Кацярына МЯДЗВЕДЗЕВА
ЧАЦВЁРТЫ, САМЫ ЧАРОЎНЫ
Мядункі не жадалі распускацца. «Пчолы зноў забяруць наш пылок», — нылі яны і ўпарта сціскалі пялёсткі. «У нас яшчэ не паспелі тычынкі», — бубнілі званкі і дэпрэсіўна гойдаліся на крывенькіх валасатых сцяблінках. Мак-самасейка і зусім адмовіўся размаўляць, адвярнуў бутоны і прыхаваў іх лісцікамі. Ільвіная зяпа пазяхала, не перастаючы, сон-трава бессаромна храпла, а світанак няўмольна набліжаўся.
Раставалі зоркі, ружавела неба, і вось ужо прычуліся крокі Лесніка. «Гэта што яшчэ за агіднасць?! Чаму паляна не гатовая да прыёмкі?! » — раздаўся яго грозны гулкі голас, ад якога кветкі распласталіся па зямлі, у жаху пакрыўшыся не ўласцівымі ім пухіркамі.
Лілле расплюшчыла вочы. Ну і ну... прысніцца ж...
Пацягваючыся і пазяхаючы, яна паплялася ў гасціную. Там каля стала клапатаў Нікчэмка. Расстаўляў кубкі, папраўляў абрус. Яго рука была перавязаная анучынай. І дзе ўжо паспеў парэзацца?
— Добрай раніцы! З днём нараджэння! — выклікнуў ён.
— Ці добрая раніца? — прамармытала Лілле, яшчэ пад уражаннем ад сну. — Што пірог?
— Дык вось жа! — Нікчэмка кінуўся ў кухню. Не чакаючы, пакуль ёй прад'явяць пірог, Лілле выйшла на ганак, зажмурылася ад паўдзённага сонца. Так, заспалася яна. Ну нічога, раз на год — можна.
Лес, а ці памятаеш ты, што сёння ў тваёй кветачніцы дзень нараджэння? Вядома, тэрыторыя Лілле распасціраецца ўсяго толькі ад узлеску да Мядовай прасекі, не так і многа, — але ж не так і мала! Адных канюшынавых палянак больш за сто. А зараснік чабару? А стрэлкаліст каля раўчука? А капрызныя дзікія ружы, што не жадаюць распускацца ў тэрмін? І гэта ў першай дэкадзе чэрвеня, калі трэба паспець з квітненнем ліпавых дрэў на ўзлеску, бо да іх прыляцяць пчолы. Добра, што грэчкавае поле за прасекай — ужо не яе клопат, інакш яна б звалілася з ног ад стомы.
Сёння ў Лілле вольны дзень. Дзень нараджэння. Госці, падарункі, застолле і іншыя прыемныя рэчы, якіх часам заслугоўвае нават самы заняты чараўнік. Сёння яна магла заплюшчыць вочы, заткнуць вушы і спакойна сядзець дома, — але па звычцы агледзелася і прыслухалася. Пра што балбочуць кветкі гэтай раніцай?
Маленькая белая кускута ўпарта караскалася па бярвёнах сцяны Ліллінай хаткі. Рамонкі, што раслі непадалёк, пакрыўджана назіралі за яе стараннямі і шапталіся:
— Ну як не сорамна? Вось нахабства! Мы стараемся, на досвітку раскрываем пялёсткі, а гэта вытычка ... Ды што яна сабе дазваляе?!
— Паўзучка бязродная! У яе і кветак жа няма! — падтаквала, ківала тоўстым лямцавым сцяблом жоўтая дзіванна. Яна расла крыху далей ад хаты і, каб лепш бачыць, на ўсе жылы выцягвала доўгую шыю.
— Ціха! Лілле прачнулася! Вунь яна, на ганку! — шыкнула галінка бружмелю, што навісала па-над дахам. — І абудзіў яе мой далікатны водар. Вось так! Нездарма я вышэйшая за вас!
Кускута моўчкі працягвала свой шлях. Яна вельмі хацела апынуцца першай, хто павіншуе з днём нараджэння гаспадыню хаткі.
Лілле павярнулася. Убачыла кускуту, якая з апошніх сіл учапілася ў дзвярны вушак. Малая піснула:
— З днём нараджэння! — і звалілася б уніз, на радасць кплівым рамонкам, але ж Лілле падхапіла сцяблінку пальцамі і ўмацавала яе на вонкавай сцяне хаты. Кускута шчасліва ўздыхнула — як уздыхала любая кветка, апынуўшыся ў далікатных руках кветачніцы.
— Дзякуй, мілая, — прагаварыла Лілле, пагладзіла дробныя, ледзь прыкметныя кветачкі. Дзіванна зайздросна засапла і адхінулася, робячы выгляд, што ёй зусім нецікава. Бружмель паціснуў галінкамі, запах яшчэ мацней.
— Хто будзе зайздросціць і зласловіць, той атрымае на два дні квецені менш, — сталёвым голасам папярэдзіла Лілле. — Я не жартую!
Рамонкі дружна чмыхнулі ёй у адказ.
Яна павярнулася, каб ісці дахаты, і запнулася аб штосьці, што ляжала на ганку. Вось няўклюда! Гэтулькі прастаяць, слухаючы дурную балбатню, — і не заўважыць першы дзеньнараджэнны падарунак! Абгортка са свежага лісця лопуху, а ўсярэдзіне штосьці невялікае і лёгкае... і напэўна чароўнае...
— А мы ведаем, ад каго гэты падарунак, — прашыпелі рамонкі.
— Ведаем-ведаем, — паўтарыла за імі дзіванна, хоць насамрэч яна не магла нічога ўбачыць з таго месца, дзе расла. А маленькая белая кускута змаўчала. Яна таксама бачыла, хто паклаў скрутак на ганак. Але ніхто, нават самыя шкодныя рамонкі, не мае права выдаваць таямніцу і псаваць неспадзеўку. Гэта правіла з разраду няпісаных....
Лілле прыціснула падарунак да грудзей і вярнулася ў хату.
— Глядзі! — выгукнула яна. — Як думаеш, ад каго?
Нікчэмка паціснуў плячамі. І праўда, адкуль яму ведаць.
— А я ведаю, — прашаптала Лілле. — Гэта ад Яго. Сапраўды ад Яго! Як кранальна і рамантычна!
Нікчэмка зноў паціснуў плячамі. Ён трымаў на выцягнутых руках тоўсты падрумянены пірог і чакаў, калі Лілле гэта згледзіць. А яна безуважна разглядала свой першы падарунак. Бо гэты лопухавы скрутак напэўна ад Лесніка! Ад самага магутнага і строгага чараўніка, ад Уладара лесу!
Праўда, Уладаром Лесу яго звалі толькі ў вочы. А паміж сабой клікалі проста — Ляснік. Таму што ён і быў менавіта Лесніком. Велізарны, барадаты, у гумавых ботах і брызентавым плашчы, ён блукаў па непрывабных курцінках і непралазнай багне, ведаў напералік усе ветраломы і травастоі, парослыя быльнікам лагчыны і ўскудлачаныя вароніны гнёзды... Як з'едліва жартавала Цыкута, кожная барсучыная нара ў яго пад наглядам.
