza ye in tanglen har. Exosten fas do holifen wangas zai kan nich. Al pasi geit ela graspi stolba, dabe bu lwo.

- Eshu! – Raterford exklami, gro-astoni-ney por aspekta de suy amigina, e fa-lansi a ela.

Ela silensi.

- Kwo eventi, Eshu?

- Pyu hao bu kwesti, - yungina jawabi kyetem. – Nu fai hasima. Seguii persekwi-te nu duran dwashi dey ga blisem.

Ela ek-hili e lwo. Ta lifti ela e porti afte alarmi-ney jenmenga.

Molya de gwerjen kili-ney in batala zai wuli lautem. Ti bu partisipi in batala na man kasami tu kili Seguii e ruinisi oli suy vilaja. Emaii-ney bratason pa furia rupti suy lanza sobre swa-ney kapa.

Raterford tuhun kun jenmenga go a huta de shefa e pon exosten gela on herba bifoo zinsa. Ela dekonsi. Al turni, Raterford en-vidi Emaii kel bay un handa teni plecha de lao jaduleker e bay otre handa teni un acha sobre. Fas de Emaii es deformen bay furia, on labas ye blan skuma. Jaduleker torsi al kan acha kun dashat, ta trai expliki koysa bay intermiti-she* skwili-she vos.

Raterford tuy gesi om olo. Emaii sol nau en-jan om morta de swa-ney mata. Furia-ney por fali-ney gwer, turan trefi-ney bay nove griva, ta yao tuy venji a koywan por oli beda. Buhao hi ve sta toy koywan. Raterford en-senti foba om kisma de nofortune jaduleker.

- Bu es may kulpa, Emaii! – jaduleker krai. – Un blan plenjen, toy-la kel es pyu nise, ta hi kili-te yur mata! Ta es jaduman, ta lagi in suy masbute dom e fai jadu. Ta voki bade spiritus, mah li trefi ol nuy tribu. Yur mata sempre jan-te ke ta ve kili ela. Ela sempre heni-te ta. Remembi ku, ela pinsi-te suy gamba wen yu sundi-te ambi plenjen fon mar? Ta he mah-jadu suy sikin e dai-te it a me. Me bu jan-te se, me yao-te sol kati elay plecha fo lasi morba wek. Bat tuy ke sikin tachi-te elay plecha, ela morti-te. Lasi me go, Emaii, me bu es kulpa-ney. Mah-lai sey blan jaduman e rupti suy kapa.

Jek Mallon yo gei trani a shefa-huta bay sit gwerjen. Ta kan sirkum bay fobisi-ney okos e por dashat tremi fon peda til kapa. Oni mah ta stan bifoo shefa.

- Kili me inplas ta! – Raterford krai al fa-lansi avan.

Bat acha ek-brili, e morte Jek Mallon lwo bli peda de jenmenga.

Mucho bracha kapti Raterford fon baken. Un gran karke pama klosi suy muh. Kelke sekunda Emaii stan sin muva, kwasi al bu samaji kwo he eventi. Poy acha ek-brili snova e lwo on kapa de jaduleker.

Brun lash lwo bli blan-la.

- Lasi ta go, - Emaii shwo bay kyete feblifi-ney vos, adresi-yen gwerjen kel teni Raterford. Raterford kovri fas bay ambi handa e lentem go versu suy jen-yok-ney dom.

Chudao es findi-ney

Raterford resti ga sole inter jen-chier.

Duran kelke dey afte morta de Jek Mallon ta jivi kwasi in tuman. Maistem ta lagi in dom. Wen ta bu mog lagi pyu, ta go wandi pa vilaja. Oni fai nul atenta om ta: oli mangi solemne dafna de Emaii-ney mata. Sey dafna duri muy longtaim.

Oni trani lash de laogina a ofnelok bli huta de shefa e mah-sidi it on borya, apogi-yen den bey kontra un stolba kel ragi fon arda. Bay otre borya oni kuti morte laogina til galsa. Den fas oni smiri* bay fet, also it glan kom kuprum-ney kazan. Den har oni viti bay grin lin. Poy oni sirkumi morte wan bay koysa kafsa-simile, zwo-ney aus pruta, dabe doga, swina e kinda bu mog nosantisi ta bay tacha. Emaii e kelke gwerjen kun banduk fai sem gluhisi-she salpa* pa honor de ela. Reste gwerjen shwai lanza inu aira e kapti it al flaisa.

Versu sabah de sekwi-dey shefa de visin-vilaja begin jami. Li gei akompani bay swa-ney molya, kinda e gulam. Gulam porti baken den menga de oli-sorta-ney fan. Til aksham rishtejenta wuli e plaki-shwo sirkum lash, al kati swa-ney derma bay agude ston-ki. Al aksham festachia begin.

Al vidi ke maoris begin festachia, Raterford lopi a dom, klosi dwar hao e lwo on senu. Ta es serte ke nau oni chi masu de suy povre amiga. Duran ol nocha ta lagi sin klosi okos, al slu gana e kraisa de chi-sha. Non, zaruu hi treba fugi fon hir. Tu kontinu sey notoleribile jiva pa sole es noposible. Hay oni kapti e kili ta, es olosam pyu hao kem tu jivi hir. Hir ta bu ve mog tilweiti ship. Si un ship wud lai a sahil de Nyu-Siland, nulwan intentem hi wud shwo a ta om se. Mogbi ta he lusi yo mucho ship! Non, ta gai fugi versu mar al un-ney hi byen kasu. Ta ve pregi koy shefa de bli-sahil-ney vilaja om protekta e ve weiti ship dar. Sertem, es muy probable ke oni ve kapti ta e kili. Wel, jen kel bu valori jiva, ta bu fai riska.

Blan dey-luma yo zai penetri inu dom tra gap-ki, wen Raterford remembi om subarda-pasaja ke ta kun Jek gro-eforti-te zwo. Es yo kelke mes ke ta bu he desendi adar, sub arda. Turan ta en-yao fai un proba pyu. Mogbi es posible tu pasi sirkum toy ston kel bari horisontale shahta? Avos it bu es tal gran kom nicha-ney.

Animi-ney bay nove idea, Raterford en-stan pa salta. Ta go a forna e pai kelke smuli-she gual fon sub pepla. Bay gual ta agnisi un longe smola-ney* pina-splinta. Kun sey selfa-zwo-ney torcha in handa, ta lifti chaure planka kel klosi zinsa inu shahta.

Ta fa-surprisi bay feble shum kel fa-audi aus swate dun. Astoni-ney, al beginsa ta bu kredi a swa-ney aures. Bat al slu pyu atentem, ta snova audi kyete kontinue suon. Non, bu es shum, es pleska. Nau duba yok: es pleska de flui-she akwa.

Ta extendi handa fo graspi toy stanga ke li yusi-te fo desendi. Bat stanga yok. Raterford sovi jal-she splinta inu dun e en-vidi stanga. Bifooen suy uupare fin bin pa nivel de poda, bat nau it es pyu nich pa kelke fut.

Al apogi kontra mur, Raterford klimbi inu dun, ateni stanga e graspi it. Turan stanga en-muvi, glidi-yen nich tanto kway ke Raterford apena fa-teni on it. Se duri un sekunda. Niche fin de stanga imbati kontra koysa twerde, e muva stopi.

Raterford en-klimbi nich along stanga. Kem pyu nich ta klimbi, tem pyu klarem ta audi akwa-plesking. Afte un minuta suy pedas sinki inu akwa. Bay topuk ta findi diba. Akwa es til genus. Ta lifti suy torcha e kan sirkum.

Ta zai stan miden longe, tange, tume guha kavi-ney bay subarda-ney ruchey. Guha es inklini-ney, e ruchey lopi muy kway on suy diba.

Raterford samaji kwo he eventi hir duran toy taim ke ta bu visiti shahta. Ti bari dao nich na ston loki-te sobre subarda-ney ruchey. Por pluving ruchey puhlifi-te e auswosh-te ston. Walaa it zai lagi, inkombri-yen angula de guha, sey gro-gran swate ston, ruptifi-ney inu tri pes. Ston he lwo yus inu ruchey e inkombri it. Bat akwa he sirkumpasi ston, kavi-yen nove dao in mole arda.

Raterford en-go along ruchey-fluisa. Ruchey es chyen, e tu go es fasile. Bat tavan to wolba* de guha es koyves tanto nise ke Raterford majbur fa-pligi hampi pa haf. Ruchey desendi aika krutem e oltaim shanji direksion, turni-yen nau a desna, nau a lefta. Afte go sirke charshi stepa, Raterford merki ke ti ta teni na pina-splinta he jal yo pyu kem pa haf. Ta stopi, fobi-yen resti sub arda sin agni, yao turni e go bak.

Turan ta vidi un feble luma-ray kel penetri inu guha fon baken turna. Ta zwo kelke stepa avan. Luma fa-pyu. Ta turni angula, e tumitaa bikam haf-luma. Un turna pyu, e ta en-vidi in dalitaa, yus pa fin de guha, den ronde ofnitura tra kel yarke dey-luma penetri.

Raterford yo bu go bat lopi, al pleski bay pedas pa akwa. Afte un minuta ta ateni ofnitura e klimbi aus. Ta kan sirkum e samaji ke ta loki on diba de yaruga.

Ga vertikale mur go uupar pa ambi taraf. Yaruga es tanto tange ke fon suy glubitaa skay sembli kom tange riva-ki kel flui sobre. Bli pedas de Raterford ruchey-ki balbati, it chu guha e kontinu dao along yaruga-diba. Dar, in gaotaa, vilaja de Emaii mus loki. Fon hir it bu es vidibile. Raterford en-fobi ke ti gardi stakatot na gwerjen merki ta, e ahfi swa inu bush. Ol yaruga es bekresen bay bush.

Mogbi fugi nau hi, sin ajorni? Afte tri dey ta ve ateni mar. E dar – morta o libritaa!

Emaii samaji justitaa

Yedoh rasum shwo a ta, ke treba returni a vilaja. Ye mucho reson fo to. Un-nem, es mucho pyu anchun tu fugi al aksham kem al sabah, bikos dan oni ve merki fuga pyu tardem. Dwa-nem, ta he lyu suy pistola in dom, e arma mog bi muy utile. Tri-nem, treba pren kunem den fan amini fo tri dey.

Ye yoshi un reson: ta wud yao toki kun Eshu pa laste ves.

Raterford findi un pina-brancha e agnisi it bay splinta kel es yo hampi finjal-ney. Kun nove torcha in handa ta klimbi bak inu guha. Tu go bak es pyu mushkile, bikos nau treba go uupar e inklina es aika krute. Raterford oltaim kan-kan wolba atentem, dabe bu go pas swa-ney shahta kel dukti a dom. Pa fin ta ateni it. Torcha bu treba pyu, also Raterford lansi it inu ruchey e en-klimbi uupar pa stanga kwasi pa mastula.

Ta klimbi a uupare stanga-fin e turan audi laute tuking. Tuking lai fon sobre. Ta samaji ke oni tuki pa dwar de suy dom. Dwar es shuani-ney. Mogbi oni tuki yo longtaim. Ta en-fobi ke oni mog rupti dwar e deskovri subarda-tunel. Dan olo fai fala. Treba klimbi uupar e prisenti swa a li zuy kway posible.

Nau ye gran distansia inter uupare stanga-fin e dom-poda. Al fa-graspi pa mur-balja, al pendi sobre swate abisma, Raterford klimbi uupar e klimbi aus yama. Oni bati dwar tanto fortem ke ol dom tremi. Al en-loki on poda, Raterford hastem kovri yama bay planka, poy kovri planka bay dine sloy de arda. Se okupi-te haf-minuta. Dan ta lai a dwar e ofni it.

Baken dwar Emaii zai stan. Ta es sole. Bli suy pedas ye un longe tange obyekta, kuti-ney inu kelke borya.

Shefa suspektem examini Raterford.

- Way yu bu chu-te, Hwan-har-ney? – ta kwesti. – Me tuki-te pa dwar longtaim hi.

- Me somni-te, - Raterford jawabi.

- Somni-te? – Emaii rikwesti. – Neva hi oni darfi somni tanto glubem, Hwan-har-ney. Hao gwerjen mus en-jagi por zuy syao sususa, dabe dushman bu mog ahfi-lai a ta.

Suspekta-ney kansa de Emaii stopi on nude pedas de Raterford.

- Shwo ba, Hwan-har-ney, - ta kwesti, - way yur pedas es mokre?

- Ouran me yus renversi-te un nangwa kun akwa.

