«Жыццё сярод людзей з незабыўнымi характарамi»

Джон О'Хара

Жыццё сярод людзей з незабыўнымi характарамi

Пераклад: Уладзiмiр Шчасны

Пастаяннае адкрыццё амерыканцамi сiмпатычных людзей з незабыўнымi

характарамi заўсёды вабiла амерыканскiх пiсьменнiкаў. Да гэтага

часу аўтар зрабiў мала цi амаль нiчога ў гэтым кiрунку, але так

далей быць не магло. Напiсанае нiжэй з'яўляецца аўтаравай спробай

прыняць удзел у гэтым руху цi тэндэнцыi. Твор напiсаны эскiзна ў

асноўным таму, што аўтар доўгi час не мог вырашыць, што пiсаць:

артыкул у часопiс, нарыс альбо сцэнарый кароткаметражнага фiльма.

Любое падабенства да рэальных асоб, жывых цi нябожчыкаў, - выпадковае.

Аўтар

Спынiўшыся каля заправачнай станцыi, Морты, мужык i жонка з палёгкай уздыхнулi. Перад ад'ездам з гарадка iм сказалi, што бензiну ў баку iхняга "лiнкальна" з адкiдным верхам хопiць, каб даехаць да гарадка У., але нядрэнна было б прыпынiцца каля заправачнай станцыi Артура Джэймса Вiтэрспуна, адзiнай памiж X. i У. Iм напомнiлi (дарэчы, без патрэбы, бо Морты былi вопытныя аўтамабiлiсты), што, едучы па пустынi, не шкодзiць час ад часу прыпыняцца, каб спусцiць крыху паветра з шын, выпрастаць ногi, абмыцца, праверыць бензiн, масла i ваду, праверыць шашу. Такiм чынам, стома ад язды крыху адступае, а машыне лягчэй ехаць далей. Але на тую бяду, выязджаючы з гарадка X., Морты ўгледзелi знак з надпiсам: "Заправачная Артура Джэймса Вiтэрспуна - 90 мiль"; праз 10 мiль тое ж самае было напiсана яшчэ на адным знаку. Машыну вёў сам Морт, i ён спадзяваўся, што яго яшчэ даволi маладая i прывабная жонка не заўважала знакаў. Але яна ўсё ж заўважала. Трэцi знак, якi яна згледзела, напамiнаў, што наступная заправачная i будзе тая ж станцыя Артура Джэймса Вiтэрспуна. Адлегласцi да яе знак не паказваў. Морты ведалi адно, што, калi яны стрэнуць на дарозе заправачную станцыю, яна будзе адзiная i менавiта тая, якая належыць Артуру Джэймсу Вiтэрспуну.

Яны абое не зводзiлi вачэй з бензамера i пакутлiва намагалiся ўспомнiць, колькi бензiну спажывае iх аўтамабiль за адну мiлю пры той цi iншай хуткасцi. Морта, з яго неглыбокiмi ведамi ў тэхнiцы, акрамя таго яшчэ турбавала, як уплывае вышыня на расход бензiну. I як на тую бяду, ён нiяк не мог прыпомнiць, больш цi менш бензiну паглынае матор на вышынi. I яшчэ ён не ведаў дакладна, адносiлася гэта пустыня да высакагорных цi не.

З гэтай прычыны ён смактаў шчаку так, што ў яго ледзь не ўтварылася яшчэ адна слiнная залоза, але вось мiляў праз 15 ён убачыў нешта, што не магло быць нiчым iншым, як заправачнай станцыяй Артура Джэймса Вiтэрспуна. Ён чуў пра мiражы i падазраваў, што гэта i ёсць той выпадак, але калi павярнуўся да жонкi, то ўбачыў, што яна ўсмiхаецца: жонка таксама ўбачыла заправачную станцыю цi нешта накшталт яе. Дзякуй богу, iх здагадкi пацвердзiлiся.

Калi праз дванаццаць цi трынаццаць хвiлiн яны пад'ехалi да ўладанняў Артура Джэймса Вiтэрспуна, то спачатку не ўбачылi нi душы. Але адразу, як толькi спынiлiся, угледзелi пажылога чалавека, якога за бочкай на дажджавую ваду амаль не было вiдаць. Ён сядзеў на лаўцы. На яго каленях ляжала пнеўматычная дваццацiдвухкалiберная вiнтоўка сiстэмы "Вiнчэстэр". На чалавеку былi джынсы i блакiтная кашуля, добра палiнялыя на сонцы, замест шлеек - белы з карычневым раменьчыкi ад сядла i адзiн з тых крэмавых капелюшоў са стужкай, што так даспадобы жыхарам Захаду. Чаравiкi былi без шнуркоў. У чалавека быў, што называецца, прыродны загар. Твар i рукi смуглыя, хоць загар быў i не такi роўны, як у людзей, што ўжываюць мазi i ласьёны. У пустынi загар, хочаш не хочаш, кладзецца сам па сабе.