Ён вельмі рэдка ўсміхаўся — і далёка не ўсім. Лілле пашанцавала толькі раз — калі на вясновы агляд яна прыгатавала выключную, чароўную палянку, аздобленую белымі амарылісамі. Яна не спала некалькі сутак, пакуль няньчыла ўпартыя цыбуліны: не давала закіснуць зямлі, выклікала цёплыя дажджы, адганяла настырных пражэрлівых чарвяцоў. Так, яна выдатна разумела: патрапяць сюды людзі — бяздумна загубяць працу, збяруць бессэнсоўны грувасткі букет і выкінуць яго потым на ўзлеску, бо сарваныя амарылісы так хутка вянуць. І калі гэта здарыцца, яна будзе доўга і горка плакаць. Разумела — і ўсё адно стварала прыгажосць, вырашыўшы, што потым папросіць сяброў атачыць амарылісы непраходнымі страшнымі нетрамі, каб не ступіла сюды нага чалавека.
І вось, калі іншыя кветачніцы прыгатавалі для агляду звыклыя незабудкі ды пралескі, а Лілле прад'явіла сваю неспадзеўку, — тады яна і ўбачыла, як пасміхаецца Ляснік. Калматы, перакітаваны брудам, у даўгакрысым капелюшы і рваным плашчы, — з выгляду звычайны чалавек, а не магутны чараўнік, — ён стаяў на краёчку духмянага беласнежнага азярца, асцярожна дакранаўся да глянцавых пялёсткаў і ўсміхаўся ад душы. А потым сказаў Лілле:
— Пацешыла ты мяне, малая. Не чакаў!
Гэтыя словы абляцелі ўвесь лес. Шмат хто прыходзіў потым палюбавацца Лілліным цудам. І хоць водгукі былі часцей зайздросныя — «Нічога асаблівага! Я таксама так магу, а вось зладзілася б яна за ноч з дзесяццю льнянымі палямі?» ці скептычныя — «Ну і каму гэта трэба? Камарам ды жабам? Пусці сюды людзей — праз пяць мінуць ні лускавінкі, ні цыбуліны не застанецца», — але Лілле ўсё адно ўславілася. І здарылася гэта пару месяцаў назад.
— Лілле, — паклікаў Нікчэмка, адцягваючы кветачніцу ад салодкіх мрояў. — Пірог нарэзаць?
— Пірог? Які пірог? — Лілле ачулася. — А, рабі як ведаеш... Няўжо я павінна вырашаць за цябе такія дробязі?
Памарудзіўшы, ён сышоў на кухню. А Лілле зноў адправілася вонкі, прыбірацца. Прымерала вінна-чырвоную, расклёшаную лілею саранку — здалося залішне ўрачыста. Пакружылася ў прыталенай спадніцы-зорачцы дурнап'яну, — так, вельмі падыходзіць для танцаў на балі, але вось на кухню па чай бегаць — толькі заблытаешся. Растрапаны парасонік дзягліцы — зручна, ды непрыстойна, ногі апынуцца ўжо занадта навідавоку. Лілле пакруцілася, пакруцілася і абрала бэзавыя крылцы-разлятайкі шалвеі. Убор атрымаўся трохі легкадумным, але ж ёй не сто гадоў спаўняецца, а ўсяго вось.
Яна прыкархнула каля акенца і стала марыць. Хутка прыйдуць сябры. Цікава, хто паспее першым? Тыдзень назад яна прызналася ім, што жадае атрымаць незвычайны падарунак, чароўны. Такі, каб выбавіў у цяжкую хвіліну. Паслён, вядома, не прамінуў з'едліва сказаць, маўляў, якія там у Лілле могуць быць цяжкія хвіліны? І Паганка змрочна ўхмыльнулася, а нешматслоўная Цыкута моўчкі тузанула бровамі. Але вядома, яны ўсё выдатна зразумелі. Бо сапраўдныя сябры адгадваюць твае жаданні без слоў. Лілле задаволена ўздыхнула. Ізноў і зноў думкі яе вярталіся да лопухавага скрутка. Жудасна цікава, што там усярэдзіне. Але па старой традыцыі, прынятай у іх лесе, падарункі яна разгорне ўвечары, калі госці разыдуцца па хатах ды на небе праглянуць зоркі...
З кухні пацягнула гарачым канюшынавым мёдам. Штосьці бразнула і пакацілася. Нікчэмка сёння зусім нязграбны. І рука ў яго перавязаная. Трэба б спытаць, што здарылася. Але гэта потым, потым — бо па сцяжынцы, аброслай рамонкамі ды дзіваннай, ужо хтосьці ішоў. «Ляснік? » — ёкнула сэрцайка. Але гэта ўсяго толькі Цыкута, сяброўка-траўніца, спяшалася на дзень нараджэння да Лілле. Яе абадраная сукенка, з якой тут і там тырчалі травінкі, шамацела на кожным кроку.
— Збіраюцца госці. Накрывай на стол. Пра попельніцу для Цыкуты не забудзься. Калі з Паганкі пасыплюцца зярліцы, не падмятай пры ёй, гэта няветліва. І не заманіся каштаваць варэнне, якое прынясе Паслён, — хутка сказала Лілле. Нікчэмка толькі ківаў, наморшчыўшы лоб, але яна ведала — усё зробіць і нічога не пераблытае.
Яна акінула поглядам стол, абрусок, клышаногія крэсліцы-карчакі, і яе наведала жахлівая думка: калі Ляснік прыйдзе — дзе ж яго пасадзіць? Крэслаў толькі чатыры! Лілле падскочыла ад жаху. Куды яна яго пасадзіць?!
— Тэрмінова патрэбна пятае крэсла!
— Праўда? — узрадаваўся Нікчэмка. І тут жа прынёс з кухні яшчэ адзін аблезлы карчачок. У Лілле адлягло ад сэрца. Не, што ні кажы, а не зусім ён нікчэмны. А што чараўніцтва не ведае, — так што ж узяць са звычайнага чалавека? Таму сябры Лілле і далі яму мянушку — Нікчэмка. А быццам бы ў яго было звычайнае, чалавечае імя... Як жа гэта? Лілле паспрабавала ўспомніць, але Цыкута ўжо стукала ў дзверы.
— Я першая? — пацікавілася яна. Зазірнула ўнутр, кінула Нікчэмку мяшэчак:
— Гэй, як цябе там, завары гэтую гарбату. Толькі сам не пі, а то да вечара не дажывеш!
Нікчэмка злавіў мяшэчак, асцярожна панюхаў і панёс на кухню. Цыкута паляпала сябе па кішэнях і ўручыла імянінніцы маленькі скрутачак з пераплеценых травінак, падобны на птушынае гняздо. Падарунак.
Калі Нікчэмка выйшаў, госця задзёрла бровы і прагаварыла:
— Не, Лілле, я не разумею, ну навошта ты трымаеш у хаце чалавека?
Лілле збянтэжылася.
— Так атрымалася, — прагаварыла яна, паціскаючы плячамі. Ёй сапраўды стала няёмка: і праўда, для чаго патрэбны Нікчэмка? Нічога карыснага не ўмее — ні з кветкамі размаўляць, ні надвор'е вядзьмарыць, ні па вадзе прайсціся. Нават семка на далоні ў яго не прарастае. Адным словам, чалавек. Бессэнсоўнае стварэнне.
— Няўжо табе не страшна заставацца з ім сам-насам? — працягвала Цыкута. — Вунь ручышчы якія, схопіць — пераломіць напалам. І гэтыя дзіўныя саламяныя валасы, і гэты незразумелы пагляд. Ты заўважала, як ён глядзіць на цябе? Утаропіцца, замрэ — і вачэй не зводзіць. Жудасць!