Suspekta de shefa fa-wek. Duran longtaim ta silensem kan fas de suy plenjen. E pa fin shwo:

- Li yao-te chi yur amiga. Bat me bu he lasi li. Me afsosi ke me kili-te ta. Ta bu es kulpa-ney. Jaduleker toshi bu es kulpa-ney. May mata bin muy lao gina, taim fo morti he lai. Dafni ba yur amiga segun tradision de yur landa. Me he bringi ta a yu. Walaa ta.

Afte sey worda Emaii turni-ofni un borda de borya kel kovri longe tange obyekta. Raterford vidi hema-ney fas de Jek Mallon. Kun astona ta kan fas de savaja kel hev basta mahanatmitaa fo rekoni swa-ney nopravitaa.

Sin shwo un worda, Raterford trani korpa de suy kili-ney amiga inu dom e klosi dwar.

Turan-ney ataka

Raterford dafni Jek Mallon bli stakatot, pa kelke stepa fon dom. On kabra-tudun ta stavi un ligne kros. Resti sol zwo skribitura om ke hir Jek Mallon reposi, un marjen do dwashi yar, kili-ney bay maoris. Bat nofortunem Raterford bu janmog ni lekti ni skribi.

Maoris zai dafni for mata de ley shefa. Li porti lash de laogina a riva e pon it inu akwa. Afte haf-ora li tiri lash aus akwa e kuydem separi masu fon osta. Den masu li lansi inu riva, e den osta li woshi e pon inu basketa. Den sey basketa li porti bak inu vilaja, kovri it bay un borya e pendi on sima de stolba kel stan miden ofnelok. Den stolba li sirkumi bay barana e deklari ke it es tabu: eniwan kel tachi it ve bi kili-ney. Yoshi oni pon on basketa den dushte ligne boh-figura fo garda.

Pa sekwi-sabah oli shefa de visin-vilaja departi a ley guvernilok. Li hasti, bikos taim es nokalme, avan-dasta de Seguii mog apari in sirkumlok pa eni minuta. Emaii dai a kada gasta kelke gwerjen fo garda. Longe pirogas fulifi bay jen e muvi kway versu kontra-ney sahil.

- Nau haishi bu treba nokalmi, - Emaii shwo-te a departi-sha. – Nu he lyu Seguii bli muh de riva Piako. Dar ta fai gwer kontra blisahil-ney vilajas. Sey gwer ve okupi mucho taim. Me es serte ke li ve mog lai a nu afte amini shi dey. Shi dey es sufi-she taim fo fa-tayari fo defensa.

Departi-sha pa hor* en-gani gwer-gana. Al gani, li krosi riva e desapari in shulin. Pirogas resti pa kontra-ney sahil, dabe ti akompani shefa na gwerjen mog returni.

Iven dwa ora haishi bu pasi afte ley departa, wen ol vilaja turan alarmifi. Tambur en-baji. Ti somni-ki sub shaisa na man en-stan pa salta e fa-lansi a geit. Raterford audi-te shum e lopi kun li. Tu pasi tra geit es hampi noposible. Gwerjen kun lanza, mer, acha, sikin, banduk zai pushi mutu, fa-drangi* inu geit, mah mutu lwo. Pa fin jenmenga porti Raterford aus vilaja, e ta stopi on flanka de kolina kel krutem desendi a riva. E ta en-vidi dashat-ney vidiwat.

Baken riva, dar wo vilaja-ney legum-garden loki, tume haf-nude jenes kun banduk zai lopi ahir-adar, al raskiki bumature melon e nangwa. Li es mucho, toy jenes, li mengi on kontra-ney sahil kwasi furmi. Li kapti ti gun on legum-garden na gina, ligi li e trani a shulin. Mucho gina fai resista, kusi, skrapi, e por to gei bati bay kunda norahimem.

- Seguii! Seguii! – Emaii-ney gwerjen krai, al sheiki lanza pa sinmahta-ney furia.

Li zai vidi komo oni pleni ley molya, mata e docha, bat li bu mog helpi, bikos oli piroga es pa otre sahil de riva.

"Fon wo Seguii pai-te tanto mucho banduk fo suy gwerjen?" Raterford dumi. "Emaii krushisi-te un ship e pai-te sol shi-dwaka banduk. Den kwanto ship Seguii treba-te krushisi, dabe furni banduk a ol suy armee?"

Emaii lopi a akwa, lifti suy banduk e shuti. Kelke suy gwerjen kel hev banduk, li shuti toshi. Pa otre sahil para gwerjen ek-krai e lwo. Bat tuy jawaba-ney salpa aus kelke stoka banduk ek-guruhi. Vilaja-defenser fa-reveli muy hao nishan. Al audi kula-wisling Raterford en-lagi on herba. Ta vidi komo sirkum-ney jen lwo. Armee de Emaii fa-lansi a tange geit, al krashi kili-neys e wundi-neys. Raterford yao en-stan bat por fa-dranging koy lopi-sha stepi on suy fas. E kada ves ke ta yao en-stan gwerjen-ney nude peda mah ta lagi snova. Myati-ney, krashi-ney, ta dekonsi.

Bat afte un minuta ta rikonsi. Suy korpa tungi gro. Al lifti kapa, ta vidi pirogas kel zai muvi tra riva. Gwerjen de Seguii zai lai fo sturmi* vilaja de Emaii. Li zai gani lautem den chuyshuke gwerlik gana. Muchos zai teni stik kun kati-ney jen-kapa. On kapa ye pluma kel ondi sub feng. Es kapa de toy shefa kel gasti-te she Emaii nodavem. Gwerjen de Seguii miti-te li in shulin e kili-te. Sol dwa ora bak toy shefa gani-te same gana ke nau ley kiler gani.

In un piroga oni transporti plenisi-ney ligi-ney gina. Plengina zai krai iven pyu lautem kem ley pleniser gani.

Raterford en-stan mushkilem e fai sirkum-kansa a kolina kovri-ney bay morte korpa. Gwerjen de Seguii on piroga merki ta e begin shuti. Ta audi komo kula wisli-flai bli. Al trai salvi swa-ney jiva, ta fa-lansi a geit.

Bat geit es yo bari-ney fon nicha til uupara bay grose balkas. Vilaja es tayar fo defensa. Gao stakatot es glume e notrapasibile. Raterford en-krai lautem, pregi lasi ta inu. Bat vilajer zai mangi, li bu audi suy kraisa. Iven si li wud audi, al tanto danja-ney momenta li bu wud debloki geit, dabe lasi un jen zin, tem pyu ke sey jen es gariba. Raterford krai oltaim pyu lautem, e duran to kula zumbi sirkum e fa-nagi inu stakatot. Si maoris wud janmog goli pyu hao, ta zaruu wud bi kili-ney. Al kada ek-reming pirogas blisifi oltaim pyu.

Raterford lusi nada om geti inu vilaja e en-lopi along stakatot. Stakatot turni kway, e sun ta es yo baken turna. Hir kula yo bu mog ateni ta. Dense shulin es bifoo ta. Ta fa-lansi inu densika de gigante farna e en-lopi sin kan bak.

Tu salvi Eshu

Ta lopi til exosti. Pa fin ta lwo inu syao yaruga-ki sirkumkovri-ney bay farna. Longtaim ta lagi al slu shuting kel guruhi in dalitaa, tufi-ney bay shum de shulin.

Un-nem ta bu dumi om nixa e sol spiri gro. Bat poy ta remembi komo gwerjen de Seguii plenisi-te gina.

- Eshu! – ta hamsi pa dashat.

Ela ya toshi gun-te in agra. Way ta dumi om se sol nau? Ela bin dar, baken riva. Sertem, ela toshi es in plen.

Ta en-sidi. Gluhe shum de mucho vos, kliking de shuta fa-audi fon dalitaa. Ta zai sidi miden farna, zai slu e dumi. Eshu sindubem es plenisi-ney, e gwerjen de Seguii he transporti ela kunem tra riva. Nau ela zai lagi koylok hir, in ley kampa, ligi-ney e bati-ney.

Raterford pren sikin fon kamar e examini it atentem. Poy ta en-stan e chaukem en-go bak versu vilaja. Ta go muy lentem e trai bu shumi. Si koywan merki ta, ta ve tabahi.

Fa-aksham. Raterford vidi tra pina-brancha, ke surya es yo aika nise. Ta go longem, mucho pyu longem kem ta expekti-te. Muy dalem hi ta he lopi in shulin al salvi swa! Shuting fini. Bat voses bikam oltaim pyu laute. Also Seguii haishi bu he dukti suy armee wek. Raterford lentem ahfi-go avan al rasmuvi farna-stemes. Al en-loki bli vilaja, ta en-lagi on herba e kripi. Lentem ta serpi, kwasi serpenta, al trai bu kraki bay brancha-ki, bu tuki bay ston-ki. Pa fin ta vidi avanen, inter pina-tronka, den muvi-she figura de jen.

Ta stopi. Sirkum-vilaja-ney shulin es fule de gwerjen. Baum shirmi li fon Raterford, bat por voses ta samaji ke li mengi e ke li es ga bli. Koyves ta vidi li. Li wandi inter baum e jami suhbranchika. Dwa gwerjen hampi imbati kontra ta, li pasi pa tri stepa fon ta. Ta ahfi swa in herba al deri spira, e li bu merki ta. Gwerjen de Seguii farki fon gwerjen de Emaii sol bay ke hampi kadawan hev banduk baken. Fon wo li pai-te tanto mucho banduk?

Surya lwo, fa-tume. Raterford zai weiti tumitaa nosabrem. Pa fin in haf-tumitaa agnis de asadi-sha* en-brili, haishi bu yarkem. Raterford chaukem en-kripi avan, versu vilaja. Ta fa-ahfi baken bush e farna-densika, also oni bu merki ta. Ewalaa, avanen kontra hampi ga tumifi-ney skay ta en-vidi stakatot.

Vilaja silensem weiti ataka. Raterford dumi ke tu pren sey ligne fortesa ve bi mushkile hi fo ataki-sha. Eni kurajnik kel probi klimbi on stakatot, ta ve bi mah-lwo-ney bay lanza tuy. Kom pruva de to, mucho lash lagi sirkum, lumisi-ney bay salti-she luma de agnis. E nul kula ve mog pirsi grose balka.

Bat sun Raterford samaji ke nove sturma ve yok. Seguii desidi-te pren fortesa bay otre dao. Suy gwerjen zai jami suhbranchika in shulin e montoni it bli stakatot. Un hi jal-she brancha aus agni ve sufi fo agnisi ol fortesa. Agni hi ve mah sey notrapasibile mur lwo. Emaii fai-te gaf wen ta lasi-te dushman lai tanto blisem a suy vilaja. Yedoh, komo ta mog-te stopi li? Ta hev sto-petshi gwerjen, e Seguii hev amini dwa mil. Ta hev shi-dwaka banduk, e Seguii hev amini dwa mil. Ta hev pluri shi-dwaka sikin, e Seguii hev pluri stoka. Al vidi suhbranchika montoni-ney bli stakatot, Raterford samaji ke kisma de vilaja es desidi-ney.

Ta zai kripi tra kampa de asadi-sha. Gwerjen zai sidi bli yarke agni, e ta resti in tumitaa, also li bu merki ta. Ta lentem muvi fon un agni a otre, shuki-yen plengina.

Pa fin ta findi li.

Gina es ligi-ney a pina, pa sirke petshi stepa fon janmavilaja. Kada gina es ligi-ney al sina versu tronka, shayad dabe li bu mog vidi lo sirkum. Plengina zai silensi kwasi morte, e Raterford gesi ke oni he tapi ley muh.

Bu dalem fon li un agni jal. Sirkum agni da gwerjen zai sidi, sirke shi jen, e rosti fish on ston. Li mangi gro e fai nul atenta om gina. Luma de agni fadi inter baum, e plengina es hampi in tumitaa. Raterford kyetem ahfi-muvi inter li, shuki-yen Eshu. Ta examini pyu kem dwashi sinmuva-ney gina-figura e poy merki ela. Fas de yungina es fortem presi-ney kontra pina-tronka. Elay korpa es sirkumligi-ney bay menga de korda-ki, also ela bu mog muvi ni bracha ni gamba.

Raterford chaukem en-stan e tiri suy sikin. Ta kway kati oli korda-ki, un afte otre. Yungina senti ke impedi-korda yok e turni. Sol nau ela rekoni swa-ney libriser.

- Nu go ba, Eshu, - ta hamsi.

Ela jawabi nixa e tachi swa-ney muh bay ambi handa. Turan ta merki un gran pes de ligna inserti-ney inu elay chaurem ofni-ney muh. Kun forsa ta tiri ligna aus elay muh. Ela ek-gemi.

Yus al toy momenta un shuta ek-guruhi. Ti sidi bli agni na gwerjen he merki ta. Ta graspi handa de yungina e gro-kway en-tiri ela inu shulin, inu tumitaa. Nove shuta guruhi, e suon de peda-tomping fa-audi baken. Oni persekwi li.

