«У каменным крузе»

4 ліпеня 1943 года. Раніцай, толькі пралупіў вочы — трывожна заныла нутро. Што сталася? Ляжу ў закупоранай дамавіне. Труна з царскімі габарытамі. Вечка высока, дашчэчкі дапасаваныя, пясок не прасочыцца. Гля, нават колер пад мой густ — бэж! Усё зроблена як трэба. Акуратна, чыста, утульна.

— Жыць можна, — супакойваюся.

— У труне? — прыблудны голас.

— А куды ж мне дзецца?

— Ха-ха! — злавесны смех.

— Пэўна ўжо і закапалі! — жахнуўся я. — Жывога! Дыхаю ж...

— Ха-ха! (здзекліва). Перад кастлявай не надыхаешся.

— Вось як! Не падабаешся мне, ірад. Гэта чорт ведае што!

— Хто тут памянуў мяне? Ты? Пара, збірайся на паверку волі!

— Куды?

— У апраметную.

Патыхнула дымам, запахла паленай серай, абдало гарачым газам. Замітусіліся распараныя твары, і сярод іх асатанелая фізіяномія Сідара.

— Хачу наверх!

— Дзівачыш. Чаго там не бачыў?

— Толькі зірну на акаляючае, пад якім ляжаць буду.

— Аб чым ты?

— Дазвольце на хвілінку адлучыцца. Прашу!

— У нас усё ідзе па графіку.

— Прашу!

— Ты што, з глузду з’ехаў?

— Здаецца, я выпаў з часу. Не ведаю, як трапіў у сасновую скрыню.

— Не валяй дурня. Такі лёс пераможаных. Скарыся лёсу. Чым менш будзеш ведаць, тым спакайней ляжацьмеш.

— Ну, гэта не па мне!

Пад днішчам азваўся новы прыблуда:

— Уставай!

Хто там яшчэ? І чаго яму трэба? Уставай... Як у той песні проклятьем заклеймённой. Паспрабуй устань, падыміся... І аж скурчыўся ад здагадкі: клічуць на Страшны суд!.. Хацеў пужнуць назолу моцным слоўцам, але ў магільным гуканні апазнаў драматычны барытон. Успышка памяці высветліла з небыцця старога сябра. Расслабіўся. І ты тут? Бач, прысуседзіўся пада мною.

— Гэй там! Хто ты — Міша? Якім ветрам цябе сюды прыгнала?

Міратворчы смех. Пацяплела на сэрцы.

У Гайнаўцы разам вучыліся слесарскаму рамяству. Толькі ён ішоў курсам вышэй. Міша са Слабодкі, маленькай вёсачкі над ракою Нарвай. Жыў з іншымі вясковымі хлопцамі на кватэры. Я часта наведваў іхні гурт: вазіў перадачы Пецю Валкавыцкаму, які, у адрозненне ад нас, белавежцаў, ездзіўшых у школу поездам, аддаваў перавагу гайнаўскаму кватараванню. Цікава было заглянуць у самастойнасць старшакурснікаў.