Лілле ўсміхнулася. Вядома, Цыкута моцна перабольшвае. Нікчэмка зусім не страшны і ўжо тым больш не небяспечны. Так, яна ледзь дастае лбом да яго пляча, але гэта ж не нагода баяцца! Ён нават дапамагае Лілле, па-свойму, па-чалавечы. Цягае за ёй цяжкія кошыкі з насеннем, праводзіць з ліхтаром, калі яна прыцемкам адпраўляецца гадаваць начныя кветкі. Праз раўчукі пераносіць. Калі ён зрабіў гэта ўпершыню, Лілле хацела сказаць, што ўмее хадзіць па вадзе, — а потым чамусьці прамаўчала. Ёй — і ў гэтым яна б ніколі не прызналася сябрам — вельмі спадабалася ляжаць у цёплых і ўтульных руках Нікчэмкі.
— Паліць будзеш? — траўніца выцягнула капшук.
— Не, што ты, — схамянулася Лілле. Безуважліва пасунула попельніцу. Пазяхнула.
— Не выспалася?
— Ды я пасля агляду ніяк супакоіцца не магу, — прызналася Лілле. — Так перахвалявалася — дагэтуль кашмары сняцца!
— Ох ужо гэтыя агляды, — буркнула Цыкута. — І чаго вы, кветачніцы, так носіцеся з гэтымі палянкамі? Уторкнуў пару кветачак паярчэй, водару дадаў — і шпацыруй на здароўе. Якая розніца, хто пераможа?
— Табе з тваёй травой гэтага не зразумець.
— Ды ўжо вядома. Трава — яна і ёсць трава, — кіўнула Цыкута, пыхкаючы. — Травой не любуюцца. На ёй валяюцца, яе топчуць, косяць ці ў лепшым выпадку паляць. Не бачу сэнсу напружвацца дзеля нейкай там травы.
Дакладна, яна не перапрацоўвала. Але калі казала, што ёй няма справы да гэтых гідкіх казытлівых травінак, — то, вядома, крывіла душой. Успомніць толькі, як яна песціла свае ненагляднае пустазелле. Адзін час ад узлеску да Мядовай прасекі толькі і рунелі, што асот, лебяда, багаткі і атрутны латук. А як клапатліва яна сачыла, каб усё расло, налівалася сокам і каласавала. Калі аднойчы ў мышынага гарошку не завязваліся вусікі, падняла на ногі ўвесь лес! Сяброўкі часта працавалі разам, бо травы таксама квітнеюць. Часам траўніца яшчэ да світання біла ў дзверы бярвеністай хаткі: «Ты што, пазабывала пра гусіныя лапкі і метлюжок? Яны даўно ў пару ўвайшлі! »
Лілле ўсміхнулася краёчкам вуснаў. Так, Цыкута схільная перабольшваць, але схільная і прымяншаць, — гледзячы пра што гаворка.
— Ох ужо гэты Ляснік, — прабурчала Цыкута, шпурнуўшы недакурак міма попельніцы. — Выдумаў таксама: агляды, абыходы, праверкі. Не сядзіцца яму дома.
— Цікава, якая ў яго хата?
— А ты не ведаеш? Ну так, табе ж гадкоў усяго нічога. А я наведвалася да яго ў госці пару разоў. Хата як хата, вось толькі не кожнаму пад сілу дабрацца туды.
«Чаму гэта?» — хацела спытаць Лілле, але тут у дзверы зноў пастукалі. На парозе з'явіўся Паслён.
— Прывітанне, дзяўчынкі! — ён хлюпнуў носам. — Я не спазніўся? Важдаўся з журавінамі на балоце, азяб смяротна! Здаліся Лесніку гэтыя ягадныя купіны... Лілле, зазірнеш туды заўтра, нагледзіш за журавінавымі кветачкамі, добра?
— Ці не запозна для квітнення? — нахмурылася Лілле. — Дзе цябе раней насіла?!
— У святочны дзень не размаўляюць аб працы, — перабіла іх Цыкута. — Паліць будзеш?
— Не адмоўлюся, — ён паставіў на стол пару збанкоў, напоўненых неапетытнага выгляду сочывам. — Частуйцеся, дзяўчаткі. Чаромхавае. Ландышавае. І ваўчынаягаднае — для самых дарагіх гасцей. А дзе наш чалавечак? Можа, яго пачастуем?
Лілле нацягнута ўсміхнулася. Пачынаецца. Добра, што Нікчэмку з кухні не чуваць гэтых брыдкіх жартачак. І гэта ж яшчэ няма Паганкі. Калі яна з'явіцца, то хоць вушы затыкай.
Паслён запаліў, зажмурыўся ад задавальнення. Вось ужо зусім бязладны тып. Калі б Лілле не вяла каляндар квітнення ягад, то ні маліны, ні суніц даўно б на іх тэрыторыі не мелася. Паслён захапляўся вылучна атрутнымі раслінамі і на гэтай глебе пасябраваў з Цыкутай. Іх плантацыі мудранкі і заячага хмелю славіліся далёка за межамі лесу. Ды і ваўчынаягаднае сочыва карысталася папулярнасцю сярод ляснога народа.
Вось людзей Паслён не пераносіў. Замест правай рукі ў яго было жалезнае скрэбла. Каб выдрапваць вочы людзям, якія без меры грабуць ягады на паляне. «Глядзець млосна», — кажа ён і праводзіць чалавеку скрэблам па твары. Лілле зябка здрыганулася. Пра гэту звычку сябра яна імкнулася не ўспамінаць — але хіба ж такое забудзецца?
— Лілле, ачуйся, — затармасіў яе Паслён. — Аб кім марыш? Няўжо аб сваім нікчэмным чалавечышку? Трымай, вось мой падарунак. Толькі акуратна, не разлі, ён перапоўнены чараўніцтвам. Як ты і прасіла — для самых цяжкіх хвілін, — ён хіхікнуў і задыміў з падвоенай сілай. — Моцнае зелле, — прагаварыў здушаным голасам.
— А то, — хмыкнула Цыкута.
У клубах дыму шалвейная сукеначка імянінніцы хутка звяла. Лілле разгублена разглядала яе і разважала, ці не збегаць за свежымі пялёсткамі? Але не паспела: пляснуўшы дзвярамі, як заўсёды, спазняючыся, у хату ўварвалася Паганка.
— Ну трэба ж, паляць без мяне! — з парога зараўла яна. — Зусім ахамелі!
Цыкута зашастала капшуком.
— На вось, — Паганка сунула Лілле мяшэчак з чымсьці скамечаным усярэдзіне. — Твой падарунак. Гэй, гэй, не скнарнічай, сяброўка! — крыкнула яна траўніцы, якая круціла цыгарку. Здаецца, Паганка ў добрым настроі. Праўда, яна прыцягнула з сабой аб'ёмную бутлю мухаморавай настойкі, а гэта, як Лілле цьмяна помніла з мінулай вечарынкі, можа ператварыць свята ў нешта іншае.
Паганка шпурнула на стол ірваныя, даўно не мытыя пальчаткі і зацягнулася. Яна паліла прагна і нервова, моршчыла лоб і ўцягвала без таго запалыя шчокі. Вочкі бегалі сюды-туды, нібы ўсюды вышуквалі ворагаў. Вечны бруд пад пазногцямі і чорныя махры сукенкі, калісьці белай, складалі яе нязменны ўбор. І вядома, капялюш...
— Гэта хто ж так абгрыз твой капялюш? — прысвіснуў Паслён.
— Вавёркі, каб іх, — прамармытала Паганка. — За хвост іх ды аб дрэва... Гадуеш грыбок для сябе, пялегуеш, песціш, а гэтыя рудыя, нахабныя. хоп — і пацягнуць.
Так, цалкам у яе духу: ужыць павелічальнае вядзьмарства, нават не паклапаціўшыся адшукаць цэлы грыб. Гэта яшчэ нічога, неяк яна прымудрылася разам з капялюшыкам павялічыць тоўстага, нехлямяжага вусеня. Тады адбылася вельмі непрыемная гутарка з наглядчыкам кузурак, ледзь да бойкі не дайшло.