Ta senti ke Eshu bu mog lopi. Elay gambas es neme por liging. Ela lwo oftem, e ta majbur trani ela pa arda afte swa. Ta lifti ela, pon on swa-ney plechas e en-lopi.

Ol kampa de asadi-sha alarmifi. Yo menga de jen persekwi li. Kula zumbi, bat bu trefi por tumitaa. Persekwa blisifi oltaim pyu. Ti ta porti na loda mah suy loping meno kway. Ta lopi pa ol mogsa sin selekti dao, al rupti bush e brancha. Kelkeves ta abruptem shanji direksion, dabe mah-konfusi persekwer. Bat kada ves li snova merki ta, e persekwa ribegin.

Suy kordia tuki gro. Ta senti ke ta lopi pyu lentem. Fon baken ta audi yo spiring de un gwerjen kel lopi avanen oli kun lanza in handa. Raterford jan ke nau sey lanza sal nagi suy bey.

- Kwiti me, - Eshu hamsi al fa-tufi. – Fugi selfa. Me impedi yu.

Bat Raterford jami laste forsa e lopi for sin kan bak. Persekwa es yo ga blisem. Ta bu nadi om nixa yo bat lopi for.

Ewalaa turan arda sub gamba fa-yok. Ta senti ke ta zai flai koylok nich, inu swate abisma. Kun gro-forsa ta fa-darbi kontra koysa. Suy muh e okos fa-kovri bay mole arda.

Batala

Kun mushkilitaa Raterford en-sidi, al spuki e farfari. Por ushiba ol bey tungi. Al kan uupar, ta vidi dwa gao arda-ney mur, inter kel tange tume-blu riva de skay serpi, kovri-ney bay yarke stara. Ta en-sta buhao al samaji ke ta he lwo fon tal gaotaa.

- Wo nu es? – Eshu kwesti apena audibilem.

Ela zai lagi bli ta e kan uupar kun foba.

- Nu es in yaruga, - Raterford shwo. – In yaruga ausen vilaja. Pa fortuna, nu lwo-te on ramla-monton. Se hi salvi-te nu.

- E wo es toy gran foba-ney gwerjen kel persekwi-te nu?

- Ta he resti dar, uuparen. Nau li bu ve persekwi nu, - Raterford ek-ridi.- Li es serte ke nu es morte.

Along diba de yaruga un syao ruchey flui al pleski-ki. Raterford merki it por reflekting de stara. Ta lai a ruchey-ki e kun juisa woshi garmifi-ney fas. Ob es toy hi ruchey kel flui aus ta-ney subardalok? Trefi-ney bay sey duma, Raterford turni versu yungina e shwo:

- Nu go ba!

- A wo? – Eshu kwesti. – Zuy blise chusa aus sey yaruga es pa dwa dey de going fon hir.

- Nu go ba! – Raterford repeti zidem e extendi handa a ela, dabe helpi en-stan.

Eshu en-stan, bat tuy ek-krai e snova lwo on ramla. Por lwosa inu yaruga ela stiri-te tendon* de lefte gamba e bu mog go. Raterford lifti-pon ela on plechas e en-go kway along diba de yaruga kontra fluisa de ruchey.

Kadalok on yaruga-diba ye agude ston. Si li wud he lwo idyen pyu desnen o leften, li wud he morti.

Al rupti bush e rasmuvi kana, Raterford zai go for. Pa fin ruchey turni abruptem, e Raterford palpi-findi zinsa inu guha. Ta porti astoni-ney e fobisi-ney Eshu along subarda-ney koridor, al palpi-shuki dao in fule tumitaa. Bay lefte handa ta teni yungina on plecha, e bay desne-la ta oltaim tachi tavan, dabe bu go pas toy shahta kel dukti uupar, a suy dom. Pa fin ta findi sey shahta e stopi.

- Fa-teni hao-hao! – ta hamsi a gela.

Eshu sirkumpren luy galsa e fa-pendi on luy bey. Ta en-klimbi uupar stanga. Shahta es tange kom forna-tuba, li sta tange e apena fa-drangi uupar. Stanga kurvifi por dwaple gravitaa. Yedoh al fin li ateni it-ney uupara sukses-nem.

- Stepi-stan on may plechas, Eshu, e lifti ba planka ke yu ve findi sobre kapa, - Raterford shwo.

E afte un minuta li es yo inen dom de plenjen. Bat Eshu haishi bu samaji wo li loki. Fobisi-nem ela fa-presi a swa-ney salver. Raterford deshuani dwar e ofni it.

Luma, blindisi-she luma trefi ley fas. Fo un momenta li klosi-presi okos. Shadas zai lopi on arda. Flama-lisan zai salti inu swate skay pa oli taraf.

- Nu es in nuy vilaja! – Eshu exklami.

- Gwerjen de Seguii agnisi-te stakatot, - Raterford shwo.

Stakatot zai jal in mucho plasa pa same taim. Kun guruha grose balka zai lwo. Jen, sirkumi-ney bay agni-halka, sinmahtem lopi ahir-adar al ke doga wauki e kinda plaki. Gwerjen lifti-sheiki lanza, li yao batali kontra dushman nau hi. Bat dushman es buatakibile, shirmi-ney bay flama-mur.

Feng zai porti agninka tra aira, e slama-huta en-flami un afte otre. Li jal kway: afte kelke minuta sol un syao pepla-monton resti on plasa de gran huta. Masta bu iven probi salvi swa-ney habitilok; li jan ke oni bu mog tushi agnifi-ney slama.

Turan pa fin de gata, bli geit inkombren bay balka, stakatot krushi, e un chaure ofnitura fa-formi. Inu sey ofnitura mucho asadi-sha en-stromi, al salti bay nude peda tra jal-she lwo-ney staka. Vilaja-defenser bari ley dao. Pa fin kontrajen miti mutu fas kontra fas. Al sey distansia banduk es sinutile, e ferose handa-batala begin.

Al yarke flaming Raterford vidi fon daklis de suy dom, komo Emaii-ney longe pluma fliti avanen defensi-sha. Sobreshefa yusi mer gro-kushalem, suy handa nulves fai gaf. Bli ta suy gwerjen zai batali. Li es tayar fo defensi kada incha de janmavilaja. Bat li to kuraje defenser es ya shao. E ataki-sha es ya mucho! Oli gwerjen kel akompani-te visin-shefa, li he tabahi. Otres morti-te on kolina-flanka bifoo vilaja. Also al nau Emaii hev sol kelke shika jen kel bari dao a gro-menga de dushman.

Lentem li zai stepi bak inter dwa fila de jal-she huta. Oltaim li bikam pyu shao. Nau un jen, nau otre jen lwo bifoo dushman kel avansi furia-nem. Emaii es oltaim in un-ney fila de defenser, yus in mida de batala. Ta sembli nowundibile. Kadawan kel probi blisifi a ta, ta lwo por suy mer bifoo samaji lo eventi-she. Den lanza kel flai fon dalem, ta kapti li al flaisa bay handa e lansi bak. Yedoh ta shao-po-shao stepi bak.

Dushman kontroli yo haf de vilaja. Kelkes zai kapti fobisi-ney swina kel salti-te aus barilok. Emaii bakmuvi pas pendi-kabra de suy mata, pas swa-ney flami-she huta kel es zuy gran in vilaja. Sun plasa fo bakmuvi yok. Baken, pa sirke charshi stepa, es jal-she stakatot, e baken stakatot es glube yaruga.

Mucho gwerjen de Seguii sirkumi huta de sobreshefa e yao penetri inu it, nadi-yen findi dar koy gro-tresor. Al ek-jal handa, li rasmuvi flami-she kana e raslansi it a oli taraf. Ewalaa ye un explosa kel ek-sheiki ol kolina. Huta rasflai. On suy plasa apari un glube yama in arda. Sikrum yama mucho jal-ney lash lagi. Es barela kun barut bringi-ney fon "Agnesa": it explosi-te in huta de shefa.

Explosa es tanto ruini-she fo ataki-sha e fobisi li tanto, ke li fai garbar e en-stromi bak al krashi mutu.

- Avan! – Emaii krai.

Handafula de kurajnik fa-lansi avan kun Emaii. Dushman en-hili sub sey nochauke dranga e muvi bak inter dwa fila de jal-ney huta. Incha afte incha Emaii zai returni janmavilaja a swa. Snova ta en-posesi peplalok de suy palas, snova pendi-kabra de suy mata es baken chaure bey de son. Al sertene minuta sembli ke Emaii sal forsi dushman aus vilaja.

Bat gwerjen de Seguii sun rifai samaja om situasion. Bak-filas drangi avan-filas, also avan-filas stopi e snova en-go avan ataki. Vilaja-defenser es nau tro shao. Li es tanto shao ke li fobi sirkuma. Li zai batali kun nochauke, sinnada-ney kuraja, bat li snova zai bakmuvi, al sey ves pyu kway.

Sun oni drangi li a fin de vilaja. Nau Emaii hev amaxi trishi jen. Baken ta stakatot jal. Li oli jan yo, ke sun batala sal fini.

Turan ga blisem da Emaii vidi balka-dom de suy blan plenjen. Gran jen do agnilik har zai stan pa daklis e swingi suy gro-handa a ta. Syao dasta de drangi-ney gwerjen, shuki-yen shirma fon baken, desidi bakmuvi versu masbute mur de sey dom. Wen Emaii en-loki bli dwar, Raterford graspi ta pa plechas e tiri inu. Oli arma-dun es ofne, e Emaii en-vidi un yungina sidi-she on poda.

- Eshu! – ta ek-krai bay ek-tremi-ney vos. – Yu es hir? Me dumi-te ke yu es she li, in plen…

Raterford bay peda mah-wek planka e diki a shefa den swate yama.

- Yur salva es hir, - ta shwo. – Hay oli gwerjen desendi adar, un afte otre, e yu oli ve bi libre.

Shefa bu shwo, bu muvi.

- Yu bu kredi a me, Emaii? Kwesti yur docha.

- Ta shwo veritaa, patra, - gela shwo.

Oni yo zai batali yus bli dom-dwar. Emaii tiri gwerjen, un afte otre, inu shamba e komandi ke li desendi inu yama. Gwerjen bu samaji, yedoh obedi sin kwesti.

- Go ba along fluisa de ruchey! – Raterford krai a li inu yama.

In dom fa-garme, en-ye fauha de fum. Ataki-sha repeti ley manovra: li agnisi-te bake mur de dom. Wen ausen bu resti gwerjen, Raterford klosi-klapi dwar e shuani it.

- Nau yu treba desendi, - ta shwo a Eshu e Emaii.

Oni gro-bati dwar bay stik. Suy masbute pina-planka tremi.

- Go ba yu toshi kun nu, - Emaii shwo a Raterford.

- Non, me mus resti, - Raterford jawabi. – Me mus inkombri zinsa inu subarda-pasaja, dabe li bu findi it e bu persekwi nu.

Ta tiri pistola fon sub senu, sovi it inu arma-dun kel es yus bli dwar, shuti. Tuking tuy stopi. Ta snova e snova sharji suy pistola e shuti. Tra ronde ofnitura de arma-dun ta vidi ke asadi-sha he bakmuvi dalem e bu osi blisi a dwar. Shamba es fule de tufi-she fum, tu spiri es hampi buposible. Smola on mur fai pao. Tra gap-ki inter balka da flama fa-diki. Bat Emaii haishi zai stan bli yama, ta bu osi desendi e lyu Raterford sole.

- Go ba! – Raterford krai. – Yu mus porti docha, bikos ela bu mog go. Bu fobi, - ta adi al ek-smaili, - me ve hunti a yu sun.

Emaii lifti-pon Eshu on plechas e desapari in yama. Al resti sole, Raterford pon suy pistola in kamar e pren acha. Bay un hi darba ta kati tel kel ligi ruf-stangas a uupare balkas de karkasa. Ruf-stangas tuy kurvifi e idyen sinki sub gravitaa de sobrepon-ney arda. Al teni in handa den fin de tel, Raterford desendi inu yama e fixi gambas on uupare fin de stanga. Al apogi bey kontra mur de shahta, ta pa ol mogsa ek-tiri tel.

Ruf-stangas glidi wek fon karkasa-balkas, e olo tuy lwo nich inu shamba. Zinsa inu subardalok es inkombri-ney bay tri-fut-ney sloy de arda.

- Wel, nau li bu ve gesi a wo nu he desapari, - Raterford shwo a swa al desendi along stanga.

Afte para minuta ta es yo in yaruga. Emaii, Eshu e gwerjen zai weiti ta. Ta hungem inuspiri-spiri freshe nocha-ney aira: suy pulmones es ya toxinen bay fum.