Мiстэр Морт з яго прыродным дэмакратызмам i добрымi манерамi, што адкрылi яму доступ у прынстанскi клуб "Вiнаградная лаза", гукнуў старому джэнтльмену: "Прывiтанне!"

- Прывiтанне! - пачулася ў адказ.

- Запраў, - сказаў Морт.

- Запраўляйся сам, - адказаў стары.

Мiстэр Морт, маючы на гэта права, злёгку ткнуў жонку ў бок. "Ну i тып, шапнуў ён, амаль не шавелячы вуснамi. I ўжо лагодней загаварыў да старога: Добрага здароўя. Запраўце", - i стаў вылазiць з машыны.

На гэты раз стары пачухаўся i сказаў:

- Я чуў, што ты сказаў i першы раз. Запраўляйся сам.

- А-а, - нарэшце сцямiў Морт. Ён вылез з машыны, зняў вечка з бака, узяў шланг з крука бензакалонкi, уставiў яго ў бак машыны i павярнуўся да старога. - А цяпер як? - спытаўся ён.

- Нацiснi, як на курок. Мо тысячу разоў бачыў, як гэта робяць, - адказаў Вiтэрспун.

Морт усмiхнуўся амаль з хлапчуковым захапленнем; сапраўды, як запраўляюць машыну, ён бачыў тысячу разоў, але нiколi не рабiў гэтага сам. Справа аказалася простай, i палiва палiлося ў бак. Ад гэтай забавы крыху асела прыкрасць ад прыёму.

Здавалася, Вiтэрспун не заўважаў клiентаў, але калi мiсiс Морт вылезла з машыны i спыталася: "Скажыце, калi ласка, дзе я магу памыць рукi?" - Вiтэрспун адказаў: "Дужа не плюхайцеся тут. Мы ў пустынi. Калi трэба ў туалет, дык..." ён паваротам галавы паказаў на будынак заправачнай станцыi.

Мiсiс Морт падалася ў той бок, але не паспела адысцiся, як Вiтэрспун сказаў:

- Сцеражыцеся грымучак.

Мiсiс Морт застыла на месцы.

- Каго?

- Асцерагайцеся змеяў. Я стараюся не пускаць iх сюды, але дзе ты ўгледзiш усюды! - З гэтымi словамi ён узняў вiнтоўку i пачаў цэлiцца ў пляму на пяску памiж будынкаў. Стрэлiў, перазарадзiў вiнтоўку i стрэлiў яшчэ раз. Морты глядзелi ў бок той плямы, у якую ён цэлiўся. Там, прабiтая куляй, варочалася паўтараметровая грымучая змяя. - Магчыма, хутка прыпаўзе яшчэ адна, калi толькi яе яшчэ няма ў прыбiральнi. - Мiстэру Морту ён сказаў: - Твая жонка пайшла па сваёй патрэбе. Вазьмi вунь тую палку ды iдзi за ёй.

Морт, якi спынiў запраўку машыны, сказаў:

- Па яе патрэбе ёй палка не патрэбна.

- Ёй - не, але, можа, там якраз грымучка. Не скажу, што няма. Паклапацiся сам.

- А-а, - сцямiў Морт. Ён павесiў на месца шланг, узяў ёмкi кiй i пайшоў за жонкай у прыбiральню. Ужо пераступiўшы парог, ён пачуў яшчэ адзiн стрэл, а калi вярнуўся, спытаўся ў Вiтэрспуна: - Яшчэ адна гатова?

- Не-а, - адказаў той.

- Што, прамазаў?

- Ды не-а. А я нi ў кога i не страляў.

- Нi ў кога не страляў? Мне здалося, што я чуў стрэл з ружжа.

- З вiнтоўкi, - паправiў Вiтэрспун.

- Ну з вiнтоўкi. Я проста ўпэўнены, што чуў, як ты стрэлiў з яе, з вiнтоўкi.

- Ну, так, але гэта не значыць, што я страляў у што-небудзь.

- А-а, - сказаў Морт, робячы выгляд, што зразумеў. - Трэба б было спусцiць крыху балоны. Можа, пазычыце мне манометр?

- Там, вунь, у нераце, на маёй раскладушцы.

- У нераце? Няўжо тут дзе-небудзь можна лавiць рыбу? - здзiвiўся Морт. Ён запытаўся пра гэта з рыбацкiм запалам, але не без ноткi недаверу.

- Пакапайся ў нераце, дык знойдзеш там i косцi. Але ж гэта не значыць, што я гуляю ў косцi сам з сабою. Ты хацеў пазычыць манометр? Ён у нераце.

Морт знайшоў манометр i пачаў спускаць шыны. Пакуль ён валэндаўся з iмi, з'явiлася мiсiс Морт i ад няма чаго рабiць падышла да Вiтэрспуна.