Госці паселі за сталом, хто абапёршыся, хто адкінуўшыся назад. Пятае крэсла непрыкаяна пуставала і нібы саромелася сваёй незанятасці. Цыкута паглядзела на яго скептычна, але нічога не сказала. Заўважыла яго і Паганка.
— Мы чакаем кагосьці яшчэ?
Лілле счырванела па самыя вушы.
— Не, не, — паспешна адказала яна. — Гэта так... раптам спатрэбіцца.
— Што чуваць? — пацікавілася Паганка. — Ці шмат людзей?
— Шмат — не тое слова, — паскардзіўся Паслён. — Ніякага супакою няма, ідуць і ідуць, і кошыкі цягнуць — большыя за сябе! Ну нічога. Я ўздоўж сцяжынак ваўчынага лыка насадзіў. Ягадкі апетытныя, пунсовенькія, так у рот і просяцца. А ў бруснічнік падмяшаў мучану. Кусцікі адзін у адзін, не адрозніш.
— Так ім і трэба, чалавекам, — прабурчала Паганка. — Няма чаго ў наш лес, як у свой, хадзіць! Вунь, Цыкута ўсе лясныя пашы калючым бадаком засмеціла і з'едлівымі казяльцамі. Каровам, ведаеш, як казяльцы не падабаюцца. А яшчэ палын. Каровы наядуцца палыну — і малако будзе ёлкім.
— Так, але хутка Ляснік ізноў з праверкай пройдзецца, — нагадала Цыкута. — Трэба б люцэрны і белай канюшыны бліжэй да ўзлеску насадзіць. І вам не замінае папрацаваць. На дзесяць паганых грыбоў не адшукаць і адной сыраежкі. У малінніку павукі замест ягад, а ад ажыны толькі калючкі леташнія засталіся. Мала вас угаворвалі? Карціць яшчэ лупцоўку атрымаць?
Паганка надзьмулася і прамармытала, што «яна не наймалася». А Паслён, як звычайна, легкадумна хмыкнуў. Вось яшчэ, прыносіць карысць людзям, не дачакаецеся. Куды больш цікава заблытваць і атручваць, рабіць лес дрымучым і непраходным. Што ні куток — то карчакі ды вываратні, што ні вадаточніца — то балотца з п'яўкамі, што ні сцяблінка — то пустазельная.
— Давайце вып'ем нарэшце! — абурылася Паганка. Стрэсла попел, за ім на падлогу паляцеў і недакурак. Лілле акругліла вочы, але нічога не сказала, а Паслён ужо выцягваў корак з аплеценай быльнікам пузатай бутлі...
Традыцыйна першы тост яны паднімалі за суладдзе.
Хоць якое там суладдзе? Злым і небяспечным станавіўся лес, і ўсё радзей чалавечыя галасы перагукваліся пад яго дрымучымі шатамі. Даўно ўжо, пакрыўдзіўшыся на прагных і жорсткіх людзей, чараўнікі схавалі, у клубок зматалі ўсе сцяжынкі. Адвялі звяроў і птушак у зялёную змрочную глыбіню, у запаведную глухмень. Зацягнулі гнілатой гаючыя раўчукі, засеялі пашы чэмерам. Парассаджвалі, куды ні плюнь, чырвоныя капялюшыкі мухамораў ды горкія жоўцевыя грыбы. І нават малая Лілле сумнявалася часам, ці патрэбнай занята справай. Клапоцішся, дбаеш, начэй не спіш — а дзеля чаго? Каб нейкія выпадковыя мінакі загледзеліся і сказалі адзін аднаму — «Глядзі, як буяна сёлета заквітнелі барвінкі!»... Альбо лядашчая стагадовая бабулька прыцягнулася збіраць ліпавы цвет і праклінала дрэвы з залішне высокімі галінкамі. Альбо закаханыя змарнавалі цэлую паляну канюшыны, аддаючыся няхітрым чалавечым забавам. Ці варта турбавацца пра кветкі, калі людзі так несур'ёзна да іх ставяцца? Можа, лепш ткаць павуцінне з павукамі, выпускаць заспалых матылькоў з коканаў ды проста махаць рукавамі, рассыпаючы грыбныя зярліцы. Але... Лілле ўспамінала радасную ўсмешку Лесніка, — і зноў і зноў натхнялася ёю.
Лілле летуценна падперла кулачком падбародак. Ах, як добра, што ёсць Ляснік. Добры і справядлівы, ён трымае раўнавагу паміж дабром і злом.
— Ну хопіць пра Лесніка, — раззлаваўся Паслён. Нарабіўшы бед з ваўчыным лыкам і мучанам, ён прадчуваў добрую лупцоўку. І ўжо вядома, не жадаў піць за здароўе лупцоўшчыка.
— Маеш рацыю. Не ў Лесніка сягоння дзень нараджэння, а ў нашай малюпахтачкі Лілле, — сказала Цыкута, адным поглядам утаймоўваючы раздражнёнага сябра.
— Налівай, — буркнула Паганка і першая працягнула чарачку.
І рушыў услед тост за імянінніцу, потым за кветачкі, за грыбкі, за ягадкі, за зёлкі, і паступова Лілле перастала ўлоўліваць сутнасць падзей. Мухамораўку піць — гэта не канюшынавы мёд пацягваць пад узнёслыя гутаркі. Чым больш пусцела бутля, тым зласлівейшыя станавіліся твары, тым больш жоўці чулася ў гаворках. Калі б ліхія і брыдкія словы мелі звычку ўвасабляцца, то цяпер пад столлю ўжо кружыла б чорная драпежная зграйка і зласліва шчэрыла б зубкі.
— Чагі збіваюць з дрэў, таўкачыкі пхаюць нагамі, — гула Паганка, калышучы абгрызеным капелюшом. — Ну нічога. Я адпомшчу! Учора я падсунула нейкім тупеням маладзенькіх паганачак. Яны ўзрадаваліся — «Сыраежкі, сыраежкі! ». Цяпельца развялі, супчыку згатавалі, елі і нахвальвалі. Потым ляжалі ў страшэнных курчах. А потым заціхлі, — яна пажадліва ўсміхнулася. — Невукі. Наступны раз навучацца адрозніваць атрутны грыб ад ядомага.
— Ну які наступны раз? — скрывілася Цыкута. — Яны ж смяротныя.
— Я ўчора таксама пазабавіўся, — хмыкнуў Паслён. — Праходзіў міма чарнічніка, гляджу, а там нейкія гідасныя істоты ягаду граблямі дзяруць, — ён змоўк і пакруціў скрэблам. — Тыя, што выжылі, больш у лес не сунуцца. І мяне наўрад ці забудуць.
— Дзіўлюся я табе, — сказала Цыкута. — І навошта да людзей чапляешся?
— Ну не выношу я іх, — Паслён выскаліў жаўтаватыя вострыя зубы. — Не выношу.
— Згодна, — кіўнула Цыкута. — Людзі ёсць людзі, прымітыўныя стварэнні. Уздоўж рэчкі ім патрэбныя парэчкі, пад асінай — падасінавік, а ў лесе — пралескі. Ніякай фантазіі. Але навошта прычыняць відавочную шкоду? Нам жа забаронена. Што, калі Ляснік даведаецца?