She Taranaki

- Me bu nidi tal gulam kom yu, Hwan-har-ney, - Emaii shwo. – Me nidi tal shefa. Yu es durte, yu es kuraje, yu es janmi-ney fo bi shefa.

Nocha zai fini. Skay fa-pale, bat on diba de yaruga es haishi tume. Li zai go kway inter dwa gao vertikale yaruga-flanka. Koyves yaruga es tanto tange ke li majbur go pa fila, un afte otre. Li pleski bay nude peda pa akwa de ruchey kel akompani li fon guha.

- Me fai kasam ke me ve mah yu shefa, Hwan-har-ney, afte ke me wekgoni Seguii aus may landa, bikos yu es mahan e saje, - Emaii shwo for. – E Seguii, me ve venji a ta. Bay sey hi handa me ve rasrupti suy kapa e extirpi ol suy klan.

Li resti sol dwashi-sit jen, inklusi-yen Eshu ke gwerjen porti on plechas pa tur. Oli hi es wundi-ney: koys topali, otres bu mog muvi bay rupti-ney brancha, koy otres he fa-yoksuni de un oko oda aur. Emaii, skrapi-ney fon peda til kapa, ta es mokre por swa-ney hema. Yedoh li dumi sol om venja. Tu ribildi janmavilaja, tu librisi swa-ney molya, sista, docha aus gulamtaa – se hi es ley sole drima, om se hi li dumi oltaim.

- Non, yu ve bi shefa bifoo ke me kili Seguii, - Emaii shwo. – Sin yu ol may tribu wud bi yo morte. Me ve mah yu shefa tuy ke nu lai inu Taranaki landa, a may amigas e alianser. Me es sobreshefa, me mog mah eniwan shefa, eniwan ke me yao.

Raterford silensi. Es yo ga luma-ney, e Emaii desidi ke tu kontinu safara al dey es tro danja-ney: koywan mog vidi li fon sobre. Li findi un bugran holika sub ti pendi sobre yaruga na roka e refuji in it. Gwerjen kili bay lanza den kelke titar*-faula kel nesti pa menga on diba de yaruga. Li chi li kru, bikos es danja-ney tu zwo agni: dushman mog merki fum. Raterford, malgree hunga, chi muy shao: til nau hi ta bu es abyasen a chi kru masu.

Li sidi sub roka duran ol dey, bat tuy afte fa-tume li en-go for along sinfin-ney yaruga. Shao-po-shao yaruga bikam meno glube, suy mur bikam meno krute. Pa fin al tri-ney nocha de safara li pai geti aus it. Li zin shulin.

Emaii dukti suy syao dasta versu suda, a dale landa Taranaki.

- Lao Otako, sobreshefa de Taranaki tribu, bin amiga de may patra, - Emaii shwo. – Ta ve resivi me kom brata, ta ve helpi a me tu jiti may dushman.

Pa beginsa li go sol al nocha, e al dey li refuji in zuy dense shulin. Koyves in shulin li miti jen. To es fuger fon vilaja rauben bay Seguii. Inter li koyves ye i gina. Maiste fuger perteni a tribu de Emaii. Bat koyves ye i jen de otre tribu: Seguii ya he krushisi ol norde parta de Norde isla de Nyu-Siland. Oli toy jen, hungi-ney, fobisi-ney, persekwi-ney, li hunti a Emaii e go a suda kun ta. Dasta oltaim fa-gran, e afte tri wik de going tra ruini-ney landa li es yo sirke 500 jen.

Koyves li imbati kontra peplalok de jal-ney vilaja. On plasa de stakatot sol rare jal-ney staka ragi, kom rupti-ney denta. Glodi-ney jen-osta gavahi om dashat-ney chia kel eventi-te hir nodavem. Safari-sha trai dalem sirkumpasi sey dashat-ney ruina, fobi-yen miti dushman.

Li nutri ga buhao. Rarem hi oni pai kili un savajifi-ney swina, fugi-ney a shulin fon koy rauben vilaja. Li gloti olo ke li findi: paloma-ney ovo, slika, wurma, spaida, farna-riza. Emaii prohibi zwo agni, oni majbur chi ol fan kru. Raterford sufri por to pyu kem oli. Ta fa-magre.

Gamba de Eshu sun fa-haili, e nau gela go pa selfa, sin helpa de otres. Kwasi fidele doga, ela klingi a Raterford. Ela pai farna-riza fo ta, dai a ta parta de paloma-ovo ke ela findi in nesta.

Landa sirkum li shao-po-shao bikam oltaim pyu monta-ney. Ronde kolina de isla-ney norda-parta fa-replasi bay vere monta-kadena. Safari-sha majbur go along tange monta-gap inter gran grey roka. Tu go on montaflanka wud bi riska-ney, bikos oni wud mog merki li fon dalem. Oftem li majbur krosi pa chyenlok den stromi-she riva-ki do ais-lenge akwa. Sey riva-ki es tanto lenge bikos li formi aus snega kel fusi on monta-sima. Bat kelke ves li miti i garme sursa, kuti-ney bay vapor-badal. Akwa in sey sursa es tanto garme ke oni bu mog tachi it. Garme sursa stromi gao uupar aus arda, kom gigante fontan. Se pruvi ke vulkanike forsas kel koytaim lifti-te Nyu-Siland fon osean-diba, li haishi bu he fadi. Duran sey safara Raterford kelke ves vidi vulkan kun fum-ki sobre.

Emaii dukti li a gro-gran dale monta kel-ney snega-ney sima brili yarkem sub surya. Sey monta es mucho pyu gao kem oli otre sirkum-monta.

- Baken it Taranaki-landa loki, - Emaii shwo al diki monta a Raterford. – Wen monta es baken nu, nu es she amigas.

Raterford remembi ke ta vidi-te sey snega-sima-ney monta fon mar, wen "Agnesa" wandi-te bli sahil de Nyu-Siland al shuki byen baya fo fai anka. Kapitan Koffain nami-te it monta de Egmont.

Pa fin li kwiti ruini-ney landa. Li begin miti vilaja kel bu es trefi-ney bay gwer e agni. Habiter de sey vilaja resivi safari-sha muy amigem. Li fobi ke Seguii lai a li toshi. Por to li opini oli dushman de Seguii kom ley alianser. Armee de Seguii fobisi li maistem bay banduk. Sey habiter de sentra-ney parta de isla ga bu hev agni-arma.

Oli shefa de vilaja lyu Eshu e Emaii in swa-ney huta fo nochi. Li ugosti gasta abundantem. Oli vidi respekta, kun kel Emaii trati Raterford, e trati ta samem. Onishwoka om komo ta penetri-te inu dushman-kampa, komo ta librisi-te un plengina, komo ta auskavi-te subarda-pasaja e bay to trompi-te Seguii, sey onishwoka propagi fon vilaja a vilaja. Suy gro-gaotaa, agnilik har e blan derma mah nodurte maoris admiri. Kadalok oni aksepti ta kom shefa, obwol ta haishi bu es shefa. Ta somni kun shefas, desnen Emaii. Oli mah-chi ta yao-shem, e sun ta demagrifi.

Nau oni mog go al dey, e li go mucho pyu kway. Li sirkumpasi monta de Egmont e zin landa Taranaki om kel Emaii drimi-te pasion-nem.

Un blan maori

Taranaki es bli-mar-ney landa. It loki pa sahil de chaure Kuk martanga*. Mar! Sol mar mog bringi libritaa a Raterford, sol mar mog returni ta a dom. Bay hunge kansa ta examini horisonta, al nadi vidi parus koylok. Bat mar es vakue e sahralik.

In Taranaki li visiti mucho vilaja kel sembli a Raterford pyu riche kem vilaja de Emaii-ney tribu. Legumgarden sirkum li es vaste, in barilok swina fai gru-gru*. Bat shefe zunsa de Taranaki tribu es fishing. Flot do menga gran piroga muvi ahir-adar bli sahil duran ol dey. Kelke ves Raterford vidi komo, al stan on kapa de piroga, fisher kili gro-gran sharka bay lanza. Den chou sharka-fet Taranaki-jen opini kom lakma, li pri it pyu kem swina-fet. Al kada defluisa ol populasion de landa lai a sahil fo jami fish e shel. Den shel oni chi sol kru.

Pa fin li arivi a zuy gran vilaja de sey landa. Otako to sobreshefa de tribu habiti hir. Bay grantaa sey vilaja superi oli otre-las ke Raterford gwo vidi in Nyu-Siland. Amini mil jen habiti in it.

Otako miti gasta bli geit. Jenmenga zai krai "Airmaree!" pa extas. Gina skrapi swa-ney fas. Gasta zin geit e tuy gei lokisi in huta. Sobreshefa dukti Eshu, Emaii e Raterford a swa.

Otako es yo ga grey-har-ney, bat ta go fasilem, kom yunga. Ta go tanto kway ke gasta mushkilem sekwi ta. Gao, magre, muskulaful, ta sembli ga masbute e forte malgree suy yash. Suy kapa es ornen bay sinnamba-ney pluma, un de kel astoni Raterford bay nopinchan grantaa. Es pluma de ausmorti-ney faula moa ke Otako heredi-te fon patra e opa.

Huta de Otako es haishi pyu gran kem huta de Emaii. Bifoo suy dwar un agni jal, sirkum agni shi o shi-dwa man zai sidi. Es subshefa de Taranaki tribu. Li zai rosti un gran swina. Al vidi gasta li rasmuvi e dai a gasta plasa bli agni.

Emaii begin rakonti komo Seguii destrukti-te suy vilaja. Generalem ta rakonti verem, bat chuyshu gro om kuraja e fabulalik fortitaa de suy gwerjen. Ta nami dushman kom doga, swina, papagay, sharka, ta kun bicha shwo om ley nokuraja, podlitaa, stupiditaa. Kun rare mahanatmitaa ta bu bashani om swa-ney selfa-ney merita, bat ta gro-laudi swa-ney amigas e rishtas.

- May brave bratason Kaimoroo, - ta krai, - ta kili-te sto-sitshi chou doga e morti-te tak kom un prakinda de mahan hero gai morti.

Oda:

- Gaula to boy kel nulves gwo bi in batala, ta bay kada darba de lanza kili-te tri stupide papagay. Me ridi-te al kan komo sey grose swinas lopi-te fon syao kinda kel fon nodavem hi janmog go. Li ataki-te lu pa gro-menga, sol dan ta lwo-te.

Pa kada minuta Emaii en-stan pa salta, virti mer e diki komo kada suy gwerjen batali-te. Malgree troisa, rakonta de Emaii klarisi toy tri kausa dank a kel Seguii he jiti. Un-nem, dushman apari-te bli vilaja pa un-e-haf wik pyu ranem kem li gei-te expekti. Dwa-nem, li bin mucho. Tri-nem, oni bu mog batali bay lanza e mer kontra banduk e kula.

- Ob li verem oli hi hev-te banduk? – Otako kwesti.

- Hampi oli, – Emaii jawabi. – Si li bu wud hev banduk, nu wud mog fai chu-ataka e bu wud lasi li agnisi stakatot.

Wen Emaii rakonti om salving de Eshu, om subarda-pasaja, oli fai respekta-ney kansa a Raterford.

Bat Raterford bu audi Emaii-ney worda. Duran ol suy rakonta ta fixi-nem kan un jen kel zai sidi bli agni e chabi swinamasu.

Pluma on kapa de bukoniwan e tatu on suy frenta gavahi ke ta es un de subshefas de Taranaki tribu. Suy plechas es kovren bay borya, in handa ta teni mer, bli pedas un lanza lagi. Kelke ves duran Emaii-ney rakonta ta fai kurte remarka, ta shwo pa maori librem, fasilem, pravem, kom vere maori. Bat fas de sey jen, noglate por tatu, bu es brun. It es blan, sam kom Raterford-ney.

Wen swina es chi-ney e oli en-stan fo go somni, blan-derma-ney maori lai a Raterford e bulautem shwo a ta pa inglish:

- Lai a may huta. Tri-ney-la leften geit.

Toka

Raterford pasi nocha in huta de Otako. Pa savera, wen oli haishi somni, ta en-stan e go shuki habitilok de blan maori. Ti blan wan habiti na huta aspekti samem kom otre huta de vilaja. Raterford stopi bli zinsa.

- Zin ba, - koywan shwo pa pure inglish lingwa.

Raterford fa-inklini e zin. In haf-luma ta vidi un man kel sidi on senu, semblem yus afte en-jagi. Bli ta un gina somni, al pon bracha on dwa syao somni-she kinda. In huta ye sol un Europa-ney obyekta: gro-hao dwa-tuba-ney banduk pendi-she pa mur.

