«Смяяцца цi плакаць (на белорусском языке)»

Сяргей Давiдовiч

Смяяцца цi плакаць?

Ох i надакучыла ж Павэлку жыць у чалавеканенавiсным асяроддзi, сярод агрызання i гырканiны. Ступiш крок - зловiш мацюка, яшчэ крок - схопiш лiхтар пад вока.

Непрыкметна ён i сам ашчэрыўся. Падыдзе чалавек прыпалiць цi папытацца чаго, а ўсё Павэлакава нутро - на дыбы, скiвiцы сцiскаюцца, ажно зубы патрэскваюць, як дрэвы на марозе, погляд - нiбы той калючы дрот.

Мiтусяцца людзi, шмат iх вакол, а кожны - сам па сабе, кожны - за сваiм "калючым дротам". Схапiся за сэрца, павалiся - нiхто не падыдзе, не зверне нават увагi...

- Хопiць! - рашуча сказаў сабе Павэлак. - Буду сеяць дабрыню вакол сябе!

Бачыць ён, iдзе насустрач цяжарная жанчына, жывот, як кажуць, ажно на нос лезе. Гэта ж сёння такая рэдкасць - быццам мужыкi перавялiся.

Замiлаваўся Павэлак, сэрца яго размякла, вочы памакрэлi. Падышоў ён да жанчыны i з цеплынёй кажа, паказваючы на яе жывот:

- Няхай Божачка дае шчасце вашаму будучаму дзiцятку! А вам - лёгка разрадзiцца!

Жанчына ад нечаканасцi ажно падскочыла:

- Якому дзiцятку?! Дурань! Паглядзець бы на фiгуру тваёй лярвы - пэўна, калода калодай! Пад'ялдычнiк чортаў!..

Павэлак уцiснуў галаву ў плечы i даўся далей ад гэтага ляманту.

- Во ўлiп! Як гэта я памылiўся?

З падпсаваным настроем пайшоў ён далей памiж мiтуслiвасцю i адгароджанасцю кожнага ад кожнага. Бачыць, наперадзе жанчына нясе дзве сумкi, ды такiя цяжкiя, што ногi ў жанчыны заплятаюцца ў вузел, рукi адрываюцца. Паставiла яна сваю ношу на зямлю, ледзь спiну выпрастала, пот з вачэй не паспявае згортваць - адпачывае.

Шкада зрабiлася Павэлаку бедную жанчыну, зноў размякла яго сэрца. Падскочыў ён да незнаёмкi i - хваць за сумкi:

- Цi ж для вас такi груз, мая вы харошая! Я ж вам падсаблю!

- А для каго гэты груз? Для цябе? Пастаў сумкi, зладзюга! - зараўла жанчына. - Людзi! Дапамажыце!

Iмгненна назбiралася разявак.

Павэлак ад нечаканасцi збялеў, слова вымавiць не можа.

- У мiлiцыю яго!

- Гэта ж трэба - сярод яснага дня! - пачулiся галасы.

- Я ж хацеў толькi памагчы... Я ж пашкадаваў жанчыну... -апраўдваўся Павэлак.

- Пашкадаваў воўк цяля!

- Жывуць вось такiя прайдзiсветы за чужы мазоль!

- Рукi адсекчы трэба! - загуло з усiх бакоў.

Збялелы Павэлак даўся галавой у людскую сцяну, збiў з ног некалькi чалавек i, як у жахлiвым сне, папёр праз нейкiя двары, пераскокваючы праз жалезныя загароджы, пераганяючы i людзей, i машыны. Спынiўся толькi тады, калi зусiм заняло дыханне i густа пацямнела ў вачах.

- Што гэта за дзень такi? - сягаў ён, выцiраючы з губы навiслую слiну. Во памог, дык памог жанчыне! Лепей бы яна ногi павыкручвала, несучы тыя сумкi!

Каб крыху падняць загублены настрой, дастаў цыгарэту, але запалiць не ўдалося, бо, вiдаць, у час "спрынту" згубiў запалкi.

Азiрнуўшыся, Павэлак убачыў голеную патылiцу хлапца, якi густа дымiў цыгаркай.

Павэлак крануў за плячо курца i ветлiва спытаўся:

- Цi не дазволiш ты мне, хлапчына, прыпалiць?

"Хлапчына" паволi павярнуўся да прасiцеля i...

- Дзе ты, казёл смярдзючы, бачыш хлапчыну?! Вочы павылазiлi, цi што? Ану хiляй адсюль па халадку!

Павэлак збянтэжыўся:

- Гэта ты ззаду... а спераду...

- Я i ззаду, i спераду дзяўчына, магу паказаць! - гыркнула дымам у твар Павэлку тое, што i ззаду,i спераду не было падобна нi на хлапчыну, нi на дзяўчыну.

- Ой! Не трэба паказваць! - замахаў рукамi Павэлак i зноў, уцiснуўшы галаву ў плечы, "пахiляў па халадку".

- Не-е! Досыць дабрынi! Сею адно, а вырастае чорт ведае што! Дамоў i толькi дамоў! На людзей не гляджу! Нi з кiм не вiтаюся! Я - сам па сабе, яны самi па сабе!..

Хмурна было на душы ў Павэлака, зноў адчуў ён вакол сябе калючы дрот, скiвiцы яго сцiснулiся, нутро ашчэрылася.

Але, iдучы па скверы, убачыў падлеткаў, якiя сiлкавалiся гарэлкай, закусваючы цыгарэтным дымам. Не вытрымала Павэлакава душа, прыпынiўся ён:

- Хлопчыкi, хлопчыкi!.. Што ж вы робiце! Яна ж вам пашкодзiць!..

- Гляньце! - загаманiлi падпiтыя падлеткi. - Яшчэ прыпёрся нахлебнiк! Толькi турнулi аднаго, а тут другi ў рот заглядвае! Ну што, дзядзечка, пачастуем i цябе, каб не лез да чужога стала на халяву!

I падсыпалi яны Павэлаку столькi, што ледзь дамоў данёс, бядак.