— Табе добра, — чмыхнула Паганка. — Аточыш запаветныя палянкі дзядоўнікам ды жыгучкай, і туды ніхто не сунецца, абдзярэ ногі да крыві і згорне назад. А мне як? Спакойна глядзець, як мае ненаглядныя рыжыкі і груздочкі разам з грыбніцай з зямлі выдзіраюць? Порхаўкі топчуць?
— Але ж не ўсе людзі такія! — умяшалася Лілле.
Разгарачаныя твары сяброў здзіўлена павярнуліся да яе.
— Ёсць і добрыя, — пралапатала Лілле, збянтэжыўшыся свайго парыву.
— А чаго ты іх абараняеш? Што табе людзі зрабілі добрага, малюпахтачка, што ты перайшла на іх бок? — узвілася Паганка.
— Я не пераходзіла, — нясмела абаранялася Лілле.
— І імя табе пара змяняць. Ніякая ты не Лілле, — працягвала Паганка. — Ты наша, лясная! Дзікая і неядомая Камвалея!
— А можа, яна закахалася ў чалавека і хоча сысці з ім? — прамармытаў п'яны Паслён і драпежна правёў скрэблам па абрусе, пакінуўшы на тканіне рваныя палосы. Лілле здрыганулася. Ну чаму так заўсёды: варта сябрам надзюбацца — і яны ператвараюцца ў сапраўдных монстраў? Гадзіну назад была прыстойная лэдзі ў капялюшыку і брудна-белых пальчатках, а цяпер — жудасны кашмар з дрымучага лесу. І Паслён сквапна пазірае ў бок кухні. Скрэбла, нябось, загадзя навастрыў перад паходам у госці. Крыкнуць, ці што, Нікчэмку, каб пагуляць сышоў? А то боязна за яго.
Сябры глядзелі на яе, нібы чакалі адказу на пытанне.
— Ні ў каго я не закахалася, скажаце яшчэ, — адказала Лілле ціха. — Людзі мне зусім не даспадобы.
— Усе да аднаго? — удакладніў Паслён.
— Абсалютна.
— Так дакажы! Калі не хлусіш, то вось, — ён памацаў у кішэнях, — пачастуй свайго служку. давай. з тваіх рук ён што заўгодна з'есць.
Лілле ўспыхнула. У далоні Паслёна паблісквалі шызаватым налётам смяротна небяспечныя для людзей ягады варонінага вока, цёмныя, круглыя, на выгляд — наўрад ці адрозніш ад ганаболелю.
— Збаялася?! — капялюш Паганкі з'ехаў на патыліцу, валасы растрапаліся, нос счырванеў.
— Нічога я не збаялася!
— Так давай, пакліч яго! Дакажы, што табе пляваць на людзей!
— Ну хопіць! — выклікнула Цыкута, і мяцёлкі пырніку на яе панамцы абурана закалыхаліся. — Не чапайце яе. Яна не абавязана нічога вам даказваць. А ты загадай служку падаваць гарбату, тую, з майго мяшэчка. Яна хутка выцверазіць гэтых дваіх.
Паганка пакрыўджана тузанула плячом, маўляў, ну вось, сапсавалі забаўку. Паслён пратэстуючы хлюпнуў носам, але запярэчыць не асмеліўся. Траўніца ў іх хаўрусе старэйшая, і калі ўжо яна падвысіла голас.
Лілле ўцякла на кухню. Нікчэмка, засмучаны, сядзеў ля акенца.
— Ты чаго? — спытала Лілле.
— Твае сябры. Яны. атрутныя нейкія.
— Мы чараўнікі. Табе цяжка зразумець, — прагаварыла яна. — Пастаў чайнік на агонь. І старайся не паказвацца на вочы без патрэбы. Прынёс, забраў, і сядзі паціху ў кухні.
І вось ужо дыміцца гарбата у касабокіх шчарбатых кубачках, расхапаны лепшыя кавалкі пірага і разліта па місачках сочыва. Лілле безуважліва назірала, як госці паляць і п'юць, сумна глядзела на пятае крэсла, што так і не спатрэбілася. Яна яшчэ паглядала зрэдку ў акенца, але разумела, што Ляснік не прыйдзе, вядома, не прыйдзе. А ёй так хацелася зноў убачыць яго ўсмешку, і, можа, нават дакрануцца да яго рукі, і сказаць яму што-небудзь добрае.
Сэрцайка Лілле затрымцела. Што ж, як Лесніку няма калі зазірнуць да яе, то яна сама прыйдзе да яго ў госці! Каханне робіць цуды, асабліва ў спалучэнні з мухаморавай настойкай.
Яна вынырнула з кругазвароту любоўных думак і прыслухалася, пра што гутараць сябры. А яны сёрбалі гарбату, макалі кавалкі пірага ў сочыва і спрачаліся пра тое, дзе ў лесе самае вусцішнае месца. Бо ёсць, ёсць яны, гэткія дрымучыя нетры, куды не тое, што чалавек, нават чараўнік не ўсякі сунецца.
— Калючы раўчак — ён нібы саракуш, так і марыць уздзець цябе на вострую галінку, — казала Цыкута. — Цярновыя кусты, абляпіха, глог, а панізе ажына пляцецца. Кроку не ступіш, каб у цябе сотня шыпоў не ўпілася.
— Няма нічога гідчэйшага, чым Павуцінневы гушчар! — запярэчыла Паганка. — Ужо такая поскудзь — горш не адшукаеш. Павук на павуку! І густа-густа павуціннем усё заплецена. Не паспееш апамятацца, як з ног да галавы цябе аблепіць.
— Ты яшчэ не бачыла Слізкую багну! — заспрачаўся Паслён. — Галава ад выпарэнняў закруціцца, спатыкнешся, з купіны звалішся — і ўжо не выкараскаешся. Зацягне ў каламутны глей — і капялюшыка твайго потым не знойдуць. Нават тыя, хто ўмее хадзіць па вадзе, гэтага балотца цураюцца. Прапашчае, гнілое мястэчка.
— І як гэта Ляснік зносіць такія жахі? — уразілася Лілле.
— Хіба ты не ведаеш? — здзівілася Паганка. — Ён сам іх і стварыў!
— Гэтыя перашкоды ахоўваюць яго леснічоўку ад няпрошаных гасцей, — пацвердзіла Цыкута. — Каб не зайшлі выпадкова людзі, каб не надакучалі траўнікі ды кветачніцы сваімі дурасцямі.
Нічога сабе. Лілле і не ведала, што раней з любым дробязным пытаннем, з кожнай сваркай усе беглі да Лесніка, заміналі яму ў важных справах. Бо ён не толькі амарылісамі ўвесну любуецца. Яму трэба шмат чаго паспець: загасіць забытыя вогнішчы, дрывасекам паказаць хворыя камлі, адшукаць ды разламаць пасткі, прасачыць, каб паляўнічым не надта ўжо везла. Балота гладчэе-распаўзаецца, сакавіты лужок захапіла ды палянку з меданосамі? Сухастой зацяняе маладыя дрэўцы, не пускае іх у рост? Непарадак, трэба разабрацца!
А тут звяртаецца драбяза са скаргамі: у каго жукоў ды матылькоў перавабілі, у каго верасовую пустэчу без дазволу грыбамі абтыкалі . Шуму больш, чым толку, разбіраць гэтыя звады — толькі час каштоўны марнаваць. І Ляснік вырашыў адгарадзіцца. Тры разы ён узмахнуў рукой — і акальцавалі яго леснічоўку багна, павуцінне ды калючкі. Зараз толькі той, у каго сапраўды сур'ёзная справа, рызыкне прадзірацца ў госці.
Лілле нахмурылася, поўная рашучасці.
— Ці не збіраешся ты да Лесніка? — прагаварыла Цыкута, узіраючыся ў спалатнелы твар маленькай кветачніцы. — Не рызыкуй. Можаш і не дайсці.