- Божа, тут, мусiць, страшэнна адзiнока? Часта бываеце ў горадзе?

- Штогод на каляды.

- Што вы сказалi?

- Штогод еду на каляды ў горад. Ужо дзевятнаццаць гадоў запар. Не магу прапусцiць каляды ў горадзе.

- Праўда? Уяўляю, радыё, мусiць, адзiная тут уцеха. Бачу, яно ў вас ёсць.

- Без яго нельга. У сорак восьмым мы адправiм гэтага Трумэна назад у ягоны штат Мiсуры, адкуль ён прыйшоў, яго i ўсiх астатнiх. Так, панове, я слухаю ўсе iхнiя кампанii.

- Што ж, думаю, вы маеце рацыю. Мы з мужам таксама рэспублiканцы.

- Таксама? Хм. Але я нiколi не пытаюся, адкуль чалавек, да якой партыi цi рэлiгii ён належыць. Аво! Вось яна. - Ён узняў вiнтоўку, стрэлiў i апусцiў яе. - А-а, паўзе яшчэ адна. - Другая змяя зашылася ў пясок.

- Ого! Добры стрэл! - сказала мiсiс Морт.

- Да гэтага быў не такi трапны. Прыйшлося выпусцiць дзве кулi. Скуры таннейшыя, калi ў iх дзве дзiркi, - дадаў Вiтэрспун. Ён выцягнуў стары паляўнiчы гадзiннiк у футарале, паглядзеў на цыферблат, потым на сонца i кiўнуў. - Гадзiннiк iдзе правiльна, - сказаў ён i спахмурнеў. - Слухайце, панi, ваш муж, пэўна, захоча пачысцiць ветравое шкло. Чаму б вам не зрабiць гэтага, пакуль ён займаецца глупствам каля гэтых сваiх шынаў? Ануча вунь там. Вада ў бутэльцы. Ваду без патрэбы не разлiвайце.

- Ат, хай сам гэта робiць. Я лепш пасяджу i пагавару колькi хвiлiн.

- Позна ўжо, - сказаў Вiтэрспун. - Зараз пад'едзе грузавая машына, а я не люблю, каб тут кiшэла людзьмi i машынамi, бо не змагу аддаць патрэбнай увагi кожнаму. Вазьмiце ж тую анучу, пазмятайце казурак з ветравога шкла, дык шмат хутчэй выедзеце адсюль.

Мiсiс Морт зрабiла, як сказалi, на вялiкае дзiва i задавальненне мужа, якi пашкадаваў, што не бачыў яе твару, калi яна змятала мошак з ветравога шкла. Ён спытаўся ў Вiтэрспуна, калькi заплацiць.

Вiтэрспун прыплюшчыў вочы i ўважлiва паглядзеў на бензакалонку.

- Адсюль быццам на два сорак восем.

- Каля гэтага, - адказаў Морт.

- Два сорак восем. Гэта значыць чатыры дзевяноста шэсць. Няхай будзе пяць даляраў.

- Пяць даляраў? - перапытаў Морт.

- Ну, тады чатыры дзевяноста шэсць, калi ты супраць таго, каб прыплацiць лiшнiя чатыры цэнты.

- Ды я не пра чатыры цэнты, а пра лiшнiя два сорак восем. За што гэта?

- Удвая. Я за ўсё бяру ўдвая. Яно варта таго ў пустынi. Пакладзi свае два сорак восем у бак, i машына на iх далёка не заедзе. У мяне бензiн, ды i што тут доўга тлумачыць.

- Ясна, - сказаў Морт. Ён выняў з партманэ дзесяцiдаляравую банкноту. Вiтэрспун паглядзеў на яе.

- У пiсьмовым стале, у верхняй шуфлядзе, знойдзеш некалькi па пяць даляраў i па адным. Вазьмi рэшту, а дзесятку пакладзi ў другую шуфляду, разам з дваццаткамi i пяцiдзесяткамi. Не хачу цябе падганяць, але вось-вось тут будзе яшчэ адзiн клiент.

- Вы б самi далi рэшту. Я не люблю лiчыць чужыя грошы.

- Чаму? Я веру табе, хлопец. Ва ўсялякiм разе ў пустынi ты нiкуды далёка не дзенешся. Толькi адна дарога, хлопец. Блiжэйшы горад за пяцьдзесят пяць мiль адсюль.

- Вось як, - сказаў Морт. Ён зрабiў, як было яму сказана, i далучыўся да жонкi, якая ўжо сядзела ў машыне. Ад яго ветлiвасцi нiчога не засталося. Ён завёў машыну i, калi ад'язджаў, пачуў голас Вiтэрспуна:

- Да хуткай сустрэчы, - сказаў Вiтэрспун i зноў зiрнуў на гадзiннiк.