- En-sidi ba, Raterford, - masta de huta shwo.

Raterford ek-tremi al audi suy nam. Maoris nami ta Hwan-har-ney. Komo sey jen mog jan suy vere nam?

- Hu shwo-te a yu may nam? – ta kwesti.

- Yur amiga Jon Wotson, - blan maori jawabi. – Ta rakonti-te a me om yu oli. Me remembi suy worda e rekoni yu por yur gaotaa e rudish har.

- Jon Wotson! Yu vidi-te Jon Wotson? – Raterford krai.

- Ya, vidi-te. In pasi-ney yar nu kun Otako fai un gran safara a norda e pasi kelke dey in vilaja de shefa Rengadi. Wotson es beklosi-ney. Ot gwerjen gardi ta al dey e al nocha. Bat oni lasi me toki kun ta, bikos me es shefa e me jivi hir fon davem. Wotson rakonti a me, ke malgree garda ta fugi-te shi-un ves. Kada ves oni kapti ta in shulin e dukti bak. Ta bin nobridibile jen, ta bu mog-te rekonsili* kun plen.

- Bin? Way yu shwo "bin"? – Raterford kwesti kun alarma. – Ob nau ta bu es yo?

- Oni he kili ta.

- Por kwo?

- Por ke ta kili-te suy masta, lao shefa Rengadi. Al nocha, pa kelke ora afte nuy toka. Ta rupti bakmur de suy huta e fugi snova, pa shi-dwa-ney ves. Oni merki ta wen ta es yo bli geit. Al sey taim Rengadi kontroli garda de vilaja. Ta vidi fuger e kun tri gwerjen lopi a ta. Jon Wotson graspi mer aus handa de un gwerjen e rupti kapal de shefa. Afte un momenta ta selfa es kili-ney bay lanza.

Raterford lasi lwo kapa. Ta en-sta mushkile e griva-ney. Povre Wotson! Also aus li, sit jen, bu sol Jek Mallon morti-te.

- Ob yu vidi-te yoshi koy otre marjen fon "Agnesa"? – ta kwesti kyetem afte longe silensa.

- Vidi-te.

- Den hu?

- Den Jefferson. Nu gasti-te she suy masta, shefa Wana. Jefferson he fa-pagale.

- Yus tak me dumi-te! – Raterford exklami.

- Karim Wana lubi ta gro, garwi por ta, diki ta a oli. Jefferson bu remembi nixa. Ta iven he delerni shwo. Me kwesti-te ta, komo ta sta, ob ta sinian om janmalanda, ob koywan ofensi ta. Bat ta sol fai sinsensu-ney suon. Duran ol dey ta lagi on senu, kwasi balka, e kan uupar. Ta defai stupor* sol wen oni bringi fan. Ta chi mucho, gro-hungem. Wana mah-chi ta abundantem, e ta es tanto grose ke apena pasi tra huta-dwar...

- Ob yu bu miti-te Jon Smit e Tompson? – Raterford kwesti. – Kwo he eventi a li?

- Non, me bu he miti li. Li es oda kili-ney, oda in plen she Seguii. Seguii ya he ruini ti li jivi na vilaja.

Ti somni on senu na gina ofni okos e en-examini Raterford.

- Es may molya, Otako-ney docha, - blan savaja shwo. – Ela samaji nul worda pa inglish. May kinda kresi kom vere maori, li bu farki fon otre hir-ney kinda. Sol derma es idyen pyu klare.

- E yu, hu es yu? – Raterford kwesti.

- Me nami Jeims Mor, - blan savaja jawabi. – Me es fugi-ney Ostralia-ney katorga-jen*.

Ta kan Raterford-ney fas atentem, dabe vidi komo sey konfesa impresi Raterford. Bat fas de Raterford bu shanji. Dan fugi-ney katorga-jen kontinu:

- Me bin inglish texer. Nu gun bay handa, kadawan in swa-ney dom. Nuy gunsa manteni nu, obwol nu es muy povre. Bat komersa-jen bildi un kapra-fabrika. Oni stavi mashina in sey fabrika. Fabrika-ney kapra kosti pa dwa ves pyu chipe kem nuy-la. Also nulwan kupi nuy kapra pyu. Ye nixa fo chi. May docha morti por hunga. Dan nu to oli texer jami tuhun, pa menga go a fabrika e rupti oli damni-ney mashina. Oni aresti nu e sendi a Ostralia fo katorga. Duran tri yar me porti kao* e pavimenti* Ostralia kamina. Pa fin me suksesi fugi, me ahfi-go a Port-Jekson. Dar me zin marjen-tim de un ship. Nuy ship visiti Nyu-Siland e fai anka hir, bli sey sahil, in Kuk martanga, dabe pren nosolte akwa e raubi savajas. Duran ke nu fai anka, me kwereli kun un marjen kel es podle e karke jen. Ta jan may sekret. Ta irifi om me, go a kapitan e shwo a ta ke me es fugi-ney katorga-jen. Kapitan deklari ke al returni a Ostralia ta ve handi me a polis. Dan me fugi fon ship e lai a sey vilaja. Otako resivi me muy karimem. Me jvi hir yo duran ot yar, e sey yar es zuy felise in may jiva. Me bu ve departi fon hir, iven si oni wadi a me komplete pardona. Me heni Ingland.

- E komo yu bikam-te shefa, Jeims Mor?

- Me he fa-distinti in mucho batala. Otako gro-lubi me. Sin may konsila ta bu zwo nixa. Me es kwasi prime minista hir. Me dukti ol politika e ol komersa de tribu, me fai aliansa e deklari gwer. Bat me es salam-ney jen, me preferi salam, bu gwer. Dank a aliansa kun nuy visin ke me he fai, Taranaki tribu es nau zuy forte tribu pa ol sahil de Kuk martanga. Si Seguii wud yok, nu wud bi zuy mahtaful in ol isla. Bat kontra banduk de Seguii nu mog zwo nixa.

- Shwo ba, Jeims Mor, fon wo Seguii pai-te banduk?

- Inglish rega doni-te li a ta.

- Inglish rega! Ob inglish rega visiti-te Nyu-Siland?

- Non. Bat Seguii bin in Ingland e prisenti-te swa a inglish rega.

- Wen?

- Ta returni-te sol un-e-haf yar bak. Ob yu bu he audi om se? Dan yu bin ya in plen yo.

- Me audi se pa un-ney ves! – Raterford exklami.

- Sirke sit yar bak Seguii es sobreshefa de un syao tribu pa esta-ney sahil de nuy isla. Kapitan de koy komersa-ship transporti ta a Ingland. Dar oni resivi ta kom gaurawe ofisiala. Un-e-haf yar bak un inglish gwership pon ta snova on sahil de Nyu-Siland tuhun kun dwa mil banduk.

"Un inglish gwership lai-te ahir! It wud mog-te sundi me a janmalanda, e me jan-te nixa om se", Raterford dumi kun karwitaa. Bat ta bu shwo sey duma lautem, bikos Jeims Mor es patriota de Nyu-Siland, tu konfidi a ta den plan de fuga wud bi danja-ney. Inplas to Raterford kwesti:

- Way inglish rega dai-te tanto mucho banduk a ta?

- Inglish rega fai-te kontrakta kun Seguii om ke Seguii konkesti ol Nyu-Siland e doni it a Ingland. Dan Ingland wud pai yoshi un riche kolonia, e Seguii wud bi kwasi kolonia-guverner. Walaa komo Seguii pai-te banduk. Bat Seguii yao jiti inglish rega bay durtitaa. Ingland es dale. Ta zai konkesti Nyu-Siland bay banduk, yedoh bu fo Ingland, bat fo swa selfa.

Jeims Mor silensi idyen, poy adi:

- Seguii es durte, bat pa fin Ingland ve sobredurti ta.

- Komo? – Raterford kwesti.

- Sey gwer zai extirpi tote tribus. Kelke shika mil de maori gwerjen es yo kili-ney. Mucho masbute ipu es yo jal-ney. Seguii es ferose jen-chier. Depos ke ta returni-te fon Europa, suy armee chi hampi sol jen-masu. Gwer impedi shikaring e agra-gunsa, hunga ugrosi landa. Kelke yar pyu de tal ruini-she gwer, ewalaa Nyu-Siland ve bikam jen-yok-ney landa. Dan Ingland ve konkesti it sin mushkila.

Raterford audi kunshwoer atentem, ta kapti kada worda. Til nau ta jivi-te kwasi in tumitaa, ta bu samaji-te kwo eventi sirkum ta. Bat dabe akti pravem, ta gai samaji hao den jiva de sey landa, a kel fata he lansi ta.

- Nyu-Siland ve bikam jen-yok-ney landa, - Jeims Mor shwo for, - si nu bu stopi sey ruining. Seguii kontroli ol norde e sentrale parta de isla. Nu kontroli sey sahil. Monta separisi nu fon Seguii. Si ta chu kontra nu, nu ve miti ta in nuy monta ke nu jan gro-hao, e ta ve fai hasima malgree oli suy banduk. Ta jan se e weiti ke nu hi begin gwer e lai a ta. Wel, ta ve tilweiti se. Wen taim lai, nu go e jiti.

- Wen hi sey taim ve lai?

- Wen nu ve hev pyu banduk kem nau.

- Ob nau yu hev banduk?

- Walaa, kan, - Jeims Mor shwo al indiki ti pa mur pendi na banduk.

- E yu dumi ke un yur banduk es pyu hao kem Seguii-ney dwa mil banduk? – Raterford ek-ridi.

- Nu hev bu un banduk, nu hev dwasto. E sun nu ve hev pyu, - Jeims Mor jawabi. – Balena-ship bringi li. Sey ship fai anka hir in Kuk martanga dabe pren akwa e ligna. Nu permiti a balener tu landi, tu pren akwa e haki ligna. Pur to nu pren paga bay banduk e barut. Balener aksepti sey komersa-akta, li jan ya ke otrekas li bu ve mog go a sahil.

- E oftem ku sey balena-ship visiti yu?

- Sirke un ves per dwa yar. Koyves pyu oftem, koyves pyu rarem.

"Es ya gro-hao ke me he geti a Taranaki!" Raterford dumi kun joisa. Nada, yo fadi-ney, snova animifi in suy kordia.

Weita

Longtaim hi Raterford jivi in Taranaki landa, bat ship de balener bu lai. Kada dey ta go a sahil e longem kan an ondi-she mar. Bat, exepte maori piroga, ship yok. Tristem ta returni a vilaja. Bat ta bu lusi nada e pa sekwi-sabah snova go a mar.

Otako e Mor weiti balener kun same nosabra, obwol por otre kausa. Li yao pai banduk e begin gwer kontra Seguii pyu sun.

- Li tardefai, bat li zaruu ve lai, - Jeims Mor shwo sigurem. – Treba sol weiti idyen pyu.

Raterford pri Mor, e ambi inglish sun bikam amiga. Bat Raterford bu konfesi a suy nove amiga, ke ta drimi returni a janmalanda. Fugi-ney katorga-jen bikam-te vere maori, ta heni Ingland wo ta sufri-te, e verem en-lyan a nove patralanda. Tu rakonti a ta den plan om returna a Ingland es sam danja-ney kom tu rakonti it a Emaii oda Otako.

Raterford selfa toshi en-lubi Nyu-Siland. Ta pri mahanatmitaa e kuraja de sey kruele, povre, sintalim-ney jen. Ta admiri ley do-janma-ney rasum, ley fidelitaa versu amiga. Si nafra-ney tradision de jen-chiing wud yok, ta wud fulem rekonsili kun li. Ta pri natura de Nyu-Siland yoshi pyu kem it-ney jen. Kun juisa hi ta wandi in kyete jamile shulin al persekwi un savajifi-ney swina, klimbi pa krute flanka de monta, pi ais-lenge akwa aus stromi-she riva, inuspiri mole e sempre warme aira.

Yedoh ta sinian gro. Al nocha ta sonji om gata de gran urba, shum de sinnamba-ney gari e keb, gao ston-dom, dikiwinda e jaopay de shop, marjen-ney taverna, hom-ney inglish shwosa pa kada daokrosa. Ta en-jagi e longem gemi al fa-turni fon un flanka a otre. Ta hev ya gami-ney sistas, kelke sistason, amigas in Ingland, e ta gro-yao vidi li.

Dwa blan jen hev farke plan, e li jivi farkem. Jeims Mor trai simili maori tanto kwanto posible. Ta hev banduk, bat ta shikari bay lanza. Longtaim ta lerni yusi mer. Ta hev fer-ney acha, bat ta preferi yusi ston-ney. Ta kuki fan sol pa maori dao, e ti ta habiti na huta bu distinti fon otre huta de vilaja.