— Нікуды яна не збіраецца, — гігікнуў Паслён. — Навошта ёй Ляснік, калі яна чалавека кахае. Чалаве-ека, — з агідай працягнуў ён. — Нікчэмнага, пустагаловага, бясталентнага чалавечышку. Дзіўны густ у малюпахтачкі Лілле!
— Закахалася па вушы, — падтакнула Паганка. — Успомні, як яна ўзвілася, калі ты атруціць яго жадаў! Як абараняць кінулася бедненькага салодзенькага Нікчэмку!
— І зусім я яго не кахаю! — закрычала Лілле. — І не патрэбны ён мне зусім! Прыблудзіўся на маю галаву. беспатольны й нікчэмны. вось і трымаю яго. з жалю.
На кухні штосьці грукнула і, здаецца, разбілася.
— Я зараз, — збянтэжылася Лілле і кінулася туды. Нікчэмка сядзеў на кукішках і збіраў аскепкі. Выгляд у яго быў самы няшчасны.
— Што ж ты? — прагаварыла Лілле.
Ён паглядзеў ёй у вочы. Спытаць штосьці жадаў ці, наадварот, растлумачыць, ды не вырашаўся. Сэрцайка Лілле пачало стукаць усё часцей і часцей. Яна хацела было нешта сказаць, ды так і прамаўчала. Нікчэмка ўздыхнуў і зазвінеў аскепкамі. Што гэта было — талерка? Кубачак? Пабітае сэрца? Лілле ўздыхнула таксама і вярнулася да гасцей.
— Жывы? — кпліва спытала Паганка. Паслён пырснуў у гарбату. Цыкута пакруціла галавой.
— Ну роўна дзеці, — яна ўстала. — Што ж, з вамі добра, але мне трэба ісці. Заўтра мята павінна заквітнець. Абыду, праверу, ці ўсё гатова. Сустрэнемся досвіткам, Лілле.
Яна прашамацела абтрапанымі бранзалетамі, пагладзіла імянінніцу па галаве і выйшла. На ганку сядзеў Нікчэмка. Ці то Цыкуце здалося, ці то ў яго вачах і праўда стаялі слёзы.
— Паліць будзеш? — спытала яна, дастаючы капшук.
Ён памарудзіў — і кіўнуў. Траўніца ўселася побач, і яны моўчкі задымілі. Яна разглядала сваю ўсеяную дзядоўнікам спадніцу, ён глядзеў кудысьці ўдалячынь.
— Вось так, — сказала Цыкута, дакурыўшы. Шпурнула недакурак пад ганак і сышла. Нікчэмка пасядзеў яшчэ хвіліну, нібы вырашаў для сябе штосьці важнае. Потым падняўся і рашуча закрочыў прочкі ад Ліллінай хаткі.
Паслён і Паганка таксама неўзабаве зазбіраліся. Ён адправіўся дахаты лячыць свае балотныя соплі, яна спяшалася праверыць, як там пасеяныя на мінулым тыдні смаржкі.
Дзень нараджэння выпетрываўся з парадзелымі клубамі дыму, раствараўся ў звычайных кветкавых буднях. Лілле агледзела растрыбушаны, абрынданы абрус, рэшткі пачастунку, брудны посуд. На падлозе бялелі купкі попелу і недакуркі. З зярліц, шчодра рассыпаных Паганкай, дзе-нідзе ўжо прараслі бледныя грыбкі на лядашчых ножках. Што ж Нікчэмка не спяшаецца падмесці і вымыць гэты гармідар? Лілле зазірнула на кухню, але Нікчэмкі там не знайшла. Гуляць сышоў, ці што? — здзівілася яна. Звычайна не сыходзіў, не прыбраўшыся. Добра, вернецца, куды ён дзенецца. Ад мухаморавай настойкі зліпаліся вочы, і Лілле без сіл павалілася на пасцель.
Прачнулася яна пад вечар. У кухні было цёмна, посуд так і стаяў брудны на стале. Нікчэмка не вярнуўся. Лілле зразумела гэта, і яе сэрца спалохана сціснулася. Няўжо ён пакрыўдзіўся і сышоў? Зусім сышоў? Хата выглядала такой пустой, зімнай, сумнай. Не жыллё, а так, сцены й дах, дзе можна абначаваць і спехам паабедаць. Як раней.
Лілле ж так і жыла, пакуль не сустрэла Нікчэмку. Ён сядзеў ля раўчука і глядзеў на каменьчыкі, пясок, скокі вадамерак — і на кветачніцу, якая той раніцай нашэптвала белым кальчакам стрэліцы, што пара б ужо і заквітнець. Яна стаяла на каленах ля самай вады, здаецца, нават замачыла падол. Кветкі чамусьці маўчалі, нібы саромеліся старонніх. Лілле падняла галаву і ўбачыла цікаўныя сінія вочы. Так і пазнаёмілася — страшна падумаць — з чалавекам. І калі яна скончыла працу і адправілася дахаты, Нікчэмка пайшоў следам — ну не гнаць жа яго было, а?
Як і ўсе людзі, Нікчэмка не верыў у чараўніцтва і спачатку прыняў Лілле за звычайную чалавечую дзяўчынку. Ах, як папаўзлі ўгару яго бровы, калі ад лёгкага ўзмаху Ліллінай рукі заквітнела паляна ліловых званкоў. Хіба магла Лілле адправіць яго, зачараванага і заваяванага, прочкі? Тое, што яна лічыла штодзённым, для яго з'яўлялася цудам. А якая ж кветачніца адмовіцца ад захопленых поглядаў ды слоў?
Смешны, Нікчэмка жадаў таксама навучыцца вядзьмарству.
— Як ты гэта робіш?! — увесь час усклікаў ён.
Лілле смяялася, паціскала плячамі. Яна ж чараўніца. Гэта ў яе з нараджэння.
— Але што ты адчуваеш пры гэтым? — дапытваўся Нікчэмка.
— Я проста люблю мае кветачкі. І я дару ім дробачку маёй любові.
— Значыцца, калі кагосьці моцна кахаеш, тады й атрымліваецца чараўніцтва?
— Ізноў ты з рознымі дурасцямі! — адмахвалася ад яго Лілле. Але неяк задумалася і зразумела: так, так і ёсць, чараўніцтва — гэта любоў. Каханне.
Яна любіла ўсе кветкі: і смярдзючы шэранькі клапоўнік, і несамавітыя ракавыя шыйкі, і нікому не прыкметныя, дробныя зелянявыя суквецці крапівы. Памыляўся той, хто палічыў яе амарылісавую палянку імкненнем вылучыцца, уразіць некага, пусціць пыл у вочы. Не, Лілле не харахоня. Ёй толькі хацелася даць свету яшчэ кропельку прыгажосці. І калі сыпаліся на яе папрокі ў пазёрстве і зайздросныя словы, яна з пяшчотай успамінала ўсмешку Лесніка. Ён адзіны правільна зразумеў матывы яе ўчынку, не падумаў пра малютку-кветачніцу горш, чым яна ёсць. І ад усведамлення гэтага ў яе сэрцы стала прарастаць, чапляцца карэньчыкамі каханне. Расло, спела — і вось цяпер рыхтавалася заквітнець.
Лілле сабрала падарункі ў торбу і пайшла з хаты, усё далей і далей адыходзячы ад роднай і знаёмай Мядовай прасекі. Ах, як узрадуецца Ляснік, убачыўшы яе на парозе! Як успыхнуць яго вочы! Ён далікатна абдыме яе і скажа:
— Як даўно я цябе чакаў! Чаму ты так доўга не прыходзіла? З таго дня, калі ты стварыла тую выдатную палянку, я толькі пра цябе і мроіў, малая!
А потым Лілле ўявіла сабе пацалунак. Іх першы пацалунак, гарачы і рамантычны. Цікава, яго барада калючая ці не? Лілле войкнула, таму што адчула балючы ўкол. Барада?
Прахапіўшыся ад летуценняў, яна ўбачыла, што стаіць каля суцэльнай сцяны абляпіхавага зарасніку. Наперадзе, выставіўшы насустрач вострыя шыпы, пачынаўся Калючы раўчак. І каб яго прайсці, не хопіць Лілле яе ўласнай слабенькай кветкавай магіі. Яна зірнула на неба. Зоркі не спяшаліся паказвацца, сонца толькі хілілася да заходу. Ну што ж, кепска парушаць традыцыі, але чакаць яна не можа. Лілле ўселася на траву і прынялася разгортваць падарункі.
Усярэдзіне Паслёнавага скрутка, як яна і падазравала, апынуўся збанок. «У цяжкую хвіліну з'ясі лыжачку сочыва — і жыццё стане саладзейшым», — было карава выведзена на прыкладзенай паперцы. Лілле так і ўявіла сабе ўхмылку Паслёна, калі ён гэта пісаў.
З брудна-белага мяшэчка Паганкі яна выняла бязлітасна змяты, скручаны так і гэтак капялюшык. Пасыпаліся зярліцы, з дзірачкі выпаўз здзіўлены чарвячок. Вядома, як заўсёды, Паганка не знайшла часу праверыць грыб перад тым, як вядзьмарыць. І паштоўку падпісаць не знайшла часу таксама. Мабыць, палічыла, што словы тут залішнія. Лілле прымерала капялюшык. З далікатна-крэмавымі пласцінкамі і тонкай скуркай, падыдзе, мабыць, да бальнай сукенкі з павою. Але якая карысць зараз Лілле ад гэтага капялюшыка? У ім, як і ў збанку Паслёна, не было ані унцыі, ані грама чараўніцтва.
Ужо амаль без надзеі яна расчыніла падарунак Цыкуты. Усярэдзіне ляжалі цыгарка і цыдулка: «Не рабі глупстваў. Пакуры і шыбуй дахаты».
Яна склала ўсё ў купку і расплакалася. Ніхто не падзяліўся з ёй сваёй магічнай сілай. Падарункі апынуліся такімі ж легкадумнымі, як і дарыльшчыкі. Яны жылі ў змрочным атрутным сусвеціку, дзе зусім не патрэбныя сябры. Ды і што такое сябры? Разам выпіць мухамораўкі ды абмяняцца брыдкімі навінамі? А Лілле здавалася, што сябры — гэта ўзаемадапамога, давер, цеплыня.
— Як шмат чалавечага ты нахапалася, — сказала б Цыкута, даведаўшыся пра гэтыя думкі.
Лілле ўздыхнула. І дрыготкімі пальцамі разгарнула апошні, чацвёрты падарунак. У прывялым лопухавым лісці ляжаў бранзалет. Круглы, невялікі, як раз на Лілліна запясце. На яго драўлянай спінцы мясціліся крыва выразаныя і зусім незразумелыя словы. Старажытная замова, здагадалася Лілле. Дзіўна — яна не адчувала вядзьмарства і ў гэтым падарунку. Пэўна, Ляснік схаваў чары глыбока ўнутры. Ну што ж, тым больш дзейснымі яны павінны быць!
Калючы раўчак тапырыў шыпастыя галінкі й чакаў.
— А ну, паспрабуй сунься! — так і чулася ад кожнага кусціка і дрэўца.
Лілле выцягнула наперад руку з бранзалетам.
— Расступіцеся, дайце дарогу! Загадваю! — прагаварыла яна. Мабыць, прыкладна так трэба размаўляць з магічнымі бранзалетамі? Яна прыгледзелася — і ахнула, бо заўважыла сярод калючак шырокі, нібы адмыслова пад пульхную спаднічку Лілле прасечаны, праход. Ніводны ажынавы флянс не асмеліўся ўчапіць яе, разумеючы недалёкім раслінным розумішкам, што кветачніца знаходзіцца пад магутным заступніцтвам. Адным скокам Лілле абмінула страшны раўчак — і вось наперадзе ўжо злавесна булькалі зялёныя бурбалкі Слізкай багны.
— А ну-ка, ну-ка. — замармытала Лілле. І што б гэта загадаць? «Усохні й не булькачы?» Яна моўчкі ўзмахнула рукой. Потым агледзелася, куды б ступіць. Ах, чараўніцтва! Ад купіны да купіны цягнулася вузенькая ляжнёўка з жэрдак і галля. Месцамі яна сыходзіла пад ваду, і чаравічкі значна змакрэлі. Але ўжо лепш чаравічкамі ахвяраваць, чым па вушы ўехаць!
— Не так ужо тут і слізка, — прагаварыла Лілле, калі балотца засталося ззаду. Маленькая кветачніца вельмі ганарылася сабой. Трэба ж, пераадолела такое вусцішнае месца!
А наперадзе паблісквала серабрыстая кудзеля Павуцінневага гушчару. Тысячы, мільёны павуцінак. А ўсярэдзіне кожнай павуцінкі перабірае лапкамі брыдкі тоўсты павук. Лілле ўявіла сабе гэтыя казытлівыя кашлатыя лапкі, — і яе перасмыкнула ад агіды. А леснічоўка ўжо побач! Калі прыгледзецца, можна заўважыць спічасты дах і дымок з коміна. Гаспадар адасоблена сядзіць ля загнета, пыхкае люлькай і марыць пра Лілле. І не здагадваецца, як блізка яна. Лілле расчулена ўсміхнулася.
— Згіньце, гадкія павукі! — загадала яна. І адважна ўступіла ў Павуцінневы гушчар. Тут жа празрыстыя нітачкі наліплі ёй на твар, заблыталіся ў вейках. Лілле спалохана ўскрыкнула. Схапілася за бранзалет. Што ж гэта ён барахліць? Чаму не разганяе паганых танканогіх паўзучак?
Павуцінне закалыхалася, і тысячы павучкоў тут жа спусціліся ніжэй, каб разгледзець, хто трапіў у іх цянёты. Яны адчувалі сполах Лілле, як пчолы адчуваюць водар кветкі. Павуцінкі абляпілі валасы і твар, сухаватыя хуткія лапкі кранулі скуру над бранзалетам. Завішчаўшы ад жаху, Лілле знепрытомнела. Апошняе, што яна адчула, — быццам бы яе падхопліваюць моцныя рукі.
Ачулася яна ў поўнай цемры, толькі квадраты нязыркага святла, што лілося з вокнаў, жоўклі на зямлі. Цыбатыя грыбы-гнаявікі й сухарлявыя галінкі піжмы з асуджэннем глядзелі на нягодніцу, якая паважылася талачыць траву за два крокі ад Ляснікова ганка. Лілле не паверыла вачам. Дабралася! Вось яна — запаветная леснічоўка!
Яна досыць азябла, покуль ляжала без прытомнасці. Але гэта нічога. Напэўна на кухні заварана духмяная гарбата, і адмыслова для дарагой госці каля загнета саграваюцца мяккія пакаёвыя чаравічкі. Яна паднялася, абцерушылася. Яе валасы і адзежа выглядалі зусім чыстымі, ніводнага павучка, ніводнай бялявай ліпкай нітачкі. Вось дык чараўніцтва! Лілле пагладзіла шчарбатую спінку бранзалета. Так, па-за ўсякім сумневам, Ляснік кахае яе, моцна кахае, раз падарыў такую каштоўнасць.