Raterford, kontrem, pri zuy den toy Europa-ney kosa ke ta haishi hev: un acha, un sikin e un pistola. Til nau ta bu janmog yusi lanza. Al go shikari ta oda pregi-pai banduk fon koywan oda stavi jatile korda-kaptika fo faula. Otako doni a ta den arda-pes, e ta kultivi it bu bay stik bat bay selfa-zwo-ney ligne pluga ke ta selfa trani, inplas kaval. Ta snova bildi un europalik dom aus grose balka. Nau ta bu nidi fortesa, ta nidi dom, also ta haki-zwo vere winda in mur. Por yoksa de glas winda fa-klosi bay ligne klosika.

Yoshi ta talimi maoris idyen. Ta diki a li, pa exampla, komo oni texi neta. Bifoo ta maoris hev-te nul idea om neta. Pa dwa yar afte suy ariva a Taranaki ol bli-sahil-ney populasion yo kapti fish bay neta, also kaptura fa-gran pa kelke ves.

Un-ney neta es texi-ney bay Eshu aus fibra de savaje lin segun instrukta de Raterford. Kun neta Raterford raki piroga inu mar. Wen ta returni, suy piroga es fule de fish. Dan oli begin texi neta. Sun ye tanto mucho fish ke oni bu mog chi it ol. Iven doga e swina chi fish til sta sate. Also oni begin fumi fish fo futur.

Raterford rakonti suy drima om returni a janmalanda sol a Eshu. Ta jan ke ela bu ve gadari ta.

- Me ve sta triste por separi fon yu, Hwan-har-ney, - yungina shwo. – Me yao ke ship de yur tribu lai ahir zuy tarde posible. Bat me samaji ke tu jivi sole miden garibe jenmin es mushkile. Me piti yu. Kan ba, may patra gro-sinian om nuy vilaja ke Seguii he ruini. Bat it es ya blise, e yur janmalanda es ya dale. Oo, si me wud majbur kwiti sey isla fo sempre e en-loki miden garibe jen kel shwo pa garibe lingwa, me wud lusi rasum.

"Ya, kelkes lusi rasum por to", - Raterford dumi al remembi nofortune Jefferson.

Emaii lubi for den Raterford e bu fogeti suy wada tu mah ta shefa. Pa un dey (se eventi yo pa dwa-ney yar de jiva in Taranaki) ta jami oli suy gwerjen in maidan. Lai-ney jen es sol syao resta de gran tribu kel koytaim habiti-te in kelke shi-dwaka de mucho-jen-ney vilaja. Emaii fai longe bashan in kel ta deskribi kuraja, fortitaa e rasum de Raterford in zuy yarke expresa. Sey bashan duri amini un ora. Al fini shwo ta voki mah-lai Raterford. Raterford en-genui bifoo sobreshefa. Emaii mah ta stan e longem fai nos-froting. Poy Emaii doni a ta den gran borya pinti-ney bay rude okra e komandi ke oni tatui frenta de nove shefa. Frenta-tatu es shefe distintive marka de maori shefa, nulwan exepte shefa hev raita de mah swa-ney frenta tatui-ney.

Sin un hi gema Raterford tratoleri tungaful operasion kel duri pyu kem haf-ora. Wen tatuing es fini-ney, al ahfi tunga ta orni swa-ney kapa bay pluma e aranji festachia fo gwerjen de Emaii. Gasta chi kelke shika kilo de solten fish, kapten bay Raterford e solten kom reserva. Yoshi li chi dwa swina, donen a ta bay visin-shefas pur ke ta talimi-te li tu texi neta. Festachia duri ol nocha til sabah. Al sabah Otako lai a maidan e pa signa de amigitaa doni a Raterford un banduk, kelke handafula de kula e kelke paun de barut.

Nau, wen Raterford es shefa, gwerjen de Emaii tribu obedi ta sin diskusa. Gwerjen de Taranaki tribu trati ta kun honor. E ta selfa mus obedi sol Emaii. Nau kada muhim konsilum om gwer e politika bu duyfu sin ta.

E tu fai konsilum treba hi. Kada mes a Taranaki landa fuger lai fon norda. Hunge, fatige, wundi-ney, sey man e gina fon ruini-ney vilaja es syao resta de mahtaful e mucho-jen-ney tribus. Li lai a Otako e gro-pregi ta tu go a norda pa ol armee e tu extirpi hema-pyase dogamenga de sey chou doga Seguii. Li wadi a protekter menga de riche kosa in kasu de jita.

Kada ves Otako konvoki oli suy subshefa e oli alianser-shefa kel gasti in suy vilajas. Pinchanem konsilum eventi bifoo huta de Otako. Un-nem lai-sha fon norda rakonti om ley beda e gro-pregi helpi venji. Poy oli shefa pa hunta damni Seguii lautem duran kelke ora e preshwo zuy dashat-ney morta a ta. Poy oni chi un swina. Wen sol osta resti fon swina, pinchanem Jeims Mor en-stan e bashani. Ta shwo ke sun ship de blan jen ve lai e bringi banduk e ke tu begin gwer kontra Seguii bifoo to, se wud signifi tabaha. Lai-sha fon norda en-krai ke oni bu mog ajorni gwer pyu, bat Otako sempre konsenti kun suy prime minista, e konsilum desidi weiti ship de blan jen.

Yedoh taim pasi, bat longem-weiten ship bu apari.

Muchos fobi ke Seguii kel yo konkesti-te ol norde isla-parta, ta selfa ve lai gweri kontra Taranaki. Bat Jeims Mor opini se kom shao-probable.

- Seguii bu es stupide, - ta shwo. – Ta jan muy hao ke hir she nuy monta nu mog fai ambush sobre koy monta-gap e lansi-pluvi ston on li fon uuparen. Non, ta zai weiti ke nu selfa lai a ta. Si nu kwiti nuy monta, nu kun nuy shma-arma ve bi sinmahta-ney.

Tak lentem hi fatigi-she weita de buevitibile gwer pasi.

Trafuger

Pa un dey Otako pai turdi-she habar om ke gro-menga de koy jen he zin montalok fon norda e ke miden li ye amini mil gwerjen. Segun onishwoka, li gro-simili Seguii-suporter, bikos li porti menga de banduk. Yedoh li suluki ya stranem: inplas krushisi monta-vilaja li trati habiter kom amiga, yoshi li kadalok shatami Seguii e laudi Otako. Al arivi a nicha de Egmont-monta, li fai gro-kampa dar, e ley shefa go a Taranaki pa sole.

Wen ta zin huta de sobreshefa, dar krome Otako ye yoshi Emaii, Jeims Mor e Raterford. Sin kan eniwan, garibe shefa genui bifoo Otako. Otako silensi e weiti kwo eventi for. Sol un gro-gran pluma de moa faula idyen muvi on suy kapa. Gariba silensi toshi. Turan silensa es rupten bay furia-ney kraisa de Emaii:

- Me jan ta! Es Togaree, fidele doga de Seguii. Me he vidi ta wen may vilaja jal. Ta stan-te al kan flama e ridi-te lautem.

Emaii graspi galsa de lai-sha e lifti mer sobre ta.

- Stopi! – Otako krai. – Hay ta shwo. Nu mog kili ta enitaim.

Emaii lasi suy viktima wek e en-sidi in angula al grumbli gluhem.

- Me he lai a yu pa sole, oo shefas, - Togaree en-shwo. – Sertem, tu kili me es nomushkile fo yu. Bat un-nem audi ba me. Ya, me e oli may gwerjen batali-te tuhun kun Seguii, bikos Seguii es sobreshefa de may tribu. Ya, yu es prave, Emaii, me bin yur dushman e me joi-te al ke yur vilaja jal. Bat nau me es yur amiga, Emaii. Me es yur amiga, bikos me e yu hev un komune dushman. Sey dushman es Seguii.

Al beginsa Togaree shwo kalmem, bat nau ta fa-agiti. Oli audi gro-atentem.

- Seguii he konkesti ol nuy isla, - Togaree kontinu. – Sol Taranaki tribu es haishi nodepende. Ta he ruini dushman-ney landa, e in suy vilaja ye pyu morte kapa kem jive-la. Gulam sekwi ta pa menga. Ta mah-chi li bay swinamasu, bat ta selfa chi sol jenmasu. Ta dumi ke nu to shefas de suy tribu toshi mus servi a ta kom gulam. Ta he fogeti ke via nu hi, via nuy hi gwerjen ta he pai oli suy jita. Nu batali-te pro ta, bat nau ta yoksuni nu de nuy kaptura, ta mah-wek stakatot de nuy vilaja, dabe nu to ta-ney subshefas bu mog rebeli kontra ta. Ta sempre bin hemapyase e fobishil, bat afte ke ta visiti landa de blan jen, ta bikam-te yoshi pyu hemapyase e fobishil. Me toleri-te se, oo shefas, bat me bu mog-te toleri pyu! – ta krai. – Me he mah-rebeli habiter de tri vilaja de nuy tribu, e me he dukti li a yu. Me hev mil gwerjen e sitsto banduk. Oli may gwerjen aspiri batali. Li oli yao librisi swa-ney tribu. Me he lai a yu dabe kwesti yu, oo shefas, ob yu konsenti ko-gweri kun nu kontra Seguii?

Togaree en-silensi al kan Otako-ney fas atentem. Mor fa-inklini versu Raterford e shwo a ta pa inglish:

- Nu hev dwasto banduk, Togaree hev sitsto. In suma otsto. Seguii nau hev sol mil charsto.

Otako kwestem kan Jeims Mor, Jeims Mor niki a ta. Dan sobreshefa de Taranaki tribu en-stan e shwo solemnem:

- Nu aksepti yur amigitaa, Togaree. Manya pa sabah oni mog begin marsha.

Emaii fai glume kansa a suy bifoo-ney dushman, bat shwo nixa e go asembli suy gwerjen.

Bifoo batala

Duran ol nocha jen aus visin-vilaja arivi a she Otako.

Li bu mog fa-plasi inen stakatot, also muchos kampi on sirkumlok-ney kolina. Til sabah gro-agnis jal, til sabah chuyshuke gana suoni. Oli joi por lai-she gwer kwasi por festa, oli festi e triumfi pa bifooen. Sey gwerlik jenmin bu koni nul otre felisitaa krome batala.

Sol un jen in ol kampa bu joi: es Raterford. Ta bu yao kwiti sahil, bli kel ship mog apari pa eni taim, ta bu yao snova go a inenlanda. Bat majbur obedi. Ta pren un banduk, mer, acha, pistola, sikin, fan-reserva fo kelke dey, klosi suy dom e hunti a gwerjen de Emaii.

Eshu lai a ta.

- Me ve go kun yu, - ela shwo. – Me ve sekwi yu ga bli. Dai ba banduk a me, me ve porti it.

Segun maori fenshan, gina oftem akompani man al gwer-marsha e porti parta de arma. Raterford yao-shem konsenti pren Eshu kunem, ta bu yao separi fon ela.

Pa sabah ol armee departi. Versu aksham bli nicha de Egmont-monta it hunti kun gwerjen de Togaree, kel pa signa de joisa fai un salpa aus sitsto banduk. Nau sub komanda de Otako ye amini pet mil gwerjen. Segun maori konsepta it es gro-gran armee.

Duran dwa mes li go tra ruini-ney landa, fai shikaring, jal agnis, gani gana. Armee gei gidi bay Togaree e Emaii kel jan loko gro-hao. Peplalok de vilaja ke Raterford vidi-te dwa yar bak, it nau es bekresen bay gao herba, ti longem bu go na shulin-daokin es sub moh. Pur to ol-sorta-ney shikar he multipliki gro, e Raterford kada dey sin mushkila kili kelke kiwi-faula o titar. Eshu pluki chibile planta fo ta: farna-riza, savaje selri*. Pa aksham li dwa zwo un syao agni apartem fon otres e chi akshamfan til sta sate al sidi un kontra otre.

Kem pyu dalem fon Taranaki li go, tem pyu chaukem shefas suluki. Li fobi ambush. Kada dey explorer gei sendi avan, li mus tuy warni Otako si dushman apari.

Pa un dey sey explorer dukti a kampa den sirke tristo garibe gwerjen. Amini haf de li hev banduk. Un yunge shefa es sobreyuan de sey gwerjen. Ta lwo-genui bifoo Otako, skrapi swa-ney fas e deklari ke ta bu yao pyu subordini a Seguii e ke ta yao hunti a Taranaki armee. Segun ta-ney worda, ta sol tri dey bak he kwiti armee de Seguii. Ta shwo ke oli gwerjen de Seguii indigni por sinsensu-ney opresa bay Seguii, ke li ve batali pro ta sin yaosa hi. E iven sey bufidival armee bu es tro gran, sol sirke tri mil jen, bikos Seguii he kili zuy hao gwerjen por foba de kompeta. Seguii fobi armee de Otako, ta yao-te iven armisi suy sinnamba-ney gulam, bat rejekti-te sey plan por foba de rebela.