Глыбока ўдыхнуўшы, набраўшыся адвагі, яна пастукала ў дзверы.
Праз імгненне велізарная постаць з'явілася ў праёме.
— Хто тут? — Ляснік нагнуўся, каб лепей разгледзець маленькую кветачніцу.
Лілле з трапятаннем глядзела ўгару. Яе сэрцайка матлялася, як заціснутая ў кулачку мушка. Зараз, зараз надыдзе салодкае імгненне першага пацалунка! Яна ўстала на дыбачкі і зірнула на Лесніка з усім каханнем, на якое была здольная.
— Ты да мяне, малая? Што зрабілася?
— Я... прыйшла... — піснула Лілле, млеючы ад страху і пяшчоты.
Ён глядзеў, нібы не разумеючы. Лілле разгубілася. Што ж ён марудзіць? Чаму не віншуе яе з днём нараджэння? Чаму не пытае, ці спадабаўся падарунак?
— Паслухай, калі ў цябе нешта здарылася, то выкладвай, — сказаў ён.
— Гэта ж я... Лілле... з Мядовай прасекі! Хіба ты мяне не памятаеш?
— З Мядовай прасекі? — Яго кусцістыя бровы падняліся. — Няблізкі шлях. І як ты здужала прайсці?..
— Чароўны бранзалет, ён дапамог мне! — Лілле працягнула руку, і бранзалет патануў у вялікай далоні. Ляснік грэбліва паморшчыўся.
— З якога сметніка гэта дзеравяка? Тут чараўніцтвам і не пахне, цябе ашукалі, малая. Хіба што кроў на ім чалавечая, ды і тую па неасцярожнасці пліснулі, ад няўмелага абыходжання са сцізорыкам. Таму яна таксама магіі ў сабе не нясе.
— Як жа не чароўны? — асалапела Лілле. — Там напісаны старажытныя магічныя руны!
— Нічога падобнага, — усміхнуўся Ляснік. — Гэта хтосьці вельмі карава любоўнае прызнанне выцінаў. На чалавечай мове.
— Але я думала.. Хіба гэта не ты мне падарыў?
— Я — табе — падарыў?!
— У мяне сёння дзень нараджэння, — горка сказала Лілле.
— Гм, — толькі і змог адказаць ён.
А ён забыўся. Ці не ведаў. Ды не ведаў, відавочна. Колькі ў лесе кветачніц? І колькі клопатаў у Лесніка. Не да дробязяў.
Ён стаяў, скрыжаваўшы рукі на грудзі, ды чакаў, покуль яна сыдзе. Ад халоднага начнога паветра Лілле зусім задубела, але ніхто і не збіраўся запрашаць яе ў хату, паіць гарачай гарбатай і прапаноўваць пахватныя хатнія чаравічкі. З леснічоўкі даносіліся галасы, мільгалі невыразныя цені ў вокнах. Мабыць, Ляснік прымаў госцяў. А можа, праводзіў важную нараду.
— Выбачай, малая, я вельмі заняты, — сказаў ён. І зачыніў дзверы перад яе прыгожанькім носікам.
Лілле прысела на прыступку ганка. Трэба ісці дахаты — а ў яе не засталося сіл, каб ізноў пераадольваць завады. Праход у калючках, пэўна, ужо зарос, балотную сцяжынку ўначы не відаць, і як зладзіцца з павукамі? Яна гаротна расплакалася. Ну хіба можа ў дзень нараджэння так смяротна не шанцаваць?
Няўтульная, чарнільная цемра атачала леснічоўку. Зрэдку вухкаў сыч, пасапвалі ў сне дрэвы. Страшна. Гэта ж чужая тэрыторыя. Паскрыпвалі, ліха ўхмыляліся грыбы. Светлякі прапаўзал' па чаравічках Лілле, нават і не думаючы пажадаць добрай ночы. Начныя фіялкі кпліва шапталіся, кідаючы ў бок кветачніцы недвухсэнсоўныя погляды. І гойсалі за елкамі жудасныя нявыхаваныяваўкі, якім наогул няма справы да чараўніцтва. Для іх што кветачніца, што заяц, — галоўнае, каб косткі на зубах храбусцелі. І быццам бы нечы вялікі мокры нос ужо прынюхваўся, выбіраючы з травы свежыя слядочкі Лілле. Яна сцепанулася — і ўбачыла, як ад сцяны адлучыўся чорны цень.
«Канец мне», — уздыхнула Лілле. І гэтая змрочная думка, як ні дзіўна, прынесла ёй задавальненне. Так, цяпер яе склыгаюць. І ёй нават захацелася, каб яе склыгалі хутчэй, таму што ў яе зусім не ўзнікала жадання вяртацца ў пустую непрыбраную хатку, дзе ніхто не запаліць лямпу, не выхапіць цяжкі кошык, не скажа спагадліва: «Ну што, стамілася? Садзіся, я табе гарбаты прынясу». Яна ўсхліпнула і кінулася насустрач жудаснаму ваўку. Хай з'есць яе, раз нікому яна не патрэбна ў гэтым лесе!
Але замест зблытанай цвёрдай поўсці яна ўткнулася ў адсырэлую тканіну плашча. Лілле ўскрыкнула. І толькі ўпёршыся лбом у плячо, такое знаёмае плячо, зразумела, што перад ёй стаіць Нікчэмка. Ён ступіў у квадрат жоўтага святла, і Лілле ахнула — што за выгляд у яе заўсёды ахайнага слугі! Адзежа вісела жмутамі, пашматаная і брудная, абкачаная ў балотнай ціне. Валасы бялелі, аплеценыя павуцінкамі. На лбе і шчоках барвавела некалькі падсохлых драпін.
— Ты? — прагаварыла яна агаломшана.
Ён засаромеўся свайго выгляду. Каб схаваць збянтэжанасць, прыняўся клапатліва кешкацца ў заплечнай торбе, штосьці шукаць. Анучка на яго запясці бялела ў цемры.
«Я так і не спытала, дзе ён паспеў парэзацца, — успомніла Лілле і сама сабе адказала: — Ну так. Няўмелае абыходжанне са сцізорыкам.» І ніякага чараўніцтва. Усяго толькі Нікчэмка. Гэта ён прасек для яе шлях у Калючым раўчаку. Ён выклаў сцяжынку ў Слізкай багне. І ён перанёс Лілле праз Павуцінневы гушчар, калі яна ўбачыла павука і ад жаху самлела.
Ізноў пацяклі слёзы. Ёй было нясцерпна сорамна, яна не смела паглядзець яму ў вочы, адчувала, як пунсавеюць яе шчокі. А Нікчэмка знайшоў, нарэшце, у торбе і накінуў на плечы Лілле цёплы плашч. Потым узяў яе за руку і сказаў ціха:
— Хадзем дахаты.
Вы займаецеся літаратурнай творчасцю і хочаце ўдасканальваць свае здольнасці, засвоіць асновы літаратурнага менеджменту і маркетынгу, усведамляеце сябе спецыялістам па стварэнні літаратурнай асновы ў розных відах мастацтва, цікавіцеся тэндэнцыямі сучаснага літаратурнага працэсу і літаратурна-мастацкай крытыкі, марыце стаць дыпламаваным спецыялістам у сферы літаратурнай творчасці, крытыкі і art-журналістыкі.
Fueled by Johannes Gensfleisch zur Laden zum Gutenberg
Комментарии к книге «Чацвёрты, самы чароўны», Екатерина Александровна Медведева
Всего 0 комментариев