- Avan! – Emaii krai, ta tremi por joisa al dumi ke nau pa fin ta ve mog venji a dushman.

- Avan! – Jeims Mor exklami al froti handas alegrem.

- Avan! – Otako komandi.

Armee en-marshi kway tra shulin, al prejui jita e riche kaptura.

Afte dwa dey ambi gweri-she armee miti pa sahiles de un riva, chyen bat aika chaure. Gwerjen de Otako okupi lefte sahil, gwerjen de Seguii okupi desne-la. Pa surprisa fo Raterford, ambi partia, inplas tuy fa-lansi batali, stopi e begin examini mutu atentem. Raterford selfa toshi examini dushman kun jigyas. Ta tuy merki ke armee de Seguii es amini pa dwa ves meno gran kem armee de Otako. Yedoh Seguii hev pyu banduk.

Raterford lai a shefas kel zai stan bli pina.

- Way batala bu begin? – ta kwesti.

- Nu yao ke Seguii pa un-ney hi ataki nu, - Otako jawabi. – Wen suy gwerjen krosi riva, li ve bi hao nishan.

- E li weiti ke nu hi ataki li, - Emaii shwo.

- Li sol fai aspekta, - Togaree remarki. – Me he batali tuhun kun Seguii mucho ves, me jan oli suy durte inventa. Ta bu weiti nuy ataka, ga non. Ta weiti tumitaa. Al tumitaa tu krosi riva e tu ataki nu es mucho pyu fasile.

- In lao taim, - Emaii shwo indignem, - gwerjen batali sol al surya-luma. Sol fobnik mog batali in tumitaa, sol toy wan kel fobi miti dushman in juste batala.

Wen nocha lai, ambi kampa zwo menga de agni. In kampa de Otako ye pa dwa ves pyu mucho agni kem in kampa de Seguii. Nulwan somni, naturalem. Oli silensi. Gwerjen sirkum Raterford gro-atentem kan-kan tume riva, pa kel-ney otre sahil dushman-ney agnis brili. Mogbi nau hi Seguii sal krosi riva e batala begin.

Yedoh taim pasi bat dushman bu lai. Sol amaxi dwa ora resti til suryachu wen turan un trafuger lai a kampa de Otako. Ta bin gulam she Seguii, por to ta hev nul arma. Pa bifoo-ney taim ta bin gwerjen she Emaii, Seguii he plenisi ta al krushisi koy vilaja. Bat plenjen resti fidele a swa-ney tribu. Ta yus he krosi riva, e akwa guti fon suy har.

- Agnis pa toy sahil es durte truk, - ta shwo al spiri gro, - dar ye nul jen. Agnis es lyu-ney fo trompa. Tuy afte fa-tume Seguii dukti suy arme along sahil uupar, kontra fluisa. Dar li he krosi riva, li es yo pa sey taraf. Sun li ve arivi hir. Li yao ataki yu turan-nem e pushi yu inu riva.

Otako e Emaii kan mutu glumem. Bat Jeims Mor exklami alegrem:

- Kuraja, amigas! Nu ve trompi li pa same dao ke li yao trompi nu. Nu ve kwiti sey loko. Wen Seguii ve lai, ta ve findi sol jal-she agnis.

Afte kelke minuta animi-ney kampa bikam vakue. Yarkem jal-she agnis zai lumisi sol silense pina-tronka. Jeims Mor zai dukti armee tra shulin versu un single blise kolina ke ta merki-te yo al dey. Wen gwerjen begin klimbi uupar pa krute kolina-flanka, furia-ney skwiling fa-audi fon baken. To es Seguii-ney jen, li samaji ke li fai gaf.

Fa-luma. Agnis debrilifi. Surya chu e goldisi pina-sima.

Strane mita

- Avan! – Emaii krai e fa-lansi nich kolina al teni banduk in un handa e mer in otre-la.

- Avan! – Otako krai e toshi lopi nich.

Gwerjen fa-lansi tuhun kun shefas, oli yao ataki dushman bifoo ke li go wek. Ti akompani armee na gina toshi en-lopi. Li sekwi man pa kelke stepa baken, kada-la lopi afte swa-ney mursha o brata.

- Resti hir! – lopi-she Raterford krai, al vidi ke Eshu sekwi ta.

- Non, non, me yao bi kun yu! – lopi-she Eshu jawabi.

Gwerjen de Seguii lifti banduk e weiti laisa de kontrajen. Distansia inter ambi armee fa-syao kway. Wen it es sirke petshi stepa, gwerjen de Seguii fai salpa. Kula mah-lwo kelke shika jen bat ataka bu stopi. Gwerjen de Otako lopi nich fon kolina e bu mog stopi. Li shuti al lopi, poy lansi swa-ney banduk a ti lopi baken na gina, dabe librisi handas fo handa-batala. Raterford toshi shuti e toshi lansi swa-ney banduk a Eshu.

Al wuli, al skwili, al hisi por furia gwerjen de Otako ataki gwerjen de Seguii. Meres fa-virti kwasi melidom-rada. Kadawan kel hev acha, ta trai graspi har de dushman-gwerjen bay lefte handa e haki suy galsa bay desne-la. Si se suksesi, ta lansi kati-ney kapa a gina, dabe aften exposi it bifoo swa-ney huta.

Furia-ney draka duri bulongem. Dushman bu resisti dranga, en-hili e fugi.

Duran batala Raterford fa-lansi a farke taraf e grauli ugrosem al swingi stal-ney acha. Ta bu darbi nul jen, bat dushman rasstepi bifoo ta, li gei fobisi bay suy grantaa e terible aspekta. Sol un kurajnik, bifoo fugi kun otres, probi darbi ta-ney kapa bay mer. Bat kapa de Raterford loki tro gao, also ston lwo on suy plecha. Raterford ek-krai por tunga e lopi afte ofenser kel zai fugi pa fule ajilitaa.

Longem li lopi tra shulin. Gwerjenes de krushisi-ney armee zai rasfugi a oli taraf. Eshu resti baken, e sun Raterford merki ke exepte ta e persekwi-ney gwerjen sirkum bu ye jen. Yo duran haf-ora ta goni afte suy ofenser, e ta en-fatigi. Ti darbi ta bay mer na gwerjen fa-reveli gro-hao loper e pa fin desapari fon vida. Raterford stopi e al gro-spiri apogi bey kontra baum.

Turan ta merki yus bifoo ta, sub giganta-ney farna, den koy strane jivika. Un-nem ta dumi ke es un maimun. Sey jivika hev syao brun rugi-ney nafra-ney fas, yarkem blan denta kel ragi gro, e nude magre kurve gambas-ki. Tronka de jivika es klaidi-ney in fet-ney frak-ney jaketa do gro-longe lapas. Un gran blan orden ye on suy sina. Bat dar, wo panta mus bi, ye sol un kurte jupa zwo-ney aus pes de gande borya. In desne handa jivika teni un pistola kel-ney tuba es dirigen yus a sina de Raterford.

- Shwo adyoo a jiva, blan gwerjen, - jivika shwo pa deformi-ney inglish al smaili badem. Triger* kliki. Bat shuta yok. Pistola fai fala.

Raterford rifai konsa e muvi versu dushte jivika al lifti-ney acha. Snova triger kliki. Snova fala. Inter li ye sol dwa stepa yo. Triger kliki pa tri-ney ves, e pa tri-ney ves pistola fai fala. Raterford shwai acha a taraf e bay un darba de kulak mah-wek fali-she pistola aus handa de dushman. Ta graspi galsa de maimun-simile jen, mah-lwo ta on herba e myati ta til ke frak-buton flai wek kun kraking. Nude tatui-ney sina fa-diki.

- Bu tori may frak, - jen rauki*. – In sey frak me prisenti-te swa a yur rega...

Sol nau hi Raterford samaji ke sey strane jivika kel-ney galsa ta zai teni, ta es mahtaful shefa Seguii, toy Seguii kel he extirpi tanto mucho tribu.

- Lasi me go, - Seguii murmuri al fa-tufi e plaki (ya, ya, larma flui aus suy okos). – Wen me ve jiti oli may dushman e bikam masta de Nyu-Siland, me ve doni a yu kelke tribu, yu ve bi mahtaful shefa. Lasi me go, dan inglish rega ve mah yu lorda*, ta es ya may alianser, sertem ta ve sekwi may konsila. Si yu bu lasi me go, sun may gwerjen ve lai, li ve venji a yu saktem pur may morta. Lasi me go...

Fo Raterford ta es gro-nafra-ney, sey kruele jen-chier kel he ruini tote landa. Bat Raterford hev karim kordia. Al vidi sub swa den syao pitival musla-ki, mokre por larma, Raterford fai tal akta ke nul patriota de Nyu-Siland wud pardoni a ta.

Ta graspi vilaja-destrukter pa kolar, lifti ta bay un handa gao uupar e sheiki ta kwasi vakue sak. Poy, afte un hao nuka-darba, ta lasi ta go librem.

Seguii en-lopi wek pa fule kwaytaa. Bat baken zuy blise bush ta stopi, pren un lanza fon arda e lansi it in Raterford. Lanza-nok fa-nagi inu molika de lefte gamba de Raterford. Raterford graspi suy pistola, bat Seguii yo desapari inter baum.

Hema flui aus wunda. Raterford bu mog stan for e lwo. Afte haf-ora Eshu findi ta. Ela tiri lanza aus wunda, stopi heming bay lif de koy lekiherba e helpi a swa-ney blan amiga tu arivi a kampa de jiter.

Drima de Jeims Mor

- Armee de Seguii bu existi pyu, - Jeims Mor zai shwo. – It es partem kili-ney, partem difusi-ney, partem it es pro nu. Haishi resti kelke banda kel fa-ahfi in shulin koylok bli Esta-kabu, bat nu ve extirpi li sin mushkila pa kelke wik. Nuy armee bikam pyu gran e pyu forte kada dey, bikos gulam de Seguii pa menga fugi a nu. Maiste banduk ke Seguii bringi-te fon Ingland, li es yo she nu.

Raterford e Jeims Mor zai go along sahil de toy riva wo batala eventi-te. Bat hir riva es mucho pyu chaure, e shum de mar-bata* yo fa-audi fon dalem. Pyu kem dwa wik he pasi yo afte jita-ney batala, e wunda on gamba de Raterford he haili. Ta sol topali idyen.

- Seguii selfa toshi bu ve eskapi fon nu, - Jeims Mor kontinu. – Me es serte ke ga sun ta-ney prope gwerjen ve gadari ta. Li bu gro-lubi ta.

Eshu zai go bli Raterford. Baken li Otako zai marshi, ta dukti un gran dasta de gwerjen. Bat Jeims Mor shwo pa inglish, e nulwan exepte Raterford samaji ta.

- Pa fin single mahta ve bi in Nyu-Siland! – Jeims Mor exklami. – Oli sobreshefa de oli tribu ve subordini a Otako. Li opini swa kom suy alianser, bat pa fakta li oli es sub suy mahta. Pyu-nem, sub may hi mahta, bikos Otako zwo nixa sin may konsila. Dumi ba, ob eni Emaii ve mog resisti a me e Otako, si pyu kem haf de suy tribu es kili-ney e oli suy stakatot jal-ney?

Raterford selfa dumi om Emaii. Emaii, iven sin weiti fin-ney krushisa de Seguii-ney armee, ta hasti-te a peplalok de janmavilaja, dabe ribildi it zuy kway posible. Kwo kuraje Emaii ve zwo wen ta ve samaji ke suy tribu, yus librisi-ney fon un gulamtaa, tuy he geti inu otre? Raterford klarem imajini longe seria de ruini-she gwer kel mus kontinu in sey nofortune landa. Bat ta abyas-nem silensi, bu shwo suy opina. E Jeims Mor zai shwo for, al animifi oltaim pyu.

- Afte unifa Nyu-Siland ve bikam zuy mahtaful imperia de Sude haf-sfera. Pa beginsa, sertem, imperator ve bi Otako. Bat Otako es lao, e ta bu hev son. Me es gamijen de suy pyu yash-ney docha, sol me hi mog heredi mahta fon ta. Dan yu ve sta hao, Raterford. Me ya en-lubi-te yu duran laste yares. Yu ve bi may dashi. Yu yao ku? Representer de Nyu-Siland she Landan* korta! Yu pri se ku? Un inglish texer kel gwo gun dwashi ora per dey sin pausa pur kelke peni* – ewalaa ta hi es mahtaful imperator. Un inglish marjen – ta es dashi, eminente ofisiala kel-ney favor gei shuki bay korta-dama e shik-ney kavalier*. Nu ve ridi gro om li! Bat non, non, me ve komandi ke yu deklari gwer kontra Ingland. Me yao venji a oli sey riche sinior. Li ve pai venja por sendi povre jen a katorga.

- Bat on kwel ship me raki a inglish korta? – Raterford kwesti al smaili. – On piroga ku, kati-ney aus pina-tronka?

- Nu ve hev hi ship, - Jeims Mor jawabi, - tanto mucho ship ke nu yao. Depos sey dey nu ve kapti kada ship kel visiti Nyu-Siland. Emaii kapti-te yur "Agnesa" e jal-te it. Es stupide. Kada ship ke nu ve kapti, nu ve kuydi it gro-hao. Afte shi yar nu ve hev tote flot. Mogbi yu yao ke me mah yu admiral*, bu dashi? Yu es marjen, yu ve bi gro-hao admiral...

Pinas fini, e un chaure mar-baya apari bifoo go-sha. Raterford stopi, turdi-ney.

Ta rekoni sey loko. Hir hi, in sey hi baya gwerjen de Emaii raubi-te brig "Agnesa" sirke pet yar bak. Also sey riva, along kel li go-te, it es Temsa.

Ya, ya, ta bu galti, ta remembi olo klarem. Ahir hi, a muh de sey riva, kapitan Koffain sendi-te ta fo nosolte akwa. Walaa chyenlok kontra kel "Agnesa" imbati-te afte ke gwerjen de Emaii kati-te anka-korda. Walaa toy sahil a kel pirogas kun ligi-ney plenjen landi-te.

Bat... kwo es se?! Shayad es sol sembla. Mogbi ta fa-pagale? Raterford froti okos. Miden baya, yus pa toy plasa wo "Agnesa" koytaim bin, ye klarem vidi-ney tri-mastula-ney komersa-ney brig. Marjen hasti-muvi on suy dek, al mah-lwo anka.

- Se es un-ney ship de yur futur-ney admiral-ney eskadra*, Raterford, - Mor shwo al extendi handa. – Manya nu ve raki adar bahani-yen ke nu vendi swina, e afte kelke minuta it ve bi nu-ney.

"Adyoo! Adyoo!"

Armee de Otako zai nochi on sima de kolina budalem fon mar. Es toy hi kolina wo koytaim vilaja bin, toy vilaja wo Raterford pasi-te un-ney nocha de plen. Hir sit marjen de "Agnesa" bin kili-ney e chi-ney. Nau nixa resti fon vilaja, bikos Seguii jal-te it fulem e kili-te oli vilajer. Bat Raterford tuy rekoni toy kelke pina a kel ta e suy ko-jen bin ligi-ney pet yar bak.

Gwerjen es fatige por mushkile marsha, e afte fa-tume li en-somni bli agnis. Raterford zai lagi on bey e kan an swate staraful skay. Duma bu lasi ta somni. Taim pasi, stara-figura lentem muvi inter chaure pina-brancha, bat ta haishi bu klosi okos. Al turni kapa ouran, ta merki ke Eshu kel lagi budalem bli agni, ela toshi bu somni e zai kan ta atentem.

- Eshu, - ta hamsi, - way yu bu somni?

- E way yu hi bu somni, Hwan-har-ney? – ela kwesti.

- Me bu jan, - ta jawabi.

- Me hi jan, - Eshu hamsi. – Yu zai dumi om ship de blan jen, kel es dar miden baya.

Raterford ek-tremi e presi un finga kontra muh, dabe ela en-silensi. Poy ta en-stan, pren elay handa e en-dukti ela wek fon kampa, al chaukem stepi tra somni-she gwerjen. Wahti-sha bu stopi li, bikos Raterford es shefa e mog go a wo ta yao. Raterford e Eshu lentem desendi kolina, poy go along tange shulin daokin al silensi. Sun onda-pleska fa-audi avanen, e li lai a sahil de mar, ahfen bay nocha-ney tumitaa. Obskure lumas de brig glimi dalem.

- Yu jan, Eshu, - Raterford shwo pa fin, - si me bu returni a janmalanda nau hi, shayad me bu ve returni neva. Tal kasu bu fa-ofri oftem.

Eshu silensi al lasi lwo kapa.

- Sol yu hi reteni me hir, - Raterford kontinu. – Me fai gro-amigitaa kun yu, fo me es mushkile tu kwiti yu. Go ba kun me. Yu swimi hao, nu tuhun ve swimi til ship sin mushkila. Me ve shwo a kapitan to li-ney shefa ke yu es may molya. Ta ve pren nu ambi kunem a Ingland, e nu bu ve separi neva.

Eshu en-sidi on ston e longem zai kan inu tumitaa, adar wo brig-ney lumas glimi. Ela zai dumi. Raterford zai stan bli ela e weiti sabrem. Pa fin ela shwo:

- Non, Hwan-har-ney, non. Go ba sole. Me bu yao reteni yu. Bat me ve resti hir, miden may jenmin. Yu jivi inter nu e sinian om yur rishta, om yur amiga. Si me ve jivi she yu, me toshi ve sinian om may rishta e amiga, om olo ke me koni fon kinda-yash. E ob yu dumi-te komo jen de yur jenmin ve resivi me? Li ve bichi me por ke me bu es kom ley gina, por ke me bu janmog ni shwo, ni chi, ni gun tak kom ley gina.

Raterford turan remembi ke in Ingland oni oftem trati kun bicha den "kolor-ney wan", den jen do bublan derma. Povre syao savajina! Ela es prave. Si ela geti a Ingland, es posible ke oni ve trati ela kom animal, animal kel mus zwo zuy mushkile e gande gunsa por foba de bating. Non, es pyu hao ke ela resti hir, miden monta e shulin, in landa do elay janma.

- Hao, Eshu, me ve go sole, - ta shwo. – Bat me ve returni. Fo me es tro mushkile tu separi fon yu fo sempre. Me ve jivi in Ingland dwa-tri yar, e poy me ve zin marjen-tim de koy ship kel go a Nyu-Siland. Weiti me, Eshu.

- Me ve zai weiti yu, Hwan-har-ney, - ela shwo resolutem.

Tanto mucho ves duran plen ta drimi-te om ship, ta drimi-te om kwiti sey landa, sey pet-yar-ney prison! Bat nau, wen dwar de prison es ofni-ney, ta zai deri.

Bat skay yo fa-pale, rosish-grey fa-deysa begin. Nocha he fini. Raterford go inu akwa e swimi versu ship.

- Ewalaa diva! – un grose bosmen exklami al vidi Raterford klimbi-ney on dek. – Kan ba, kapitan, un blan maori!

- Me bu es maori, me es inglish marjen, - Raterford shwo.

Pa shao worda ta expliki a kapitan, hu ta es e kwo eventi-te a ta. Poy ta rakonti ke al dey maoris sal ataki ship e en-posesi it. Sey habar fobisi kapitan. Kelke ves gwo eventi yo ke ship kel visiti Nyu-Siland desapari-te.

- Treba tuy geti aus hir! – kapitan exklami pa foba e komandi stavi parus.

Ronde shulin-ney kolinas lentem en-muvi a dalitaa. Un gina kel zai sekwi ship bay okos, ta bikam un punta, poy desapari.

Fin de historia om marjen Raterford

- Madam e sinior! Also yu he vidi un Nil-ney* krokodil kel es pet e haf yarda* longe. Yu yus he vidi un fakir* fon India kel gloti flama e dansi on sikin-nok. Nau yu ve vidi tri-ney numer de nuy programa: un vere jive savaje jen-chier fon un isla in suda-ney osean. Ta perteni a tribu de gigantas, e me fai dadu pa dwa shiling* om ke ta es pyu gao kem eniwan hir pa tote kapa. Sey jen-chier he geti a Ingland bay zuy nopinchan dao: un balena he gloti ta, e ta jivi-te in duza de mar-monsta duran exaktem trishi dey, dwa ora e pet minuta. Skotish* balener kili-te sey balena, e nuy jen-chier pai-te libritaa. Nau yu ve vidi ta. Ta he idyen blanifi por longe resida in norda, bat bu atenti se.

Masta de basar-teatra desapari baken parda do gande kapra, e inplas ta un gran strane-aspekta-ney jen chu. Suy kapa es orni-ney bay bunte pluma. Ol suy klaida es lao lati-ney* marjen-panta. On nude sina, plechas, galsa e fas strane bluish linia viti. Linia interplexi inu jatile rasma e kovri ol suy korpa bay ajibe neta. Kan-sha ofni muh por astona.

- Pyu hao ke nu go wek, profesor, - shwo un hao klaidi-ney yunge man kel stan in un-ney fila a un yashen sinior do respektival aspekta. – Es zuy enoisaful teatra-ki in tote basar. Gro-nagle jula! Sey jen-chier es ya blan, sin duba. Me garanti ke ta bu shwo pa eni otre lingwa kem inglish.

Bat ti yunge man nami profesor na sinior zai examini ti stan on skena na jen gro-jigyas-nem.

- Non, kan ba, - ta shwo al deri spira por agita. – Ob yu vidi sey tatu? Nokredibilem, nosamajibilem, it koinsidi* kun toy tatu ke maoris orni swa, segun gavaha de Jeims Kuk. Non, bu es falsifika*. Tu falsifiki tanto jatile rasma bu es posible. Atenti ba ke suy frenta es toshi tatui-ney. Jenmin de Polinesia permiti frenta-tatuing sol fo shefas. Sertem, ta es blan jen, bat sey blan jen koni maoris pyu hao kem oli Europa-ney geografier pa hunta. Me treba toki kun ta.

Turan jen-chier tompi bay gamba e lautem en-gani pa garibe lingwa den tanto dashat-ney gana ke publika fobisi-nem fa-kyete, obwol samaji nul worda. Ugrosi-she, glume, savaje motiv sinvolem mah oni fobi. Naturalem! Es ya toy hi gana ke gwerjen de Seguii gani-te al blisifi a vilaja de Emaii.

Jen-chier gani longem. Pa fin ta en-silensi e go wek a baken kanva-ney parda. Dan profesor klimbi a skena al tiri suy yunge akompani-sha kunem. Masta de basar-teatra stopi li ira-nem. Bat profesor sovi a suy handa den kelke argenta-ney moneta, e masta tuy fa-santush. Ta rasmuvi parda, lasi gasta pasi, poy riklosi parda afte li.

Li en-loki in un syao shamba, shma-zwo-ney aus planka. Hampi haf de shamba es okupen bay un gro-gran karton-ney krokodil, yo desasembli-ney. In angula ti nodavem gloti flama na fakir zai chi sosis e kwereli kun masta-ney molya pa pure inglish lingwa. Profesor tuy lai a tatui-ney giganta kel zai kan ta nofidem bat jigyas-nem.

- Komo yu nami? – profesor kwesti.

- Raterford, - giganta jawabi.

Li lwo in toki. Raterford shao-po-shao animifi, suy nofida fa-wek. Afte begin remembi, ta yo bu mog stopi e rakonti a profesor ol historia de suy plen.

Profesor pren un notidafta e un kalam. Ta skribi afte rakonti-sha al audi gro-atentem.

- Al bakdao a Ingland, - Raterford fini suy rakonta, - me fa-infekti bay tropike* febra. Duran ot mes me lagi on kama sin en-stan. Kapitan vidi ke me bu mog gun, e hampi bu mah-chi me. Way me bu morti, me selfa bu samaji. Me returni a janmalanda kom invalida*. Kun mushkila me fa-trani a dom-ki wo may sistas habiti. Bat reveli ke li he morti, e dom-ki perteni a otre jen. Me hev nixa fo chi, me hev nul plasa fo somni. Me begin shuki gunsa, bat me es haishi morbe e bu mog gun, also oni mah me wek fon kadalok. Me go fon un dom a otre, fon un vilaja a otre, fon un urba a otre, bat nulwan yao atenti me. Tu bi gulam in Nyu-Siland es pyu hao kem tu bi povra in Ingland! Pa fin oni aresti me por vagabonding e pon me inu prison, obwol me zwo-te nixa buhao. Sinior, me shwo a yu sinserem, ke in Nyu-Siland-ney prison me sta-te pyu hao, kem in Ingland-ney-la.

Okos de Raterford fa-uupar e en-brili bay strane, morbish brila.

- Nau me servi in sey basar-teatra, gani savaja-ney ganas. E al libre taim me go a portu e kwesti ob koy ship go a Nyu-Siland e ob oni treba un anubav-ney marjen. Eshu ya zai weiti me.

Fueled by Johannes Gensfleisch zur Laden zum Gutenberg